Çağdaş Sosyoloji Kuramları Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Touraine toplumun tarihsiciliği kavramıyla neyi kastetmektedir?

Hem mütehakkim hem de muktedir mevkide bulunan ve kolektif hayatın ana yönelimlerini idare etme ve seyrini gözetleme iddiasında bulunana karşı üzerinde hâkimiyet kurulmuş olanın bu duruma itiraz adına toplumsal durumun mahiyetini tanıyabilme ve kendi kimliğini tanımlama kabiliyetine dayalı olarak harekete geçirilmiş mücadeleyi kastetmektedir.

Alain Touraine'in öncül çalışmaları hangi alanlar üzerine yoğunlaşmıştır?

Yayınlanmış çalışmalarının seyri dikkate alınacak olursa, Touraine’in meslek hayatının başlangıcındaki araştırma ilgileri daha çok sanayi sosyolojisi, özellikle sanayi işçilerinin teknolojik ve mesleki modernleşmeye karşı tavır alışları üzerinedir.

Alain Tourain'in öncül çalışmaları sonucunda ortaya çıkan en önemli iki sonuç nedir?

Touraine, daha sonraki çalışmalarında sürekli olarak kendilerine atıfta bulunacağı iki önemli sonuç çıkarır. Bunlardan birincisi sanayi işçileri bizatihi teknolojik modernleşmeye değil, bu modernleşmenin yapılma biçimine ve özellikle usta vasfı taşıyan işçiler arasında belirgin olduğu üzere, bu modernleşmenin kendilerinin iş üzerindeki özerkliklerini kaybetmelerine karşı çıkmaktadırlar. İkincisi ise, yirminci yüzyıl ortalarına gelininceye kadar sınaî işyerlerinde görülen emek ile sermaye arasındaki çatışma sınaî demokrasinin ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra da refah devletinin oluşumunu sağladıktan sonra artık toplumdaki temel toplumsal çatışma olma konumunu kaybetmektedir. Bu çatışmanın yerini toplumun kendini yeniden üretimini planlayanlar ile bunların kararlarına tâbi olanlar arasındaki toplumsal çatışma almaktadır. 

Tourain'e göre sanayi sonrası toplumunun en temel özelliği nedir?

Touraine’e göre, sanayi sonrası toplumun en önemli özelliği bilgi teknolojisi kullanımının sağladığı denetim gücüdür. Bu güç kendisini elinde bulunduranlara kendi toplumlarını şekillendirme imkânı sağlar. Touraine, bu sebeple, programlanmış toplumdaki temel bölünmenin ve çatışmanın artık üretim araçlarının mülkiyeti ve denetiminden kaynaklanmadığını, aksine bilgiye erişme ve kullanma gücünden kaynaklandığını savunur. Bu görüşe göre, sanayi sonrası toplum veya programlanmış toplum bir tarafta bu güce sahip olan teknokratlar ve bürokratlar ile öte tarafta bu güçten yoksun olan çeşitli toplumsal gruplar arasında bölünmüş bir toplumdur.

Tourain'e göre bir toplumu anlamanın yolu nedir?

Bir toplumu anlamanın yolu, “onun toplumsal ve kültürel yönelimlerini, bu yönelimlerin ortaya konulduğu toplumsal çatışmaların ve güç mücadelelerinin doğasını ve egemen güçlerin toplumsal hareketleri tahrik eden şeylerin nesini bastırdıklarını” anlamaktan geçer.

Programlanmış toplum nedir?

Touraine’nin 1970’lerden itibaren ortaya çıktığını düşündüğü ve sanayi toplumundan daha fazla iktisadi büyümeye odaklanmış, daha fazla yatırım yapma kapasitesi olan, iktisadi büyümede bilgi ve yaratıcılığın sanayi toplumundan daha fazla bir önem taşıdığı ve hayatın bütün alanlarının bilgi ve teknolojiyi üreten ve yönetenler tarafından üretim etkenleri fikri etrafında
bütünleştirilip yönetildiği toplum. Bu sonraki vasıf programlanmış toplumda toplumsal çatışmaların merkezini sanayi toplumunda gözlemlenen emek ile sermaye arasındaki çatışmadan bilgiye erişme ve kullanma gücünü elinde bulunduranlar ile onlara tabi olanlar arasında cereyan eden bir çatışmaya dönüştürmüştür.

Touraine'e göre toplumsal hayatın merkezinde hangi unsurlar bulunmaktadır?

Bunlar: (1) örgütlenmiş uygulamaların birbirlerinden uzaklaşması ve bir bilinç olarak özne, (2) merkezî toplumsal çatışmaların konusu olan bilişsel, iktisadi ve etik kültürel modeller (tarihsellik) ve (3) bu kültürel modellere toplumsal bir biçim vermek için birbirleri ile mücadele eden toplumsal gruplar olarak toplumsal hareketlerdir.

Touraine toplumsal aktörler kavramına ne anlam yüklemiştir?

Touraine’in çalışmalarında toplumsal aktörler kavramı daha çok toplumsal sınıf ve benzeri kolektif topluluklar için kullanılan bir kavramdır.

Touraine'in demokrasiye bakış açısı nasıldır?

Touraine’e göre, demokrasi bir yandan toplumu yönetim yapıları ve piyasa güçlerinin merhametine terk eden aşırı bireyciliğin tehdidi altındadır. Diğer yandan da, ona göre, demokrasi, toplumsal aktör olmak isteyen ve kendi kişisel hayatlarında çoğunluk ile azınlık, kamusal hayat ile özel hayat, evrensel olan ile özel olan, yeniliğe açıklık ile gelenek arasında bağlantı kurmak isteyen bireylerin sorumlu çalışmasına dayanmadıklarında yozlaşarak baskı gruplarına dönüşme ihtimali olan toplumsal hareketlerin tehdidi altındadır.

Touraine'e göre kültürel demokrasi nasıl olmalıdır?

Touraine’e göre, kültürel demokrasi insanları ve toplulukları kendi kültürel cemaatlerine hapseden çok kültürlülük değil, kültürel çeşitliliğin ulusal-toplumsal birlik ve dayanışma içinde korunması ve kültürel değerlerin akıl ve akılcılığın gerekleri ile uzlaştırılmasını ferdiyet kazanmış bireyin, yani Öznenin yaratıcılığına ve iradesine bırakan bir demokrasi anlayışıdır.

Touraine'e göre modernleşme nedir?

Touraine’e göre, modernleşme kavramı bir ülkenin tarım toplumundan sanayi toplumuna doğru olan tarihsel dönüşümüne atıfta bulunur.

Touraine'e göre modernlik nedir?

Touraine’e göre, modernlik modernleşmiş ya da modernleşmekte olsun, verili bir
toplumsal örgütlenmenin işleme biçimine, pratikte sanayi toplumunun sorunlarına atıfta bulunur.

Touraine'e göre modern toplumların temel sorunu nedir?

Ona göre, modern toplumların en temel sorunu toplumsal birlik ve dayanışma içinde kültürel çeşitliliğin nasıl sürdürülebileceği sorunudur.

Touraine'e göre modernliğin aşamaları nelerdir?

Touraine’e göre, modernlik iki aşamadan geçmiş olup bugün onun üçüncü aşaması içinde bulunmaktayız. Rönesans’tan Fransız Devrimi ve büyük ölçekli sanayileşmeye kadar olan dönem erken ya da klasik modernlik aşamasını, sanayi devriminden 1970’lere kadar olan dönem orta modernlik aşamasını, 1970’lerden sonraki dönem ise geç modernlik aşamasını temsil eder.

Klasik modernlik anlayışı modernliği nasıl tanımlamıştır?

Klasik modernlik anlayışı modernliği aklın, özgürlüğün ve devrimin zaferi olarak tanımlamıştır.

Bir toplumsal kuram olarak cemaatçilik nedir?

Cemaatçilik klasik liberalizm ile kolektivizm arasında bir orta yol bulmaya çalışan bir toplumsal kuramdır. Cemaatçiler hem klasik liberalizmin aşırı bireyciliğine hem de kolektivizmin aşırı toplumculuğuna karşı çıkarlar. Cemaatçiler hiçbir kısıtlamaya uğramayan serbest piyasa ve mübadelenin insan ihtiyaçlarını karşılamaya yetmediğini, bireylere daha fazla özgürlük verilirken aynı oranda sorumluluk verilmediğini düşünmekte ve toplum üyeleri arasında yakın cemaat bağlarının korunup beslendiği bir toplumsal düzenin gerekliliğini savunmaktadırlar.

Totaliteryenlik ne demektir?

Totaliteryenlik kavramı halkın bütünüyle ya da hemen nerdeyse bütünüyle devlet tarafından tahakküm altına alındığı bir siyasal rejime atıfta bulunur. Daha ideolojik olması, tek parti yönetimi ve hayatın her alanına ve düzeyine devletin müdahale etmesi onu otoriteryenlikten ayıran başlıca özellikler olarak düşünülür. Yirminci yüzyılın faşist ve sosyalist rejimleri totaliteryen rejimlerin örneklerini teşkil ederler.

Touraine'e göre siyasal modernliğin veçheleri nelerdir?

Touraine’e göre, siyasal modernliğin iki veçhesi vardır. Bunlardan biri devletin keyfi gücünü sınırlayan hukuk devleti ya da hukuki temel, diğeri ise halkın egemenliğidir. Ancak, demokrasi ile hukuk devleti arasında zorunlu bir bağ yoktur çünkü demokrasi hukuk devletinden değil, özgürlük ve eşitlik gibi ahlâki ilkelere müracaattan doğmuştur. Siyasal ve hukuki biçimsellik dün olduğu gibi bugün de egemen grupların gücünü tehdit eden toplumsal talepleri reddetmek için oligarşik bir şekilde kullanılabilir. Buna karşılık özgürlük ve eşitlik gibi ilkelere müracaat tahakküm altındaki grupların kendi durumlarına ahlâki bir tanımlama getirebilmelerine imkân sağlar. Bundan dolayıdır ki, halkın egemenliği fikri siyasal hayatı toplumsal aktörler arasındaki ilişkilere tâbi kıldığından demokrasinin gelişimine doğrudan bir katkı sağlar.

Touraine'e göre kültürel demokrasinin amaçları nelerdir?

Bunlar: (ı) artan eşitsizlikler ve daha fazla dışlanmaya yol açan küresel iktisadi ve mali sistemler karşısında sınıf farklılıklarını azaltmak ve ekonomi üzerindeki toplumsal ve siyasal kontrolü artırmak, (ıı) bu gayri-şahsi tahakküm sisteminin toplumsal aktörleri kendi kişisel veya cemaatçi kimliklerine kapanmaya zorlaması ve bu suretle azınlıkların reddedilmesini teşvik etmesi karşısında kültürel çeşitliliğin saygı görmesini temin etmesi ve herkese eşit toplumsal ve kültürel hakları garanti etmesi ve (ııı) üretim ve yönetim sistemlerinin teknik akılcılığına tâbi olan tüketicilerin sağlık, eğitim, bilişim alanlarındaki taleplerinin dikkate alınmasıdır.

Laissez-faire terimi ne anlama gelmektedir?

Laissez-faire siyaseti devletin toplumsal hayat içindeki rolünün iç güvenlik, dış güvenlik ve adaletin sağlanmasıyla sınırlı tutulması ve iktisadi alanın bütünüyle serbest bırakılması görüşünü ifade etmek amacıyla kullanılan bir terimdir.