Toplumsal Değişme Kuramları Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sanayileşme ile birlikte ortaya çıkan kapsamlı değişimler karşısında gelişen üç tepki nedir?

Sanayileşme ile birlikte ortaya çıkan kapsamlı değişimler karşısında gelişen üç tepki şöyledir: 

• Liberalizm
• Muhafazakar tepki
• Sosyalizm

Liberalizmin toplumla ilgili varsayımı nedir? 

Liberalizm, doğaları gereği çıkarcı ve rasyonel hareketeden bireylerin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almak için devletin toplumsal barışı ve huzuru sağlama dışında devreye girmediği, her türlü müdahaleden uzak bir serbest piyasa toplumunu öngörür.

İnsanlar toplumsal, kültürel, iktisadî, siyasal bütün yeni gelişmelerin yarattığı karışıklıklardan  rahatsızdır. Ortaçağ toplumuna, Altın Çağ’a dönmeyi önerirler ya da düzenin doğal, ilâhî olduğunu, değişmenin, özellikle insanların müdahalesiyle değişim çabalarının bu doğal, kendiliğinden düzeni daha da çıkmaza sokacağını ve daha ciddi felâketlere yol açacağını öne sürerler. 

Yukarıda açıklanan fikri temele sahip olan hangi gruptur?

Fikri temelleri yukarıdaki açıklamalar üzerine kurulu olan grup muhafazakarlardır. 

Sosyalizmi savunan grup "iyi toplumun inşası" ile neyi kast etmektedir? 

Sosyalizmde toplumun tıpkı doğa gibi yasaları olduğu, bu yasalar temelinde değiştiği ve evrimleştiği, dolayısıyla toplumsal ve iktisadî yasalar ortaya çıkarılıp bunlar doğrultusunda davranıldığında, uygun müdahaleler sayesinde geleceğin ‘iyi toplum’unun inşa edilebileceği varsayılır. 

Pozitivist, organizmacı ve evrimci toplumsal düzen ve değişme anlayışının öncüsü olan Montesquieu, yasa terimi ile neyi kast etmektedir? 

Montesquieu yasa terimini iki anlamda kullanır:

• İnsanların kendi davranışlarını düzenlemek için yarattıkları bir emir veya kural olarak yasa
• Fiziksel, biyolojik ve toplumsal görünümleri içinde, evrendeki özellikler arasındaki ilişkilerin bilimsel bir ifadesi olarak yasa.

Yeni bir rasyonalist senteze geçilmesini öneren ve felsefî dehâ olmadan hiçbir bilimsel ilerlemenin mümkün olmadığını söyleyen sosyolog kimdir? 

Saint-Simon, Avrupa’nın bilim, Newton ve Locke’un etkisi altında bir asırdan fazla zamandır
verimli bir empirizm evresinde olmasına rağmen, artık yaratıcı potansiyelini tükettiğini ve bu yüzden, diğer tarza, yani yeni bir rasyonalist senteze geçilmesine gerek olduğunu düşünür.

Saint-Simon kültürlerin çeşitliliği hakkında ne düşünmektedir? 

Saint-Simon kültürlerin çeşitliliğinin yüzeysel olduğunu düşünür. Bütün toplumsal gelişmeler ve
değişme temel bir plâna göre gerçekleşir; insanlığın tarihi, en azından kendi yörüngelerinde hareket
eden gezegenlerde olduğu gibi, tek yasa tarafından yönlendirilir. Saint- Simon böyle bir tarih anlayışını
benimseyen tek kişi olmasa da, toplumsal evrimin, dolayısıyla değişmenin merkezî dinamik gücünü
“iktisadî sınıflar arasındaki çatışma”nın oluşturduğunu öne süren ilk kişidir. 

Saint-Simon'ın determinizm hakkındaki görüşleri nelerdir?

Saint-Simon yine de tam determinist değildir. Çünkü tam determinizmin kadercilik olduğunu ve
bunun bir toplumsal eylem programını anlamsız kılacağını düşünür. Tarihin genel yasaları ihlal edilemez ve nihai hedefleri kaçınılmaz olsa da, insan ayrıntıları etkileyebilecek ve daha önemlisi bu yasaların işleyişini kolaylaştırabilecek ve hızlandırabilecek bir kapasiteye sahiptir.

Saint-Simon tarihsel evrim inancına göre tarihin kaça ayrıldığını ileri sürmektedir? 

Tarihsel evrime inanan Saint-Simon tarihin üç evreye ayrılabileceğini düşünür: Ön Hazırlık Dönemi, Varsayımsal Dönem ve Pozitif Evre. 

Saint Simon'ın tarihin son evresi ile ilgili savı nedir? 

Saint-Simon’a göre ‘Pozitif Evre’de insanlar birbirlerine egemen olmaya çalışmaktan vazgeçerek doğaya egemen olacaklardır. Bu son evrede ahlâkî davranıştaki bu değişimin başlamasına bilim ve sanayileşme hizmet edecektir. 

Saint Simon'a göre yeni toplum, eski rejimden hangi açılardan ayrılır? 

Saint Simon yeni toplumun eski rejimden iki önemli açıdan farklı olduğunu düşünür:

• Yönetici seçkinlerin, toplumun bütün kesimlerinden, yetenek temelinde gelmesi
• Bu seçkinlerin görevinin, ülkeyi herkesin çıkarlarını gözeterek yönetmek olması.

'Bilimler hiyerarşisi’ne göre bilimlerin bilhassa matematikten astronomiye, oradan fizik, kimya ve fizyolojiye, ardından ‘Bilimlerin Kraliçesi’ olan sosyal fiziğe doğru ilerlemesinin kaçınılmaz olduğunu iddia eden sosyolog kimdir?

Bilimler hiyerarşisi’ne göre bilimlerin bilhassa matematikten astronomiye, oradan fizik, kimya ve fizyolojiye, ardından ‘Bilimlerin Kraliçesi’ olan sosyal fiziğe doğru ilerlemesinin kaçınılmaz olduğunu iddia eden sosyolog Auguste Comte’tur. 

Comte toplumsal organizma terimi ile neyi kast etmektedir? 

Comte toplumsal organizma terimini toplumun parçaları arasında bir uyum olduğunu, kurumlar arasındaki karşılıklı bağlantıların bir organizma içindeki işlevlerin karşılıklı bağlantısına benzediğini göstermek için kullanmıştır. 

Comte'a göre toplumsal dünyayı açıklamak için başvurulan dört temel teknik nedir? 

Comte’un toplum ve yöntem anlayışı araştırma tekniklerinde bir işbölümüne dayanır. Ona göre toplumsal dünyayı açıklamak için dört temel tekniğe başvurulabilir:

1. İnsan duyumlarıyla ‘gözlem’,
2. Özellikle ‘toplumsal patolojiler’i anlamada ‘deney’
3. Toplumun doğasındaki düzenli değişme örüntülerini yakalamada ‘tarihsel gözlem’
4. İnsan ve hayvan toplumları, bir arada bulunan insan toplumları ve aynı toplumun farklı unsurları olan özel değişkenlerin etkilerini soyutlayan bir gözle ‘karşılaştırma’. 

Comte'un sosyal statik ve sosyal dinamik terimlerini açıklamada kullandığı kavramlar nelerdir? 

Comte, sosyolojiyi “sosyal statik” (toplumsal düzenin araştırılması) ve “sosyal dinamik” (toplumsal ilerleme ve değişmenin araştırılması) biçiminde ikiye ayırır: 

• Sosyal statik terimini açıklamada toplumsal dayanışma ve işbölümünün toplumsal dayanışmaya etkisi kavramları,
• Sosyal dinamik terimini açıklamada ise ilerleme, değişme ve evrim kavramları kullanılmaktadır. 

Herbert Spencer’ı diğer pozitivist sosyal bilimcilerden ayıran özellik nedir? 

Herbert Spencer’ı diğerlerinden ayıran özellik sadece toplumsal alanın yasalarını değil, Sentetik Felsefe adını verdiği bir makro düşünce şeması içinde ‘evren’in tüm alanlarının, fiziksel, psikolojik, biyolojik, sosyolojik ve ahlâkî alanların yasalarını (düzenleyici evrensel ilkeler)ortaya çıkarmaya çalışmasıdır. Ona göre her şeyi doğal ve fiziksel yasalar ve süreçler yönlendirmektedir. 

Herbert Spencer'ın evrim konusundaki açıklamalarını dayandırdığı üç temel aksiyoma nelerdir?

Herbert Spencer'ın evrim konusundaki açıklamalarını dayandırdığı üç temel aksiyom şunlardır: 

1. Kuvvetin sürekliliği, her şeyin insan bilgisini aşan ve verili olarak alınması gereken nihaî bir ereği olduğu. Bu ‘erek’, bu kuvvet her yerdedir, daima mevcuttur, her zaman ortaya çıkar, fakat ampirik olarak bilinemez ve bir inanç olarak benimsenmesi gerekir. 
2. Maddenin yok olmaması, maddenin yok olmayıp sadece dönüştüğü.
3. Hareketin sürekliliği, enerjinin biçim değiştirebileceği, ancak yine de varlığını sürdürdüğü veya ‘sürekli’ olduğu. 

Emile Durheim, toplumsal değişimi ele alırken hangi bağlamlara odaklanmaktadır? 

Durkheim toplumsal değişmeyi iki bağlamda ele alır. İlkinin ardında kendi evrimci yaklaşımı vardır. Evrim anlamında değişme tarihsel ve zorunludur. Burada gelişme ve ilerlemenin temel mekanizması işbölümünün doğasında değişikliktir. İkinci bağlam toplumsal bütünleşmeyi bozan, sapmaya, anomiye yol açan gelişmelerle bağlantılıdır.

Durkheim'ın değişmeye yol açtığını söylediği üç normal dışı işbölümü biçimi nelerdir? 

Durkheim'ın değişmeye yol açtığını söylediği üç normal dışı işbölümü biçimi şöyledir: 

1. Anomik işbölümü
2. Zorunlu işbölümü
3. Yetersiz koordine edilmiş işbölümü

Durkheim’a göre bir sosyal sistemde düzen ve birlik için gerekli konsensüsün önkoşulu nedir? 

Durkheim’a göre bir sosyal sistemde düzen ve birlik için gerekli konsensüsün önkoşulu işbölümüdür.