Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kelime anlamıyla Felsefe ne demektir?

Felsefe, Latince philia ve sophia kelimelerinin birleşiminden oluşmuş ve bilgelik sevgisi anlamına gelmektedir. İnsanların doğal ve toplumsal varlıklar hakkında geçerli, güvenilir ve erdemli bilgilere ulaşma arzusudur.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Özgürlü”’ğü kısaca açıklayabilir misiniz?

Her türlü baskı ve ayrıştırıcı düşünceye karşılık düşünce ve ifade özgürlüğünün savunulmasıdır.

Endüstri devriminin temeli olan teknolojik gelişmeler ile ne gibi değişiklikler oluşmuştur ?

Yeni teknolojik buluşların gelişmesi ile buhar ve elektrik gibi güç kaynakları kullanılmaya başlanmış ve kömür, demir-çelik ve tekstil endüstrileri hızla gelişmiş- tir. Bununla birlikte üretim teknolojisi makineleşmiş ve seri üretime dayalı fabrika sistemi üretime geçilmiştir. Bu gelişmeler aynı zamanda ekonomik ve toplumsal yapıda geniş ölçüde önemli değişim ve dönüşümlere yol açmıştır. Bu dönüşümlerden en önemlisi köylerden kentlere kitlesel bir göçün başlamasıyla iş gücünün kırsal alandan, sürekli büyüyen endüstri sektörüne geçmesi olmuştur. Böylece toprağa bağlı çalışan ve üretim yapan insanların büyük bir bölümü, kentlerde fabrikalarda ve madenlerde çalışan işçilere dönüşmüşlerdir. Aynı zamanda kentler de hızlı bir şekilde büyümeye başlamıştır. Bu süreç içerisinde, üretimin örgütlenmesi ve denetlenmesine ilişkin yeni yöntemler de geliştirilmiştir. Yeni çalışma koşulları üretim seviyesini artırırken ağır çalışma koşulları, düşük ücret ve yüksek miktarda üretimin gerektirdiği yoğun fiziksel ve zihinsel çaba, işçiler açısından ciddi sorunlara neden olmuştur. Bilimsel Devrim ile başlayan, siyasal ve endüstriyel devrimlerle devam eden dönüşüm süreci, insanların yaşama, çalışma ve düşünme biçiminde köklü değişimlere yol açmıştır. Bu değişimler, modern düşünce biçimi ile modern toplumların oluşumunda önemli rol oynamışlardır.

Aydınlanma hareketinin temel amacı nedir?

Aydınlanma hareketinin amacı, kötü ve köleleştirici olduğuna inanılan mit, ön yargı ve hurafenin ve dolayısıyla bunları üreten dinin temsil ettiği toplumsal düzenden insanları kurtararak, iyi ve özgürleştirici olduğu kabul edilen aklın düzenine sokmaktır(Çiğdem, 1997:14).

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Ampirisizm”’i kısaca açıklayabilir misiniz?

Doğa ve toplum hakkında elde edilebilecek bütün bilgiler, insanların duyu organları ile kavrayabileceği şeylere dayalıdır.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Bilim”i kısaca açıklayabilir misiniz?

Bilim, gözleme ve deneye dayanan güvenilir veriler yaratması sebebiyle, Aydınlanma düşünürleri için bilginin en üst biçimi olarak kabul edilmekte ve amprik yönteme dayalı olarak elde edilen bilimsel bilginin, bütün insanlığın bilgisini geliştirmek için temel olarak kabul edilmiştir.

Amprist Doğa Bilimi Anlayışının temellerinden dört tanesini yazınız.

Aşağıdaki yedi maddeden dört tanesinin yazılması yeterlidir; 1. Doğuştan bilgi yoktur; bütün bilgiler, deney veya gözlem yoluyla kazanılır. Bilgiler, dünya hakkındaki duyusal deneyimler ve onunla etkileşimden elde edilir 2. Gerçek bir bilgi iddiası, gözlem veya deneyle sınanabilir. 3. Sınanabilirlik ilkesi, gözlemlenemeyen varlıklar hakkındaki bilgi iddialarını dikkate almamayı gerektirir. 4. Bilimsel yasalar; genel, tekrarlanan gözlem veya deney örüntüleri hakkında önermelerdir. 5. Bir olguyu bilimsel olarak açıklamak, onun bilimsel bir yasanın somut bir örneği olduğunu göstermektir. 6. Bir olguyu açıklamak, onun genel bir yasanın somut bir örneği olduğunu göstermekse, yasayı bilmek, bu tipten olguların gelecekte nasıl ortaya çıkacaklarını öngörmemizi sağlamalıdır. 7. Bilimsel nesnellik, açık bir şekilde sınanabilir olgusal önermeler ile öznel değer yargıları ayrımına dayanır (Benton ve Craib, 2008: 28).

Bilgi felsefesinin amacı nedir?

Bilgiyi, bilen özne ile nesne arasındaki ilişkinin nasıl kurulduğunu, bilginin kaynağını, doğruluğunu, sınırlarını, niteliğini ve özelliğini incelemeye çalışmaktadır.

Aristotales’e göre felsefe nasıl bir bilgidir?

Aristotales’e göre felsefe, var olanların ilk temellerini ve ilkelerini araştıran bir bilgidir.

Varlık felsefesinin amacı nedir?

Varlığı maddesel, zihinsel ve ruhsal boyutlarıyla çözümlemeye çalışır; varlığın yapısını özelliğini, varlığın özse ve biçimsel niteliğin, varlık-yokluk problemini ve ruh-madde ilişkisini ele alır.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Evrensellik”i kısaca açıklayabilir misiniz?

Evrensellik ilkesi, akıl ve bilimin her duruma uygulanabilmesi ve ilkelerinin her durumda geçerli olmasıdır. Özellikle bilim, bütün evreni yöneten genel yasalar üretmektedir.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “İlerleme”yi kısaca açıklayabilir misiniz?

İnsanların, bilgi birikimlerini, çevresindeki doğayı daha iyi anlayıp ondan maddi zenginlikler elde edebilmesini kolaylaştıracak araçların üretilmesi yani teknolojinin gelişmesi ile oluşabilecek bir süreci işaret etmektedir.

Sosyal bilimler ile doğa bilimlerinin araştırma nesneleri ile ilişkileri arasındaki farklılıklar nelerdir?

1. Toplumsal dünya ile ilgilenen sosyal bilimlerin araştırma nesnesi insan ve insan grupları iken, doğa bilimleri, doğa olgularını ve süreçlerini araştırmaktadırlar. 2. Sosyal bilimlerin araştırma nesneleri bilinçlilik özelliğine sahiptirler. Bu nedenle, kendileri, durumları ve ilişkileri üzerinde düşünebilirler. Doğa bilimlerinde bu özellik görülmemektedir. 3. Sosyal bilimlerde, ahlaki ve siyasal değerler, araştırma konusunun seçimini etkilemektedir. Toplumsal açıklama değer-ilişkisi içerir ve kişisel özelliklerle bağlantılıdır. Bu nedenle, belirli toplumsal olgular veya tarihsel süreçleri açıklamaya çalışan sosyal bilimcilere, değer yönelimleri yol göstermektedir. Bu durumun aksine doğa bilimciler, değer yargılarını dışarıda bırakan yöntemlerle genel yasalara ulaşmaya çalışmaktadır. 4. Toplumsal hayatta bilinç ve anlam önemli bir rol oynamaktadır. Sosyal bilimciler toplumsal hayatı sistematik olarak araştırmaya başladıklarında, her zaman hakkında belirli bir anlayışa sahip oldukları bir araştırma nesnesi ile karşılaşırlar. Ayrıca, sosyal bilimciler çoğu kez toplumsal hayatın bir parçası olacaklardır ve her halükârda araştırma nesnesi hakkında bir anlayışa sahip olmak için onunla kendi terimleri içinde iletişim kurmayı öğrenmek zorundadır. Fakat doğa bilimciler ve araştırma nesneleri arasında dışsal bir iliş- ki bulunmaktadır (Benton ve Craib, 2008: 46).

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Bireycilik”i kısaca açıklayabilir misiniz?

Aydınlanma düşüncesinde bireyin bütün bilgi ve eylemin başlangıç noktası olarak kabul edilmesidir.

“Ön yargının kontrolü” nedir?

Ön yargının kontrolü, ampirik çalışmanın sonuçlarını aşırı derecede etkileyen değer yargılarından korunmanın aracı olarak sosyal bilimlerde gerekli görülmüştür. Araştırmalarda verilerin çözümlenmesi ve değerlendirilmesi sürecinde, sosyal bilimcinin ön yargılarının, sonuçları etkilemesini engellemesi gerekmektedir.

Aydınlanma hareketinin oluşmasında temel olan devrimler hangileridir, kısaca açıklar mısınız?

İnsanlık tarihinde aydınlanma hareketinin temelini atan ve sağlamlaşmasını sağlayan 3 adet devrim vardır. 1. Bilimsel Devrim, 17. Yüzyılda başlayan bilimsel çalışmalara dayalı bir devrimdir. Bilimsel devrim, bilgiye ve akla dayalı bir düşünce hareketi olarak temellenmiştir. 2. Fransız Devrimi, dünyayı kapsayan bir devrim olan Fransız devrimi, hükümdarların geleneksel kurallara göre değil, bütün halkın içinde bulunduğu demokratik rasyonalite ile is basına gelmesinin gerekli olduğunu göstermiştir. 3. Endüstri Devrimi, 18 yüzyılın sonlarında başlayan ve merkezi İngiltere olan bu devrim süreç içerisinde Batı Avrupa ve Amerika gibi ülkelere de yayılmıştır. Buharlı makinelerin icadı ile teknoloji hızla gelişmeye başlamış ve kömür, demir-çelik ve tekstil sanayisi hızla gelişmiştir. Bu devrim sonucunda seri üretime dayalı fabrika üretimine geçilmiş dolayısıyla halkın köylerden kente göçü hızlanmıştır.

Rasyonalist düşüncenin reddettiği geleneksel otorite düzeni yerine ortaya koyduğu düşünce biçimini tanımlar mısınız?

• Toplumsal düzenin metafizik unsulara göre değil, akla ve gözleme yani bilime göre üretilen verilere göre şekillenmesi gerektiğini. • Rasyonalist düşünceye göre, ilerleme kavramı çok önemlidir. • Doğa kavramı, doğanın düzeni ve insan doğası rasyonalist düşüncenin temelidir.

18. Yüzyıl aydınlanma düşünürlerinden üç tanesini sıralar mısınız?

Aşağıdaki isimlerden üç tanesinin verilmesi yeterlidir. • Baron de Motesquieu • Voltaire • David Hume • Adam Ferguson • J.J. Rousserau

Rasyonalist düşüncenin karşı çıktığı ve sorguladığı fikirler hangileridir.?

• Toplumsal hayatı oluşturan geleneklerin otoriteleri • Dinsel sistemler aracılığı ile toplumun kanıksadığı kadercilik anlayışı • Toplumsal hiyerarşi ve despotizm gibi olgulara karşı çıkmıştır.

Pozitivizm’in temel özellikleri nelerdir?

Pozitivizm’in 4 temel özelliği vardır. 1. Pozitivizm, ampirist doğa bilimleri açıklamasını benimsemektedir. Ampirist bilim açıklaması, pozitivistler tarafından bilimsel bir toplum yaklaşımının modeli olarak yaygın kabul görmüştür 2. Pozitivizm, bilimi en üst ve hatta yegâne gerçek bilgi biçimi olarak görmektedir 3. Pozitivistler bilimsel yöntemin, insanın zihinsel ve toplumsal hayatını araştıracak, bu disiplinlerin ‘sosyal bilimler’ olarak kurulmasını sağlayacak biçimde genişletilebileceğini ve genişletilmesi gerektiğini savunmaktadır 4. Pozitivizm, güvenilir bilimsel bilgiler oluşturulduğunda, bu bilgilerin toplumdaki bireyler veya grupların davranışlarını kontrol etmek veya düzenlemek için kullanılabileceğini savunmaktadır (Benton ve Craib, 2008: 39)

Naturalizm nedir?

Naturalizm (Doğacılık), Aydınlanma düşüncesi tarafından, bilimsel yönteme vurgu yaparak, neden ve sonuç ardışıklığının, doğayı ve toplumsal dünyayı tamamen açıklayabileceği fikridir. Doğal süreçlerin bilimsel olarak araştırılmasına benzer bir toplum araştırmasının mümkün olduğu veya olabileceği görüşünü ileri sürmektedir.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Sekülarizm”i kısaca açıklayabilir misiniz?

Aydunlanma’nın geleneksel ve dini otorite karşısında, dini açıdan kabul edilen ve onaylanmış bilgiye karşı, bağımsız ve laik bilgi ihtiyacının vurgulanmasıdır.

Aydınlanma düşünürleri tarafından hazırlanmış olan “Ansiklopedi” isimli çalışma nedir ve özellikleri nelerdir?

Aydınlanmada geliştirilen temel fikirler Aydınlanma düşünürleri tarafından Ansiklopedi isimli çalışmada açıklanmıştır. Ansiklopedi, Aydınlanmasının temel ilkelerinin ortaya konulduğu metinleri içeren, büyük bir yayın girişimi olarak tanımlanmaktadır. Aydınlanma döneminin önemli bir göstergesi olarak kabul edilen Ansiklopedi, Diderot ve d’Alembert’in katkılarıyla hazırlanmış ve Avrupa’da yaygınlık kazanmıştır. Ansiklopedinin oluşumu, entelektüel kaygıların yanısıra politik ve dinsel baskılar nedeniyle stratejik kaygıları da içermektedir. Ansiklopedi içinde yayımlanan konular, genellikle halkı aydınlatma amacı gütse de, Aydınlanma düşünürlerinin kendi tutum ve görüşlerini de yansıtan bir içeriğe sahiptir.

Aydınlanma düşünürlerinin uzlaştığı Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden 7 tanesini yazabilir misiniz?

• Akıl • Ampirisizm • Bilim • Evrensellik • İlerleme • Bireycilik • Hoşgörü • Özgürlük • İnsan Doğasının Aynılığı • Sekülarizm

Modern Toplumun özellikleri nelerdir?

1. Modern toplumlar, yeni yönetim biçimi olarak, karasal sınırlar içinde tanımlanan ulus-devlet ile onun egemenlik ve meşruluk anlayışının görüldüğü toplumlar olmuşlardır. Modern toplumlarda, gelişmiş politik aygıtların kuruluşu görülmektedir. Özellikle bürokratik örgütlenme; devletin, halkın yaşamında daha büyük bir rol oynamasını sağlamıştır 2. Endüstrileşme ile birlikte üretim kapasitelerinin hızlı ve sürekli gelişimi, yeni çalışma biçimleri ile mümkün olmuştur. Tarıma dayalı üretimin yerine endüstriyel üretim ön plana çıkmış ve yaygınlaşmıştır. Bu bağlamda, yeni üretim biçimi olarak kapitalizm, yeni tutumlar ve kurumlar getirmiştir. Başka bir deyişle modern toplumlarda, metaların piyasa için geniş ölçekli üretim ve tüketimine, yaygın özel mülkiyet sahipliği ile sermaye birikimine ve ücretli emeğin kullanımına dayalı parasal değişim ekonomisi görülmektedir 3. Kentleşme ve endüstrileşme süreci ile işbölümü, uzmanlaşma ve standartlaşma artmıştır. Toplumsal ve cinsiyete dayalı işbölümü, yeni sınıfların oluşumu, kadın ve erkek arasında ataerkil ilişkiler, modern kapitalist toplumları nitelemektedir. Ayrıca, ulaşım ve iletişim teknolojilerinin hızlı gelişimi görülmektedir 4. Modern toplumlarda dinsel dünya görüşünün zayıflaması ile dinsel kurumlar ve öğretiler etkisini yitirmiştir. Sekülerleşme ve rasyonelleşme modern toplumların göstergeleri olmuş, bilim, gerçek ve ilerleme yeni inançlar hâline gelmiştir. (Hall, 1996: 6; Bilton, vd., 2008: 24-25)

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Akıl”ı kısaca açıklayabilir misiniz?

Gerçek bilginin kaynağı vahiy ve ya dogmalar değil akıl olduğu savunulmuş ve bilgi edinmenin temel yolu olarak rasyonalite savunulmuştur.

Ansiklopedi’nin önemli nitelikleri nelerdir?

Ansiklopedinin iki önemli niteliği vardır. Bunlar; • Yayının planlanmasında, yazıların ortak bir temelde toplanmasını sağlamak için bir kavramın belirlenmesidir. Böylece, makale ve konuları arasında bir ilişki kurması amacıyla merkezde insan kavramının yer almasına karar verilmiştir. • Bütün insan bilgisinin yeninden yapılanmasına dayanan evrensellik yaklaşımını taşımasıdır.

Toplumsal Araştırmanın Aşamaları nelerdir?

• Öncelikle “neyi öğrenmeye çalışıyorum ve tam olarak ne aradığımı bilmek için bunu net ve muğlak olmayan bir şekilde nasıl tanımlayabilirim? “Bunu yapamıyorsam eğer, orada olmayan bir şey mi arıyorum?” ya da “temel inanç ve fikirlerimi test etmek için keşfedici araştırma tekniklerini mi benimsemeye ihtiyacım var?” • “Araştırma sorusunu önceki çalışmalarla ilişkili olarak en iyi şekilde anlamlı kılacak ve analizimin en iyi şekilde yapılmasını sağlayacak olan hangi kuramsal ve kavramsal çerçeveleri benimsemeliyim?” • “Veri toplamak için ne tür yöntemlerin kullanılması gerekir ve özel projemde gerekli araştırmacı araçlar olarak bunlar ne kadar güvenilir ve geçerli olacaktır?” • “Araştırmanın etik bir yanı var mıdır?”, “Bulgular nasıl yayılacaktır?”, “Araştırmanın kullanıcıları ve faydalananları kimler olacak?” (Bilton, vd., 2008: 442-443).

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “İnsan Doğasının Aynılığı”’ı kısaca açıklayabilir misiniz?

İnsan doğasının temel niteliklerinin daima ve heryerde aynı olduğu inancını içeren eşitlik ilkesidir.

Gerçek nedir?

İnsan bilincinin dışında ve ondan bağımsız olarak var olan somut ve nesnel varlıkların tümüdür.

Bilim tanımlamalarına örnekler verebilir misiniz?

En çok yapılan bilim tanımlamalarını aşağıda sıralamak mümkündür: • Bilim, doğal ve toplumsal dünyayı açıklayan geçerli ve güvenilir bilgiler bütünüdür. • Bilim, doğal ve toplumsal olgu ve olaylar hakkında bilimsel yöntemlerle elde edilen tutarlı ve düzenli bilgileridir. • Bilim, bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılarak doğal ve toplumsal dünya hakkında elde edilen genel geçerli bilgilerdir. • Bilim, olgu ve olaylar arasındaki ilişkileri belli bir kuramsal yaklaşım çerçevesinde açıklayan mantıklı ve tutarlı bilgilerdir.

Bilimsel Bilgi nedir?

Doğal ve toplumsal dünyanın sistematik bir şekilde incelenmesi sonucunda elde edilen bilgi türüdür.

Aydınlanma nedir?

17. Ve 18. Yüzyılda Batı Avrupa’da gelişen, birbirine bağlı felsefi, bilimsel ve toplumsal alanlarda oluşan bir düşünce hareketidir.

Aydınlanma düşüncesini basit anlamda açıklayabilir misiniz?

Aydınlanma düşüncesi, basit anlamda insanlığın yaşadığı bütün acıların ve sefaletin kaynağının cehalet ve batıl inançlar ki bunlara din, otoriter yönetim, efsaneler gibi olguların neden olduğunu savunmaktadır.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkelerinden “Hoşgörü”’yü kısaca açıklayabilir misiniz?

Farklı dini, ahlaki inançlara, ırka veya uygarlığa sahip insanların birbirlerinden fark gözetmeksizin aynı olarak görülmesidir.

Bilimsel Devrim’de Newton’un önemi nedir?

Newton’un çalışmalarının sonuçları, Aydınlanma düşüncesi için büyük önem taşımaktadır. Newton’un evrensel yer çekimi yasası ile sadece maddenin hareketi açıklanmakla kalmamış, aynı zamanda yeni bir evren tasarısı sunulmuştur. Evrenin hareket yasalarının, her yerde değişmeden aynı biçimde matematiksel olarak ifade edilebildiği açıklanmıştır (Çiğdem, 1997: 61). Newton’un çalışmaları, Aydınlanma düşünürlerinin, bilimsel yöntemin yaşamın her alanına uygulanabileceğine inanmalarını sağlamıştır. Aynı zamanda, bilim, rasyonel amaçlarla ilişkili olan geleceğin toplumsal değerlerinin temeli olarak görülmüştür.

Fransız devrimi nasıl bir devrimdir?

Siyasal bir devrim olarak nitelenen 1789 Fransız Devrimi’nin hedefi, Avrupa’da aristokrasi ve kilisenin otoritesi ile yönetilen toplum düzenini yıkmak olmuştur. Bu geleneksel toplum düzeninin yerine evrensel özgürlük, eşitlik ve kardeşlik ilkelerine dayanan yeni bir toplumsal düzen yaratmayı amaçlamışlardır. Fransız Devrimi, bütün Avrupa’yı sarsan bir devrim olmuş, bu nedenle, yöneticiler, siyasetçiler ve aydınlar, toplumun anlaşılması, bir düzen oluşturması ve bu düzen temelinde yönetilmesi gibi ihtiyaçlarla karşılaşmışlardır (Özlem, 2001: 58). Bu bağlamda, iktidarın temelini oluşturan unsurlar önemli olmuş ve otoritenin doğasında ve iktidarın kaynağında radikal bir değişim gerçekleşmiştir. Geleneksel toplumlarda kabul gören iktidarın kaynağı yer değiştirmiştir. Artık iktidarın kaynağının, örneğin Tanrı gibi başka bir yerden değil, halktan geldiği kabul edilmektedir: “İktidar, vatana coşkulu bağlılıkta, gelenek veya bir soy sop ilişkisinde kök salmaz. Yalnızca ulus haline gelen bir halkın onayıyla meşruiyet kazanabilir. Ancak kaynağını halktan alan iktidarın sadece meşru olması yetmez, akla uygun da olmalıdır” (Jeanniere, 1994: 19). Artık hükümdarın geleneksel kurallara uygun olarak iktidara gelmesi yeterli olmamış, devletin, egemen halkla ilişkisinin demokratik rasyonalite (akılsallık) içinde kurulması ve uygulanması gerekli hale gelmiştir.

Felsefe nedir?

Kelime anlamıyla bilgelik sevgisi anlamına gelen felsefe (philia ve sophia), insanoğlunun doğal ve toplumsal varlıklar hakkında geçerli, güvenilir ve erdemli bilgilere ulaşma arzusunda olması demektir. Aristoteles’in belirttiği gibi felsefe, var olanların ilk temellerini ve ilkelerini araştıran bir bilgidir.

Felsefenin en temel konusu nedir?

Felsefenin en temel konusu varlık ve bilgi sorunudur. İster doğal ister toplumsal dünya olsun, varlık ile varlığın bilgisi arasında birebir ilişkinin mümkün olup olmadığı sorunsalı, felsefecileri en çok meşgul eden konuların başında gelmektedir.

Varlık felsefesi (Ontoloji) neyi sorgular?

Varlık felsefesi varlığı maddesel, zihinsel ve ruhsal boyutlarıyla çözümlemeye çalışır; varlığın yapısını, özelliğini, varlığın öznel ve biçimsel niteliğini, varlık-yokluk problemini ve ruh-madde ilişkisini ele alır. Gerçek ve doğru bilgilere ulaşmak için varlığa ilişkin doğru ve tutarlı sorular sorabilmek çok önemlidir.

Bilim ve varlık felsefesi arasında ne gibi farklılıklar vardır?

Bilim ve varlık felsefesi arasındaki farklılıkları kısaca özetlemek gerekirse ilk olarak; bilim varlığı gözlem, deney ve test yoluyla çözümleyerek ele alır; varlık felsefesi ise maddi ve zihinsel boyutları açısından bir bütün olarak inceler. İkincisi; bilim, varlığın kendisini bir gerçeklik olarak kabul eder, varlık felsefesi ise gerçekliğin kendisinin ne olduğu ile yetinmez ve gerçekliğin mümkün olup olmadığı sorusunu sorar. Üçüncü olarak; bilim, dış nesnel gerçekliği olduğu gibi kabul ederken varlık felsefesi, dış nesnel gerçekliği sorgular ve varlığın görünen formları ile varlığı varlık yapan özünün ne olduğunu irdelemeye çalışır. Dördüncü bir farklılık ise bilimin var olanının bilgisine bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerini kullanarak ulaşmaya çalışması, varlık felsefesinin ise varlığın gözlem, deney ve test dışında bir gerçekliğinin olup olmadığını sorgulamasıdır. Varlık felsefesi var olanın yapısının ve türünün ne olduğunu ve varlığın ne anlama geldiğini irdeler, yani varlık felsefesinin kapsamı bilimden çok daha geniştir. Beşinci olarak bilim, bütünün parçalarıyla ilgilenirken varlık felsefesi, kendisini bütünün parçalarıyla sınırlamaz, parçalar kadar bütünün kendisini de konu edinir. Son olarak bilim, bir problem çözme yöntemidir; varlık felsefesi ise çözülmüş olan ve bilinen bilgiler üzerine soru sormaya devam eder. Varlık felsefesi, bilimin yaptığı çözümlemeleri ve varlığa ilişkin öne sürdüğü bilgileri yeterli görmez.

Bilgi Felsefesi (Epistemoloji) neyi sorgular?

Bilgi felsefesi bilgiyi, bilen özne ile nesne arasındaki ilişkinin nasıl kurulduğunu, bilginin kaynağını, doğruluğunu, sınırlarını, niteliğini ve özelliğini inceleyen, “neyi bilebiliriz”, “nasıl bilebiliriz” ve “hangi yol ve yöntemlerle biliriz” sorularını çözümlemeye çalışan bir felsefedir.

Felsefede ‘gerçek’, ‘doğru’ ve ‘bilgi’ kavramları neyi ifade etmektedir?

Gerçek, insan bilincinin dışında ve ondan bağımsız olarak var olan somut ve nesnel varlıkların tümüdür. Gerçeklik, biz onu bilincimizle kavrasak da kavramasak da var olandır.

Doğru, herhangi bir bilgiye ilişkin değer yüklü bir tanımlamadır. Doğru soyuttur ve zihinsel bir kavrayışa dayalıdır çünkü doğru kavramı zihinsel bir genellemenin, soyutlamanın, sınıflamanın ve çözümlemenin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Bilgi ise öznenin nesneye ilişkin, nesneye ve gerçekliğe uygun bir bilgi olma iddiasında olan bir çıkarımıdır. Diğer bir ifadeyle bilgi, öznenin nesneyi bilme, tanıma ve çözümlemesi sonucu ortaya çıkan bir üründür.

Bilim nedir?

Bazı bilim tanımlamalarını şu şekilde sıralamak mümkündür: Bilim, doğal ve toplumsal dünyayı açıklayan geçerli ve güvenilir bilgiler bütünüdür. Bilim, doğal ve toplumsal olgu ve olaylar hakkında bilimsel yöntemlerle elde edilen tutarlı ve düzenli bilgilerdir. Bilim, olgu ve olaylar arasındaki ilişkileri belli bir kuramsal yaklaşım çerçevesinde açıklayan mantıklı ve tutarlı bilgilerdir.

Bilimsel bilgi nedir?

Bilimsel bilgi, doğal ve toplumsal dünyanın sistematik bir şekilde incelenmesi sonucunda elde edilen bir bilgi türüdür. Bilimsel bilgiye, bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılarak ulaşılmaktadır. Bilimsel bilgi, bilim insanları tarafından gözlem, deney ve test etme yoluyla elde edilmesinin yanı sıra anlama, çözümleme ve yorumlamayla da elde edilmektedir.

Yöntem nedir?

Bilimsel araştırmalarda kullanılan yöntem, genel anlamda geçerli ve güvenilir bilimsel bilgiye ulaşmak için izlenmesi gereken yolu ifade etmektedir. Başka bir deyişle, bilimsel bilgiye hangi kuramsal bakış açısı ile ulaşılacağını, doğal ve toplumsal olgu ve olayların nasıl ele alınacağını ve elde edilen verilerin nasıl çözümleneceğini ve yorumlanacağını belirleyen bilimsel kurallar bütünü yöntem olarak tanımlanmaktadır. Yöntem, bilimsel bilginin elde edilme sürecinde, araştırmacılara araştırmanın nasıl yapılması gerektiğini sistematik bir biçimde sunan bir yol haritası olarak ele alınabilir.

Aydınlanma hareketi nedir?

Aydınlanma, 17. ve 18. yüzyılda Batı Avrupa’da gelişen, birbirine bağlı felsefi, bilimsel ve toplumsal alanlarda oluşan düşünce hareketidir. İnsanlık tarihinde önemli bir dönem olan Aydınlanma’nın coğrafi merkezi Fransa olmuştur. Bununla birlikte, başta Almanya ve İngiltere olmak üzere Avrupa devletlerinin birçoğunda Aydınlanma düşüncesi doğrultusunda gelişmeler görülmüştür.

Aydınlanma hareketinin amacı nedir?

Aydınlanma hareketinin amacı, ‘kötü’ ve ‘köleleştirici’ olduğuna inanılan mit, ön yargı ve hurafenin ve dolayısıyla bunları üreten dinin temsil ettiği toplumsal düzenden insanları kurtararak, ‘iyi’ ve ‘özgürleştirici’ olduğu kabul edilen ‘aklın düzeni’ne sokmaktır.

Belli başlı aydınlanma düşünürleri kimlerdir?

18. yüzyılın ortalarında Aydınlanma düşünürleri arasında, Baron de Montesquieu (1689-1755), Voltaire (1694-1788) David Hume (1711-1776), Adam Ferguson (1723-1816) ve J.J. Rousseau (1712-1778) gibi önemli isimler sayılmaktadır.

Paradigma kavramı nedir ve nasıl ortaya çıkmıştır?

Sosyolojik olarak paradigma kavramı, Thomas Khun’un bilimsel değişimin doğası üzerine yaptığı çalışma sonucunda ortaya çıkmıştır. Paradigma, dünya hakkında düşünce biçimimizi şekillendiren inançlar, ilkeler, değerler, yöntemler ve varsayımlardan oluşan bir yapıdır.

Aydınlanma düşüncesinin temel ilkeleri nelerdir?

Bütün Aydınlanma düşünürlerinin uzlaştığı Aydınlanma düşüncesinin temel ilkeleri şunlardır:

1. Akıl
2. Ampirisizm
3. Bilim
4. Evrensellik
5. İlerleme
6. Bireycilik
7. Hoşgörü
8. Özgürlük
9. İnsan Doğasının Aynılığı
10. Sekülarizm

Ansiklopedi yayını neden önemidir ve içeriğinde gibi bilgiler yer almaktadır?

Toplumsal düşünce tarihinin önemli bir dönemini ifade eden Aydınlanma’da geliştirilen temel fikirler, Aydınlanma düşünürleri tarafından Ansiklopedi (‘Encyclopedie’) adlı çalışmada açıklanmıştır. Ansiklopedi, Aydınlanmanın temel ilkelerinin ortaya konulduğu metinleri içeren, büyük bir yayın girişimi olarak tanımlanmaktadır. Aydınlanma döneminin önemli bir göstergesidir.

Felsefe açısından modernite kavramını açıklayınız?

Modernite, insanların ilerlemeyi sağlamak için bilimsel bilgiyi kullanabileceğine inandığı insanlık tarihinde önemli bir aşamadır. Aydınlanma düşüncesi modernitenin temelini oluşturmuştur. Modernite, Aydınlanma düşünürlerinin nesnel bir bilim, evrensel bir ahlak, evrensel bir yasa geliştirme çalışmalarıyla biçimlenmiştir. Modernite ilerici, ekonomik ve yönetsel akılcılaştırmayı ve olgunun değerden, ahlaksal alanın kuramsal alandan ayrı tutulması gibi toplumsal dünyanın ayrımlaştırmasını bildirmektedir.

Modern toplumun özellikleri nelerdir?

Bir toplumun ‘modern’ olarak tanımlanması politik, ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda tanımlanan belirli özelliklere dayanmaktadır:

1. Modern toplumlar, yeni yönetim biçimi olarak, karasal sınırlar içinde tanımlanan ulus-devlet ile onun egemenlik ve meşruluk anlayışının görüldüğü toplumlar olmuşlardır. Modern toplumlarda, gelişmiş politik aygıtların kuruluşu görülmektedir. Özellikle bürokratik örgütlenme; devletin, halkın yaşamında daha büyük bir rol oynamasını sağlamıştır.
2. Endüstrileşme ile birlikte üretim kapasitelerinin hızlı ve sürekli gelişimi, yeni çalışma biçimleri ile mümkün olmuştur. Tarıma dayalı üretimin yerine endüstriyel üretim ön plana çıkmış ve yaygınlaşmıştır. Bu bağlamda, yeni üretim biçimi olarak kapitalizm, yeni tutumlar ve kurumlar getirmiştir. Başka bir deyişle modern toplumlarda, metaların piyasa için geniş ölçekli üretim ve tüketimine, yaygın özel mülkiyet sahipliği ile sermaye birikimine ve ücretli emeğin kullanımına dayalı parasal değişim ekonomisi görülmektedir.
3. Kentleşme ve endüstrileşme süreci ile işbölümü, uzmanlaşma ve standartlaşma artmıştır. Toplumsal ve cinsiyete dayalı işbölümü, yeni sınıfların oluşumu, kadın ve erkek arasında ataerkil ilişkiler, modern kapitalist toplumları nitelemektedir. Ayrıca, ulaşım ve iletişim teknolojilerinin hızlı gelişimi görülmektedir.
4. Modern toplumlarda dinsel dünya görüşünün zayıflaması ile dinsel kurumlar ve öğretiler etkisini yitirmiştir. Sekülerleşme ve rasyonelleşme modern toplumların göstergeleri olmuş, bilim, gerçek ve ilerleme yeni inançlar hâline gelmiştir.

Bir bilim dalı olarak sosyoloji hangi yüzyılda ortaya çıkmıştır?

Sosyoloji 19. yüzyılda bir bilim dalı olarak ortaya çıkmıştır.

Sosyolojinin kurucusu ve isim babası kimdir?

Comte, sosyolojinin kurucusu ve isim babası olarak kabul edilmektedir. İlk kez ‘sosyoloji’ terimini kullanarak, onu toplumu inceleyen pozitivist bir bilim dalı olarak tasarlamıştır.

Ampirist doğa bilimi anlayışının özellikleri nelerdir?

Ampirist doğa bilimi anlayışı yedi temelde ele alınabilir:

1. Doğuştan bilgi yoktur; bütün bilgiler, deney veya gözlem yoluyla kazanılır. Bilgiler, dünya hakkındaki duyusal deneyimler ve onunla etkileşimden elde edilir.
2. Gerçek bir bilgi iddiası, gözlem veya deneyle sınanabilir.
3. Sınanabilirlik ilkesi, gözlemlenemeyen varlıklar hakkındaki bilgi iddialarını dikkate almamayı gerektirir.
4. Bilimsel yasalar; genel, tekrarlanan gözlem veya deney örüntüleri hakkında önermelerdir.
5. Bir olguyu bilimsel olarak açıklamak, onun bilimsel bir yasanın somut bir örneği olduğunu göstermektir.
6. Bir olguyu açıklamak, onun genel bir yasanın somut bir örneği olduğunu göstermekse, yasayı bilmek, bu tipten olguların gelecekte nasıl ortaya çıkacaklarını öngörmemizi sağlamalıdır.
7. Bilimsel nesnellik, açık bir şekilde sınanabilir olgusal önermeler ile öznel değer yargıları ayrımına dayanır.

Pozitivizm nedir?

Pozitivizm, Aydınlanma geleneğinin ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, bilim ve olgular, metafiziğin karşısında yer alarak, dinî inancın ve vahiyin bilgi kaynakları olarak görülmesi reddedilmiştir. Pozitivizm, bilimin sadece duyu organları ile algılanan gözlemlenebilir varlıklar ile ilgilendiği iddiası tarafından nitelenmektedir.

Pozitivizm, olgular arasındaki ilişkileri ifade eden genel yasalar ya da kuramlar oluşturmayı amaçlamaktadır. Gözlem ve deney, olguların, kuramsal bir açıklamaya uygun olup olmadığını göstermektedir.

Pozitivizmin temel özellikleri nelerdir?

Pozitivizmin temel özellikleri şu şekilde açıklanabilir:

1. Pozitivizm, ampirist doğa bilimleri açıklamasını benimsemektedir. Ampirist
   bilim açıklaması, pozitivistler tarafından bilimsel bir toplum yaklaşımının
   modeli olarak yaygın kabul görmüştür.
2. Pozitivizm, bilimi en üst ve hatta yegâne gerçek bilgi biçimi olarak görmektedir.
3. Pozitivistler bilimsel yöntemin, insanın zihinsel ve toplumsal hayatını araştıracak, bu disiplinlerin ‘sosyal bilimler’ olarak kurulmasını sağlayacak biçimde genişletilebileceğini ve genişletilmesi gerektiğini savunmaktadır.
4. Pozitivizm, güvenilir bilimsel bilgiler oluşturulduğunda, bu bilgilerin toplumdaki bireyler veya grupların davranışlarını kontrol etmek veya düzenlemek için kullanılabileceğini savunmaktadır.

Naturalizm nedir?

Naturalizm (Doğacılık), Aydınlanma düşüncesi tarafından, bilimsel yönteme vurgu yaparak, neden ve sonuç ardışıklığının, doğayı ve toplumsal dünyayı tamamen açıklayabileceği fikridir. Doğal süreçlerin bilimsel olarak araştırılmasına benzer bir toplum araştırmasının mümkün olduğu veya olabileceği görüşünü ileri sürmektedir.

Neden toplumsal araştırma yapıyoruz?

Toplumsal araştırmaların temelde iki nedene bağlı olarak yapıldığını söylemek mümkündür: Bunlardan biri, kavramsal ya da kuramsal amaç taşıyan araştırmalar, diğeri ise pragmatik ya da uygulama amacına yönelik olarak yapılan araştırmalardır. Toplumsal araştırmalar çeşitlilik içeren toplumsal ilişkilerdeki düzenlilikleri bulmak için yapılmaktadır. Bu tür araştırmalar, toplumsal ilişkileri kuramsal olarak açıklama amacı taşımaktadır. Bu amacı taşıyan kuram yönelimli araştırmalar bilgi birikimi sağlamayı hedeflemektedir. Diğer taraftan bir araştırmanın yapılması, toplumun pratik ihtiyaçlarından kaynaklanabilir. Toplumu ya da toplumun bir bölümünü ilgilendiren bir sorun hakkında olası çözüm önerilerinin sağlanması amacıyla politika yönelimli araştırma yapılmaktadır. Araştırmanın sonunda elde edilen bilgiler, bu toplumsal soruna yönelik çözüm sağlayacak politikaların üretilme sürecinde kullanılmaktadır.

Toplumsal kuram nedir?

Toplumsal kuram, toplumsal ilişkiler ve yaşam hakkındaki bilgileri özetleyen ve düzenleyen, açıklayıcı güce sahip önermeler bütünüdür.

Toplumsal kuramın amacı nedir?

Toplumsal kuramın amacı, toplumda var olan durumu açıklamak ve gelecekte oluşabilecek olası durumu öngörmeyi ve tahmin etmektir.

Toplumsal kuramın bileşenleri olan kavram, hipotez ve varsayım terimlerini açıklayınız?

Kavramlar, toplumsal gerçekliği anlaşılır hale getiren, açıkça belirtilmiş olan bir fikri ifade eden kuramın yapı taşlarıdır.

Hipotez, test etmek amacıyla değişkenler arasında kurulan önermedir.

Varsayım ise bir kuramda, kuramsal bir açıklama oluşturmak için zorunlu olan test edilmemiş başlangıç noktası ya da inançtır.

Bilimsel bir toplumsal araştırmanın aşamaları nelerdir?

Bu aşamalar şöyle sıralanabilir:

1. Araştırma konusunun belirlenmesi
2. Araştırma probleminin belirlenmesi
3. Uygun çalışma türünün seçilmesi
4. Örneklem seçimi
5. Ölçme
6. Veri toplama
7. Veri analizi
8. Araştırma bulguların yorumlanması ve rapor yazımı
9. Araştırma bulgularının mevcut çalışmalarla bütünleştirilmesi

Araştırma evreni ve örneklem ne demektir?

Araştırma evreni, araştırma probleminin kapsamına giren olgu ve olaylar bütünüdür.

Örneklem ise; araştırma evreninin özelliklerini en iyi şekilde yansıtan ve örneklem seçim teknikleri aracılığıyla seçilen bir grup olarak ifade edilebilir.

Güvenirlilik ve geçerlilik ne demektir?

Güvenirlilik, ölçüm tekrarlandığında aynı sonuçların elde edilmesini ifade etmektedir.

Geçerlilik ise ölçülmek istenilen toplumsal ilişkilerin doğru bir şekilde ölçülmesi anlamına gelmektedir.