Engellilerle Sosyal Hizmet Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bakım ve bakım hizmetleri ne anlama gelmektedir?

Bakım; hayati önem arz eden fiziki, psikolojik, sosyal aktivitelerin ve fonksiyonların sağlanmasında, yeniden yerine getirilmesinde ve uyumunda bakıma muhtaç kişiye yardımcı olmaktır. Diğer bir ifadeyle bakım; temel ihtiyaçlarını yeterince karşılayamayan, hayat kalitesinden uzaklaşan, şahsi tercihlerini kullanmada ve hayatının devamının sağlanmasında kişinin aile, akraba veya uzmanların desteğine ihtiyaç duymasıdır. Bakım hizmetleri ise uygulamalı bir disiplin ve meslek olan sosyal hizmetin önemli hizmet birimlerinden birisidir. Engelli bireylere yönelik yürütülen bakım hizmetleri mesleki, sağlıklı yaşam ve hayat şartlarını iyileştirme açısından önemli bir boşluğu doldurmaktadır.

Engelli hizmetlerinde evde bakım hizmetini gündeme getiren görüş nedir? 

Klasik devlet anlayışında engellilerin bakımı için üretilen kurumsal bakım hizmetleri engellilerin mutluluğu için yeterli görülmemektedir. Bu hizmetlerin kışla tipi, ortak kullanım alanlarının yoğun olduğu ve yaşam için elverişli olmayan mekânlarda maliyeti yüksek bir hizmet anlayışı ile verilmesi onları yeterince tatmin edememektedir. Modern ve sosyal devlet anlayışının getirisi olarak tüm bireylerin yaşamlarını en rahat ve mutlu geçireceği mekânın kendi sosyal ortamları olduğu kanaati engelli hizmetlerinde bir dönüşüm olarak evde bakım hizmetlerini doğurmuştur.

Modern toplumlarda klasik dönemden farklı olarak bakıma muhtaç bireylerle ilgili ne amaçlanmaktadır?

Sosyal bir olgu olan bakıma muhtaçlık engelli ve yaşlısı bulunan tüm toplumlar için önemlidir. Klasik dönemlerde bakım ihtiyacı olan engelli ve yaşlı bireylerin korunması ve bakımı öncelikli hedef iken modern toplumlarda bireyin yaşam kalitesinin geliştirilmesi ve iyilik hâlinin ilerletilmesi amaçlanmaktadır

Evde bakım hizmetinin üçayağı nedir?

Evde bakım üç ayağı olan dinamik bir kavramdır. Tıbbi hizmetleri kapsayan sağlık bakımı hizmetleri, sosyal hizmetlerle bütünleşen sosyal bakım hizmetleri ve toplumun değerleriyle örtüşen manevi hizmetlerdir.

Bakım hizmetleri hangi gelişmeyle ülkelerin gündemine gelmiştir?

Bakım hizmetleri ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre sosyal devlet anlayışının toplumlarda yaygınlaşmasından sonra gündeme gelmiştir.

Engelli bakım hizmetlerinin amacı nedir?

Amacı; bireylerin yaşadıkları toplumda sağlıklı, kaliteli ve mümkün olan en uzun süre başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmelerini sağlamaktır. Bakım hizmetleri kapsamında bakıma muhtaç kişilere evde veya kurumda profesyonel destek hizmetleri sunulmaktadır.

Engellilerin bakım ve korunması hangi yasal düzenlemeler kapsamında yürütülmektedir?

Engellilerin bakım ve korunması 1982 Anayasa’nın bazı maddeleri, 52 maddeden oluşan ve 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki kanun ve Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan 2005 yılında yürürlüğe giren 25751 sayılı Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik tarafından yürütülmektedir.

5378 sayılı kanunda engelli bireylerin bakım ve korunmasıyla ilgili hükümler nelerdir?

5378 sayılı kanun engelli bireylerin; engel sınıflandırmalarının yapılması, bakım ihtiyaçlarının karşılanması, bakım hizmeti alınan kuruluşların ruhsat işlemleri, bakım hizmetinin standartları, bakım çeşitleri ve bakım hizmetleri, rehabilitasyon, erken tanı ve koruyucu hizmetlerden nasıl yararlanılacağını hükme bağlamıştır. Ayrıca iş ve meslek tanımlamaları ve tasniflerin yapılması, engellilerin istihdam imkânlarının belirlenmesi ve uygulamaları, eğitim ve öğretimden yararlanma ve uygulamalarına kadar birçok alan hakkında da hükümler içermektedir.

Türkiye’deki bakım hizmetleri hangi kuruluşlar tarafından verilmektedir?

Türkiye’de bakım hizmetleri Sağlık Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, yerel yönetimler ve özel kuruluşlar (şirket vs.) tarafından verilmektedir. Sağlık Bakanlığı evde ve kurumda sağlık hizmetleri verirken, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı psikososyal hizmetler sunmaktadır. Her iki hizmetin tamamlayıcı özelliği dolayısıyla evde bakım hizmetleri bu iki bakanlığın eşgüdümü ile verilmektedir.

Bakıma muhtaçlık ne anlama gelmektedir?

Bakıma muhtaçlık, kişinin bedensel hareket edebilirliğinin engellenmesi veya kısıtlanması sonucunda gerek beden temizliği, gerek beslenme, gerekse ev idaresinde değişik yoğunlukla bir bakıcının bakımına ihtiyaç duyma hâlidir.

2006 yılında yürürlüğe giren Bakıma Muhtaç Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmeliğe göre bakıma muhtaç engelli birey nasıl tanımlanmaktadır?

Bakıma muhtaç engelli; günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olduğu ve gelirleri toplamı kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düsen ortalama aylık gelir tutarının, bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3’ünden daha az olduğu bakım raporu ile tespit edilen bireydir.

2013 tarihli Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği bakıma muhtaç engelli bireyi nasıl tanımlamaktadır? 

“Bakıma muhtaç engelli bireyi; engellilik sınıflandırmasına göre ağır engelli olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan kişi” olarak tanımlanmaktadır.

Bakım hizmetlerinin verildiği yerler nerelerdir?

Bakım hizmetlerinin verildiği yerler

• Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri

• Resmî Kurum ve Kuruluşlara Ait Bakım Merkezleri

• Özel Bakım Merkezleri

• Evde Bakım Hizmetleri

Evde bakım hizmeti kimler tarafından verilmektedir?

Evde bakım hizmeti bakıma muhtaç engellinin yakını veya bakıcı personel tarafından ikametgâhında verilir.

Kurum bakımı nedir?

Kurum bakımı, evde verilecek desteğe rağmen bakılamayacak derecede yardıma ihtiyaç duyan, bakacak ailesi ve yakını bulunmayan veya aile yanında bakılması mümkün olmayan bireylerin bireysel, sosyal, psikolojik ihtiyaçlarının giderildiği, boş zamanlarını değerlendirici etkinliklerin yapıldığı, sosyal ilişkilerinin ve aktivitelerinin arttırıldığı bakım türüdür.

Kurumsal bakım hizmetleri hangi kurumlar tarafından verilmektedir?

Kurumsal bakım hizmetleri devlet kurumları ve özel bakım merkezleri tarafından yürütülmektedir. Özel bakım merkezlerinde bakılan engelli ve yaşlılar için ilgili kuruma devlet iki asgari ücret tutarında ücret ödeyerek bakılan kişilerin bakım masraflarını karşılamaktadır.

Engelliler kaç grupta sınıflandırılır?

Engelliler bedensel, ruhsal ve zihinsel olmak üzere üç ana kategoride toplanırlar.

Toplum temelli bakım hizmeti nedir?

Toplum temelli bakım bireyin sorun ve ihtiyaçlarına özgü bir bakım konsepti sunduğu için maliyeti düşük, toplumsal çıktısı daha yüksek olan insan odaklı bir hizmettir.

Toplum temelli bakım hizmeti kapsamında ne tür hizmetler sunulmaktadır?

Toplum temelli bakım hizmetleri; eve yönelik hizmetler (evde yardım, evde tıbbi bakım hizmetleri, süreli bakım, evlere yemek servisi, evlere bakım ve onarım hizmeti, telefonla yardım servisi vb.), gündüzlü hizmetler (serbest zaman değerlendirme, ulaşım hizmetleri, sağlık, spor, beslenme, rehabilitasyon, diyet, kişisel bakım, hukuksal ve mali müşavirlik, tatil ve piknik organizasyonu vb.) ve tıbbi, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri gibi çok geniş bir alana yayılmaktadır.

Engellilerin bakım, rehabilitasyon ve toplumsal hayata katılmalarına ilişkin sosyal hizmet programları oluşturmak, geliştirmek ve uygulamakla yükümlü kurum nedir?

Engellilerin bakım, rehabilitasyon ve toplumsal hayata katılmalarına ilişkin sosyal hizmet programları oluşturmak, geliştirmek ve uygulamakla yükümlü kurum Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığıdır.

Bakıma muhtaç engellilerin bildirimi, tespiti, değerlendirilmesi ile bakım hizmetlerine, bakım ücretlerine ve ödemelerine ilişkin usul ve esasları belirlendiği yönetmelik hangisidir?

2006 yılı 26244 sayılı “Bakıma Muhtaç Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik

Bakım hizmetinin temel esasları nelerdir?

• Bakım hizmetleri, bakıma muhtaç engellinin veya ailesinin tercihine göre; Genel Müdürlüğe bağlı bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde, Genel Müdürlüğün izni ile açılan diğer resmî kurum veya kuruluşlara ait merkezlerde, gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerine ait özel bakım merkezlerinde veya bakıma muhtaç engellinin ikametgâhında verilir.

• Bakım hizmetini verecek olan bakım merkezleri, bakım hizmetleri değerlendirme heyetince hazırlanan bakım raporu doğrultusunda bakıma muhtaç engellinin bireysel özellikleri de dikkate alınarak bireysel bakım planını hazırlar.

• Bakım hizmetinin bakıma muhtaç engellinin akrabaları tarafından verilmesi durumunda bakım hizmetleri değerlendirme heyeti bireysel bakım planının uygulanması konusunda bakım hizmetini verecek kişiye rehberlik eder.

• Bireysel bakım planının içeriği ve uygulama esasları Genel Müdürlükçe belirlenerek genelge ile bildirilir.

Kurumsal bakım hizmetlerini nasıl sınıflandırabiliriz?

Kurumsal bakım hizmetlerini bakım ve rehabilitasyon merkezleri, resmî kurum bakım hizmetleri ve özel kurum bakım hizmetleri diye üç grupta toplayabiliriz.

Engelli Rehabilitasyon merkezleri nedir?

Engelli Rehabilitasyon merkezleri; engelliliğin olumsuz tezahürlerini ve etkilerini özel, tıbbi, teknik, pedagojik yardımlar ve destekler aracılığı ile olabildiğince asgariye indirmeyi hedefleyen, engellilerin, engellilikleriyle birlikte mesleki ve sosyal hayata katılabilmelerini sağlayan, özel tıp (fizik tedavi) ve engelli dostu meslek alanlarında ihtisaslaşmış kurum ve kuruluşlardır. Bu hizmet; engelli insanların toplumsal yasama uyumlarının ve katılımlarının sağlanması için bireysel gelişim ve ihtiyacına önem verilen sosyal destek hizmetleridir.

Engelli rehabilitasyon merkezlerinde sosyal çalışmacının görevleri nelerdir?

Merkezde bulunan engelliler, engellilerin aileleri ve yakınları ile sosyal hizmetin yöntem ve tekniklerini kullanarak mesleki çalışmalar yapmak, bildirimi yapılan engelliler hakkında sosyal inceleme raporu düzenlemek, yapılan çalışmaları kaydetmek ve mesleki araştırma ve incelemelerde bulunmaktır.

Bakım merkezleri ne anlama gelmektedir?

Bakım merkezleri; bakıma muhtaç engellilerin bakımı için yatılı ve/veya gündüzlü hizmet veren, resmî kurum veya kuruluşlar tarafından açılan ve sosyal hizmet kuruluşu statüsünde olan bakım kurumlarıdır.

Resmi kurum bakım merkezlerinden kimler faydalanmaktadır?

Bu bakım merkezlerinden ağır düzeyde engelli bireyler yararlanmaktadır. Bakacak kimsesi olmayan hafif ve orta düzeydeki engelliler de bu hizmetten yararlanmaktadır.

Merkez açmak isteyen kurum ve kuruluşlar nasıl bir yol izlemektedir?

Merkez açmak isteyen resmî kurum veya kuruluşlar, ilgili yönetmeliğin 7. maddesine göre; hizmete açılmak istenen merkezin adını, bakım hizmeti verilecek engel grubu-nu veya gruplarını, hizmetin yatılı veya gündüzlü olarak verileceğini ve hizmet verilecek binanın adresini belirten dilekçe ile bu Yönetmeliğin 8. maddesinde belirtilen belgelerle birlikte Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne başvururlar. İl Müdürlüğünce görevlendirilecek üç mesleki personel otuz iş günü içinde merkez binasının fiziki özelliklerini adrese giderek, belgeleri ise dosya üzerinden inceler. Merkez binasının ve merkezi açacak resmî kurum veya kuruluşun ve müdürün uygun görülmesi hâlinde tutanak hazırlanır. Tutanağın bir nüshası merkezin açılısına ilişkin diğer işlemlerin başlatılması ve dosyanın tamamlanması için resmî yazı ekinde resmî kurum veya kuruluşun yetkilisine verilir.

Sosyal inceleme raporu nedir?

Sosyal inceleme raporu, sosyal çalışmacının, engelli ve ailesinin bulundukları ortamda yapacağı gözlem, görüşme ve inceleme sonucunda hazırlayacağı; engellinin fiziksel, zihinsel, psikososyal özelliklerini ve engeline ilişkin önceki ve şimdiki durumunu, engelli ve ailesinin psikososyal ve ekonomik koşullarına ilişkin değerlendirmeleri içeren raporu ifade eder.

Bakım hizmetleri değerlendirme heyeti nedir?

Bakım hizmetleri değerlendirme heyeti, müracaatı yapılan bakıma muhtaç engellinin ikametgâhında veya bakım merkezlerinde bakım raporu hazırlayan, bakıma muhtaç engellinin bakım hizmetlerinin hangi türünden yararlanacağına karar veren, uygun ortama yerleştirmeyi öneren, bakım hizmetlerine yönelik gözlem, inceleme, kontrol yapan ve sonucunda bakım hizmetleri değerlendirme raporu hazırlamakla görevli heyettir.

Mesleki personel hangi hizmetleri yürütür ve kimlerden oluşur?

Bakım merkezlerindeki mesleki uygulamalar mesleki personel tarafından yürütülür. Mesleki personel, ilgili Yönetmeliğin 4. maddesinin (Değişik:R.G.:23/10/2007-26679) (g) fıkrasına göre; aldığı lisans eğitimi ile sosyal çalışmacı, psikolog, çocuk gelişimci, fizyoterapist unvanına sahip olan kişilerden oluşur.

Bakım merkezlerinde sağlık hizmetleri kimler tarafından yürütülür?

Bakım merkezindeki sağlık hizmetleri hemşire, ebe, sağlık teknisyeni veya sağlık memuru unvanına sahip olan personel tarafından yürütülür

Bakım merkezlerinde zihinsel, bedensel ve ruhsal engel grupları yaş ve cinsiyete göre nasıl gruplandırılarak kabul edilir?

• 0 – 6 yaş kız ve erkek

• 7 – 12 yaş kız ve erkek

• 13 – 18 yaş kız

• 13 – 18 yaş erkek

• 19 ve üzeri yaş kız

• 19 ve üzeri yaş erkek

Gündüzlü hizmet veren resmî bakım merkezlerinde kimler çalışır?

Gündüzlü hizmet veren resmî bakım merkezlerinde; müdür, mesleki personel, sağlık personeli, büro memuru, bakıcı, hizmetli, yemek kuruluşta yapılıyorsa aşçı ve merkezin ihtiyaç duyduğu diğer personel çalıştırılır. Gündüzlü hizmet veren merkezde; bakılan her otuz altı bakıma muhtaç engelli için bir mesleki personel ve her kırk sekiz bakıma muhtaç engelli için bir sağlık personeli, her altı bakıma muhtaç engelli için bir bakıcı çalıştırılır.

Yatılı hizmet veren merkezlerde kimler çalışır?

Yatılı hizmet veren merkezlerde müdür, mesleki personel, sağlık personeli, büro memuru, bakıcı, güvenlik görevlisi, hizmetli, yemek kuruluşta yapılıyorsa aşçı ve merkezin ihtiyaç duyduğu diğer personel çalıştırılır. Yatılı hizmet veren merkezde; ulusal bayram ve genel tatil günleri haricindeki haftanın altı iş gününün gündüz postasında bakılan her otuz altı bakıma muhtaç engelli için bir mesleki personel, her kırk sekiz bakıma muhtaç engelli için bir sağlık personeli çalıştırılır. Ulusal bayram ve genel tatil günleri ile gündüz postası haricindeki çalışma saatlerinde ise nöbet sorumlusu olarak bir mesleki personel veya sağlık personeli çalıştırılır.

Resmî Kurum Bakım Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre resmî bakım merkezlerinde bakıma muhtaç engellinin bakımına yönelik olarak verilen hizmetler nelerdir? 

Resmî Kurum Bakım Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre resmî bakım merkezlerinde bakıma muhtaç engellinin bakımına yönelik olarak “kişisel bakım hizmetleri”, “psikososyal destek hizmetleri” ve “sağlık bakımı hizmetleri” olmak üzere üç tip bakım hizmeti sunulur.

Bakım merkezlerinde psikososyal destek hizmetleri kimler tarafından verilir?

Psikososyal destek hizmetleri mesleki personel tarafından yerine getirilir.

Bakım merkezlerinde sağlık bakımı hizmetleri kimler tarafından yerine getirilir?

Sağlık hizmetleri sağlık personeli tarafından yerine getirilir.

Bakım merkezlerinde kişisel bakım hizmetleri kimler tarafından verilir?

Kişisel bakım hizmetleri mesleki personel tarafından organize edilir ve bakıcı personel tarafından yerine getirilir.

Bakım hizmetlerinin sevk ve organizasyonu kim tarafından yapılır?

Sosyal çalışmacılar

Bakım merkezlerinde verilen kişisel bakım hizmetleri nelerdir?

Kişisel bakım hizmetleri;

• Banyo yaptırılması,

• Tuvalet ihtiyacını gidermede yardım edilmesi ve gerektiğinde temizliğinin yapılması,

• Tırnaklarının kesilmesi,

• Saçlarının taranması,

• Dişlerinin temizlenmesi,

• Yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi,

• El, yüz ve ayak temizliği,

• Sakal tıraşının yapılması,

• İstenmeyen tüylerin temizlenmesi,

• Elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması,

• Burun ve kulak temizliğinin yapılması, • Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi,

• Odasının temizlenmesi,

• Çamaşırlarının yıkanması,

• Tehlikelere karşı korunması ve gözetilmesidir. Bakıcı personel aynı zamanda şu genel işlemeleri de yürütmekle görevlidir. Sorumlu bulunduğu gruptaki bakıma muhtaç engelli bireylerin kişisel bakım ile ilgili tuvalet eğitimi, yeme içme, banyo, el yüz temizliği, giyinme soyunma gibi günlük, haftalık, aylık ihtiyaçlarını karşılamak ve/veya yardım etmek ve/veya takip etmek. Sorumlu olduğu grubun bakım, temizlik ve düzeninin sağlanmasına yardımcı olmak.

 Bakım merkezlerinde verilen psikososyal bakım hizmetleri nelerdir?

• Bakıma muhtaç engelli ailesinin, engelliyi ve engel durumunu kabullenmesine, bilgilendirilmesine yönelik kişisel veya grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri,

• Bakıma muhtaç engellinin, özrünü, mevcut durumunu ve yerleştirildiği ortamı kabullenmesine, bilgilenmesine ve gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri,

• Engelli ve ailesinin sosyal hakları ve mevcut kaynakların kullanılmasına yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri,

• Engellinin bağımsız yaşama, sosyal hayata uyumuna ve katılımına yönelik sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler ile düzenlenecek bu tür etkinliklere katılabilmesi için refakat hizmetleri,

• Engellinin terk edilme, ret edilme, engel durumunu kabullenememe, ümitsizlik, intihar etme, yalnızlık, sevgisizlik gibi olumsuz duygulardan kurtarılmasına ve depresyon ve stres gibi durumların yaşanmasının engellenmesine yönelik kişisel veya grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri kapsamaktadır.

Bakım merkezlerinde tıbbı bakım hizmeti kimler tarafından verilmektedir?

Sağlık personeli

Sağlık bakımı kapsamında sağlık personelinin sorumlulukları nelerdir? 

• Acil durumlarda mesleğinin gerektirdiği uygulamaları yapmak,

• Merkez ortamını ısı, ışık, havalandırma, temizlik yönünden değerlendirmek,

• İlaçların güvenli bir şekilde temin edilmesini ve saklanmasını sağlamak,

• Narkotik ilaçların kullanımını, saklanmasını, kontrolünü ve kayıtlarını tutmak,

• Verilen hizmetler ile ilgili kayıtları doğru, eksiksiz ve zamanında tutmak,

• Özürlülerin muayene, tetkik ve tedavi amacıyla randevularını almak, transferi için gerekli planlamaları yapmak,

• Özürlülerin tedavileri ve tıbbi rehabilitasyon sürecinde sağlık kurumlarında bulunan sağlık personeli ile iş birliği yapmak,

• Sağlık kurumlarınca önerilen tedavinin uygulanmasını sağlamak,

• Koruyucu sağlık hizmetlerine ilişkin bakıcı personele rehberlik hizmetlerini yapmak,

• Özürlü bireylerin kullanacakları ilaçları kullanıp kullanmadıklarını takip etmek, enjeksiyon ve pansumanlarını yapmak,

• Sağlıklı bir bakım ortamının oluşması için gerekli kontrolleri yapmak ve bakıcı personelce bu hizmetlerin yapılmasını sağlamak,

• Düzenli ve yeterli soluk alıp verme, yeme, içme, boşaltım, güvenli bir çevre sağlama, kişisel temizlik, giyinme, vücut ısısı kontrolü, hareketlilik, yeterli uyku gibi özürlü bireylerin günlük yasam aktivitelerine yönelik olarak fizyolojik ihtiyaçların karşılanması aşamalarında; gerekli mesleki uygulamaları yapmak.

Özel kurum bakım hizmetleri ne anlama gelmektedir?

Özel bakım merkezi; bakıma muhtaç engelli bireylerin bakımı için yatılı veya gündüzlü hizmet veren, gerçek kişi ve özel hukuk tüzel kişileri tarafından açılan sosyal hizmet kuruluşu statüsündeki özel bakım kurumlarının adıdır. Bu kurumlar; özel sektörün kurumda ve/veya evde (sosyal) bakım hizmetleri sunmak maksadıyla açtığı bakım merkezidir.

Özel kurum bakım hizmetleri hangi yönetmelik çerçevesinde hizmet vermektedir?

Bu merkezler 16.08.2013 tarih ve 28737 sayılı “Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği” çerçevesinde hizmet vermektedir.

Merkez açma başvurusu ve değerlendirilmesi süreci nasıldır?

İlgili yönetmeliğin 5. Maddesine göre; Merkez açmak isteyen gerçek kişi ve özel hukuk tüzel kişilerinin talebi hâlinde, il müdürlüğünce görevlendirilecek personel tarafından rehberlik amaçlı ön görüşme yapılır. İlgili kişiden, merkezin adı, bakım hizmeti verilecek engel grubu veya grupları, hizmetin yatılı veya gündüzlü olarak verileceği, binanın açık adresini ile yeni inşa edilecek ise arazi bilgilerini içeren dilekçe ile 8’inci ve 9’uncu maddelerde belirtilen belgelerle birlikte il müdürlüğüne başvurması istenir. Yapılan başvuru üzerine; il müdürlüğünce, bir il müdür yardımcısı ve en az iki meslek personelinden bir inceleme heyeti oluşturulur. Heyet, otuz iş günü içinde dosya üzerinde inceleme yapar ve merkez binasının fiziki şartlarını veya yeni inşa edilecekse araziyi yerinde inceler. Yapılan inceleme sonucunda merkez binasının, kurucunun ve sorumlu müdürün şartlara uygunluğunun tespit edilmesi hâlinde bu husus tutanak altına alınarak ön izin talebinin karara bağlanması amacıyla dosyanın bir nüshası Bakanlığa gönderilir. Bakanlık bünyesinde oluşturulacak komisyon tarafından dosya üzerinde ve ihtiyaç duyulması halinde yerinde inceleme yapılır. Bakanlığın kararı il müdürlüğü aracılığı ile kurucuya bildirilir. Ön izin konusundaki kararın olumlu olması hâlinde kurucu 13 üncü maddede belirtilen süre içinde başvuru dosyasını tamamlamak üzere işlemleri başlatır.

 Bir ilde engelli bireylere yönelik hizmet veren resmî ve özel bakım merkezlerinin toplamı ne kadar olmalıdır?

Sosyal hizmet kuruluşlarının coğrafi ve sosyal açıdan yurt sathında dengeli dağılımına dikkat edilir. Bir ilde engelli bireylere yönelik hizmet veren resmî ve özel bakım merkezlerinin toplam kapasitesi il nüfusunun on binde üçünden fazla olamaz.

Bakıma muhtaç engelli bireyin özel bakım merkezlerine kabulü nasıl yapılır?

Bakıma muhtaç engelli bireylerin özel bakım merkezlerine kabulü şu şekilde yapılır: Bakım ücreti Bakanlık tarafından ödenecek ise 50’nci maddede belirtilen belgelerden oluşan dosyanın bir nüshası il müdürlüğünce resmî yazı ekinde merkeze gönderilir. Merkez tarafından bakıma muhtaç engelli birey ve ailesi hakkında ayrıntılı ilk görüşme formu düzenlenir. Bakıma muhtaç engelli bireyin bakım ihtiyacına göre değerlendirme kurulunca bireysel bakım planı oluşturulur. Merkeze kabul edilen her engelli birey ve merkeze kabul tarihi il müdürlüğüne bildirilir, her biri için ayrı ayrı dosya açılır ve belgeleri muhafaza edilir.

Bakıma muhtaç engelli bireyin kalacak bir yerinin olmaması, bakacak kimsesinin bulunmaması, hayati tehlikenin olması, bakım hizmeti veren kişilerin gerekli evrakın tamamlanması sürecinde engelli bireye bakamayacak kadar zor şartlar altında bulunması gibi durumlarda engelli bireyin kabulüne yönelik nasıl bir yol izlenir?

Bakıma muhtaç engelli bireyin kalacak bir yerinin olmaması, bakacak kimsesinin bulunmaması, hayati tehlikenin olması, bakım hizmeti veren kişilerin gerekli evrakın tamamlanması sürecinde engelli bireye bakamayacak kadar zor şartlar altında bulunması gibi durumlarda, o ilde geçici olarak bakılabileceği ilk kabul ve müdahale birimine veya durumu uygunsa doğrudan resmî bakım ve rehabilitasyon merkezi ya da durumuna uygun diğer resmî sosyal hizmet kuruluşlarından birisine il müdürlüğü onayı ile yerleştirilir.

Geçici olarak bakılan ve yatılı bakım ihtiyacı olduğu tespit edilen engelli bireyin kabulü süreci nasıldır?

Geçici olarak bakılan ve yatılı bakım ihtiyacı olduğu tespit edilen engelli birey, yerleştirildiği kuruluşta en az bir ay süre ile izlenir. Gerekli evrakı il müdürlüğünce tamamlanır. İldeki resmî kuruluşlara sürekli olarak yerleştirilememesi durumunda ilde bulunan özel bakım merkezinin bakım hizmetini vermeyi kabul etmesi halinde; bakıma muhtaç engelli birey il müdürlüğünün onayı ile merkeze yerleştirilir.

Bireysel bakım planı ne anlama gelmektedir? 

Bakıma muhtaç engelli bireyin bakımına ilişkin fiziksel, psiko-sosyal ve benzeri alanlarda yaşanan sorunları, bu sorunların sebeplerini, hangi alanlarda bakıma ihtiyacı olduğunun belirlenmesini, bu alanda yapılabilecek çalışmaları içeren plana denir.

Özel bakım merkezlerinde görev yapan “mesleki personel” ne anlama gelmektedir? 

Yönetmeliğe göre özel bakım merkezlerinde görev yapan mesleki personel: aldığı lisans eğitimi ile sosyal çalışmacı/sosyal hizmet uzmanı, psikolog, psikolojik danışman, gerontolog, çocuk gelişimci ve ergoterapist unvanına sahip olanlar ile fakültelerin özel eğitim bölümü mezunlarını ifade etmektedir.

Meslek personelin yürüttüğü hizmetler nelerdir?

Meslek personeli, mesleği ile ilgili yetki ve sorumluluklarının yanı sıra Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği’nin 45. maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen psikososyal destek hizmetlerini yürütür. Mesleki personel: merkezde bakım hizmeti alan engelli bireylere yönelik fiziksel, cinsel, psikolojik, tıbbi ve ekonomik açıdan zarar veren her türlü tutum ve davranış ile ihmal, istismar ve şiddeti önlemeye yönelik kontrolleri yapar, bu hâllerin tespiti halinde sorumlu müdüre bildirir. Bakıcı personelin hizmetlerini yönlendirir. Bakım hizmetinin planlanması da mesleki personel tarafından yapılır. Ayrıca, her engelli için bireysel bakım planı oluşturulur ve bu plan, engellinin ihtiyaç ve yeteneklerine göre bakım ekibi tarafından uygulanır.

Bakım planının kapsamı nedir?

Bakım planının genel çerçevesi bakanlık tarafından ilgili mevzuatla belirlenir. Bu plan; bakıma muhtaç engelli bireyin bakımına ilişkin fiziksel, psikososyal ve benzeri alanlarda yaşanan sorunları, bu sorunların sebeplerini ve tespit edilen veriler doğrultusunda hangi alanlarda ve kapsamda bakıma ihtiyacı olduğunun belirlenmesini ve belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda yapılabilecek çalışmaları içerir.

Bakım merkezlerinde bulunması zorunlu olan bölümler nelerdir?

Merkezde bulunması zorunlu olan bölümler: Sorumlu müdür odası, büro, bekleme odası, personel odası, grup etkinlikleri odası, dinlenme odası, bireysel görüşme odası, çok amaçlı salon, mutfak ve yemekhane, bahçe, yatak odası, sağlık odası, banyo ve tuvalet, özel bakım odası, sosyal servis ve ibadethanedir.

Evde bakım nasıl tanımlanmaktadır?

Evde bakım; engelli, yaşlı, süreğen hastalığı olan veya nekahet dönemindeki bireyleri bulundukları ortamda destekleyerek, sosyal yaşama ayak uydurabilmelerini sağlamak, yaşamlarını mutlu ve huzurlu bir biçimde sürdürerek toplumsal entegrasyonlarını gerçekleştirmek, bakıma ihtiyaç duyan bireyin aile üyeleri ve özellikle de ailedeki kadın üzerindeki yükünü hafifletmek için birey ve aileye sunulan psiko-sosyal, fizyolojik ve tıbbi destek hizmetleri ile sosyal hizmetleri içeren bir bakım modeli seklinde tanımlanmaktadır.

Evde bakım hizmetleri ne anlama gelmektedir?

 Evde bakım hizmetleri; tıbbi hizmetlerin, sosyal hizmet müdahalesi ile bütünleşerek ekip üyelerinin iş birliği ve eşgüdümü ile sürekli, kapsamlı ve organize bir çalışma sonucu sunulan koruyucu, önleyici ve tedavi edici hizmetler bütünüdür. Evde bakım hizmetleri, bakıma muhtaç engelli ve yaşlıların ailelerine verilen her türlü desteği kapsamaktadır. Bakım hizmetinin evde bakım hizmeti olarak verilmesi, bireylerin rutin yaşam tarzlarını sürdürülebilmelerini ve kendi sosyal ortamlarında bakım alabilmelerini mümkün kılan, daha çağdaş ve daha insani bir yaklaşımdır.

 Günümüzde evde bakım hizmetlerine ihtiyaç nasıl doğmuştur?

Devletler önceleri kurumsal bakım hizmetlerini desteklemiş ve bu hizmetler için imkânlar oluşturmuştur. Bu doğrultuda kurumsal bakım hizmetlerine öncelik vermiş ve konu ile ilgili yönetmeliklerle kurumlarda yatılı ve gündüzlü hizmetler yürütmektedir. Kurum hizmetlerinin yetersizliği, pahalı oluşu ve bakılan engellilerin yeterince memnun edilememesi üzerine Batı’da olduğu gibi çağdaş diye nitelendirebileceğimiz alternatif hizmet olarak evde bakım hizmetlerine yönelinmiştir.

Evde bakım hizmetinde kimler bakım vermektedir? 

Bakıma muhtaç bireylerin evde bakımları yakınları tarafından ve kurumlar tarafından bakım olmak üzere iki ayaklı bir hizmettir. Aile bireyleri tarafından bakılan bakıma muhtaçların yakınlarına devlet evde bakım aylığı adı altında aylık ücret ödeyerek bakılan kişilerin daha kaliteli, daha ekonomik ve psikolojik açıdan daha rahat bakımlarını hedeflemektedir.

Evde bakım hizmetlerini zaruri/gerekli kılan sebepler nelerdir?

 Demografik ve toplumsal yapıda meydana gelen köklü değişiklikler, uzun süreli kurumsal bakım hizmetlerindeki yetersizlikler, insani gerekçeler, sağlık hizmetleri harcamalarında artan maliyetler, sosyal güvenlik sistemindeki değişikliler, kurum bakımının verimsizliği, yetersizliği, bilim, teknoloji ve sosyal haklarda meydana gelen gelişmeler evde bakım hizmetlerini zaruri hâle getirmiştir.

Evde bakım hizmetleriyle neler amaçlanmaktadır?

Evde bakım hizmetleri, bakıma ihtiyaç duyan bireylerin kendi evlerinde ya da çevrelerinde bağımsız olarak yaşamlarını sürdürebilmelerini hedefleyerek, yaşam kalitelerini arttırmayı amaçlamaktadır. Temel hedefi, muhtaç bireyin ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayarak aileye destek vermek ve ailenin işlevselliğini artırmak, nihai hedefi ise bakıma muhtaç bireylerin kendi evlerinde olabildiğince uzun, bağımsız, rahat ve huzurlu bir şekilde yaşamalarını ve kurum bakımının olabildiğince geciktirilmesini sağlamaktır. Böylece bir taraftan aile bütünlüğü korunur ve aile karşı karşıya olduğu sorunla baş etmekte yalnız olmadığını hisseder, diğer taraftan da bakıma muhtaç bireyin daha iyi koşullarda yaşamını sürdürmesi sağlanır. 

Evde bakım hizmetleri kapsamında yer alan sosyal bakım hizmetlerinin bünyesinde neler yer alır?

Sosyal bakım hizmetleri teknik olarak ADLs (Activities of Daily Living) olarak adlandırılan yemek yeme, banyo, tuvalet, giyinme, soyunma, hareket etme gibi günlük yaşam aktiviteleri ile IADLs (InstrumentalActivities of Daily Living) olarak adlandırılan ev işleri, yemek yapma, alışverişe gitme gibi yardımcı günlük yasam aktiviteleri desteğini içermektedir.

Evde bakım hizmetleri kapsamında yer alan manevi bakım ne anlama gelmektedir?

Manevi Bakım, bakıma muhtaç kişilerin kişisel gelişimlerini, morallerini güçlendirmeyi, hayata bağlılıklarını artırmayı, iç dünyalarıyla barışık olmalarını, manevi sapma ve korkularını gidermeyi amaçlayan sosyal nitelikli ve insan odaklı bakım hizmetidir.

Evde bakım hizmetlerinin faydaları nelerdir?

• Bakıma muhtaç kişileri ailesinden ve sosyal çevresinden ayırmadan hayatlarını devam ettirmelerini sağlama ve hayat kalitelerini yükseltme,

• Bakım hizmetlerini kişiye özgü olarak tasarlama,

• Hastanede kalmanın getirdiği enfeksiyon riskini azaltma,

• Kişinin ve ailenin mahremiyetini koruma,

• Hastanede kalış süresini kısaltma,

• Kişiyi aktif olarak bakım planına dâhil ederek iyileşmeyi hızlandırma,

• Hastaneden taburcu olan kişinin tekrar hastaneye yatma riskini azaltma,

• Hasta yakınlarının tükenmişliklerini minimuma indirme ve

• Bakım maliyetlerinde önemli tasarruflar sağlamaktır.

Engelli bireye bakım veren aile yakınına nasıl bir destek sağlanmaktadır?

Evde bakım hizmeti veren aileler bu hizmet karşılığında devlet tarafından madden, psikososyal olarak ve manen desteklenmektedirler. Bu hizmet bakıma muhtaç engelli bireye akrabasının veya vasisinin ikametgâhında bakma sorumluluğunu üstlenmesi hâlinde, bakım veren kişiye aylık, bir net asgari ücret tutarında evde bakım ücreti ödenmesini; engelli bireye ve bakım veren kişiye, aileye yönelik psikososyal destek ve rehberlik hizmetlerinin sunulmasını kapsamaktadır.

Bakıma Muhtaç Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmetleri Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik evde bakım hizmetini sunabilecek aile bireylerini nasıl tanımlanmaktadır?

 Bakıma Muhtaç Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmetler i Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik evde bakım hizmetini sunabilecek aile bireylerini: “bakıma muhtaç engellinin esi, annesi, babası, çocukları, torunları; annesinin ve babasının anne ve babası; kardeşi; kardeşinin çocukları; amcası, halası, dayısı, teyzesi ile kardeşinin, amcasının, halasının, dayısının, teyzesinin eşlerinden ve çocuklarından her biri” seklinde tanımlamaktadır.

Evde bakım parası alınabilmesi için gerekli şartlar nelerdir?

• Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendisine düşen ortalama aylık gelir tutarının, bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3’ünden daha az olduğunun bakım raporu ile tespit edilmesi.

• Engelli bireyin heyet raporu veren hastanelerden alacağı engelli sağlık kurul raporunun ağır engelli kısmında mutlaka “Evet” yazan bir ibarenin bulunması.

• Engelli bireyin başkasının yardımı olmadan hayatını devam ettiremeyecek şekilde bakıma muhtaç olduğunun bakım heyeti raporu ile tespit edilmesi.

Türkiye’de evde bakım hizmetlerinin sunumu hangi kurumlar tarafından sağlanmaktadır?

Türkiye’de evde bakım hizmetlerinin sunumu Sağlık Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından yerine getirmektedir.

Evde bakım hizmetleri ilk kez hangi kurum tarafından verilmiştir ve bu kurumu sırasıyla hangi kurumlar takip etmiştir?

İlk kez 1994 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından verilmeye başlanan evde bakım hizmetlerini, 2001 yılında İstanbul ve 2005 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyeleri takip etmiştir. Ankara Büyükşehir Belediyesi sosyal bakım, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tıbbi bakımı ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi hem sosyal hem de tıbbi bakım ağırlıklı olarak evde bakım hizmetlerini yürütmüşlerdir. Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan ve 10.03.2005 tarih ve 25751 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik” ile evde sağlık bakımı hizmetleri Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmeye başlanmıştır.

Merkezi idare tarafından uygulanan evde bakım hizmetlerinin yasal zemini oluşturan yasal düzenlemeler nelerdir?

Merkezi idare tarafından uygulanan evde bakım hizmetlerinin yasal zeminini; 1930 tarihli Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 1961 tarihli Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, 1983 tarihli 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kanunu, 2005 tarihli 5378 sayılı Engelliler Kanunu, 2005 tarih ve 25751 sayılı Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik, 2006 tarihli Bakıma Muhtaç Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik, aynı tarihli Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmî Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği, 2013 tarihli 28737 sayılı Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği ve 2010 tarihli Sağlık Bakanlığınca Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge oluşturmaktadır.

Evde bakım hizmetlerinin sunulmasında görev alan meslek elemanları kimlerdir?

Evde bakım hizmetleri, birey ve ailesinin fiziksel, duygusal, sosyal, ekonomik ve çevresel tüm boyutları ile dikkate alınmasını gerektirdiğinden ekip çalışmasını zorunlu kılmaktadır. Bakım ihtiyacına göre hekimler, hemşireler, ev ekonomistleri, eczacılar, sosyal çalışmacılar, psikologlar, fizyoterapistler, konuşma terapistleri, uğraşı terapistleri, bakım elemanları gibi farklı meslek grupları bakımda rol alır.

Amerikan Ulusal Sosyal Hizmet Uzmanları Birliği (NASW), sosyal çalışmacıların evde bakım planında hangi işlevleri yerine getirdiğini ileri sürmektedir?

• Müracaatçıyı etkileyen sosyal ve duygusal faktörleri değerlendirme.

• Danışmanlık sağlama ve onların karar vermelerine yardımcı olma.

• Müracaatçı ve ailesinin mevcut kaynaklarla bağlantı kurmasını sağlama.

• Çeşitli tıbbi ve destekleyici hizmetleri koordine etme ve yönetmeye katkı verme.

• Uzun dönem planlamayla müracaatçılara yardım sağlama.

Kısa süreli bakım hizmetleri kimleri kapsamaktadır? 

Kısa süreli bakım hizmetleri doğum sonrası ve taburcu sonrası geçici bir süreliğine bakıma ihtiyaç duyan kimselere verilmektedir. Bunun yanında AIDS ve benzeri hastalar da bu geçici hizmetlerden yararlanmaktadır.

Uzun süreli bakım hizmetleri kimleri kapsamaktadır?

Uzun süreli bakım hizmetlerinden kronik hastalar, yaşlılar ve engelliler yararlanmaktadırlar. Hastanın yakınları tarafından verilen bu hizmetler de yakınların olmadığı, öldüğü ve yetersiz kaldığı durumlarda profesyonel evde bakım hizmetleri devreye girmektedir.

Evde bakım hizmetlerinden hangi gruplar faydalanabilir?

• Diyabet, böbrek hastalığı veya felç gibi sıkı takip gerektiren kronik durumları olan hastalar

• Özel bakım, ağrı kontrolü ve psikolojik desteğe ihtiyacı olan hastalar

• Hastalıklarının son dönemindeki kronik hastalar (terminal dönemi hastaları)

• Hareket kısıtlılığı olan hastalar veya günlük faaliyetlerinde yardıma ihtiyaç duyan yaşlılar

• Uzun süredir kronik hasta aile bireyinin bakımını sağlayan ve bir süre yardımcıya, refakatçiye ihtiyacı olan aileler

• Yaşam destek aletlerine bağlı ve yakın hemşire bakımıyla günlük yaşamlarına devam edebilecek yetişkin ve çocuklar

• Hastaneden yeni taburcu olmuş, nekahet dönemini tam atlamamış cerrahi ve doğum hastaları

Engellilerin aile yanında bakımı bakım veren kişi bağlamında nasıl sınıflandırılabilir?

Engellilerin aile yanında bakımı iki ayrı şekilde değerlendirilebilir. Birisi aile içinde bakım parası karşılığında yakınları tarafından bakım, diğeri ise ailenin yanında bakım ekibi tarafından (mobil ekip) verilen kurum bakımı. Her iki bakımda evde bakım hizmetlerine girmektedir.

Evde bakım hizmetlerinin ailevi amacı nedir?

Evde bakım hizmetlerinin ailevi amacı, hizmetten yararlanan bireylerin yaşam kalitelerini yükseltmek ve aileyi destekleyerek aile üyelerinin işlevselliğine katkı sağlamaktır.

Özel bakım merkezi tarafından oluşturulan evde bakım hizmet biriminin çalışma esasları nelerdir?

• Evde bakım hizmet birimi, sorumlu müdürün gözetim ve denetiminde çalışır. Evde bakım hizmeti, değerlendirme kurulunca hazırlanacak bireysel bakım planı doğrultusunda evde bakım hizmet biriminin denetim ve rehberliğinde bakıcı personel tarafından verilir. Evde bakım hizmet birimi bakıma muhtaç engelli birey ve ailesini her ay düzenli olarak ikametgâhında ziyaret ederek bakım hizmetlerinin sunumunu takip eder, bakıma muhtaç engelli birey ve ailesine psikososyal destek hizmetlerini verir.

• Bir bakıcı personel bir günde en fazla üç bakıma muhtaç engelli bireye hizmet verebilir. Ancak bir bakıcı personelin haftalık toplam çalışma süresi, yıllık fazla çalışma süresi dâhilinde yaptırılacak fazla çalışmalar hariç, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. maddesinde belirtilen çalışma süresini geçemez. Bakım hizmetleri ücretlerinin ödenmesinde, haftalık çalışma sürelerine uyulup uyulmadığı takip edilir. 

• Merkez aracılığıyla ikametgâhında bakım hizmeti verilen bakıma muhtaç engelli birey sayısı, merkezde bakılan bakıma muhtaç engelli birey sayısı ile birleştirilir ve merkezin bakım hizmeti verdiği toplam bakıma muhtaç engelli birey sayısına göre meslek personeli ve sağlık personeli çalıştırılır. 

Evde bakım kapsamında verilen hizmetler nelerdir?

Evde Koruyucu Bakım: Kurumsal bakımın uzantısı ve devamı olan, hastanın durumunun normal hâline döndükten sonra işlevlerinin en üst düzeyde tutulmasını ve sağlık durumunun sürdürülmesini sağlayan bakımdır.

Kişisel (Öz) Bakım: Banyo ve tuvalet ihtiyacını gidermede destek olma, giyinme, soyunma, diş fırçalama, istenmeyen tüylerin temizlenmesi, tıraş olma yemek yeme, gezme, dolaşma, ayağa kaldırma, yatırma gibi günlük yaşam aktivitelerinin sağlanmasına yönelik destek ve takip hizmetleri.

Ev İdaresi: Ev temizliği, yemek hazırlama, çamaşırların yıkanması ve ütülenmesi, alışveriş yapma, ilaç alma, telefonu ya da diğer teknolojik cihazları kullanma, yardımcı günlük yaşam aktiviteleri desteği gibi günlük işleri yerine getirme ve evi ihtiyaca binaen yeniden düzenleme.

Evde Hemşirelik ve Sağlık Bakımı: Hemşirelik değerlendirmesi, bakım planlama, bakım ilkelerini belirleme, yara bakımı, katater ve ostomi uygulaması, parenteral besleme, intravenöz tedavi, diyaliz, solunum cihazı gibi ileri teknoloji gerektiren uygulamalar ile bakıma muhtaç kişiye ve ailesine hastalık ve bakım süreci hakkın-da bilgi verme.

Beslenme ve Sağlık Destek Hizmetleri: Beslenme, ilaçların verilmesi, tansiyon, şeker kontrolü gibi sağlık durumu takibinin yapılması.

Sosyal Destek ve Danışmanlık Hizmetleri: Resmî işlemler, ev onarımı işleri, finans, ayak işlerini yapma, ulaşım ve fatura ödemeleri gibi işlemlerin takip edilmesi, haftalık olarak yaşlı ziyareti, yazışma ve onlara arkadaş bulma, komşuluk ve yakınlarla olan ilişkilerin düzenlemesi.

Rehabilitasyon: Hareket programları, tedavi egzersizleri, konuşma terapisi, ağırsak ve mesane eğitimi gibi işlevin yeniden kazandırılması ya da geliştirilmesi için hemşireler veya fizyoterapistler tarafından tasarlanmış hizmetler.

Evde Rehabilite Edici Bakım: Hazırlanmış ev programı yardımıyla aile bireyleri ve hastanın da katılımı sağlanarak bireyin bağımsızlığının sağlanması, bireyin ve ailesinin kendi kendine yeterli olması, bireyin sosyal yaşama dönmesi ve katılmasını sağlayan bakımdır.

Evde Manevi Rehabilitasyon Hizmetleri: Manevi sosyal hizmetler, sosyal hizmet anlayışını kişilerin basta ruh olmak üzere kalp, vicdan, akıl ve irade gibi manevi haslet ve kaynaklarına yönelerek biçimlendirme.

Eve Yemek Götürme Hizmetleri: Yaşlıların evlerinde sıcak öğünler sunma, hafta sonu için dondurulmuş yiyeceklerle öğün gereksinimlerini karşılama. Ulaşım: Sağlık kontrollerine gitmesi için uygun ulaşım olanağı sağlama.

Evde Sosyal Bakım: Bakıma muhtaç kişilerin içinde yaşadıkları, benimsedikleri ve kendilerini rahat hissettikleri meskenlerde ve sosyal çevrede sosyal bakımlarına yönelik bakıcı aile fertleri (dâhilî) veya profesyonel bakım uzmanları veya sağlık ekibi (haricî) tarafından kısa veya uzun süreli olarak yürütülen hizmetlerin bütünü.

Bakım Yönetimi: Bakımı planlama, düzenleme, bakım ekipmanının güvenliğini sağlama, bakımla ilgilenen diğer kimselerle iletişim içerisinde olma gibi bakım sürecine ilişkin hizmetler.

Evde Tam Gün Bakım Hizmetleri: Evde profesyonel bakıcılar tarafından belirli bir süre için veya sürekli olarak tam gün bakım hizmetlerinin verilmesi.

Evde Manevi Bakım: Bakıma muhtaç kişilerin maneviyatını (kişisel gelişimlerini, morallerini) güçlendirmeyi, hayata bağlılıklarını artırmayı, iç (manevi) dünyalarıyla barışık olmalarını, manevi sapmaları ve korkuları gidermeyi amaçlayan sosyal nitelikli ve insan odaklı bakım hizmetleri.

Eve Yardımcı Hizmetler: Bireylerin tek başına gerçekleştiremeyeceği ağır işlere yardımcı olma. (pencerelerin temizliği, halıların yıkanması, buzdolabının temizlenmesi vb), Ev Tadilatına Maddi Yardım: Bakıma muhtaç kişinin yaşadığı mekânı ve ev çevresini bakıma uygun hâle getirebilmek ve bakımı kolaylaştırmak amacıyla yapılması zaruri görülen her türlü tadilat ve tamiratlara devletçe yapılan maddi desteklerdir.

Psikiyatrik Evde Bakım: Bakıma muhtaçların biyopsikososyal yönlerini ele alan, davranışçı, bilişsel terapiler, aile terapileri, kriz girişimleri, öz bakım, ruh sağlığı bakım ve iletişim teorilerinden oluşan hemşirelik ve(ya) bakım modelidir.

Ev Tamiri, Tadilatı ve Onarım Hizmetleri: Bakıma muhtaç kişinin evinin kendi engeline ve sosyal yasam koşullarına uygun hâle getirilmesi için gerekli tüm tamir ve tadilat hizmetleri.

Ülkemizde bakım elemanlarının yetersizliğinden dolayı oluşsan boşluğun giderilmesine dönük ne tür bir girişimde bulunulmuştur?

Bakım elemanlarının yetersizliğinden ötürü bu alandaki boşluğun giderilmesi için 2006 tarihli “Bakıma Muhtaç Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik” esaslarına uygun olarak MEB, SHÇEK ve ÖZİDA’nın ortak girişimleriyle Türkiye’de ilk kez bakıma muhtaç engellilerin bakımına dönük standart bir eğitim programı hazırlanmıştır. Ancak sertifika eğitimleri örgün eğitimin yeterli olmadığı alanlarda tampon görevi yapmakta ve tek basına yeterli görülmemektedir

Bakım eğitimi nedir? 

Bakım eğitimi; bakıma muhtaç insanların günlük hayatta ihtiyaç duydukları bakım hizmetlerinin teorik ve uygulamalı boyutlarını ele alan bir meslek eğitimidir.

Mesleki etik nedir?

Belirli bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturup, koruduğu, meslek üyelerine emreden, onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan, kişisel eğilimlerini sınırlayan; yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan, meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkeler bütünüdür.

2013 yılında çıkarılan Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği, bakıcı personelin yeterliliğini nasıl tanımlamaktadır?

Sağlık meslek lisesi, liselerin çocuk gelişimi ve eğitimi, engelli veya yaşlı bakımı bölümü mezunu ya da bu lise ve bölümlerin önlisans programları mezunu ya da Millî Eğitim Bakanlığı onaylı asgari 400 saatlik Engelli Bireyler İçin Bakım Elemanı Modül Programı veya yüksekögretim kurumlarının aynı amaçlı, eş değer eğitim programlarından sertifika alan kişi. Bu şartları taşıyan bireyler mesleki etik kurallar eşliğinde bakım hizmetlerini yürütürler.

Bakıcı sorumluluğu nedir?

Bakıcı sorumluluğu; bakıcı personelde olması gereken mesleki bilgi, bilinç, vicdani mesuliyet duygusu ve görev bilincini içselleştirerek ve benimseyerek yerine getirme hâlidir.

Bakım elemanının bakıma muhtaç kişiye karşı sorumluluk ve görevleri nelerdir?

• Bakıma muhtaç kişiyi, sosyal çevresi ile birlikte bir bütünlük içinde değerlendirmek.

• Kişinin bireysel ihtiyaçları doğrultusunda bakıma yönelik uygun tedbirleri ve uygulamaları tespit etmek ve bakım plânını bu yönde hazırlamak.

• Kişinin bağımsızlığını tespit edici imkânlar çerçevesinde aktif (rehabilite edici) bakım hizmetleri sunmak ve kişinin güç kaynaklarını (potansiyellerini) gün ışığına çıkartmak.

Bakım elemanının mesleki sorumluluk ve görevleri nedir? 

• Bakıma muhtaçlık konusunun teorik ve pratik boyutlarının detaylarını bilmelidir.

• Değişik bakım modellerini tanımalı ve bakım planları oluşturabilmelidir.
• Bakıcı personel, bakım mesleğinde geçerli olan ahlaki ilkeleri (bakım ahlakı) bilmeli ve benimseyerek tatbik etmelidir.

• Her türlü kültürel yapıya uyum sağlayabilecek yeteneğe ve bilgiye sahip olmalıdır.

• Bakıma muhtaç kişi ve yakınlarının ihtiyaçlarını doğru tespit edebilmeli, bakım seçeneklerini sunabilmeli, standart bakım hizmetlerinin yanında bireysel stratejiler geliştirebilmeli ve uygulayabilme becerisine sahip olmalıdır.

• Sağlık ve bakım sistemindeki gelişmeleri sürekli takip etmelidir.

• Bakıma muhtaç kişinin psikososyal durumunu yönetmede başarılı teknikler kullanabilmelidir.

• Bakıma muhtaç kişiye bakıma muhtaçlık sorunu ile ilgili gelişmeleri ve sosyal hayatını etkileyecek durumları anlatarak kişinin ve bakıcı aile fertlerinin hayata bağlı kalmalarını sağlayabilmelidir.

• Bakıcı personel, bakıma muhtaç kişinin yakınlarını aktif bakıma dâhil edebilmelidir.

Bakım verenin ahlakı sorumluluk ve görevleri nedir? 

• İnsan sevgisi, hoşgörü ve bakıma muhtaçlara saygı,

• Sosyal fedakârlık, Etkin iletişim ve sosyal diyalog becerisi,

• Empatik ve kontrollü duygusal yaklaşım,

• Sabır ve psikolojik yönden strese dayanıklı olmak,

• Mesleki liyakat ve mesleki sorumluluk,

• Farkındalık ve ayrımcılık yapmama,

• Mahremiyet ve gizlilik,

• Maddi ve psikososyal istismardan kaçınma,

• Sağlıklı iş ilişkileri ve kurumsal sadakat şeklinde sıralanabilir.

Ahlaki sorumluluk ne anlama gelmektedir?

Ahlaki sorumluluk; toplum değerlerine ve ahlaki kaidelere saygı gösterme, özellikle ahlaki konularda duyarlı olma hâlidir.

Bakım kültürü ne anlama gelmektedir?

Bakım kültürü, bakıcı personel arasında sağlıklı bir sosyal ilişki kurulmasını, bakıcı personelin bakım merkezine uyumunu, kimlik kazanmalarını ve iyi bir çalışma atmosferinin oluşmasını sağlamaktadır.

Bakım psikolojisi ne anlama gelmektedir?

Bakım psikolojisi; bakım uygulamalarında ruhi (psisik) problemlere yol açan alanları inceleyen, problemlerin sebepleri ve çok yönlü etkileri ile çözüm yollarını araştıran, bakıma muhtaç kişiler ile bakıcı personel arasında sağlıklı ve verimli bir uyum sağlamayı hedefleyen, bu yönde bilgi üretimi için gayret gösteren bir bilim dalıdır.

Bakım elemanlarının belirli periyotlarla dinlendirilmesi, yerlerinin ve alanlarının değiştirilmesinin gerisindeki gerekçe nedir?

Bakım elemanları hizmet ürettikleri bakıma muhtaçlarla uzun süre beraber yaşamaları dolayısıyla zamanla onların davranışlarını göstermek gibi bir eğilime girerek davranış bozuklukları yasayabilirler. Bakım elemanlarının belirli periyotlarla dinlendirilmesi, yerlerinin ve alanlarının değiştirilmesi, zayıf düştükleri alanlarda rehabilitasyona tabi tutulmaları gerekir.

Aile bireyi bakıcı ne anlama gelmektedir?

Aile bireyi bakıcı; bakıma muhtaç engellinin aile yakınları tarafından kendi sosyal ortamında (evinde) bakılmasını üstlenen kişidir.

Aile bireyi bakıcıların sorumlulukları nelerdir?

• Bakım planı kişinin bireysel ihtiyaçlarına göre hazırlanmalı ve uygulamada kişiye özel durumlar dikkate alınmalıdır. Her insanın yaşam tarzı farklı olduğu için, bakıma muhtaç bireyin kişisel tercihleri dikkate alınmalıdır.

• Kişinin bağımsızlığını hedef alan ve bakıma muhtaç bireyi hizmete katan bir yaklaşım izlenmelidir.

• İnsan sevgisi ve hoşgörü kriterlerine uygun davranmalıdır.

• Sabırlı, özverili ve stresle baş edebilme yeteneğine sahip olmalıdır.

• Bakım hizmetleri konusunda teknik bilgiler edinmelidir.

• Bakım hizmeti verilen bireyin engelli hakkında yeterli bilgiye sahip olmalıdır.

Aile bireyi bakıcılarının yaşadığı sorunlar nelerdir?

Aile bireyi bakıcılar tükenmişlik sendromu, psikolojik sorunlar, sosyal dışlanma sorunu, ekonomik yoksulluk sorunu ve fiziksel sorunlar olmak üzere 5 temel sorun yasamaktadırlar.

Bakım hizmetleri nerelerde verilmektedir?

Engelli bireyler genel olarak hangi kategorilere ayrılırlar?

Toplum temelli bakım ne demektir?

Toplum temelli bakım hizmet türleri nelerdir?

Bakım hizmetlerinin temel esasları yasalarımıza göre nelerdir?

Bakım merkezi açmak isteyen kişilerin yapması gerekenler nelerdir?

Yasalara göre bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin görev ve sorumlulukları nelerdir?

Gündüzlü bakım hizmeti veren kurumlarda çalışması gereken personel kimlerdir?

Yatılı bakım hizmeti veren kurumlarda çalışması beklenen personel kimlerdir?

Bakım hizmetlerinde sunulan kişisel bakım hizmetleri nelerdir?

Bireysel bakım planını tanımlayınız?

Özel bakım merkezlerinde zorunlu olarak bulunması gereken birimler nelerdir?

Evde bakım ne anlama gelmektedir?

Evde bakımı gerekli kılan nedenler nelerdir?