Sosyal Hizmet Kuramları 2 Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

En geniş haliyle sorun çözme kavramını tanımlayınız.

Sorun çözme, bir sorunu çözmek için önceki yaşantılar aracılığı ile öğrenilen kuralların basit bir biçimde uygulanmasının ötesine giderek yeni çözüm yolları üretebilme olarak
da tanımlanabilir.

Sosyal hizmet ve sorun çözme arasındaki ilişkiyi ortaya koyan uluslararası tanımlar hangileridir?

Bireyi, aileyi, grubu ve toplumu ele alan ve dezavantajlı, marjinal gruplara onların iyilik hâllerini yükseltmek için hitap eden bir bilim dalı olan sosyal hizmet, sorun
çözme sürecinde de etkin rol oynamaktadır. Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliği - International Association of Schools of Social Work (IASSW, 2001) ve Uluslararası Sosyal
Hizmet Uzmanları Federasyonu-International Federation of Social Workers (IFSW, 2001) sosyal hizmeti “insan hakları ve sosyal adalet ilkelerini temel alan; sosyal değişimi destekleyen, insanların iyilik durumunun geliştirilmesi için insan ilişkilerinde sorun çözmeyi, güçlendirmeyi ve özgürleştirmeyi amaçlayan ve bunun için insan davranışına ve sosyal sistemlere ilişkin teorilerden yararlanarak insanların çevreleri ile etkileşim noktalarına müdahale eden bir meslektir” biçimindeki uluslararası tanımında sosyal hizmetin sorun çözücü bir meslek olduğunu vurgulamıştır.

Türk Dil Kurumu sorun kavramını ne şekilde tanımlamıştır?

Türk Dil Kurumu'na göre sorun, "raştırılıp öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi, bir sonuca bağlanması gereken durum, mesele" olarak tanımlanmıştır.

Sorun kavramının literatürde yapılan çeşitli tanımlarını belirtiniz.

Literatürde sorun kavramı, farklı araştırmacılar tarafından çeşitli  şekillerde tanımlanmıştır. Bu tanımlar:

• Arzu edilen doğrultuda ilerlerken ortaya çıkan engel veya engeller
• Mevcut durumla, istenen durum arasındaki boşluk
• Kişinin istenilen hedefe ulaşmak amacıyla topladığı mevcut güçlerinin karşısına çıkan engel 
• Amaca ulaşmayı engelleyen bir çatışma durumu,
• Çözümü, yaratıcı düşünmeyi gerektiren önemli ve güç durum ve bir soru ya da bir dizi soru aracılığıyla kişiyi soruların nedenleri ile sonuçlarını araştırmaya
  yönelten durum
• Bilimsel yöntemlerle çözülmek üzere ortaya atılan soru, çözümsüz kalan kuramsal ya da uygulamalı her türlü güçlük

Şeklinde sıralanabilir.

Kişilerarası sorun çözme kavramını tanımlayınız.

Kişiler arası sorun, “etkileşimde bulunan taraardan en az birinin, mevcut etkileşim biçimi ile ideal etkileşim biçimi arasındaki farkı
algıladığı, bu fark yüzünden gerginlik hissettiği, gerginliği ortadan kaldırmak için girişimlerde bulunduğu ancak girişimlerinin engellendiği bir durum” olarak tanımlanabilir.

Sosyal hizmetin işlevlerini sorun çözmeyi de içine alacak şekilde sıralayınız.

Sosyal hizmet insanlara;
• İhtiyaç duydukları ve hakları olan kaynaklara ulaşmalarında,
• Sorun çözme kapasitelerini geliştirmelerinde,
• Müracaatçılara hizmet sunanların gelişimini destekleme yolu ile örgütlerin gelişmesini teşvikte destek sağlar.

Sosyal Hizmetin amaçlarını sıralayınız

Sosyal hizmetin tanımlarında da sorun çözücü bir yaklaşım içinde olunması gerektiği vurgulanmıştır. Sosyal hizmetin amaçları:

• İnsanların sorun çözme ve baş etme kapasitelerini geliştirmek,
• İnsanlara kaynak, hizmet ve şanslar tanıyan sistemler ile insanlar arasında bağlantı kurmak,
• Bu sistemlerin etkili ve insancıl çalışmasını geliştirmek,
• Sosyal politikanın geliştirilmesine ve ilerletilmesine katkı vermek olarak ifade edilebilir.

Sosyal hizmet uzmanının sürdüreceği sorun çözme sürecine ilişkin aşamalar nelerdir?

Sosyal hizmet uzmanının sürdüreceği sorun çözme sürecine ilişkin aşamaları:

• Sorunu ve var olan müracaatçı sistemini tanıma ve tanımlama,
• Veri toplama,
• Durum saptama ve hareket planını yapma,
• Müdahaleyi gerçekleştirme,
• Değerlendirme,
• Sonuçlandırmadır.

Sosyal hizmet uzmanları ve müracaatçıların sorun çözme sürecinde almak zorunda oldukları kararlar nelerdir?

Sorun çözme süreci sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının birtakım kararlar aldıkları bir süreçtir. Bu kararlar temel olarak;
• Üzerinde çalışmayı istedikleri sorunun ne olduğu,
• Bu çalışma ile neyin elde edilmesinin amaçlandığı,
• Müracaatçının değişmeyi ve değiştirmeyi istemesine rağmen sorunun hâlâ devam  etmesinin nedenlerinin nasıl kavramsallaştırılacağı,
• Durumu değiştirmek için hangi usul ve kurallara başvurulacağı,
• Usul ve kuralların uygulanmasını sağlamak için hangi faaliyetlere başvurulacağı,
• Faaliyetlerin nasıl gerçekleştirileceği üzerinedir.

Sosyal hizmet uygulaması hangi yönleriyle sorun çözme işlemidir?

Sosyal hizmet uygulaması esas olarak bir sorun çözme işlemidir. Bu uygulama gelişimsel bir süreç izler. Müracaatçı-sosyal hizmet uzmanı, varlığı onaylanmış, kabul edilmiş
ve üstlenilmiş bir sorun üzerinde çalışır. Bu sorunu değerlendirir, analiz eder ve amaçları belirler. Amaca ulaşmak için motivasyon durumunu ve çeşitli çözümleri göz önüne alır.
Çözüm odaklı aktiviteler gerçekleştirir ve elde edilen sonuçları değerlendirir. Tüm süreci ve ilgili etmenleri inceler ve amacın gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini ve başarma düzeyini göz önünde bulundurur.

Müracaatçıların karşılaştığı ve sorun çözme becerilerini kullanmayı gerektiren sorunlar nelerdir?

Müracaatçıların karşılaştığı sorunlar:

• Kişiler arası çatışmalar,
• Sosyal ilişkilerden memnuniyetsizlik,
• Resmî kurumlarda yaşanan sorunlar,
• Rol performansı ile ilgili güçlükler,
• Toplumsal geçiş sorunları,
• Davranışsal ve ruhsal sorunlar,
• Kaynak yetersizliği,
• Karar vermede yaşanan güçlükler,
• Kültürel çatışmalar,
• Sorunlara önceliklerine göre sıralamada yaşanan sıkıntılardır.

Sosyal Çalışmacıların sorun çözmenin birinci aşaması olan sorunu tanımlaya yönelik gerçekleştirecekleri etkinlikler nelerdir?

Sosyal hizmet uzmanları, müracaatçılarla birlikte

• Birey olarak önemli sorunları,
• Sorunlara ne tür etmenlerin katkıda bulunduğu,
• Müracaatçıların sahip olduğu güçler,
• Neleri iyi şekilde yapabildiği ve yaşamlarının hangi boyutlarının önemli olduğu

konularına açıklık getirilmelidir.

Sosyal hizmet uzmanları toplumla sosyal hizmet uygulaması yapılacak toplumdaki sosyal sorunları belirlemek için ortaya koymaları gerekenler nelerdir?

Sosyal hizmet uzmanları toplumla sosyal hizmet uygulaması yapılacak toplumdaki sosyal sorunları belirlemek için,

• Sosyal hizmet uzmanları toplumda hedef nüfusu etkileyen en önemlisosyalsorunları;
• Bu sorunları yaşayan hedef nüfusun alt gruplarının olup olmadığını,
• Belirlenen sosyal sorunlarla ilgili var olan verileri,
• Var olan verilerin toplumda nasıl kullanıldığını,
• Bu verileri kimin topladığını,
• Verilerin sürekli olarak toplanıp toplanmadığını ortaya koymalıdır.

Sosyal hizmet uzmanı, bir müracaatçının sorununu belirledikten sonra hedef belirlemeye ilişkin yapması gekekenler nelerdir?

Sosyal hizmet uzmanının müracaatçıya göre sorunun nasıl çözüleceğine dair belirlenen hedefleri müracaatçıya aktarması gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı kısa ve uzun süreli hedefler oluşturmalıdır. Müracaatçı sistemine göre sorunun çözümü için neye ihtiyaç duyulduğu, müracaatçı sisteminin çözüm yolu olarak ne beklediği ve ne
istediği, sosyal hizmet uzmanının sorunun nasıl çözülmesini amaçladığı, sosyal hizmet uzmanının müracaatçının hedeflerine ulaşması açısından ne gibi olanaklara sahip olduğu
hakkındaki görüşü açık ve net bir şekilde saptanmalı ve belirlenmelidir.

Sosyal hizmet uygulamasında grupla yapılan çalışmalarda hedef belirleme süreci ne şekilde gerçekleşir?

Sosyal hizmet uygulamasında grupla yapılan çalışmalarda, grubu neden oluşturdukları ve grubun belirlenen amacına en iyi uyan hedeflerin neler olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Grubun amaç ifadesi, grubun oluşturulmasının nedenlerini, grup sürecini ve grubun içerebileceği bireysel hedefleri yansıtmalıdır.

Sosyal hizmet uygulamasında toplumla yapılan çalışmalarda hedef belirleme süreci ne şekilde gerçekleşir?

Toplumla sosyal hizmet uygulamasında, oluşturulan programın tanımı ve amaçları belirlendikten sonra, önerilen programın hedefi veya amaçları betimlenmeli, açık hedefler belirlenmelidir.

Sosyal hizmet uygulamasında sorunun incelenmesi ve araştırma süreci hangi boyutları kapsar?

Sosyal hizmet uygulamasında sorunun incelenmesi ve araştırma sürecinin boyutları:

• Müracaatçının sorunları, gelişimsel gereksinimleri ve gelişme dönemlerindeki geçişlere uyum sağlamada içsel ve çevresel baskıların olduğu gerçeği düşünülerek
incelenmelidir.
• Müracaatçı yalnızca sorunu çözme açısından yararlanılabilecek yönleri, becerileri
ve yeteneklerine bakılarak incelenmemeli aynı zamanda sınırlılıkları ve eksik yönleri ile birlikte incelenmelidir.
• Sosyal hizmet uzmanları, müracaatçıların sorunlarına neden olan kişilerle ve etkileşim içinde olduğu sosyal çevresiyle ilişkilerini incelemelidir.
• Sorunun çözümünde kullanılabilecek müracaatçının yakınlarının sahip oldukları
imkânlarla toplumsal kaynaklar incelenmelidir.
• Müracaatçının sorunu çözme konusundaki gayreti ve bu yönde istekli olup olmadığı incelenmelidir.

Sosyal hizmet uygulamasında sorun çözmenin ön değerlendirme sürecini tanımlayınız.

Ön değerlendirme, bir kişinin veya durumun anlaşılması, bir sorunun çözülmesi ya da en aza indirilmesi için doğasını, nedenini, gelişimini ve yönünü belirleme sürecidir.

Sosyal hizmet uygulamasında, sorun çözme sürecinin eylem planının formüle edilmesi aşaması neleri kapsar?

Sorun çözme sürecinin eylem planının formüle edilmesi aşaması:

• Mümkün olan hedefin düşünülmesi ve saptanması,
• Uygun hizmet türünün kararlaştırılması,
• Değişme çabalarının odağının oluşturulması,
• Eylem planında sosyal hizmet uzmanının rolünün neler olduğu,
• Müracaatçı sistemindeki veya dışındaki planı engelleyebilecek etkilerin gözden geçirilmesini gerektirmektedir.

Grupla sosyal hizmet uygulamasında sorun çözmenin planın uygulanması aşamasında sosyal hizmet uzmanlarının rolleri nelerdir?

Sosyal hizmet uzmanlarının bu aşamada;
• Grubun (eğer gerekliyse kurumun) amacını ve uzmanın rolünü açık bir biçimde
ifade etmesi,
• Gereksinimler, ilgiler ve sorunlar algılanması ile ilgili olarak üyelerden geri bildirim alması,
• Üyelerin meselelerini ve güçlü yönlerini birbirleriyle paylaşmaları için teşvik etmesi ve desteklemesi,
• Grup üyeleri arasındaki ortak yönlerin farkına varılması ve ifade edilmesini teşvik
etmesi ve desteklemesi gerekmektedir.

Sosyal hizmet uygulamasında sorun çözmenin sonlandırma aşaması neleri kapsar?

Sorun çözme sürecinde, bir mesleki uygulamanın başarılı bir şekilde sonlandırılması için

• Müracaatçı ile sürecin ne zaman bitirileceğini kararlaştırması,
• Bu süreçte olabilecek duygusal tepkileri ele alıp çözüme kavuşturması,
• Süreç içinde sağlanan hizmetleri ve gerçekleştirilen amaçları müracaatçı ile birlikte  gözden geçirmesi,
• Süreç sonunda elde edilen gelişme ve başarıların devamlığını sağlamak için planlama yapılması,
Sosyal hizmet uzmanları ayrıca sonlandırma aşamasında;
• Müracaatçı sistemiyle birlikte yapılan işlerin ve sürecin anlamını değerlendirmesi,
• İlişkinin sonlandırlmasıyla ilgili çalışmalar yapması,
• Çalışmadan elde edilen olumlu sonuçların sürekliliğinin sağlanması için faaliyetlerde bulunması gerekmektedir.