Sosyal Hizmet Mevzuatı Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Birtakım uluslararası belgelere göre, çocukların polisle ilişkilerinin düzenlenmesinin temelinde yer alan ve çocuğun yararına olan bazı önemli noktalar nelerdir? 

• Çocuklara süreç hakkında bilgi verilmesi,
• Polis tarafından alıkonulan çocuğun anında anne ve babasına ya da vasisine bilgi verilmesi,
• Çocuklarla ilgili yapılacak işlemlerin en kısa sürede yapılması,
• Çocuğun kimliğinin medya ve kamuya karşı saklı tutulması,
• Çocukların fotoğraf ve parmak izinin alınmasına ilişkin sınırlamaların olması,
• Çocukla ilgili kayıtların yetişkinlerin kayıtlarından ayrı tutulması,
• Çocuğa zarar verecek muameleden sakınılması,
• Çocuğun adalet süreci içine çekilmeden, toplumdaki diğer kaynaklara yönlendirilmesi,
• Çocuğun suç işlemesini önlemeye yönelik hizmetlerde yer alması.

Soruşturma evresini tanımlayınız. 

Basit derecede suç şüphesi ile başlayıp, bu şüphenin “yeterli şüphe” derecesine gelmesi nedeniyle kamu davasının açılması veya yeterli düzeye ulaşamaması nedeniyle kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesi aşamasını kapsayan süreçtir.

Çocuklar hakkında yapılan araştırma işlemleri nelerdir? 

İşlenen bir suç hakkındaki araştırmalar fiil ve faile ilişkin araştırmalar olmak üzere ikiye ayrılır. Fiile ilişkin araştırmalar:Suça sürüklenen çocuk hakkındaki soruşturma, çocuk bürosunda görevli Cumhuriyet savcısı tarafından bizzat yapılır (ÇKK, md.15/1). Faile ilişkin araştırmalar:İkinci yaş grubuna giren bir çocuğun “işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin” bulunup bulunmadığının saptanması için sosyal inceleme raporu alınması gerekir (ÇKK, md.35).

Arama, suçun işlenmesinden önce, suçun işlenmesini önlemek üzere veya suçun işlenmesinden sonra suç failini veya suç delillerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılan araştırma işlemidir. Suçun işlenmesinden önce yapılan aramaya önleme araması; suçun işlenmesinden sonra ve suçun ortaya çıkarılmasını sağlamak amacıyla yapılan aramaya ise adli arama denir.

Kişi özgürlüğünün fiilen denetim altına alınmasıdır. Amacı yönünden ikiye ayrılır: Önleme yakalaması, tehlike (risk) altındaki bir çocuğun korunması amacı ile yakalanması mümkündür (İHAS md. 5/1/d; PVSK md.1,2,13/d; Çocuk Polisi Y.); adli yakalama ise işlediği iddia edilen suçşüphesine dayalı yakalamadır.

Soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hakimi tarafından yakalama emri düzenlenebilir.

Çocuk mahkemeleri; Suç işleyen çocukların yargılandığı, yargıç ve savcısının özel eğitimden geçirildiği, sosyal çalışmacının çocuğun durumu üzerine rapor vererek yargılamayı yönlendirebildiği özel bir mahkemedir.

• Çocukların bakımı, gözetimi ve disiplini,
• Suçlu olarak değil çocuk olarak yardım, cesaretlendirme ve rehberlik ihtiyaçlarının karşılanması,
• Çocuğu çocuk mahkemesindeki bir yargılamadan dolayı ne bir suçlu olarak saymak ne de böyle bir yargılamayı mahkum etme olarak kabul etmek.

Çocuk mahkemelerinde yargılanmaya egemen olan ilkeler nelerdir?

Çocuk mahkemelerinde yargılanmaya egemen olan ilkeler, “basitlik”, “sadelik” ve “gizlilik” şeklinde sıralanabilir.

12 yaşından küçük olan çocuklar için uygulamalar hangi kanun maddesi çerçevesinde düzenlenmiştir? 

Anlayabilme ve isteyebilme kudretinin zamanla ve yaşın ilerlemesi ile tamamlanabileceği gerçeğinden hareketle Türk Ceza Kanununun (TCK) 31/1. maddesinde, suç tarihinde on iki yaşını bitirmemiş olan çocuklar hakkında kovuşturma yapılamayacağı ve ceza verilemeyeceği belirtilmektedir.

Çocuk Koruma Kanunu'na göre düzenlenen Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler hangi başlıklar altında incelenmektedir? 

Çocuk suçlarında uzlaşmanın koşulları nelerdir? 

Suçun şikayete bağlı olması veya kasten işlenen suçlarda cezanın alt sınırının iki yılı aşmayan hapis cezası (on beş yaşını doldurmayan çocuklar bakımından, üç yıl: ÇKK, md.24/2) olması veya suçun taksirle işlenen bir suç olması gerekir.

Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin koşulları nelerdir? 

Fiil için kanunda öngörülen cezanın adli para cezası olması veya cezanın üst sınırı üç aydan fazla ve iki yıla kadar (iki yıl dahil) (on beş yaşını doldurmayan çocuklar bakımından, üç yıl: ÇKK, md.19/5) hapis cezasını gerektirmesi; daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış olması; kamu davasının açılmasının ertelenmesi halinde, şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatinin oluşması; ve mağdurun veya kamunun uğradığı zararın; aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle giderilmesi. Zararın giderilmesi koşulu, çocuğun ailesinin veya kendisinin ekonomik durumunun elverişli olmaması halinde aranmayabilir (aranabilir de) (ÇKK, md.19/1).

15 yaşından küçük olan çocuklar hakkında indirimli ceza, hangi kurallar çerçevesinde tespit edilmektedir?

Fiili işlediği sırada 12 yaşını doldurmuş olup da 15 yaşını doldurmamış olanların, işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması halinde cezai sorumlulukları bulunmamaktadır. Ancak bu kişiler hakkında, çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. İşlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin varlığı halinde, bu kişiler hakkında, suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde 12 yıldan 15 yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde 9 yıldan 11 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların yarısı indirilir ve bu halde her fiil için verilecek hapis cezası yedi yıldan fazla olamaz.

15 yaşından büyük olan çocuklar hakkında indirimli ceza hangi kurallar çerçevesinde tespit edilmektedir?

Fiili işlediği sırada on beş yaşını doldurmuş olup da on sekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on sekiz yıldan yirmi dört yıla; müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on iki yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Diğer cezaların üçte biri indirilir ve bu halde her fiil için verilecek hapis cezası on iki yıldan fazla olamaz.

Çocuk hakkında yapılan bir duruşmadaki bazı özellikler nelerdir?

• Çocuk, velisi, vasisi, mahkemece görevlendirilmiş SÇG, çocuğun bakımını üstlenen aile ve kurumda bakılıyorsa kurumun temsilcisi duruşmada hazır bulunabilir (ÇKK, md.22/1).
• Mahkeme veya hakim, çocuğun sorgusu veya çocuk hakkındaki diğer işlemler sırasında çocuğun yanında SÇG bulundurabilir (ÇKK, md.22/2).
• Duruşmalarda hazır bulunan çocuk, yararı gerektirdiği takdirde duruşma salonundan çıkarılabileceği gibi sorgusu yapılmış çocuğun duruşmada hazır bulundurulmasına da gerek görülmeyebilir (ÇKK, 22/3).

Çocuk hukuku alanında görev yapan sosyal çalışma görevlileri kategorileri nelerdir? 

• Mahkemeye atanan SÇG (TK Yön, md.18/6),
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığında çalışan SÇG (TK Yön. md.18/6),
• Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan SÇG (TK Yön. md.18/7),
• Serbest meslek icra eden SÇG (TK Yön. md.18/7),
• Denetimli serbestlik görevlisi olarak istihdam edilen SÇG (TK Yön. md.18/9)

Çocuk kapalı ceza infaz kurumları nasıl tanımlanmaktadır? 

Çocuk kapalı ceza infaz kurumları, çocuk tutukluların ya da çocuk eğitim evlerinden disiplin veya diğer nedenlerle kapalı kurumlara nakillerine karar verilen çocukların barındırıldıkları ve firara karşı engelleri olan iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan, eğitim ve öğretime dayalı kurumlardır.

Ceza adalet sistemi kimlerden oluşur? 

Ceza adalet sistemi, çocuk adalet sistemi gibi, polis, yargı ve ıslah kurumlarından oluşur.

Ceza infazının gerçekleştiği kurumlar nelerdir? 

Ceza infazının gerçekleştiği kurumlar kapalı ve açık ceza infaz kurumlarından oluşmaktadır.

Kapalı ceza infaz kurumu nelerden oluşur? 

Kapalı ceza infaz kurumu; yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumu ve kadın kapalı ceza infaz kurumu olarak ayrılmaktadır.