Yaşlı ve Hasta Bakım Hizmetleri Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bir toplumun “yaşlı toplum” olarak adlandırılabilmesi için yaşlı nüfus oranın kaç olması gerekir?

Toplumdaki yaşlıların oranı %7-10 arasında ise o toplum “yaşlı toplum” olarak adlandırılmaktadır.

Yaşlılara yönelik hizmet planlanmasında dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Sağlığın sosyal belirleyicilerinin yaşlıyı ne ölçüde etkilediği ve yaşlının ihtiyaçları, yaşlının kendi ortamında bağımsızlığını sağlanmasına yönelik hizmetler göz önünde bulundurulmalıdır.

Toplum yaşlanmasına yol açan etmenler nelerdir?

Yaşlı sayısının/oranının artışı, ortanca yaşın yükselmesi, yaşlanma indeksinin artışı, yaşlı bağımlılık oranının değişimi bu etmenler arasındadır.

Yaşlılar cinsiyetlerine göre ele alındığında hangi grup daha fazla risk altındadır? Sebebini açıklayınız!

Kadın yaşlılar daha fazla risk altındadır. Erkek yaşlılara oranla kadın yaşlılar daha az eğitimli ve sosyal güvence bakımından daha yoksun olmaları nedeniyle toplumsal eşitsizlikten daha fazla etkilenmektedir.

Yaşlılıkla ilgili yanlış inanışlar nelerdir?

Yaşlılarda fiziksel ve zihinsel gerilemenin kaçınılmaz olduğu, yaşlıların gereksinimlerinin birbiriyle aynı olduğu, üretkenlik ve yaratıcılığın gençlere özgü olduğu, modern toplumda yaşlıların deneyimlerine önem verilmediği, yaşlıların sessiz ve sakin bir yaşam arzusu içinde oldukları, yaşlıların gereksinimlerini hastane ve hemşireden ibaret olduğu, yaşlıların gençlerin imkanlarını kısıtladığı, yaşlı bakımı için yapılan harcamaların kaynakların yok olmasına yol açtığı, yaşlıların modern çalışma alanlarına uygun olmadığı, yaşlıların yeni bilgiye kapalı olduğu, yaşlıların kendilerini toplumdan soyutlamaları gerektiği ve yaşlılara dair her sorunun kendiliğinden giderilebileceği inancı yaşlılara yönelik yanlış ön yargılardır.

Yaşlılıkta sağlığı korumanın temel hedefi nedir?

Sağlık ve sosyal sorunlar nedeniyle yaşam kalitesindeki bozulmayı önlemektir.

Birincil koruma önlemlerine örnekler veriniz!

Sağlığı geliştirici olumlu davranış biçimleri, bazı hastalıklara karşı aşılama; kazaların önlenmesi, sosyal destek sağlanmasıdır.

Yaşlanma sürecinin herkes için aynı hızda seyrettiği söylenebilir mi?

Yaşlanma süreci bireyden bireye farklılık gösterebilir.

Sosyal yaşlanmayı açıklayınız?

Yaşlılık döneminde bireyin sosyal konum ve rollerinde değişiklikler söz konusudur, bireyin sosyal ilişkilerinde azalma, sosyal çevresinde daralma görülür, yeni ilişkiler kurması zorlaşır.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yaşlılar nasıl gruplanmaktadır?

65-75 yaş arası bireyler genç yaşlı, 75-84 yaş arasındakiler yaşlı, 85 yaş ve üzerindekiler çok yaşlı kabul edilmektedir.

Sağlığı koruyucu önlemler kaç gruba ayrılır? Açıklayınız!

• Birincil koruma: hastalıklar ortaya çıkmadan önce alınması gereken önlemleri içerir. • İkincil koruma: hastalıklara erken tanı konulması amacıyla yapılan taramaları kapsar. • üçüncül koruma: Hastalıklar ortaya çıktıktan sonra ikincil sağlık sorunlarının, sakatlıklarının engellenmesi amacıyla yapılan uygun tedavi ve kontrollerdir.

İkincil korumayı açıklayınız!

İkinci koruma, yakınmalar ortaya çıkmadan, hastalık belirginleşmeden önce hastalıklara tarama testleriyle erken tanı konulmasıdır.

Birleşmiş Milletlerin kabul ettiği yaşlı ilkeleri nelerdir?

Bağımsızlık, katılım, bakım, kendini gerçekleştirme, itibar/saygınlıktır.

2002’de Dünya Yaşlanma Asamblesi’nin yürürlüğe koyduğu eylem planı neyi amaçlamaktadır?

Yaşlıların insan haklarının ve temel özgürlüklerinin tam olarak tanınması ve gerçekleştirilmesi, yaşlıların toplumun ekonomik, politik ve sosyal yaşamlarına tam ve etkili olarak katılması amacıyla güçlendirilmesi, yaşlıların yaşam boyu öğrenme ve toplum içinde yer alma olanaklarına erişim gibi fırsatların yaşamın ileri yıllarında da sağlanarak yaşam boyunca bireysel gelişme, kişisel tatmin ve iyi olma durumunun sürdürülmesi, bütün ekonomik, sosyal, kültürel hakların yanında vatandaşlık ve siyasi haklara da sahip olmanın sağlanması ve yaşlılara karşı her türlü şiddet ve ayrımcılığın ortadan kaldırılması, cinsiyete dayalı ayrımcılığın ortadan kaldırılması yoluyla yaşlılarda cinsiyet eşitliğinin sağlanması, sosyal kalkınma için ailenin önemi, kuşaklar arası bağlılık, dayanışma ve karşılıklı ilişkilerin öneminin kavranması, yaşlılar için, koruyucu ve rehabilite edici hizmetler dahil olmak üzere, sağlık hizmetleri, destek ve sosyal koruma sağlanması, uluslararası Eylem Planı’nın uygulamaya dönüştürülmesi için yaşlılar ile hükümet, sivil toplum ve özel sektörün bütün düzeyleri arasında işbirliğinin kolaylaştırılması, özellikle, gelişmekte olan ülkelerde, birçok diğer konunun yanı sıra yaşlanmanın bireysel, sosyal ve sağlık yönleri üzerinde odaklanmak amacıyla bilimsel araştırmalar yapılarak bu konuda bilgi ve becerilerin artması ve teknolojiden yararlanılması, yaşlanmakta olan bireylerin durumlarının ve farklı koşullarının tanınması ve onları etkileyen konularda seslerini duyurmalarının sağlanması için yolların araştırılması gerektiğinin kabul edilmesi.

Yaşlılıkta görülen sosyal sorunlar nelerdir?

Sosyal statü kaybı, sosyal ilişkilerde gerileme, gelir kaybı gibi deneyimler yaşlılığın getirdiği sosyal sorunlardır.

Yaşlı bireyin istismar çeşitleri nelerdir? Açıklayınız!

• Fiziksel örselenme: Güç kullanarak yaşlıya fiziksel zarar verme veya yaşlının yemek yemeye zorlanması, zorla yatakta tutulması vb. • Psikolojik örselenme: sözel ya da sözel olmayan baskı uygulayarak yaşlıda sıkıntı ve huzursuzluğa yol açmak • Finansal örselenme: yaşlının geliri ya da parasal kaynaklarının izni olmadan kullanımı

Koruyucu sağlık hizmetleri nedir?

Sağlıklı olma durumunun sürdürülmesi, hastalıklara yol açan etmenlerin ortadan kaldırılarak hastalıkların önlenmesi, hastalıkların başlangıç döneminde belirlenmesi, hastalıklar ortaya çıktığı zaman iyileştirilmesi ve olumsuz sonuçlarının önlenmesi amacıyla yürütülen hizmetlerdir.

Yaşlanma sürecinde görülen biyolojik değişimler nelerdir?

Deride incelme, kuruma, kırışıklıklar, kemik ve kas yapısında kayıplar, iskelet sisteminde görülen değişimler, dolaşım ve solunun sisteminde görülen değişimler, sindirim sisteminde görülen değişimler ve işlevsel bozukluklar, hareketlerde yavaşlama, denge sorunları, görme, işitme, koku ve tat ala duyularında azalma yaşlanmanın beraberinde getirdiği değişimlerdir.

Yaşlanma sürecinde rol oynayan etmenler nelerdir?

Aileden gelen özellikler, içinde bulunulan çevre, yaşam tarzı, ekonomik durum, beslenme biçimi, çevresel etmenler, sigara kullanımı, hastalıklar yaşlanma sürecini etkileyen etmenlerdir.

Ortanca yaş nedir, açıklayınız!

Toplumun en küçük ve en büyük bireylerinin tam ortasındaki yaştır ve toplumun yarısı bu yaşın üstünde, yarısı ise bu yaşın altındadır. Toplum yaşlanmasıyla birlikte ortanca yaşta da artış görülür.

Türkiye’deki bakımevleri ve huzurevleri arasındaki farkı açıklayınız!

Bakımevlerinde evde bakılamayan, hastanede yatışı da gerektirmeyen kişilerin bakımı sağlanırken, huzurevlerinde bakım gereksimi olmayan ve tıbbi tedavi gerektirmeyen yaşlılar günlük yaşamlarını sürdürür, uzun süreli bakımları sağlanır.

Dünya genelinde uzun surely bakım alan yaşlıların huzurevlerinde ve bakımevlerinde kalma oranı nedir?

Ülkelere göre değişkenlik gösterse de, genellikle, uzun süreli kurum bakımı alan yaşlıların yaklaşık üçte ikisi huzurevlerinde üçte biri bakımevlerinde kalmaktadır.

Toplum temelli bakım hizmeti için gerekli olanlar nelerdir?

Toplum temelli bakım hizmeti ancak bir ekip hizmeti ile mümkündür ve bu ekipte hekim, hemşire, ebe, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, diyetisyen, fizyoterapist, yaşlı bakım teknikeri bulunmalıdır. Bu ekip hizmeti, bütün riskleri değerlendiren bütüncül bir yaklaşımla tüm yaşlıları kapsayacak şekilde örgütlenmelidir. Yaşlının riskine göre yaşlıya özel planlanmalı ve sürekli olarak sunulan bir bakım hizmeti olmalıdır.

Türkiye’de kurumsal bakım sunan kuruluşlar nelerdir?

Eski adı ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK), dernek ve vakıflar, kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ya da gerçek kişiler (özel kurumlar) den oluşan 293 kurum yaşlılara kurumsal bakım hizmeti sunmaktadır.

Yaşlanma indeksi nedir, açıklayınız!

65 yaş ve üzeri yaşlı sayısının çocuk sayısına bölünmesiyle hesaplanan yaşlanma indeksi, 0-14 yaş arası 100 çocuk başına düşen 65 yaş ve üzeri yaşlı sayısını gösterir. Toplumların yaşlanmasıyla birlikte artış gösteren yaşlanma indeksi, gelişmemiş ülkelere kıyasla gelişmiş ülkelerde daha yüksektir.

Ebeveyn destek oranı nedir?

Beklenen yaşam süresinin uzaması sonucu artış gösteren yaşlı nüfusun bakımından sorumlu kişilerin oranıdır.

Toplam doğurganlık hızı nedir?

Bir kadının doğurganlık döneminin sonuna kadar sahip olduğu çocuk sayısıdır.

Yaşlılarda ölüme yol açan sağlık sorunlarının önem sırasına göre sıralayınız!

İlk sırada kalp-damar hastalıklarının, ikinci sırada kanserler yaşlılarda ölüme yol açan sağlık sorunlarıdır.

Yaşlılarda görülen bulaşıcı olmayan kronik hastalıkların ortaya çıkmasına yol açan etmenler nelerdir?

Sağlıksız ve yetersiz beslenme, hareketsiz yaşam, sigara-alkol kullanımı, kirli ve sağlıksız çevrede yaşam, uygun olmayan iş ortamlarında çalışma gibi etmenlerdir.

Yaşlılıkta sık görülen sağlık sorunları nelerdir?

Kalp-damar hastalıkları, yüksek tansiyon, diabet, kanserler, kronik tıkayıcı akciğer kanseri, kas-iskelet sistemi hastalıkları, bunama, depresyon görme ve işitme bozuklukları ve kazalardır.

Yaşlı bağımlılık oranı nasıl hesaplanır?

Yaşlı nüfus sayısının 15-64 yaş grubuna bölünmesi ile hesaplanır.

Dünyada toplum yaşlanmasını etkileyen birincil faktör nedir ve dünyadaki toplum yaşlanması tarihsel süreçte nasıl seyretmektedir?

Doğurganlıktaki azalma birincil etmendir. Dünya genelinde doğurganlıktaki azalma 1950’lerden itibaren belirginleşmiştir ve son elli yılda yüzde elli azalmıştır.

Fonksiyonel durum değerlendirmesi ile ne tespit edilir?

Yaşlının günlük yaşamını kendi başına sürdürmedeki yeterliliği ve destek gereksinimi tespit edilir.

Günlük yaşam aktiviteleri kaça ayrılır, açıklayınız!

• Temel günlük yaşam aktiviteleri: banyo yapma, giyinme, tuvalet kullanma, yemek yeme, yatak ya da sandalyeye oturup kalkma, yürüme, kişisel temizlik yapma, idrar ya da dışkı kaçırma temel günlük yaşam aktiviteleridir. • Yardımcı günlük yaşam aktiviteleri: yemek yapma, evişi yapma, telefon kullanma, alışveriş yapma, parasal işleri (maaş çekme, bankaya para yatırma, fatura ödeme gibi) yapma, toplu taşım araçlarını kullanma, ilaçlarını içme yardımcı günlük yaşam aktiviteleridir.

Türkiye’deki yaşlıların en fazla zorlandıkları temel günlük yaşam aktiviteleri nelerdir?

Banyo yapma ve yatağa yatma/kalkmada dır.

Günlük yaşam aktivitelerini kendi başına yapabilme konusunda kadın ve erkek yaşlıları karşılaştırınız!

Bu aktiviteleri yerine getirebilme becerisi, toplumsal rollere bağlı olarak değişmektedir. Örneğin kadın yaşlıların en yüksek oranda kolay yapabildikleri etkinlik yemek yapma iken, erkeklerinki alışveriş yapmadır. Temel ve yardımcı günlük aktiviteleri kendi başına kolay yapabilme oranı kadın yaşlılarda erkek yaşlılardan daha düşüktür.

Ev içi kaza risklerini önlemek veya en aza indirgemek için alınabilecek önlemler nelerdir?

Kapı girişlerinde takılıp düşmeye neden olabilecek eşikler bulunmamalı merdivenler ayak sığamayacak kadar dar olmamalı, erdiven basamakları üzerinde ya da ev zemininde kaymaya yol açabilecek halı, kilim vb. bulunmamalı, ayağın takılmasına yol açacak kenarı kıvrılmış halı, kilim vb. Bulunmamalı, yerlerde takılıp düşmeye neden olacak eşyalar, kablolar vb. bulunmamalı, gece etrafı görmeyi sağlayacak düzeyde bir aydınlatma olmalı, banyo zemini kaymayan malzemeden yapılmalı, sürekli kuru olmalı ve banyoda kaymayan terlik kullanılmalı, banyo, tuvalette uygun yerlerde tutunmak için tutamak olmalı, mutfak tezgah ve dolapları yaşlının kolayca ulaşabileceği yükseklikte olmalı, elektrik çarpmasına neden olabilecek zedelenmiş elektrik kabloları, gevşemiş elektrik prizleri bulunmamalı, ilaçlar kendi kutularında bulunmalı, üzerinde nasıl kullanılacağı yazılmalı ya da işaretlenmeli, telefonun yanında acil numaralar (ambulans, itfaiye ) yazılı olmalıdır.

Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı’nın ana başlıkları ve içerikleri nelerdir?

• Yaşlılar ve kalkınma: yaşlıların sosyal, kültürel, ekonomik ve politik katılımlarının ve karar verme süreçlerinin tüm aşamalarına katılımlarının sağlanması, yaşlılarda dışlanmanın önlenmesi, fırsat eşitliğinin sağlanması, sosyal güvenlik ve gelir açısından yetersizliklerin olmaması ele alınmıştır. • Yaşlılıkta sağlık ve refahın artırılması: hastalıkların önlenmesi, sağlık ve sosyal hizmetlere erişimin sağlanması, yaşlıya yönelik hizmet sunumunda rol alan resmi ve resmi olmayan çalışanlara eğitim olanaklarının artırılması ele alınmıştır. • Olanaklar sunan, destekleyici ortamların sağlanması: Yaşlının kendi ortamında yaşlanması temelinde olanaklar sunan, destekleyici ortamların sağlanması hedefleri ele alınmıştır.

Birleşmiş Milletler’in yaşlı ilkelerine, DSÖ uluslararası yaşlı yılı gerekçelerine, uluslararası eylem planı ve ulusal eylem planı hedeflerine göre yaşlıların temel gereksinimleri nelerdir?

Ekonomik yeterlilik, sosyal güvence varlığı, toplum tarafında kabul görme, saygınlık, toplumsal yaşama katılım, toplumdaki karar verme mekanizmalarına katılım, toplum içinde kendi ortamında yaşam, bağımsız yaşamın sürdürülmesi, güvenli barınma koşulları, sosyal destek sağlanması, sosyal bakım hizmetlerine evde ve kurumda erişim, sağlık hizmetlerine evde ve kurumda erişimdir.

Aktif yaşamın belirleyicileri nelerdir, örnek veriniz!

• ekonomik belirleyiciler (gelir, sosyal güvenlik, iş) • sosyal belirleyiciler (sosyal destek, şiddet ve istismar, eğitim) • davranışsal belirleyiciler (sigara, fiziksel aktivite, sağlıklı beslenme, alkol, ağız sağlığı, ilaç kullanımı, tedaviye uyum) • bireysel belirleyiciler (biyolojik ve genetik, psikolojik faktörler) • fiziksel çevre (güvenli konutlar, temiz su, temiz hava, güvenli besin) • sağlık ve sosyal hizmetler (sağlığın geliştirilmesi ve hastalıkların önlenmesi, tedavi edici hizmetler, uzun süreli bakım, ruh sağlığı hizmetleri)

Hangi yaş ve üzeri kişiler yaşlı kabul edilir?

60 ve 65 yaşın üzerindeki kişiler yaşlı kabul edilir.

Yaşlılığı tanımlayınız

Daha önceki yaşlara oranla bedensel ve zihinsel işlevlerde bozulmanın artış gösterdiği veya çevresel faktörlere uyum yeteneğinde azalmanın görüldüğü bir dönemdir.

Yaşlılık döneminde gelişen bireysel yeteneklere örnek veriniz.

Bilgi ve deneyim sahibi olma, sorunlarla başa çıkma yeteneğinin kazanımı ve pratik karara varabilme becerisi yaşlılık döneminde gelişen bireysel yetenekler arasında sayılabilir.

Yaşam döngüsünün evreleri nelerdir?

Anne karnındaki evre, doğum sonrası bebeklik evresi, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık evreleridir.

Biyolojik yaşlanma evresi ne zaman başlar ve ne zaman sona erer?

Ergenlik döneminde başlayarak yaşam boyu sürer.

Yaşlı bakım türleri kaça ayırılır, açıklayınız!

• Toplum temelli bakım: sağlığın sürdürülmesi, geliştirilmesi, hastalık ve yetersizliklerin olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla yaşlı bireylere ve ailelerine, kendi yerleşim yerlerinde sağlık ve sosyal hizmetlerin harmanlanarak birlikte sunulur. • Kurum temelli bakım: hastane ya da huzurevi/bakımevi gibi birimlerde sunulur ve yataklı tedavi ve bakım hizmetlerini kapsar.

Toplum temelli bakımın amacı nedir?

Yaşlıların kendi evlerinde olabildiğince bağımsız kalmalarının sağlanması amaçlanmaktadır.

Toplum temelli bakımda yaşlılara ilişkin hangi unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır?

• sosyal durum • sağlık durumu • fonksiyonel durum • ev içi kaza riski • bakım verenler

Sosyal durum değerlendirmesinde hangi unsurlar göz önünde bulundurulur?

Sosyo-ekonomik koşullar, çevresel özellikler, sosyal destek ve sosyal ilişikler, düzenli ve yeterli gelir varlığı, sağlık güvence durumu, yaşam alanının yaşlı sağlığı açısından fiziksel uygunluğu, sosyal destek varlığı ve niteliği, çocuklar, akrabalar, komşular ve genel olarak toplumla iletişim düzeyi, ihmal ve örselenme olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Sağlık durumu değerlendirmesi neleri kapsar?

Yaşlının fiziksel ve zihinsel açıdan değerlendirilmesini, kapsar. Yaşlının tanılanmış hastalık öyküsü ve ilaç kullanımı söz konusu olup olmadığı, yaşlılarda sık görülen kalp-damar hastalıkları, şeker hastalığı, solunum sistemi hastalıkları, görme ve işitme sorunları, diş problemleri, idrar kaçırma, kabızlık, uyku sorunları olup olmadığı belirlenmelidir, boyu, kilosu ölçülerek şişmanlık ya da zayıflık değerlendirmesi yapılır, kan basıncı ve kan şekeri ölçümü yapılır, mental sağlık değerlendirilmesinde pratik ölçeklerden yararlanılarak demans ve depresyon riski incelenir.

Potansiyel destek oranını açıklayınız!

Bir toplumda 65 yaş ve üzeri kişi başına düşen 15- 64 yaş arası erişkini gösteren potansiyel destek oranının 2050’de 1 yaşlıya 4 erişkin olacağı öngörülmektedir.

Türkiye’deki toplam doğurganlık hızı hakkında bilgi veriniz!

1950’lerde yüksek düzeylerde olan toplam doğurganlık hızı (TDH), 1960’lara gelindiğinde düşüşe geçmiştir. Bu düşüşe neden olan etmenler arasında ise sosyo-ekonomik gelişmeler, kentleşme, ülkede nüfus politikası değişimi ve gebeliği önleyici yöntemlere erişimin sağlanmasıdır. 2000’lerde ise 2.6’ya düşen TDH oranı, yerleşim yeri, öğrenim durumu, refah düzeyi gibi etmenlere göre farklılıklar göstermektedir.

Kronik tıkayıcı akciğer hastalığını açıklayınız!

Hava yollarında tıkanıklık ortaya çıkar sigara kullanımından kaynaklanır.

Yaş ilerledikçe bireylerde ne tür değişiklikler görülmektedir? 

Yaş ilerledikçe bireylerde biyolojik, psikolojik, sosyal, ekonomik değişiklikler görülmektedir. Dolayısıyla yaşlanma biyolojik, psikolojik, sosyal ve ekonomik yaşlanma olarak da tanımlanmaktadır.

Yaşlanma ile birlikte sindirim sisteminde görülen değişiklikler nelerdir? 

Sindirim sisteminde genel olarak diş kayıplarından başlayarak yemek borusu, mide, bağırsak gibi organların hareketleri, salgıları ve besinleri emme işlevlerinde azalma olmaktadır.

Yaşlılık dönemi ile yaşamın diğer dönemleri karşılaştırıldığında yaşlılık dönemi için ne söylenebilir?

Yaşlılık dönemi yaşamın diğer dönemleri ile karşılaştırıldığında fiziksel ve zihinsel fonksiyonlarındaki bozulmanın, gerilemenin belirgin şekilde arttığı dönemdir. Bu nedenle birey yalnız biyolojik olarak değil, aynı zamanda psikolojik olarak da yaşlanabilir.

Toplum yaşlanmasında rol oynayan birincil etmen nedir? 

Toplum yaşlanmasında rol oynayan birincil etmen doğurganlıktaki azalmadır. Doğurganlıktaki azalma çocuk sayısının azalmasına ve yaşlı oranının artmasına yol açar.

Altmış  beş yaş ve üzeri yaşlı nüfusun genel nüfus içindeki oranına göre toplumlar nasıl gruplandırılmaktadır? 

Altmış beş yaş ve üzeri yaşlı nüfusun genel nüfus içindeki oranına göre toplumlar şöyle gruplandırılmaktadır:

• Genç toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %4’ünden az)

• Olgun toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %4-6.9’u)

• Yaşlı toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %7-10’u)

• Çok yaşlı toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %10’undan çok)

Yaşlılıkta en sık görülen sağlık sorunları nelerdir? 

Kalp-damar hastalıkları (KDH), yüksek tansiyon (hipertansiyon), şeker hastalığı (diyabet), kanserler, kronik tıkayıcı akciğer hastalığı (KOAH), kas iskelet sistemi hastalıkları, bunama (demans), depresyon, görüme- işitme bozuklukları, kazalar. 

Yaşlılıkta yaşanan sosyal sorunlar nelerdir? 

Yaşlılar, sosyal statü kaybı, sosyal ilişkilerde gerileme, gelir kaybı gibi deneyimler de yaşamaktadır. Yaşlılık döneminde gelir, eğitim ve sağlık güvencesi yoksunluğu en temel sorunlardır.  Sosyo-ekonomik dezavantajlar dışında günlük yaşamını kendi başına sürdürmede yetersizlik ve sonuçta bakım gereksinimi bu yaşta ön plana çıkabilecek sorunlardır.

Yaşlılıkta sağlığı korumanın temel hedefi nedir? 

Yaşlılıkta sağlığı korumanın temel hedefi sağlık ve sosyal sorunlar nedeniyle yaşam kalitesindeki bozulmayı önlemektir. Sağlığı etkileyen toplumsal ve çevresel koşulları değiştirerek hastalıklara yol açabilecek faktörleri önlemek en temel korumadır.

Yaşlılık döneminde ikincil koruma olarak neler yapılabilir? 

Yaşlıların yılda en az bir kez kapsamlı sağlık taraması ile sık g.rülen sağlık sorunları açısından değerlendirilmesi (kan basıncı, kan şekeri ve hemoglobin ölçümü, demans ve depresyon için ölçeklerin uygulanması, görme ve işitme fonksiyonları değerlendirilmesi) bu açıdan önemli ve önceliklidir. Kanser taramaları ülkemizde belirli kanserler için yapılmaktadır; bunlar kadınlarda meme ve rahim ağzı kanseri, kadın ve erkekte bağırsak kanseri taramasıdır. Meme kanseri açısından 70 yaşa kadar olan kadınlarda her iki yılda bir mamografi yapılabilir, yani genç yaşlılar bu programda ele alınmaktadır. Rahim ağzı kanseri taramasına, daha önce yapılan test sonuçlarına göre 65 yaştan sonra gerek olmayabilir. Bağırsak kanseri taramaları da 70 yaşa kadar hem erkek hem de kadınlarda yapılmaktadır.

Toplum yaşlanması uluslararası düzeyde ilk kez ne zaman gündeme gelmiştir? 

Dünya genelinde 20. yüzyılda dikkati çekmeye başlayan toplum yaşlanması uluslararası düzeyde ilk kez Viyana’da 1982 yılında yapılan Birleşmiş Milletler Dünya Yaşlanma Asamblesi’nde gündeme gelmiştir.

Birleşmiş Milletlerin kabul ettiği yaşlı ilkeleri nelerdir? 

Birleşmiş Milletlerin kabul ettiği yaşlı ilkeleri şunlardır:

• Bağımsızlık

• Katılım

• Bakım

• Kendini gerçekleştirme

• İtibar, saygınlık. 

Yaşlıların temel gereksinimleri nelerdir? 

Birleşmiş Milletler yaşlı ilkeleri, DSÖ uluslararası yaşlı yılı gerekçeleri, uluslararası eylem planı ve ulusal eylem planı hedefleri incelendiğinde yaşlıların temel gereksinimlerinin şu başlıklarda toplandığı söylenebilir:

• Ekonomik yeterlilik

• Sosyal güvence varlığı

• Toplum tarafında kabul görme, saygınlık

• Toplumsal yaşama katılım

• Toplumdaki karar verme mekanizmalarına katılım

• Toplum içinde kendi ortamında yaşam

• Bağımsız yaşamın sürdürülmesi

• Güvenli barınma koşulları

• Sosyal destek sağlanması

• Sosyal bakım hizmetlerine evde ve kurumda erişim

• Sağlık hizmetlerine evde ve kurumda erişimdir. 

Aktif yaşlanmanın belirleyicileri nelerdir? 

Aktif yaşlanmanın belirleyicileri şunlardır:

• Ekonomik belirleyiciler (gelir, sosyal güvenlik, iş)

• Sosyal belirleyiciler (sosyal destek, şiddet ve istismar, eğitim)

• Davranışsal belirleyiciler (sigara, fiziksel aktivite, sağlıklı beslenme, alkol, ağız sağlığı, ilaç kullanımı, tedaviye uyum)

• Bireysel belirleyiciler (biyolojik ve genetik, psikolojik faktörler)

• Fiziksel çevre (güvenli konutlar, temiz su, temiz hava, güvenli besin)

• Sağlık ve sosyal hizmetler. 

Toplum temelli bakım nedir? 

Toplum temelli bakım ise sağlığın sürdürülmesi, geliştirilmesi, hastalık ve yetersizliklerin olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla yaşlı bireylere ve ailelerine, kendi yerleşim yerlerinde sağlık ve sosyal hizmetlerin harmanlanarak birlikte sunulmasıdır. 

Toplum temelli bakımın amacı nedir? 

Bu bakımda amaç yaşlıların kendi evlerinde olabildiğince bağımsız kalmalarının sağlanmasıdır. Bu amaçla yaşlılar düzenli olarak izlenmelidir. Bu izlem birinci basamak sağlık hizmeti sunan kurumlarda yılda en az iki kez olacak şekilde planlanmalıdır. Yaşlının risk durumuna göre izlem sıklığı artırılmalıdır.

Yaşlıların kurumsal bakımında devreye giren kurumlar hangileridir? 

Yaşlıların sosyal hizmet açısından kurumsal bakımında, ülkemizde de bulunan, iki farklı kurum ağırlıklı olarak yer almaktadır. Bunlar huzurevleri ya da bakımevleridir.

Bakımevleri nedir? Açıklayınız. 

Bakımevleri, tıbbi hizmetler, hemşirelik bakımı ve diğer destek hizmetleri de sunan uzun veya kısa süreli bakım kuruluşlarını içeren geniş kapsamlı bir terimdir. Evde bakılamayan, hastanede yatışı da gerektirmeyen kişilerin bakımının sağlandığı birimlerdir. 

Yaşlanma indeksi hakkında bilgi veriniz. 

Bu indeks 0-14 yaş grubu 100 çocuk başına 65 yaş ve üzeri yaşlı sayısını gösterir. 65 yaş ve üzeri yaşlı sayısının çocuk sayısına bölünmesi ve 100 katsayısı ile çarpılması ile hesaplanır. Toplumlar yaşlandıkça ya!lanma indeksi de artar.

Toplumda yaşlılık dönemi ile ilgili bazı önyargılar, yanlış bilinen inanışlara örnek veriniz. 

• Yaşlılarda fiziksel ve zihinsel gerileme kaçınılmazdır.

• Yaşlıların gereksinimleri birbirine benzemektedir.

• Üretkenlik ve yaratıcılık genç bireylere özgüdür.

• Modern toplumlarda yaşlıların deneyimlerinin pek önemi yoktur.

• Çoğu yaşlı sakin ve sessiz bir yaşam istemektedir.

• Yaşlıların temel gereksinimleri hastaneler ve hemşirelerdir.

• Yaşlılara sunulan hizmetler gençlere ayrılan kaynakları azaltmaktadır.

Toplum yaşlanması hakkında bilgi veriniz. 

Bir toplumda çocuk ve genç nüfus azalıp erişkin ve yaşlı nüfus artıyorsa bu toplumun yaşlandığı ifade edilebilir. Toplum yaşlandıkça, yaşlı nüfus sayısal ve oransal olarak artarken, toplumda ortanca yaş da artar. Toplum yaşlanmasında rol oynayan birincil etmen doğurganlıktaki azalmadır. Doğurganlıktaki azalma çocuk sayısının azalmasına ve yaşlı oranının artmasına yol açar. Doğurganlıktaki azalma ile birlikte ölümlülükteki azalma ve beklenen yaşam süresinin uzaması da toplum yaşlanmasında rol oynayan bir etmendir.