Sosyal Hizmet Kuruluşları Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Terim nedir?

Mesleğinizle, işinizle ilgili olup da bilmeniz gereken bu sözcüklere terim denir. Yani bir işi, mesleği konuşur ya da uygularken kullanmak zorunda olduğunuz, mesleğinizle ilgili sözcükler bunlar. Bunlar terimdir.

Kavram nedir?

Terimleri bilimsel çalışmalarda, bilim yaparken kullanırsanız o zaman bunlara kavram denir. Çünkü içerikleri daha bir derinleşir, genişler, daha farklı ve geniş anlam yüklemeleri olabilir.

Sosyal hizmet kavramının farklı dillerdeki karşılığı nedir?

İngilizce social service/s, Almanca sozialer Dienst teriminin karşılığıdır. Service ve Dienst sözcükleri tam anlamıyla hizmet sözcüğünün karşılığıdır.

Özel gereksinim grubu nedir?

Zaman zaman karşılaşabileceği sıkıntılardan ötürü iş ilişkileri kesilmiş, işsiz kalmış ya da hastalık, kaza gibi nedenlerle çalışamayan ya da hastaneye yatmış, cezaevine girmiş, ailesi dışarda perişan kalmış insanlar olabilir. Böylesi durumlarda insan, geçici de olsa dışardan birinin, bir kuruluşun desteğine, yardımına, katkısına, bakımına vb. bağlı duruma gelebilir Bu durumdaki insanlardan oluşan gruplara özel gereksinim grubu (veya grupları) denir.

En genel anlamıyla sosyal hizmet nedir, kimlere verilir?

Sosyal hizmet ya da sosyal hizmetler, özel gereksinim gruplarına giren insanlara verilen hizmetlerdir. Sosyal sorunlarından ötürü toplumdaki ilişkilerini iyi düzenleyemeyen, topluma uyumda güçlük çeken kişiler, gruplar, aileler ve topluluklardır. Aça, yoksula, işsize, dara düşene, içinde sorun ya da bir çatışma yaşayan aileye, sokak çocuğuna, eğitimi iyi gitmeyen öğrenciye, şiddete uğrayan herkese (çocuğa, gence, yetişkine, kadına, özürlüye, engelliye, eşcinsele, sığınmacıya (mülteciye)), yalnız kalmış yaşlıya, bakıma muhtaç özürlüye, alkol ve uyuşturucu bağımlısına, hastanedeki hastaya, onun dışarıda bakıma muhtaç kalan ailesine, cezaevine düşene ve onun evde desteksiz kalan yakınlarına, ailesine, iş yerinde çeşitli sıkıntılar, uyumsuzluklar yaşayan çalışanlara, topluma girmekte güçlük çeken her insana vb. verilen, onların durum ve konumlarına özgü hizmetlerin hepsi birer sosyal hizmettir.

Sosyal hizmetlerin amaçları nelerdir?

Geçici ya da sürekli olarak özel bir desteğe, yardıma gereksinim duyan bu insanlara ve yakınlarına (a) toplumda rahatça yaşayabilecekleri gücü ya da yeterliliği kazanmaları için gerekli müdahaleleri yapmak (Yani o durumdaki kişi ve yakınlarıyla çalışmak, onları çevreye uyumlu duruma getirmek), (b) toplumda rahatça yaşayabilecekleri ortamı ve koşulları sağlamaktır (Yani toplumu bu durumdaki insanların da rahatça yaşayabilecekleri bir konuma getirmek). Genel amaç, her bireyin toplumdan en üst düzeyde yararlanmasını ve yaşamdan doyum almasını sağlamaktır. Bu amaçlarla yapılan hizmetler sosyal hizmetlerdir.

Sosyal çalışmacı nasıl tanımlanır?

Bunlar lisans düzeyinde sosyal çalışma öğrenimi görmüş meslek elemanlarıdır. Sosyal çalışmacılar; mesleği, işi sosyal hizmet vermek olan meslek elemanlarıdır.

Sosyal çalışmacıların yanı sıra hangi meslek elemanları sosyal hizmetler alanında faaliyet gösterir?

Psikologlar, çocuk gelişimcileri, öğretmenler, hukukçular, hekimler vb. aynı alanda kendi mesleklerini uygulayarak çeşitli sıkıntıları nedeniyle toplumla istenilen bağını kurmakta ve sürdürmekte zorlanan insanlara topluma yeniden uyumlarını sağlamaları için kendi meslek alanlarındaki gerekli hizmetleri verirler, yardımcı olurlar. Bunlardan daha başka meslek elemanları da bu alanda önemli görevler üstlenirler. Çalıştıkları alan için özel donanıma sahip hastabakıcılar, çocuk bakım elemanları, yaşlı bakım elemanları, özürlü ve engellilere bakan bilgili elemanlar, gençlik yardımcıları, kadın sorumluları, tıbbi sekreterler, teknik sekreterler, sosyal sekreterler… Ve daha alanda gereksinim duyulan birçok görev elemanları… Bunlar sosyal hizmetlerin kusursuz sağlanmasını sağlayan yardımcı elemanlardır.

Sosyal teknikerlerin sosyal hizmetlerin uygulanması noktasındaki önemi nedir?

Üretilen teknik işin belkemiğidirler. İnşaat, makine gibi teknik alanlarda onlarsız o iş yapılamaz. Sosyal alanda da sosyal teknikerler olmadan sosyal hizmetin yapılamayacağını Türkiye’de sosyal hizmetler geliştikçe hepimiz göreceğiz.

Sosyal teknikerlik ya da sosyal yardımcılık uygulamalarının sosyal çalışmacılara katkısı nedir?

Sosyal teknikerlik ya da sosyal yardımcılık Türkiye’de yeni yeni gelişmeye başlayan önemli bir meslek alanıdır. Sosyal çalışmacılar yukarıda kısaca saydığımız bu kadar geniş bir alanda tüm sorunlu insanlara, yardım bekleyen insanlara yetişemezler. Bu olanaklı değildir. Öyle durumlar vardır ki yardımın gecikmesi sorunların artması demektir. Sosyal çalışmacıların alanda tekbaşlarına çalışmaları, işyükü içinde boğulmaları; çalışamaz duruma gelmeleri demektir. Bu durumda sosyal çalışmacılarla birlikte çalışan sosyal yardımcılar, başka deyişle sosyal teknikerler birçok sorun alanında etkin hizmetlerde bulunurlar. Böylece işler hızlanır, rahatlar, etkili ve verimli duruma gelir.

Kuruluş nasıl tanımlanır?

Uzmanlık sözlüklerine göre kuruluş (İngilizce’de establishment, Almanca’da Einrichtung), Önceden belirlenmiş amaçlara uygun olarak düzenlenerek oluşturulmuş, bina, gereçler, insangücü gibi maddi ögeleri olan, hizmet üreten örgütlü birliktir.

Kurum nasıl tanımlanır?

Kurum (İngilizce institution, Almanca’da Anstalt), Kendisine bağlı en az bir kuruluşuyla önceden belirlenmiş bir amaca yönelik hizmet vermek için, bu hizmete uygun maddi ögeleri ve personeliyle birlikte kurulmuş, gelişmeye açık düzenli örgütlenmelerdir.

Kuruluşun özellikleri nelerdir?

Kuruluş, özel gereksinim gruplarına o kuruluş için belirlenmiş alanda verilen hizmetlerin yürütüldüğü, bir bina ve içinde bu amaçla oluşturulmuş döşeme ve diğer kullanım araçlarından oluşmuş bir bütünlüktür. Yani kuruluş olması için önce yeterli büyüklükte bir bina olmalıdır. Bu bina amaca uygun döşenmiş olmalıdır. İçinde masalar, koltuklar, sandalyeler, mutfak, tuvalet, çay ocağı, çalışma masaları, masaların üzerinde bilgisayarlar, telefonlar, faks, fotokopi makineleri gibi hizmet araçları olmalıdır. Kuruluş olması için tek başına bunlar da yetmez. Bu masalarda, bu araçlarla çalışan o konuda özel öğrenim görmüş elemanlar, çalışanlar olmalıdır. Uygun meslek elemanları olmalıdır.

Kuruluşlar kimlere hizmet verirler?

Kuruluş için seçilmiş alanda başvuran insanlara hizmet verilir. Bunlar özürlüler, engelliler olabilir, bakım altındaki çocuklar, yaşlılar olabilir. Boş zaman değerlendiren gençler olabilir. Koruma altında alınan şiddet mağdurları olabilir. Cezaevinde cezalarını çeken insanlar, mahkûmlar olabilir, mahkeme sürecindeki tutuklular olabilir.

Sosyal hizmetler nedir?

Sosyal hizmet kuruluşlarında bu tür hedef kitleye verilecek, onların geçici ya da sürekli yaşadıkları sıkıntıları hafifletmeye yönelik hizmetlere de sosyal hizmetler adı verilir.

Sosyal hizmetin verilme şekilleri nelerdir, nasıl belirlenir?

Sosyal hizmet, işin özelliğine ve niteliğine göre geceli yani yatılı (huzurevi gibi) ya da gündüzlü verilebilir (danışma merkezi, kabul merkezi, buluşma merkezi, sığınmaevi gibi). İnsanlar bu hizmeti geçici (süreli) (hastadır, cezaevindedir, çocuk bakımevindedir vb.) veya sürekli olarak (yatalak hasta, huzurevi bakımı, doğuştan özürlüler gibi) alabilir.

Kurumun özellikleri nelerdir?

Kurum kuruluşa göre daha üst düzeyde, daha boyutlu bir kavramdır. Kurum kamuda düzenlenmiş üst örgütlenmeleri anlatır. Kamu hizmetleri verilen daha geniş kapsamlı örgütlenmelerdir. Kurum kavramı kamu kurumu kavramında da geçer. Bunların da bir binası ve içinde her türlü hizmete uygun döşeme bulunur, ama kurumlar daha merkezî, daha geniş çaplı ve ağırlıkla yönetim boyutunda hizmet sunarlar. Muhatapları bire bir, doğrudan özel gereksinim grupları değildir. Geniş bir alandan sorumludurlar. Ulusal ya da bölgesel düzeyde güçleri vardır. Kurumlara bağlı kuruluşlar olabilir. Örneğin T.C. Karayolları bir kurumdur. Kurumda da hizmet üretilir ancak bu hizmetler daha çok örgütleme, düzenleme, yönlendirme ağırlıklıdır, kuruluş daha çok gereksinim sahiplerine verilen hizmet ağırlıklıdır. Kurum sözcüğünün İngilizcesi Institution olan farklı bir anlamı daha vardır. Toplumbilimde kullanılır. Bir toplumda o toplumu var kılan büyük yapılanmaları, sistemleri anlatır.

Özel gereksinim grupları nasıl tanımlanır?

Sosyal ilişkilerinde herhangi bir nedenle aksamaya ve zorluğa yol açacak herhangi bir tıbbi, ruhsal ve sosyal özür ya da engeli bulunan ve bu nedenle sosyal hizmet kuruluşlarında, yatılı, yataklı ya da gündüzlü modellerde sosyal bakımları, sosyal tedavileri ve sosyal rehabilitasyonları yapılan, yapılması gerek duyulan ya da bu gereksinimi duyan kişilerin oluşturduğu gruba özel gereksinim grupları denir.

Özel gereksinim gruplarının özellikleri nelerdir?

Yaşamlarında geçici ya da sürekli olarak bir desteğe, bakıma, tedaviye ve rehabilitasyona gerek duyarlar. Korunmaya muhtaç durumdaki çocuklar, gençler, yaşlılar, özürlüler, engelliler, kadınlar, erkekler, göçmenler, sığınmacılar, şiddet mağdurları, yoksullar, hastalar, tutuklu ve hükümlüler bu kapsamdadır. Özel gereksinim grupları sosyal hizmetlere gerek duyan kişiler ve gruplardır.

Özel gereksinim gruplarına hangi meslek grupları ya da elemanları hizmet verirler?

Sosyal çalışmacılar, sosyal teknikerler, her kategoriden sosyal yardımcılar ile diğer sosyal meslek elemanları (hekimler, psikologlar, sosyologlar, halk eğitimcileri, özel eğitimciler, psikolojik danışma ve rehberlik çıkışlılar, öğretmenler, hukukçular, her kesimden bakım elemanları) hizmet verirler.

Rehabilitasyon nedir?

Rehabilitasyon İngilizce’den aktarma bir kavramdır. İngilizce yazılışı rehabilitationdur. İngilizce habil becerikli demektir. Habilitationun tam Türkçe karşılığı beceriklileştirmedir. Sözcüklerin başına getirilen re öneki yeniden demektir. Demek ki rehabilitation yeniden beceriklileştirme demektir. Almanca’da da die Rehabilitation olarak -kullanılır. Almanca karşılığı die Wiederherstellungdur. Yeniden düzene koymak, yeniden hazırlamak, düzeltmek anlamlarındadır. Bir hastalığın tedavisinden ya da hastalığın giderilmesinden sonra ortada kalan eksikliği, yetersizliği, güçsüzlüğü gidermek için yapılan çalışmalardır.

Rehabilitasyon sürecini bir örnek üzerinden açıklayınız?

Örneğin, bir trafik kazasıyla kırılan bacağın alçıya alınarak tekrar kaynatılması, hastanın ayağa kaldırılması tedavidir. Ancak hasta uzun bir süre o bacağını eskisi gibi kullanamaz. Üzerine tam basamaz, ağrı yapar, sızlar. Bacağın eski gücüne kavuşturulması gerekir. Hastanın ağrısız sızısız ve desteksiz (koluna girmeden, bastonsuz) yürütülebilmesi için yeni, başka çalışmalar yapılması gerekir. Örneğin, bacağıyla ağırlık kaldırma, jimnastik, havuzda yüzdürme gibi… Bu amaç için yapılan çalışmalar rehabilite çalışmalarıdır. Rehabilitasyondur. Rehabilitasyon bu anlamda, örneğin, bacağı kırıldığı için tedaviye alınmış, tedavisi bitmiş, ancak eskisi kadar rahat hareket edemeyen kişiye tekrar rahat yürüme becerisi kazandıracak, eski becerisini yeniden kazandıracak, kişiyi yeniden beceriklileştirecek çalışmalardır.

Rehabilitasyon kavramına Türkçe’de en uygun kavram hangisidir?

Rehabilitasyon karşılığı olarak Türkçede en uygun kavram esenlendirmedir.

Özürlü ve engelli kavramları aynı anlama gelen kavramlar mıdır?

Bu iki kavram İngilizcede özürlülük disability, engellilik handicapped terimleriyle karşılanmaktadır. Almancada özürlülük die Beschädigung, engellilik die Behinderung olarak karşılanır. Her iki dilde de özürlülüğü karşılayan terimler bozuk, kırık, çatlak, hasarlı, düzgün olmayan anlamlarını taşır, engelliliği karşılayan terimler ise – insanın karşısına çıkan – engel, yasak karşılığındadır. Bu fark özürlü ya da engelli insanın gelişmiş ülkelerde alacakları sosyal güvenlik edimlerini ve avantajlarını farklılaştırır. Bu nedenle mevzuat düzeyinde de bu iki kavramın ayrı anlamlarda kullanılması önemlidir.

Türkiye’de sosyal hizmet kuruluşlarının tarihi hangi dönemler altında incelenebilir?

Türkiye’de sosyal hizmet kuruluşlarının tarihine çok kısa göz atacak olursak konumuzu dört tarihsel evreye ayırabiliriz. Bunlar, Osmanlı öncesi dönem, Osmanlı İmparatorluğu dönemi, Cumhuriyetin kurulmasıyla başlayan dönem ve son olarak da Türkiye Cumhuriyeti tarihsel sürecinde sosyal hizmetlerle ilgili ilk bakanlığın kurulmasından bugüne uzanan dönemdir.

Türklerin sosyal hizmet noktasında ilk adımları hangi tarihlere dayanmaktadır?

Kaynaklar Türklerin Orta Asya’da vakıf benzeri örgütlenmelere sahip olduklarını göstermektedir. Kimi kaynaklar da vakıfların tarihini 12. yüzyıla dayamaktadır. Her ne kadar Orta Asya’da da sosyal önlemleri alarak halka götüren vakıf niteliğinde kurumlaşmalar görülse de vakıfların yerleşik düzene geçildikten belli bir süre sonra kurulmuş olmalarının gerektiği konusunda görüş birliğinin olduğunu söyleyebiliriz ki bu da 12. yüzyıla denk gelmektedir.

Osmanlı döneminde vakıflar ve devlet tarafından kurulan sosyal hizmet kuruluşları nelerdir?

Dârüşşifalar (şifahane; hastane), bimarhaneler (ruh ve akıl sağlığı için kurumlar), ıslahhaneler (cezai boyutta iyileştirme evleri; bugünkü adıyla eğitimevleri), darüleytamlar (Dar-ül Eytam; yetimler kapısı, yetimler yurdu), tabhaneler (nekahet evleri, dinlenme yurtları), çeşmeler, hanlar, hamamlar gibi sosyal hizmet kuruluşları Osmanlı İmparatorluğu döneminde sadece vakıflar kapsamında değil devlet tarafından da kurulmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyal güvenlik hangi sisteme odaklıdır?

Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyal güvenlik sosyal yardım sistemine dayanmaktaydı. Bu da (a) bireysel olarak din kurallarına göre yapılan sosyal yardımlar (b) vakıfların yaptığı sosyal yardımlar olarak kendini göstermiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda ahilik sisteminin ve bu sistemin sosyal hizmetler noktasındaki katkısını tartışınız?

Ahilik Selçuklular’dan gelen bir gelenektir. Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda ve Osmanlı insanının yetişmesi ve eğitiminde büyük rol oynamış sosyal bir meslek örgütüdür. Ahî, Arapça kardeşim anlamındadır. Türkçe cömert, eli açık anlamına geldiği de söylenir. Ahîlik Anadolu’da yaşayan Türklerin, toplumdaki esnaf ve sanatkârların birliğinin sağlandığı, çalışma yöntemleri sağlam temellere bağlanmış, katı kuralları olan çalışma örgütü idi. Yoksullara yardım Ahîliğin temel ilkelerindendi.

Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e geçen sosyal yardım vakıfları dışındaki önemli sosyal hizmet kuruluşları nelerdir?

Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e geçen çeşitli sosyal yardım vakıflarının yanı sıra çok önemli iki sosyal hizmet kuruluşu daha vardı. Bunların biri Hilal-i Ahmer Cemiyeti (bugünkü Kızılay), diğeri Himaye-i Etfal Cemiyeti idi.

Himaye-i Etfal Cemiyeti hangi tarihte ve hangi isimle uzun yıllar faaliyetlerine devam eden bir kuruma dönüşmüştür?

1935 yılında yapılan dernek genel kurulunda bu cemiyetin adı Çocuk Esirgeme Kurumu olarak değiştirilmiştir. Kurumun Türkçe isim babası da Mustafa Kemal Atatürk’tür.

Sosyal hizmet kuruluşu nedir?

Sosyal çalışmacıların, sosyal yardımcıların, sosyal teknikerlerin, yaşlı bakıcılarının, çocuk bakıcılarının, sosyal sekreterlerin vb. çalışıp sosyal hizmet ürettikleri mekânsal örgütlenmelere de sosyal hizmet kuruluşu ya da kuruluşları denir.

Sosyal hizmet kuruluşları nasıl farklılaşırlar?

Hizmet verdikleri nüfus ya da gereksinim gruplarına göre farklılaşırlar. Çocuk, yaşlı, gençlik kuruluşu, özürlü kuruluşu gibi. Bu çeşitlendirmenin sayısı hizmet verilecek nüfus gruplarının sayısınca çoğaltılabilir. Bu adlandırmadan kimlere hizmet sunulduğu hemen anlaşılır.

Sosyal hizmet kuruluşları çalışma modellerine göre kaç gruba ayrılabilir?

Sosyal hizmet kuruluşlarını, çalışma modellerine göre ikiye ayırabiliriz: Yatılı kuruluşlar ve gündüzlü kuruluşlar. Bunlar da, aynı biçimde, yataklı ya da yataksız olarak farklı donanıma sahip olurlar. İşleyişleri farklılaşır. Biri yirmi dört saat, diğeri çalışma saatleri içinde hizmet sunar. Yönetim ve hizmetlerin düzenlenmesi buna göre yapılır.

Sosyal hizmet kuruluşlarının genel özellikleri nelerdir?

Sosyal hizmet veren kuruluşlardır. Belirli nüfus gruplarına, belirli gereksinim gruplarına hizmet verirler. Hizmetlerini seçilmiş amaçlara göre yürütürler. Verilen hizmetin gerektirdiği işlevlerle donanırlar. Hizmetlerini kesintisiz verirler. Hizmetlerini yürütmeye yetecek kadar oda, döşeme ve maddi donanımları bulunur.

Türkiye’de sosyal hizmet kuruluşlarının genel olarak bağlı şekilde kurulduğu ve çalıştırıldığı kategoriler nelerdir?

Kamu kurumları, yerel yönetimler, sivil toplum örgütleri ve özel sektör bu kategoriler şeklinde sıralanabilir.

Ülkemizde ilk kez hangi tarihte sosyal hizmetler bir bakanlık çatısı altında bütünleştirilmiştir?

Türkiye’de ilk kez 2011 yılında sosyal hizmetler bir bakanlık çatısı altında bütünleştirildi. Bu bakanlık Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığıdır.

Ülkemizde en çok sosyal hizmet kuruluşu hangi kesime aittir?

Kamuya ait sosyal hizmet kuruluşları sayıca en çok olan kuruluşlardır. Korunmaya muhtaç çocuklardan gençlere, gençler için boş zaman değerlendirme merkezlerinden aile danışma merkezlerine, huzurevlerine vb. kadar en yaygın kuruluşlar kamu kuruluşları yapısında olan kuruluşlardır.

Aile ve sosyal hizmetler Bakanlığı bünyesinde bulunan birimler ve sosyal hizmet birimleri nelerdir?

Cevap: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığında denetim Hizmetleri Başkanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Personel Dairesi Başkanlığı, Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ve Özel Kalem Müdürlüğü gibi her bakanlıkta olan klasik birimlerin dışında, kapsama alınan altı sosyal hizmet birimi bulunmaktadır. Bunlar; Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü, Şehit Yakınları ve Gaziler Dairesi Başkanlığı’dır.

Aile ve toplum hizmetleri genel müdürlüğünün temel görevleri nelerdir?

Aile ve toplum sorunlarının saptanması ve çözümü yönünde, ulusal ve uluslararası planda referans alınan, aile odaklı sosyal politikaların oluşturulması ve geliştirilmesi genel müdürlüğün temel görevleri arasındadır.

Çocuk hizmetleri genel müdürlüğünün temel görevleri nelerdir?

Bu kuruluşlar gençlerin ve özellikle çocukların korunmalarına, bakımlarına, eğitilmelerine yönelik kuruluşlardır. Her çocuk ve genç korunması gereken bir değerdir. Ancak devletin bu alanda öne aldığı, korunma ve bakımlarına özel önem verdiği çocuklar, bireysel olarak (özürlü, engelli) ailesi olmayan (yardımsız, desteksiz), zarara uğramış (mağdur) çocuklar ve gençlerdir. Bunların arasında sokak çocukları, yani sokağa itilmiş, köprü altlarında, boş binaların avlularında geceleyen çocuklar, okula gidemeyen çocuklar, bedensel, ruhsal ve sosyal bakımdan rehabilite edilmeleri gerekli olan çocuklar ve gençler ile korunmaya muhtaç çocuklar da bulunmaktadır.

Engelli ve yaşlı hizmetleri genel müdürlüğünün temel görevleri nelerdir?

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü çatısı altında engelliler ve yaşlılara verilen hizmetler ve bu hizmetleri sunan kuruluşlar yer almaktadır. Engelliler Daire Başkanlığı çatısı altında özel bakım merkezleri vardır. Buralarda bedensel (ortopedik), zihinsel ve ruhsal özürlü ve engellilerin yataklı bakımı yapılır. Yaşlı Hizmetleri Daire Başkanlığı çatısı altında huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri bulunur.

Kadının statüsü genel müdürlüğünün temel görevleri nelerdir?

Bu genel müdürlüğün amacı, toplumda kadının statüsünün güçlendirilmesine destek vermek, bu alandaki çalışmaları desteklemek ve hızlandırmak, özel konumlarından ötürü mağdur olan, mağdur edilen, toplumdaki gerçek yerinin dışına itilmek istenen ya da şiddet gören kadınlara sahip çıkmak, yasal çerçevede haklarına kavuşmaları için gerekenleri yapmaktır.

Sosyal yardımlar genel müdürlüğünün temel görevleri nelerdir?

Sosyal devletin bir gereği olarak geçici ya da sürekli gelirden yoksun ve yoksul yurttaşlarımıza ayni ve nakdi yardım sağlamak amacıyla kurulmuş bir genel müdürlüktür. Sosyal yardımlar çeşitli kategorilerde sağlanmaktadır. Yardımlar aile, sağlık, eğitim, özürlü yardımlarıyla özel amaçlı yardımlar olmak üzere beş ayrı kategoride sınıflandırılmışlardır.

Şehit yakınları ve gaziler dairesi başkanlığının temel görevleri nelerdir?

Amacı, şehitlerimizin anılarının yaşatılması, şehit yakınları ile gazilerin ekonomik ve sosyal her türlü mağduriyet ve yoksunluklarını gidermek amacıyla ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesine önayak olmak, bunu koordine etmek; şehit yakınları ile gazilere yönelik sosyal hizmet ve yardım etkinliklerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak olarak belirlenmiştir.

Diğer kamu kurumlarına bağlı olan sosyal hizmet kuruluşları nelerdir?

Kamu elindeki sosyal hizmet kuruluşlarının temel örgütü Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığıdır. Ancak bu bakanlık dışında da birçok kamu kurumu sosyal hizmet kuruluşlarına sahiptir. Örneğin Ziraat Bankası gibi kamusal bankalara bağlı – personelin çocukları için – açılan kreşler, T.C. Emekli Sandığı bünyesinde bulunan yaşlı bakım merkezleri (huzurevleri), birçok kamu kuruluşunun eğitim ve dinlenme tesisleri birer sosyal hizmet kuruluşu olarak görülmelidir. Valiliklere bağlı da birçok sosyal hizmet kuruluşu vardır.

Sosyal hizmet uygulaması olan yerel yönetimler hangileridir?

Valilikler tarafından yürütülen birçok sosyal hizmet uygulaması, özellikle büyükşehir belediyeleri ve kapsamlarında yer alan belediyelerce de yürütülmektedir.

Belediyeler sosyal hizmet uygulaması alanındaki sosyal görevlerini nasıl almışlardır?

Belediyelere bütün bu sosyal görevler 5393 sayılı Belediye Kanunu ile sağlanmış; yasanın üçüncü bölümünde Belediyenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları başlığı altında yer alan, belediyenin görev ve sorumluluklarını düzenleyen 14.maddesi ile verilmiştir. Benzer sosyal hizmetler 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda da yer almaktadır.

Yerel yönetimlere ait sosyal hizmet kuruluşlarına örnek olarak hangi kurumlardan söz edilebilir?

Bir büyükşehir belediyesi olarak Ankara Büyükşehir Belediyesine ait kadın buluşma merkezleri, aile yaşam merkezleri, engelli kafeleri, çocuk kulüpleri, gençlik merkezleri, Çocuk Meclisi, Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuklar Merkezi, hanımlar, yaşlılar, engelliler lokalleri vb. birer sosyal hizmet kuruluşudur.

Özel girişime ait sosyal hizmet kuruluşlarının genel özellikleri nelerdir?

Özel girişim de yapısı gereği, gelir getirici sosyal hizmetlerin yürütülmesinde işlev üstlenmektedir. Örneğin, özel huzurevleri, yaşlılar ve diğer bakıma muhtaç olanlar için özel bakımevleri, kreşler, gündüzlü bakım merkezleri, öğrenciler için etüd merkezleri, engelli rehabilitasyon merkezleri, öğrenci yurtları gibi.

Sivil toplum örgütlerine ait sosyal hizmet kuruluşlarının genel özellikleri nelerdir?

Sivil toplum örgütleri, yani dernekler ve vakıflar da sosyal hizmet kuruluşlarına sahiptirler. Bunların en büyük özelliği kâr amacı olmayan örgütler ve kuruluşlar olmalarıdır. Vakıf ve dernek yönetimleri tarafından açılırlar ve işletilirler. Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı (ZİÇEV), Türkiye Güçsüzler ve Kimsesizler Yardım Vakfı, Türkiye Özürlüler Eğitim ve Dayanışma Vakfı (ÖZEV), Lösemili Çocuklar Vakfı (LÖSEV) gibi kuruluşlar STK’lara ait sosyal hizmet kuruluşları olarak örnek verilebilir.

Ne tür hizmetler sosyal hizmetler kategorisine girer?

Aça, yoksula, işsize, dara düşene, içinde sorun ya da bir çatışma yaşayan aileye, sokak çocuğuna, eğitimi iyi gitmeyen öğrenciye, şiddete uğrayan herkese (çocuğa, gence, yetişkine, kadına, özürlüye, engelliye, eşcinsele, sığınmacıya (mülteciye)), yalnız kalmış yaşlıya, bakıma muhtaç özürlüye, alkol ve uyuşturucu bağımlısına, hastanedeki hastaya, onun dışarıda bakıma muhtaç kalan ailesine, cezaevine düşene ve onun evde desteksiz kalan yakınlarına, ailesine, iş yerinde çeşitli sıkıntılar, uyumsuzluklar yaşayan çalışanlara, topluma girmekte güçlük çeken her insana vb. verilen, onların durum ve konumlarına özgü hizmetlerin hepsi birer sosyal hizmettir.

Sosyal hizmetlerin amacı nedir?

Geçici ya da sürekli olarak özel bir desteğe, yardıma gereksinim duyan bu insanlara ve yakınlarına (a) toplumda rahatça yaşayabilecekleri gücü ya da yeterliliği kazanmaları için gerekli müdahaleleri yapmak (Yani o durumdaki kişi ve yakınlarıyla çalışmak, onları çevreye uyumlu duruma getirmek), (b) toplumda rahatça yaşayabilecekleri ortamı ve koşulları sağlamaktır (Yani toplumu bu durumdaki insanların da rahatça, yaşayabilecekleri bir konuma getirmek). Genel amaç, her bireyin toplumdan en üst düzeyde yararlanmasını ve yaşamdan doyum almasını sağlamaktır. Bu amaçlarla yapılan hizmetler sosyal hizmetlerdir.

Sosyal çalışmacılar kimlerdir?

Sosyal çalışmacılar; mesleği, işi sosyal hizmet vermek olan meslek elemanlarıdır.

"Kuruluş"un tanımı nedir?

“Önceden belirlenmiş amaçlara uygun olarak düzenlenerek oluşturulmuş, bina, gereçler, insangücü gibi maddi ögeleri olan, hizmet üreten örgütlü birlik”tir

Özel gereksinim gruplarının tanımı nedir?

Sosyal ilişkilerinde herhangi bir nedenle aksamaya ve zorluğa yol açacak herhangi bir tıbbi, ruhsal ve sosyal özür ya da engeli bulunan ve bu nedenle sosyal hizmet kuruluşlarında, yatılı, yataklı ya da gündüzlü modellerde sosyal bakımları, sosyal tedavileri ve sosyal rehabilitasyonları yapılan, yapılması gerek duyulan ya da bu gereksinimi duyan kişilerin oluşturduğu gruba “özel gereksinim grupları” denir. 

Rehabilitasyon'un tanımı nedir?

“Herhangi bir bedensel, ruhsal (psikolojik) ve sosyal özür ya da engelliliğinden ötürü toplumsal ilişkilerinde aksama ya da tutarsızlık olan, toplumsal ilişkiler ve üretim sürecinde beklendik yeri alamayan kimselere verilen tıpsal, ruhsal ve sosyal sağaltım ve destekleme” çalışmaları (agy) rehabilitasyon olarak adlandırılmaktadır. 

Anadolu’ya gelen Türklerin ilk sosyal kurumlaşma modelleri nelerdir?

Anadolu’ya gelen Türklerin ilk örgütlenme modelleri olan fütüvvetler, zaviyeler ve tekkelerin, Anadolu’daki siyasal ve ideolojik bütünlüğün oluşturulmasında çok büyük rol oynadıkları bir gerçektir. Ancak bunun kadar, aynı oluşumların Türkler için sosyal topluluklar olarak ilk bütünleşmelerini, toplumsal yapılanmalarını, ilk toplumsal dayanışmayı sağlayan kurumlaşmalar olduğu konusunda da tarihçiler uyuşum içindedirler. Yani bunların, özellikle sosyal (aile, çevre, arkadaş olma), toplumsal (toplumu yapı olarak oluşturan vb.), siyasal ve ideolojik büyük önemleri bulunmaktadır.

Osmanlı döneminde vakıfların çatısı altında hangi yapılar sosyal hizmet amacıyla bulunmaktaydı?

Vakıfların çatısı altında imaretler (yoksullara yardım için oluşturulmuş hayır kuruluşları), kervansaraylar (uzun yol yolcularının korunaklı olarak geceleyecekleri yapılar), medreseler (eğitim kuruluşları) bulunmaktaydı.

Türkiye’de ilk kez hangi yılda sosyal hizmetler bir bakanlık çatısı altında bütünleştirilmiştir?

Türkiye’de ilk kez 2011 yılında sosyal hizmetler bir bakanlık çatısı altında bütünleştirildi. Bu bakanlık Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığıdır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
06.04.2011 tarihli ve 6223 sayılı Kamu Hizmetlerinin Düzenli, Etkin ve Verimli Bir Şekilde Yürütülmesini Sağlamak Üzere Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Teşkilat, Görev ve Yetkileri ile Kamu Görevlilerine İlişkin Konularda Yetki Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulunca çıkarılan 633 No’lu KHK ile 03.06.2011 tarihinde kararlaştırılmıştır.

Sosyal hizmet kuruluşu ne demektir?

Meslekler çeşitli kurumlar, örgütler, kuruluşlar çatısı altında varlık bulurlar. İşte sosyal çalışmacıların, sosyal yardımcıların, sosyal teknikerlerin, yaşlı bakıcılarının, çocuk bakıcılarının, sosyal sekreterlerin vb. çalışıp sosyal hizmet ürettikleri mekânsal örgütlenmelere de sosyal hizmet kuruluşu ya da kuruluşları denir. Kısa deyişle, sosyal hizmet kuruluşları, içinde ve eklentilerinde sosyal hizmet verilen kuruluşlardır.

Sosyal hizmet kuruluşları kaça ayrılır?

Sosyal hizmet kuruluşları “Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar” ve “Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak, hizmet gereği sosyal hizmet büroları da olan kuruluşlar” şeklinde ikiye ayrılır:
• Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar: Çocuk yuvaları, kreşler, çocuk bakımevleri, çocuk ve gençlik merkezleri, gençlik merkezleri, kadın sığınmaevleri, kadın konukevleri, huzurevleri, sosyal bakım merkezleri, toplum merkezleri, sosyal danışma merkezleri vb. bu kapsam içindedir.
• Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak, hizmet gereği sosyal hizmet büroları da (sosyal servis) olan kuruluşlar: Bunlara örnek olarak hastaneleri, okulları, üniversiteleri, adliyeyi, cezaevlerini, psikiyatri kliniklerini… vb. sayabiliriz.

Sosyal hizmet kuruluşlarının özellikleri nelerdir?

Sosyal hizmet kuruluşları;
• Sosyal hizmet veren kuruluşlardır.
• Belirli nüfus gruplarına, belirli gereksinim gruplarına hizmet verirler.
• Hizmetlerini seçilmiş amaçlara göre yürütürler.
• Verilen hizmetin gerektirdiği işlevlerle donanırlar.
• Hizmetlerini kesintisiz verirler.
• Hizmetlerini yürütmeye yetecek kadar oda, döşeme (mobilya) ve maddi donanımları (bilgisayar, belgegeçer, telefon ve personel) bulunur.

Her bir sosyal hizmet kuruluşuna özgü özellikler nelerdir?

Her bir kuruluşa özgü özellikler vardır. Örneğin bir kuruluş;
• Hizmet verdiği özel gereksinim grubunun sıkça yaşadığı yere yakın ya da uzak; sakinlerinin, iletişimde bulunmasının iyi olacağı başka nüfus gruplarının bulunduğu yere yakın ya da uzak; engebeli ya da düzlük arazide (düzayak); ormanlık ya da işlek bir caddede bulunup bulunmadığına göre özellikler taşıyabilir (Bir kuruluş için (örneğin, bir danışma merkezi) işlek bir caddede bulunması iyi bir özellik iken bir başka kuruluş için (sağlık kuruluşu) yeşillik ve sakin bir bölgede olması iyi bir özellik olabilir).
• Özel gereksinim gruplarıyla çalışma konusunda donanımlı personele sahip olmalıdır.
• Özel gereksinim gruplarıyla çalışma konusunda deneyimli olmalıdır.
• Kendilerine başvuran, gelen, getirilen özel gereksinim gruplarına ve yakınlarına
karşı sevecen, güleryüzlü ve ciddi olmalıdır.
• Hizmetlerini zamanında, aksatmadan, temiz, isteğe uygun yapabilmelidir.

Türkiye’de sosyal hizmet kuruluşları hangi kategorilere bağlı olarak kurulur ve çalıştırılırlar?

Türkiye’de sosyal hizmet kuruluşları genel olarak dört ayrı kategoriye bağlı olarak kurulur ve çalıştırılırlar. Bunlara bir anlamda sosyal sektörler de denebilir.
• Kamu kurumlarına,
• Yerel yönetimlere,
• Sivil toplum örgütlerine bağlı olarak ya da
• Özel sektör eliyle kurulur ve çalıştırılırlar

Yerel yönetimlere bağlı sosyal hizmet kuruluşları nelerdir?

Yerel yönetimlere bağlı sosyal hizmet kuruluşları, il özel idarelerine ve belediyelere ait kuruluşlardır. Belediyelere bağlı aşevleri, çocuk bakımevleri, kadın sığınmaevleri, gençlik merkezleri, yaşlı bakım merkezleri, toplum merkezleri, Ankara örneğinde görüldüğü gibi aile yaşam merkezleri, engelliler, yaşlılar, kadınlar için lokaller, çocuk kulüpleri vb. farklı gruplara hitap eden sosyal hizmet kuruluşlarını içerir.

Hangi hizmet birimleri sosyal hizmetle ilgilidir?

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığında denetim Hizmetleri Başkanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Personel Dairesi Başkanlığı, Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ve Özel Kalem Müdürlüğü gibi klasik birimlerin dışında, kapsama alınan altı hizmet birimi sosyal hizmetle ilgilidir. Bunlar;
a. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
b. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
c. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
d. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,
e. Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü,
f. Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü’dür.

Çocuk hizmetleri genel müdürlüğünün çatısı altındaki kuruluşlar ve birimler nelerdir?

Bugün için bu genel müdürlüğün çatısı altındaki çocuk ve gençlerle ilgili kuruluşlar ve birimler şunlardır:
1. Koruma bakım ve rehabilitasyon merkezleri
2. Çocuk destek merkezleri
3. Çocuk Evleri Koordinasyon Merkezi (ÇEKOM)
4. Kreş ve gündüz bakımevleri
5. Yetiştirme yurtları
6. Çocuk evleri sitesi/sevgi evleri
7. Çocuk yuvaları
8. Çocuk gözlemevleri

Danışma merkezleri nelerdir ve görevleri nedir?

Kamuya ait, çocuklar ve gençlerle ilgili hizmet veren bağımsız bir danışma merkezi yoktur. Bu konularda
çocukların, gençlerin ve ailelerinin danışma alabilecekleri yerler, Bakanlığa bağlı il müdürlükleri bünyesinde etkinlik gösteren aile danışma merkezleri ile toplum merkezleridir. Çocuklar ve gençler buralarda hem hoşça vakit geçirip istedikleri türde etkinliklere katılırlar, hem de istedikleri konularda sorup danışarak bilgiler alırlar

Şehit yakınları ve gaziler genel müdürlüğünün amaçları nelerdir?

Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü şehitlerimizin anılarının yaşatılması, şehit yakınları ile gazilerin ekonomik ve sosyal her türlü mağduriyet ve yoksunluklarını gidermek amacıyla ulusal politika ve stratejilerin belirlenmesine önayak olmak, bunu koordine etmek; şehit yakınları ile gazilere yönelik sosyal hizmet ve yardım etkinliklerini yürütmek, bu alanda ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile gönüllü kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak olarak belirlenmiştir.
Bu temel amaca ek olarak;
• Şehit ve gazi çocuklarının eğitimlerini sürdürebilmeleri için ilgili kurum ve kuruluşlar ile gönüllü kişi ve kuruluşların da desteğini sağlamak ve bu amacı gerçekleştirmek,
• Şehit yakınları ve gazilerin ekonomik, sosyal ve kültürel bakımdan desteklenmesi ve toplumla uyum içinde yaşamaları amacıyla çalışmalar yürütmek, bu konuda toplumsal duyarlılığı güçlendirici etkinlikler yapmak,
• Gazilerin toplumsal yaşama uyumları, tedavi gereksinimlerinin karşılanması, istihdam sorunlarının çözülmesi ve sosyal güvenlik haklarının geliştirilmesi amacıyla çalışmalar yürütmek,
• Şehit ve gazi yakınları arasında iletişimi sağlamak, artırmak ve dayanışmayı güçlendirmek,

Belediyelere sosyal görevleri hangi kanunla sağlanmıştır?

Merkezi yönetimler tarafından yürütülen birçok sosyal hizmet uygulaması, özellikle büyükşehir belediyeleri ve kapsamlarında yer alan belediyelerce de yürütülmektedir. Belediyelere bütün bu sosyal görevler 5393 sayılı Belediye Kanunu ile sağlanmış; yasanın üçüncü bölümünde Belediyenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları başlığı altında yer alan, belediyenin görev ve sorumluluklarını düzenleyen 14. maddesi ile verilmiştir. Benzer sosyal hizmetler 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda da yer almaktadır. Yoksul kentteşlere (yurttaşlara), özürlülere sosyal yardımlar olduğu kadar, kentte yaşayanların kentsel ve toplumsal bütünleşmelerini sağlayacak her türlü sosyal hizmet, görev olarak belediyelere verilmiştir.

Özel girişime ait sosyal kuruluşlara örnekler veriniz.

Özel girişim de yapısı gereği, gelir getirici sosyal hizmetlerin yürütülmesinde işlev üstlenmektedir. Örneğin, özel huzurevleri, yaşlılar ve diğer bakıma muhtaç olanlar için özel bakımevleri, kreşler, gündüzlü bakım merkezleri, öğrenciler için etüd merkezleri, engelli rehabilitasyon merkezleri, öğrenci yurtları gibi. Bunların sayıları yıldan yıla değişmekle birlikte, kentsel yoğunlaşmanın artmasıyla sayılarında artış ve niteliklerinde sürekli gelişme ve iyileşme görülmektedir. Özel girişimin sosyal hizmet kuruluşları içindeki payı hızla artmaktadır. Örneğin, sayıları tüm ülkede hızla artan özürlü ve engelliler için özel rehabilitasyon merkezleri bunun örneğidir. Bugün hemen hemen tüm illerimiz ve ilçelerimizde özel rehabilitasyon merkezleri bulunmaktadır. Bunun gibi, kreşler, öğrenci etüd merkezleri, huzurevleri, öğrenci yurtlarının sayıları da giderek artmakta ve büyük bir hizmet boşluğu bu sayede doldurulmaktadır.

Sivil toplum örgütlerine ait sosyal hizmet kurumlarına örnek olabilecek kuruluşlar nelerdir?

Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı

Türkiye Güçsüzler ve Kimsesizlere Yardım Vakfı

Türkiye Özürlüler Eğitim ve Dayanışma Vakfı

Lösemili Çocuklar Vakfı