Sağlık Sigortacılığı Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sağlık harcamaları düzeyini belirleyen faktörler nelerdir?

Sağlık harcamalarının temel belirleyicileri arasında hem yapısal hem de durumsal/dönemsel faktörler yer alabilmektedir. Bu faktörler; sağlık sistemlerinin nasıl organize edildiği ve yönetildiği, nüfusun sağlık ihtiyaçları, ekonomik gelişme ve kişi başı gelir düzeyi, sosyo-kültürel faktörler, sağlık güvencesinin varlığı, sağlık hizmetini sunanların davranışı, hizmet sunumu ve hekim ödeme modelleri, nüfusun ve hastaların artan beklentileri, teknolojik gelişmeler, sağlık hizmetleri kullanım biçimlerinin değişmesi,
hastalık dokusundaki değişimler, politik değişimler ve nüfusun yaşlanması ile birlikte sağlık hizmetleri gereksiniminin artması olarak belirtilebilir. Sağlık harcamalarında bu belirleyicilerin payı, etkisi ve önemi ülkeden ülkeye farklılıklar gösterebilmektedir.

Siyaset ve sosyo-ekonomik değişkenler sağlık harcamalarını nasıl etkilemektedir?

Siyaset ve sosyo-ekonomik değişkenler sağlık harcamalarının temel belirleyicileri arasında yer almaktadır. Şu hususun altını çizmek gerekir ki, kamu sağlık harcamaları politik önceliklerin bir yansımasıdır. Ayrıca ülkenin sosyo-ekonomik değişkenleri de sağlık için gerçekleştirilecek harcamaların düzeyini belirleyen önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Sağlık ile ekonomi arasındaki ilişkiler çift yönlüdür. Bir yandan sağlık ve sağlık hizmetleri ekonomiyi, öte yandan da ekonomi ve ekonomik ilişkiler sağlık ve sağlık hizmetlerini etkiler. Genel ekonominin sağlık hizmetleri üzerindeki etkisi öncelikle kişi başı ulusal gelir ile ilişkilidir. Yani sağlık harcamaları ulusal gelir ile yakından ilişkilidir. Araştırmalar sağlık harcamalarının kabaca ekonomik büyüme ile orantılı olarak artış eğiliminde olduğunu gösterebilmektedir.

Beşeri sermayenin ekonomiye katkısı nasıldır?

Beşeri sermayenin ekonomik büyümeye ciddi katkılar yapıtığı konusunda güçlü teorik ve ampirik araştırmalar vardır. Beşeri sermayenin temel unsurlarından birisinin de sağlık olması nedeniyle, sağlığın hem bireysel hem de ülke düzeyinde ekonomik çıktılar/sonuçlar ile yakından ilişkili olduğu ve dört bağlamda ekonomiye katkı yaptığı belirtilebilir: 1) İşgücü arzı güvenliği, 2) yüksek üretkenlik, 3) yatırım ve 4) tasarruf.

Teknolojik yenilik ve gelişmeler sağlık harcamalarını nasıl etkilemektedir?

Teknolojik yenilik ve gelişmeler sağlık maliyetlerinin ve harcamalarının en önemli belirleyicisi konumundadır. Teknolojik gelişme, sağlık harcamalarındaki artışın yaklaşık yarısı ile üçte ikisinden sorumlu bir faktördür. Ancak teknolojik gelişimin sağlık harcamalarında oynadığı rol oldukça karmaşıktır. Yeni teknolojiler daha fazla sağlık bakımına ve muhtemelen daha maliyetli sağlık bakımına olan ihtiyacı azaltmak suretiyle verimlilik kazanımı veya sağlığın gelişimi (sağlık gelişimleri) yoluyla maliyetleri düşürebilir. Ancak yeni teknolojiler veya teknolojik değişimler aynı zamanda kullanımı artırmak, olası tedavilerin kapsamını genişletmek ve çeşitliliğini artırmak, tedaviyi daha fazla indikasyonlara ve insanlara yaymak (genişleme), var olan daha ucuz teknolojinin yerini almak (ikame) ve daha fazla nüfus için kullanılmak suretiyle yüksek maliyetlere de neden olabilir. Özellikle tedaviye yönelik yüksek teknoloji içeren yeni tedavi araçlarının gelişmesi de sağlık hizmetlerinin maliyetini yukarı çekmektedir.

Artan beklentiler sağlık harcamalarını nasıl etkilemektedir?

Artan beklentilerin sağlık harcamalarının artışındaki rolü de oldukça karmaşıktır. Sağlık sistemlerinin temel bir amacı haline gelen “beklentilerin karşılanması” sayesinde sağlık sistemleri tüketicilerin sağlık hizmetlerinin kalitesi ve sağlık hizmetlerine erişimi ile ilgili beklentilerine cevap vermek durumundadır. Ancak, uygulamada beklentilerin karşılanmasının ne düzeyde sağlık harcamalarında artışa neden olduğu konusunda bir netlik de bulunmamaktadır.

Sağlık harcamaları Düzeyini belirleme yaklaşımlar nelerdir?

Sağlık harcamalarına ilişkin tartışmalar ağırlıklı olarak ülkelerin sağlıkları için ne kadar harcama yapmaları gerektiği konusu ile ilgili olarak ortaya çıkmaktadır. Bu konuda çok farklı görüşler olmakla birlikte aşağıda ülkelerin sağlıkları için ne kadar harcama yapması gerektiği sorusunu cevaplarken kullanılan yaklaşımlar sistematik bir çerçevede ortaya konulmaktadır. Bir ülkenin sağlığı için ne kadar harcaması gerektiği sorusunu cevaplamak için en az dört farklı yaklaşım söz konusudur. Bunlar: Emsal Ülke Yaklaşımı, Politik Ekonomi Yaklaşımı, Sağlık Üretimi Fonksiyonu Yaklaşımı, Bütçe Yaklaşımı.

Sağlık finansmanının tanımı ve amacı nedir?

Gelirlerin elde edilmesi, havuzlanması ve hizmetlerin satın alınması temel fonksiyonları ile şekillenen sağlık hizmetleri finansman sisteminde temel amaç; ihtiyaç duyulan sağlık hizmetlerini uygun yer ve zamanda, uygun kişi ve kurumlardan hakkaniyetli, etkili, verimli ve kaliteli bir şekilde alabilmek için, kabul edilebilir bir teminat paketinin ve yine kabul edilebilir bir kapsam derinliği ile tüm nüfusu kapsayacak şekilde bulunabilir ve sürdürülebilir kılmaktır. Başka bir ifade ile, sağlık sektörünün finansmanı nedeniyle sağlanan kaynakların tüm ülke düzeyinde hakkaniyetli biçimde, etkili, verimli ve ekonomik nitelikte sağlık hizmeti üretecek ve ülke sağlık göstergelerini istendik düzeye yükseltecek
biçimde kullanılmasını sağlamaktır. Sağlık hizmetlerinde herkesi kapsayıcı, hakkaniyetli, etkili ve verimli bir finansal koruma sağlamak, böylece sağlık statüsünü, yani sağlığı yükseltmeyi amaçlayan finansmanı makro ve mikro düzeylerde olmak üzere iki düzeyde tanımlamak mümkündür. Sağlık sektörü ile ilgili makro düzeyde finansman, sağlık sektöründe sunulan tüm sağlık hizmetleri ile ilgili harcamaların hangi kaynaklardan (kamu veya özel) ve nasıl karşılanacağına ve bu kaynakların ilgili sağlık yatırımlarına yeterli düzeyde, miktarda, zamanda ve etkili bir biçimde yönlendirilmelerine ilişkin ilke ve esasları içeren bir kavramdır.

Mikro düzeyde finansman nedir?

Mikro düzeyde finansman ise, her düzeydeki sağlık işletmelerinde, sağlık hizmetlerinin üretimi ve pazarlaması için ihtiyaç duyulan fonların sağlanması, bu fonların yatırımlara yönlendirilmesi ve oluşan gelir veya karların dağıtımı ile ilgili bir dizi karar ve işlemi içeren bir fonksiyondur.

Finansman nedir?

Genel olarak belirtmek gerekirse, finansman; bir ülkenin sağlık sistemini finanse etmesi için gerekli olan fonları elde etme, artırma ve bunları en iyi şekilde kullanma mekanizmalarıdır. Bu mekanizmalar özel veya kamu kaynaklı olabilir. Başka bir ifade ile sağlık sistemi finansmanı, birincil ve ikincil kaynaklardan gelirlerin elde edilmesi, fon havuzlarında biriktirilmesi ve kaynakların tahsisi ve hizmetlerin satın alınması süreci olarak tanımlanabilir. Finansman, bir ülkedeki sağlık hizmetlerinin yapılanmasını belirleyen temel unsurlardan birisidir. Hizmetlerin finansman biçimi sektörün diğer (örgütlen me ve insangücü uygulamaları) alt yapı özelliklerini de önemli ölçüde belirlemektedir. İyi bir sağlık sistemi finansmanı; arzulanan çıktı düzeylerinin elde edilmesinde sağlık sistemleri için yeterli destek sağlamakta ve yeterli kaynakların sağlanması yoluyla performansa katkı sağlamaktadır.

Sağlık hizmetleri üçlüsü nedir?

Sağlık hizmetleri finansmanı, kaynakların transferi veya değişimi olarak basit bir şekilde tasvir edilebilir. Hizmet sunucuları sağlık bakım kaynaklarını hastalara, hastalar veya üçüncü taraflar da finansal kaynakları hizmet sunuculara transfer ederler. Bir mal veya hizmet için transferin en basit biçimi direkt ödemedir. Tüketici (ilk taraf) hizmet sunucuya (ikinci taraf) mal veya hizmet karşılığı olarak doğrudan ödeme yapar. Sağlık sistemleri kapsamında hastalanmanın finansal riskine karşı nüfusa koruma sağlayan üçüncü taraf ödeyici mekanizması geliştirilmiştir. Üçüncü taraf, kamu veya özel kuruluş olabilir. Sağlık
hizmetlerinde üçüncü-taraf ödeme mekanizmasının gelişmesi kısmen risk ve belirsizlikten ortaya çıkmıştır. Üçüncü taraf ödeme mekanizması risklerin paylaşılmasına izin vermektedir. Bu mekanizma aynı zamanda, kişiler arası yeniden dağıtıma yarayan bir araçtır. Yani dayanışma sağlamaktadır. Sağlık hizmetlerini finanse etmek için üçüncü taraf, finansal koruma sağlayacağı nüfustan doğrudan veya dolayı olarak gelir elde eder.

Sağlık finansmanının fonksiyonları nelerdir?

Sağlık sistemi finansmanının üç temel fonksiyonu vardır: Gelir elde etme, fon biriktirme (havuzlama) ve hizmetlerin satın alınması.

Sağlık finansmanında gelir elde etme amacı nedir?

Gelir elde etme süreci, spesifik olarak kimin ödeme yaptığı, yapılan ödeme tipi ve bu ödemeleri kimin topladığı ile ilgilidir. Gelir elde etme, birincil (hane halkı ve firmalar) ve ikincil (hükümetler ve donör kuruluşlar) kaynaklardan elde edilen para hareketlerini ifade eder. Fonlar sekiz temel mekanizma ile elde edilebilir: Cepten ödemeler, gelir temelli gönüllü sigorta, risk temelli gönüllü sigorta, zorunlu sigorta, genel vergiler, özel amaçlı vergiler, hükümet dışı kuruluşların bağışları ve donör kuruluşlardan sağlanan transferler. Bu mekanizmalar aşağıda da ele alınmaktadır.

Sağlık finansmanında fon biriktirme amacı nedir?

Fon biriktirme (havuzlama), sağlık hizmetleri finansmanında çeşitli kaynaklardan elde edilen fonların bir havuzda biriktirilmesini ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Başka bir ifade ile fon biriktirme, bir nüfus adına ön ödemeli sağlık gelirlerinin birikimi olarak tanımlanabilir. Fon biriktirmenin önemi, nüfus içinde finansal risklerin havuzlamasına imkân vermesinden kaynaklanmaktadır.

Sağlık finansman kaynakları nelerdir?

Sağlık hizmetlerinde temel finansman kaynakları; bireyler, hane halkları, çalışanlar, işverenler, firmalar, şirketler, yabancı ve yerli hükümet dışı kuruluşlar ve yardım kuruluşları, yabancı devlet ve şirketlerden oluşmaktadır. Sağlık politikasının temel amaçlarından birisi de “gelirin korunmasıdır”. Sağlık hizmetleri finansmanı açısından gelirin korunması ise, en hakkaniyetli, etkili ve verimli finansman kaynağının seçilmesi ile
olanaklı olabilir.

Dolaylı vergiler nedir?

Dolaylı vergiler; katma değer vergisi, gümrük vergisi (satış üzerinden yapılan) gibi doğası gereği tersine artan oranlı olup regresif (adil olmayan) olarak adlandırılır. Verginin düşük gelirli insanlardan toplanması bu vergi biçiminin bariz karakteristiğidir (tersine artan oranlı vergi). Gelir vergisi ve kurumlar vergisi dolaysız vergilere örnek olarak verilebilir. Bu vergi çeşidi aynı zamanda progresif (adil olan) olarak da adlandırılır.

Özel amaçlı vergiler nedir?

ürünlere ve spor aktivitelerine (loto gibi) yüklenen satış vergileridir. Bu vergiler belirli amaçlarla konulur ve bu amaçlar dışında kullanılamazlar. Normalde vergiler ulusal bir havuzda toplanır ve daha sonra hükümet tarafından değişik alanlara sarf edilir. Bununla beraber bazı hükümetler belli bir vergiyi belli bir amaç için toplayabilirler. Bu durumda belli bir hizmetin maliyetlerini karşılamak üzere alınan vergi “özel amaçlı vergi” niteliği taşır. Örneğin sadece sağlık hizmetlerinin finansmanında kullanılmak üzere sağlığa özel vergiler konulabilir veya salınabilir.

İşverenlerce finanse edilen sistemler nelerdir?

İşverenlerce finanse edilen sistemler kavramı ile, çalışanlarının sağlıkları ile ilgili olarak tüm harcamaların işverenler tarafından yapıldığı durum ifade edilmektedir. Pek rastlanılan bir uygulama değildir. İşverenlerin çeşitli yollarla çalışanlarının sağlık hizmetleri ihtiyaçlarının tamamını veya bir bölümünü doğrudan finanse etmeleridir. Bu yöntemin pek yaygın olmadığı ve hiçbir ülkede sağlık hizmetlerinin finansmanında ağırlıklı bir yere sahip olmadığı belirtilmektedir.

Sağlık hizmetleri finansmanında sürdürülebilirlik nedir?

Finansal sürdürülebilirlik, uzun vadede hizmet sunumunun ve bakımın sürekliliğinin sağlanmasında kritik bir öneme sahiptir. Finansman mekanizmasının sürdürülebilirliği ağırlıklı olarak mekanizmanın uzun vadeli istikrarı ve gelir elde etme potansiyeli anlamına gelir. Başka bir ifade ile söz konusu finansman mekanizmasının sürdürülebilir olması için, söz konusu mekanizma ile elde edilen gelirlerin önemli ve sıklıkla bir dalgalanmaya konu olmaması gerekir. Kısacası gelirleri ile giderlerini karşılayabilme olarak ele alınan finansal sürdürülebilirlik, sosyal sağlık sigortacılığı mekanizması söz konusu olduğunda; sosyal sağlık sigortacılığının zorunlu olup olmadığı, prim düzeyleri, temel teminat paketinin kapsamı, işsizlik ve istihdam durumları ile yakından ilişkilidir. Eğer işsizlik ve kayıt dışı istihdam yüksek düzeyde ise finansal sürdürülebilirliği sağlayabilmek zor olabilir.

Sağlık hizmetleri finansmanında uygulanabilirlik nedir?

Sağlık hizmetleri finansman mekanizmalarının değerlendirilmesinde genellikle göz ardı edilen ve sürdürülebilirlikle de yakından ilişkili olan bir kriter olan uygulanabilirlikte bir kaç soruya yanıt aranmaktadır: Paydaşların seçilecek olan veya seçilmiş olan finansman mekanizmasını destekleme veya karşı gelme durumları nedir? Söz konusu finansman mekanizmasının uygulama başarısını sağlamak için yeterli yönetsel kapasite (aktüerya uzmanlığı, enformasyon sistemi gibi) var mıdır? Uygunluk ağırlıklı olarak, belirli bir finansman mekanizmasının başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için yeterli yönetsel kapasitenin ve paydaşlardan yeterli desteğin olup olmadığı bağlamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde teorik olarak genel vergiler ve sosyal sağlık sigortacılığı paydaşlar açısından uygun olan finansman mekanizmaları olarak belirtilebilir.

Sağlık hizmetleri finansmanında kalite nasıldır?

Kalite, hastanın bakış açısı ile olduğu kadar doktorun bakış açısı ile de tanımlanabilir. Ayrıca doktor ya da diğer sağlık personelinin sağladığı klinik hizmetlerin kalitesi ya da otelcilik hizmetleri, personel ile iletişim gibi hizmet kalitesi de geniş kalite kavramı içinde yer alabilir. Kalite kavramı çok genel olarak müşteri istek ve beklentilerinin karşılanması olarak tanımlanabilir. Sağlık hizmetinin kalitesi hem teknik kalite hem de tedavi sanatı (algılanan kailte) olarak ele alınabilir. Teknik kalite, teşhis ve tedavi hizmetlerinin çağdaş tıp bilimine, bilimsel standart ve normlara uygun olması anlamına gelmektedir. Algılanan kalite ise, verilen hizmetlerin hastaların beklentilerini karşılaması anlamına gelmektedir. Algılanan kalite, hizmet ortamının genel özellikleri ve hizmet sunanların müşterilere yönelik tutum ve davranışlarını kapsamaktadır. Sağlık hizmetlerinin kalitesinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken temel değişkenler; etkililik, tıbbi etkililik, verimlilik, optimal olma, kabul edilebilirlik, yasallık ve hakkaniyet olarak belirtilebilir.