Sağlık Kurumlarında Operasyon Yönetimi Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hareketli Ortalama nerelerde kullanılır?

Hareketli ortalamalar, zaman serisinin genel kalıbını bozan kısa süreli tesadüfi dalgalanmaları yumuşatmak için geliştirilmiştir. Bu teknik, basitliği nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu teknikle t+1 döneminin öngörülen zaman serisi değeri (Yt+1), önceki k dönemin ortalamasıdır. k çok küçük alındığında, elde edilen hareketli ortalama serisi orjinal zaman serisini çok yakından takip eder, ancak halen ana kalıbı bozan tesadüfi dalgalanmalar içerir. k çok büyük alındığında ise, tesadüfi dalgalanmalar büyük ölçüde elimine edilmesine karşın elde edilen hareketli ortalama serisi orjinal zaman serisini yakından takip etmez. k değerinin kaç alınacağı ile ilgili genel bir kural bulunmamaktadır. Genellikle farklı k değerleri denenip en iyi performansı olan k değeri hareketli ortalama periyodu olarak alınır.

Zaman serisi incelenirken öncelikle verinin hangi tanımlanan özellikleri gözden geçirilmelidir?

İlgili özellikler kısaca şöyle açıklanabilir: • Durağan veri: Zaman serisini oluşturan değişkenin zaman içinde belli bir yönde anlamlı bir hareketi yoktur. • Durağan olmayan veri: Zaman serisini oluşturan değişkenin zaman içinde yukarı ya da aşağı yönde anlamlı bir hareketi bulunmaktadır. • Mevsimsel veri: Zaman serisini oluşturan değişken zaman içinde belirli aralıklarda tekrarlayan bir kalıp izlemektedir.

Ağırlıklı Hareketli Ortalama nerelerde kullanılır?

Hareketli ortalamalar ile öngörü yapılırken, hesaplamaya katılan k dönemin de öngörüde ağırlığı aynı alınır. Ancak karar verici dönemlerin ağırlıklarını farklı almak isteyebilir. Özellikle öngörü yapılacak dönemlere yakın dönemlerin ağırlıklarının, uzak dönemlere göre daha fazla olması genellikle istenilen bir durumdur. Bu teknikle t+1 döneminin öngörülen zaman serisi değeri (Yt+1), önceki k dönemin ağırlıklı ortalamasıdır.

Zaman serisi nedir?

Zaman serisi, bir değişkenin zaman içerisinde aldığı değerlerin kümesi olarak tanımlanabilir. Bir sağlık işletmesinin geçmiş dönemdeki hasta sayıları, gelirleri, tıbbi personel sayıları zaman serilerine örnek olarak verilebilir. Sağlık işletmeleri zaman serilerini kullanarak gelecek ile ilgili öngörülerde bulunurlar.

Bir değişkenin zaman içerisinde aldığı değerlerin kümesi ne ad verilir?

Zaman serisi.

Zaman serilerine örnek olarak neler verilebilir?

Bir sağlık işletmesinin geçmiş dönemdeki hasta sayıları, gelirleri, tıbbi personel sayıları zaman serilerine örnek olarak verilebilir.

Zaman serisini oluşturan değişkenin zaman içinde belli bir yönde anlamlı bir hareketi yoksa ne tür veriden bahsetmek mümkündür? 

Durağan veri. 

Zaman serisini oluş turan değişkenin zaman içinde yukarı yada aşağı yönde anlamlı  bir hareketi bulunuyorsa ne tür veriden bahsedilebilir?

Durağan olmayan veri. 

Zaman serisini oluşturan değişken zaman içinde belirli aralıklarda tekrarlayan bir kalıp izliyorsa ne tür veriden bahsetmek mümkündür?

Mevsimsel veri.

Durağan veri için kullanılabilecek teknikler nelerdir?

Hareketli ortalama, ağırlıklı hareketli ortalama ve üstel düzleme (ÜD) teknikleridir. 

Zaman serisinin genel kalıbını bozan kısa süreli tesadüfi dalgalanmaları yumuşatmak için geliştirilmiş olan teknik hangisidir?

Hareketli ortalama tekniği.

Öngörü yapılacak dönemlere yakın dönemlerin ağırlıklarının, uzak dönemlere göre daha fazla olması genellikle istenilen bir durumdur. Bu durumda hangi öngörü tekniği kullanılabilir?

Ağırlıklı hareketli ortalama tekniği

Mevsimsel etki hangi iki farklı yapıda olabilir?

Toplamsal ya da çarpımsal yapıda olabilir. 

Trend modelleri nelerdir?

Doğrusal regresyon modeli, kuadratik regresyon modeli, Holt metodu, Holt-Winter metodu (Toplamsal mevsimlik yapıda), Holt-Winter metodu (Çarpımsal mevsimlik yapıda).

Holt metodunun diğer bir adı nedir?

Çift ÜD tekniği. 

Durağan olmayan zaman serileri, trend bileşeninin yanı sıra mevsimsel faktörleri de içeriyorsa hangi metot ile öngörü yapılabilir?

Holt-Winter Metodu (Toplamsal Mevsimlik Yapıda) ile öngörü yapılabilir.