Sağlık Hizmetlerinde Araştırma Ve Değerlendirme Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Araştırmaların amacı nedir?

Araştırmaların amacı, herhangi bir konuda merak
edilen gerçekleri Aramak ve bulmaya çalışmaktır.
Bilimsel araştırmalar araştırıcının kafasındaki bir soruya
yanıt bulmak amacıyla planlanır ve gerçekleştirilir.

Yanıt aranan soruyu net olarak tanımlamak neden
önemlidir?

Araştırma konusunun ve amacının belirlenmesi
için önemlidir. Araştırma sorusunun niteliğine bağlı
olarak araştırmanın hedef grubu yani araştırma evreni,
araştırmanın hipotezleri/varsayımları, bağımlı ve bağımsız
değişkenlerin neler olduğu, ne tür verilerin toplanması
gerektiği, bu verilerin kimler tarafından, hangi araçlar
yardımı ile ve nasıl toplanması gerektiği, toplanan
verilerin nasıl analiz edilmesi gerektiği, aranan yanıtları
bulabilmek için ne tür hesaplamalar ve yorumların
gerektiği belirlenir.

Sağlıkla ilgili araştırmaların aşamaları nelerdir?

Araştırmaların başlıca sekiz aşaması vardır.
Bunlar:
• Konunun belirlenmesi
• Kaynakların taranması
• Amacın ortaya konması
• Uygulamaların planlanması
• Ön uygulamanın yapılması
• Uygulamanın yapılması
• Değerlendirme aşaması
• Rapor ve makale yazılmasıdır.

Tanımlanmış paragraf stillerinin özelliklerini
değiştirebilir miyim?

Lütfen bu çalışma için tanımlanmış yazı tipi,
paragraf, zemin resmi ya da diğer özelliklerine ait ayarları
değiştirmeyiniz.
Ancak, bazı sözcüklerin kalın, italik ya da altı çizili olarak
biçimlendirilmesini sağlayabilirsiniz.

Sorularla Öğrenelim çalışması sırasında stillerle ilgili
sorun yaşarsanız kime danışabilirsiniz?

Bu konuyla ilgili destek almak için 2424 no’lu
dahili telefondan Ruşen YILMAZ’ı arayabilirsiniz.

Sağlıkta araştırma konusu nelerle ilgili olabilir?

Araştırma konusu günlük uygulamalar sırasında
karşılaşılan bir soruna çözüm bulmak, geleceğe yönelik
tahminlerde bulunmak, olup bitenleri tanımlamak, bazı
islerin nasıl daha verimli yapılabileceğine yanıt bulmak,
hizmetlerin kalitesini ve hasta memnuniyetini arttırıcı
önlemleri belirlemek gibi konular olabilir.

Araştırma konuları genel olarak nasıl belirlenir?

Araştırma konusu daha önce hiç araştırılmamış
özgün bir konu olabileceği gibi daha önceki çok
araştırılmış bir konunun tekrarı da olabilir. Aynı konuların
tekrar araştırılması, mevcut bilginin sınanması açısından
önem taşır.

Daha önce araştırılmış konular yeniden araştırılıyor
ise nelere dikkat edilmelidir?

Yöntemin daha hatasız, daha tutarlı, tarafsız ve
özgün olmasına özen gösterilmelidir.

Konu belirlerken araştırmacının kendisine hangi
soruları sorması ve doyurucu yanıtlar alması gerekir?

Sorular:
• Araştırma konusu nedir, hangi sorulara yanıt
aranacaktır?
• Neden bu konu seçilmiştir?

Konu belirlendikten sonra hangi aşama
gerçekleştirilmeli ve nelere dikkat edilmelidir?

Araştırma konusu belirlendikten sonra, o konuda
yapılmış başka araştırmalara ve konu ile ilgili bilgi
kaynaklarına ulaşmak gerekir. Konuya ilişkin mevcut bilgi
birikimi olabildiğince ayrıntılı şekilde incelenmelidir.

Konu ile ilgili bilgi birikimine ulaşmada hangi
kaynaklardan yararlanılabilir?

Bu amaçla kütüphanelerden yararlanılabileceği
gibi sağlıkla ilgili ulusal ve uluslararası indeksler
taranabilir. Bu tür indeksleri basılı olarak bulmak mümkün
olmakla birlikte internet ortamında bulunan “MedLine”,
“Web of Science” ve benzeri veri tabanlarından da
yararlanılabilir.

Kaynak taramasında hatalı davranışları belirtiniz

Konuya ilişkin kaynaklar incelenirken:
• Araştırmacının taraflı davranarak, hoşuna giden,
öngörüleriyle uyuşan bilgileri toplaması,
• Araştırmacının kaynak tarama aşamasını,
verilerin toplanmasından sonraya, bulguların
tartışılacağı rapor hazırlama aşamasına
bırakmasıdır.

Kaynakların taranması aşamasında araştırmacıların
yanıtlaması gereken sorular nelerdir?

Sorular,
• Seçilen konuda şimdiye kadar ne tür çalışmalar
yapılmış?
• Ne sonuçlar bulunmuş?
• Yeniden araştırmaya değecek bir konu mu?

Araştırmanın amacı saptanırken nelere dikkat
edilmelidir?

Amaç olabildiğince net ve sınırları belirgin
olmalıdır. Araştırmalar sağlık ve yönetim alanında önemli
bir sorunun tanımlanması, sorunun çözümüne temel
oluşturacak bilgilerin edinilmesi gibi uygulamada değeri
ve yararı olan amaçlar için yapılabileceği gibi sadece
araştırıcının merakını gidermek için de yapılabilir.

Bir araştırmada uygulamaların planlanması hangi
süreçleri kapsar?

Araştırmanın, türü, nerede, hangi zaman
diliminde, kimler arasında, ne tür araç-gereç ve yöntemler
kullanılarak yapılacağı ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır.
Araştırma evreninin kimlerden oluşacağı, örneklem seçilip
seçilmeyeceği eğer seçilecek ise hangi yöntemle seç
ileceği, ne tür ve nasıl veri toplanacağı, bu verilerin kimler
tarafından toplanacağı, gözlem ve ölçümlerin hangi araç-
gereç ile nasıl yapılacağı ve nereye kaydedileceği,
toplanan verilerin kimler tarafından nasıl analiz edileceği
gibi ayrıntılar belirlenmelidir. Veriler anket yöntemi ile
toplanacak ise anket hazırlanmalıdır. Araştırmanın bağımlı
ve bağımsız değişkenleri tanımlanmalı, sınanması
düşünülen hipotezler kurulmalıdır.

Araştırmacılar uygulamaların planlanması
aşamasında hangi soruları yanıtlamalıdır?

Bu aşamada şu sorular yanıtlanmalıdır:
• Araştırmanın türü nedir?
• Bağımlı ve bağımsız değişkenler nelerdir?
• Sınanması düşünülen hipotezler nelerdir?
• Hangi tarihlerde yapılacak?
• Nerede yapılacak?
• Araştırma evreni nedir?
• Örnek seçilecek ise hangi yöntemle kaç kişilik
örnek seçilecek?
• Ne tür veriler toplanacak?
• Verileri kimler, nasıl toplayacak?
• Hangi gözlem ve ölçümler yapılacak?
• Gözlem ve ölçümler için ne tür araç-gereç
kullanılacak?
• Toplanan veriler kimler tarafından nasıl
değerlendirilecek?
• Ne tür analizler yapılacak?

Bir araştırmada ön uygulamanın yapılması aşaması
hangi süreçleri kapsar?

Araştırma planı hazırlandıktan sonra araştırmanın
yapılacağı evrenden seçilecek küçük bir grup üzerinde ön
uygulama-pilot çalışma yapılarak ne tür sorunlarla
karşılaşılabileceği, planın yürüyüp yürümeyeceği,
yöntemlerin uygulanıp uygulanamayacağı, verilerin
toplanması için ne kadar süre gerekeceği gibi konular
gözden geçirilmeli, gerekiyorsa değişiklikler yapılarak
plana son sekli verilmelidir.

Bir araştırmada ön uygulama aşaması neden
önemlidir?

Araştırma planı hazırlandıktan sonra araştırmanın
yapılacağı evrenden seçilecek küçük bir grup üzerinde ön
uygulama-pilot çalışma yapılarak ne tür sorunlarla
karşılaşılabileceği, planın yürüyüp yürümeyeceği,
yöntemlerin uygulanıp uygulanamayacağı, verilerin
toplanması için ne kadar süre gerekeceği gibi konular
gözden geçirilmeli, gerekiyorsa değişiklikler yapılarak
plana son sekli verilmelidir.

Bilimsel araştırmada değişken kavramı neleri ifade
eder?

Değişken, kişi ya da nesnelere ilişkin,
ölçülebilen, gözlenerek tanımlanabilen her türlü özellik ya
da duruma verilen genel isimdir.

Bir sağlık araştırmasında değişken olabilecek özellik
ya da durumu örneklendiriniz

Kişilerin yaşı, cinsiyeti, boyu, kilosu, sağlık
güvencesi, hastanelerin türü, yatak sayısı, akredite olup
olmaması, yönetim biçimi gibi özelliklerin her biri birer
değişken örneğidir.

Ölçek kavramını tanımlayınız

Ölçek, olayları, nesneleri, olguları, değişkenleri
ölçerek, gözleyerek tanımlamak ve bu tanımlamaları bir
düzene sokarak ifade etmek için kullanılan bir kavramdır.

Bilimsel araştırmalarda neler ölçek olabilir?

Bir cetvel üzerinde sıralanmış olan santimetre ve
milimetre çizgileri, termometrenin dereceleri, depremlerin
şiddeti, suların sertlik dereceleri, hasta yataklarının
değişim aralığı, hastaların memnuniyet düzeyleri,
personelin performans düzeyleri birer ölçek örneğidir.

Veri kavramını tanımlayınız.

Değişkenlerin durumunu, miktarını, boyutunu
tanımlamak için yapılan her türlü gözlem ve ölçüm sonucu
elde edilen değerlerin, tanımlamaların genel adıdır

Araştırmalarda veriler ne şekilde ifade edilir?

Araştırmalarda değişkenlerin farklı değerlerine
ilişkin veri toplanır. Veriler, değişkenlerin niteliğine ve
türüne uygun olan bir ölçeğe göre tanımlanır, gruplanır ve
ifade edilir.

Değişkenleri tanımlamak ve ifade etmek için kullanılan
başlıca ölçekler hangileridir?

Başlıca ölçekler:
• Sözel ölçekler
• Sıralı ölçekler
• Likerrt türü ölçekler
• Yüz ifadesi ölçekleri
• Juster türü ölçek
• Boyutlu ölçekler
• Boyutlu benzeri ölçekler
• İkili ölçekler
• Karmaşık ölçekler, bileşik ölçekler

Likert türü ölçekler ne amaçla kullanılan ölçeklerdir?

Tutum, eğilim, algı gibi nitelikle ilgili konularda
kişilerin sübjektif değerlendirmelerini saptamak amacıyla
kullanılan ölçeklerdir.

Likert tipi ölçekler hangi esasa dayanarak hazırlanır?

Araştırılan konu ile ilgili olarak ifade edilen bir
görüşe katılıp katılmama durumunun saptanması esasına
dayanır. Katılıp katılmama durumu, nötr bir noktanın iki
yanına doğru derecelendirilerek kaydedilmesi 5’li likert
ölçeği örneğidir.

Juster türü ölçekler ne amaçla kullanılan ölçeklerdir?

Nicel olarak saptanması zor olan bir olayın veya
durumun oluş sıklığı konusundaki sübjektif tahminleri
olasılık yüzdesi olarak saptama amacıyla kullanılan
ölçeklerdir.

Sıralı ölçekler ne amaçla kullanılan ölçeklerdir?

Bu ölçekler de nitelikle ilgili değişkenleri ifade
etmek için kullanılan ölçeklerdir. Değişkenin farklı
birimlerden elde edilen gözlem sonuçları yan yana
dizildiğinde artan ya da azalan bir sıra oluşturulabiliyorsa
ve bu sıra içerisinde birbirine komsu değerlerin arası eşit
değil ise sıralı ölçekler kullanılır.

Kaç tür veri sınıflandırma yöntemi vardır?

Sınıflandırma I
• Ham veri
• Sınıflanmış veri
Sınıflandırma II
• Nicel (kantitatif) veri
• Nitel (kalitatif) veri
Sınıflandırma III
• Sürekli veri
• Kesikli veri
Sınıflandırma IV
• Sıralı (ordinal) veri
• Sırasız (nominal) veri

Ham veri ne şekilde toplanır?

Değişkenlerin değerlerinin ölçüldüğü ya da
gözlendiği şekilde kaydedilmesi durumunda ham veri
toplanmış olur.

Nitel veri ne şekilde toplanır?

Değişkenlere ilişkin değerler saç rengi, göz rengi
gibi nitelikle ilgili durumlar olduğu için ölçülemiyorsa ve
ancak kategorilere ayrılarak sayılmaları mümkün
olabiliyorsa nitel veri toplanmış olur.

Kesikli veri nasıl bir veri türüdür?

Değişkenlere ilişkin değerlerin birbirinden ayrı
olduğu, değerler arasında sürekliliğin söz konusu olmadığı
bir veri türüdür.

Sırasız (nominal veri) nasıl bir veri türüdür?

Niteliklere ilişkin değerlerin birbirinden bağımsız
ve ayrı kategorilerden oluştuğu, değerler arasında bir
sıranın da sürekliliğin de söz konusu olmadığı veri
türüdür.

Hangi durumlarda nicel verilerin nitel verilere
dönüştürülmesi gerebilir?

Araştırmalarda çok sayıda nicel veri
toplanıldığında bunların sunumu sırasında söz konusu
olabilecek görsel karışıklığı önlemek ve daha derli toplu
bir görsel sunum sağlamak amacıyla nicel verilerin nitele
dönüştürülmesi gerekebilir.

Ham veriler sınıflandırılırken dikkat edilmesi gereken
noktalar nelerdir?

• Sınıflandırma dağılım içerisinde yer alan tüm
değerleri kapsamalıdır.
• Sınıf sınırları birbirine karışmamalı, her değer
sadece bir sınıfa girmelidir.
• Mümkünse sınıf aralıkları eşit olmalıdır.
• Eşit olmayan sınıf aralıklarının, araştırmanın
amacı ya da sunum tekniği açısından bir nedeni
olmalıdır.
• Bir yandan verilere ilişkin ayrıntıların
kaçırılmaması, diğer yandan sunumun anlamlı
olabilmesi için sınıf sayısının 6 ile 15 arasında
olması tercih edilmelidir.

Veri toplama yöntemlerinden biri olan ‘Gözlem
Yöntemi’nde ne şekilde veri toplanır?

Gözlem yöntemi, araştırıcının başta gözleri
olmak üzere beş duyusunu kullanarak herhangi bir
ortamdan veri toplamasıdır. Gözlem yöntemi ile
görülebilen, hissedilebilen, işitilebilen ve ölçülebilen tüm
değişkenlere ilişkin veri toplanabilir. Gözlemler, doğal
ortamlarda ya da yapay ortamlarda yapılabilir.
Gözlemler, katılımcı ve katılımcı olmayan şekillerde
yapılabilir.

Enformasyon sistemleri nelerdir?

Sağlık hizmeti veren her kuruluşta var olan sağlık
veya yönetim enformasyon sistemleri rutin olarak
toplanan verilerin kaydedildiği ve enformasyon olarak
saklandığı sistemlerdir.

Belge inceleme ne tür belgelerin tarandığı veri
toplama yöntemidir?

Belge inceleme, araştırılan konu ile ilgili
olabilecek raporlar, günlükler, şikâyet dilekçeleri,
yazışmalar, gazete-dergi yazıları gibi her türlü yazılı belge
ile fotoğraflar, kamera kayıtları, ses kayıtları, video
kayıtları gibi görsel-işitsel belgelerin taranarak veri
toplanması yöntemidir.

Görüşme yöntemiyle veri toplanması ne tür
görüşmeleri içerir?

Yapılış sekline göre, yüz-yüze görüşme, telefonla
görüşme, Internet yardımı ile web tabanlı görüşme, odak
grup tartışmaları seklinde yapılabilir.

Yüzyüze görüşme yönteminin güçlü yanları nelerdir?

Yöntemin güçlü yanları:
• Ayrıntılı veri toplanmasını sağlar.
• Gerektiğinde ek sorularla derinlemesine veri
toplanmasını sağlar.
• Okuma yazması olmayan kişilerden de veri
toplanmasına olanak sağlar.
• Gözlemlere yer verdiğinden sözle ifade
edilemeyen verilerin toplanmasını da sağlar.
• Karmaşık veya bilinmeyen konuların
soruşturulmasını mümkün kılar.
• Katılım ve yanıt alma oranları daha yüksektir.

Odak Grup Görüşmesi yöntemiyle veriler ne şekilde
toplanmaktadır?

Görüşülecek olan kişilerden seçilen 6-8 kişilik
grupların uygun bir ortamda bir araya getirilerek önceden
hazırlanan bir görüşme kılavuzu doğrultusunda ve bir
görüşmeci yönetiminde araştırma konusu olan başlıklar
hakkında sohbet ettirilmesi ya da tartıştırılması yolu ile
veri toplanmasıdır.

Anket hazırlama aşamaları nelerdir?

Aşamalar:
• Toplanacak bilgilerin ne olduğu
• Kullanılacak soru türleri ve soruş şekli
• Soru içerikleri
• Soruların yanıtlanma sekli
• Soruların ifade ediliş sekli
• Soruların sırası
• Anketin fiziksel özellikleri
• İlk 7 adımın gözden geçirilmesi
• Pilot uygulama ve gereken yerlerin yeniden
düzenlenmesidir.

Araştırmacı anket soruları hazırlarken hangi soruları
açıklığa kavuşturmalıdırlar?

• Soru gerekli bir soru mu?
• Bu sorunun cevabı araştırmaya katılanlarda var
mıdır?
• Yanıtlayanlar bu soruyu doğru anlayıp
yanıtlayabilir mi?
• Soru tek bir konuyu mu soruyor yoksa bileşik bir
soru mu?

Kapalı uçlu soruların avantajları nelerdir?

Avantajlar:
• Nicel veriler için uygundur.
• Yanıtlanması kısa sürer ve katılım oranının
artmasına katkıda bulunurlar.
• Kodlanmaları ve analiz edilmeleri kolaydır.

Anketin fiziksel özellikleri nasıl olmalıdır?

Anketin fiziksel özellikleri:
• Anketin açıklayıcı ve kısa bir başlığı olmalıdır.
• Anketin basıldığı kağıt ve baskı kalitesi yapılan
işin önem ve ciddiyeti ile uyumlu olmalıdır.
• Gereken yerlerde anketöre veya anketi
yanıtlayanlara yol gösterici uyarı ve açıklamalar
bulunmalıdır.
• Sorulara verilecek yanıtların nasıl işaretleneceği
açıkça belirtilmelidir: “Aşağıdaki seçeneklerden
birisini daire içine alınız” gibi.
• Anket, araştırma için gerekli verileri
toplayabilecek kadar kapsamlı, görüşülenin
gözünü korkutmayacak şekilde kısa olmalıdır.

Geçerlilik ne demektir ve geçerlilik kaç açıdan söz
konusu olabilir?

Sorulan soruların, yapılan gözlem ve ölçümlerin,
kullanılan yöntemlerin incelenen konunun özelliğine
uygun olması yani araştırılan özelliği saptayabilme
yeteneğinin bulunması gerekir. Bu amaçla geçerlilik
analizleri yapılır. Geçerlilik başlıca üç açıdan söz konusu
olabilir:
• İçerik geçerliliği,
• Kriter geçerliliği
• Yapısal geçerliliktir.

İçerik geçerliliği nedir ve nasıl sağlanır?

Araştırılan kavrama, özelliğe uygun soruların,
gözlemlerin ve ölçümlerin neler olması gerektiğini
belirlemek için literatür taraması yapılarak daha önceki
araştırmalarda bu kavramın, özelliğin nasıl incelendiğine
bakılır. Bir başka yöntem de uzman görüşüne
başvurmaktır.

Yapısal geçerlilik nedir ve hangi analizlerle ölçülür?

Yapısal geçerlilik, teorik olarak var olduğu
düşünülen bir ilişkinin pratikte ne ölçüde var olduğunun
değerlendirilmesidir. Faktör analizi veya korelasyon
analizleri ile ölçülür

Güvenilirlik ne demektir ve kaç şekilde olabilir?

Araştırma sırasında sorulan soruların, yapılan
gözlemlerin ve ölçümlerin gerçekle uyumlu olması,
gerçeği tam olarak yansıtması önemlidir. Kullanılan
yöntemlerin incelenen gerçekleri ne ölçüde yansıttığını
ifade eden güvenilirlik veya tutarlılık başlıca üç şekilde
olabilir:
• Test-yeniden test tutarlılığı,
• Gözlemciler (ölçümcüler) arası tutarlılık,
• İç tutarlılıktır.

Test- yeniden test tutarlılığı nedir ve istatistiksel
değerlendirme ölçütü nelerdir?

Aynı kişilere aynı soruların farklı zamanlarda
sorulması hâlinde alınacak yanıtların ne ölçüde tutarlı
olduğunu gösteren bir güvenilirlik ölçüsüdür. Testyeniden
test tutarlılığının istatistiksel değerlendirme ölçütü
Pearson korelasyon analizi veya Spearman Sıra
Korelasyon analizi sonucu elde edilecek korelasyon
katsayısıdır

İç tutarlılık nedir ve istatistiksel değerlendirme ölçütü
nelerdir?

Aynı kavramı veya aynı özelliği tanımlama,
ölçme amacıyla kullanılan çok sayıdaki sorunun, aracın
aynı sonucu bulması, tutarlı olması gerekir. İç tutarlılık adı
verilen bu durumun istatistiksel değerlendirme ölçütü
düzeltilmiş toplam madde korelasyonu, Cronbach’ın alfası
veya Kuder-Richardson’un alfasıdır

Daha önce araştırılmış konular yeniden araştırılıyor ise nelere dikkat etmek gerekmektedir?

Daha önce araştırılmış konular yeniden araştırılıyor ise yöntemin daha hatasız, daha tutarlı, tarafsız ve özgün olmasına özen gösterilmelidir. Bu aşamada araştırıcının kendisine şu soruları sorması ve doyurucu yanıtları vermesi gerekir:
• Araştırma konusu nedir, hangi sorulara yanıt aranacaktır?
• Neden bu konu seçilmiştir?

Araştırmalarda bağımlı ve bağımsız değişkenleri tanımlamak, sınamak düşünülen hipotezleri kurmak için hangi sorulara yanıtlar aranmalıdır?

• Araştırmanın türü nedir?
• Bağımlı ve bağımsız değişkenler nelerdir?
• Sınanması düşünülen hipotezler nelerdir?
• Hangi tarihlerde yapılacak?
• Nerede yapılacak?
• Araştırma evreni nedir?
• Örnek seçilecek ise hangi yöntemle kaç kişilik örnek seçilecek?
• Ne tür veriler toplanacak?
• Verileri kimler, nasıl toplayacak?
• Hangi gözlem ve ölçümler yapılacak?
• Gözlem ve ölçümler için ne tür araç-gereç kullanılacak?
• Toplanan veriler kimler tarafından nasıl değerlendirilecek?
• Ne tür analizler yapılacak?

Değişken nedir?

Değişken, kişi ya da nesnelere ilişkin, ölçülebilen, gözlenerek tanımlanabilen her türlü özellik ya da duruma verilen genel isimdir. Örneğin, kişilerin yaşı, cinsiyeti, boyu, kilosu, sağlık güvencesi; hastanelerin türü, yatak sayısı, akredite olup olmaması, yönetim biçimi, gibi özelliklerin her birisi birer değişken örneğidir. Her araştırmada çeşitli “değişkenler” arasındaki ilişkiler, benzerlikler ya da farklılıklar incelenir.

Ölçek nedir?

Ölçek; olayları, nesneleri, olguları, değişkenleri ölçerek, gözleyerek tanımlamak ve bu tanımlamaları bir düzene sokarak ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bir cetvel üzerinde sıralanmış olan santimetre ve milimetre çizgileri, termometrenin dereceleri, depremlerin şiddeti, suların sertlik dereceleri, hasta yataklarının değişim aralığı, hastaların memnuniyet düzeyleri, personelin performans düzeyleri birer ölçek örneğidir.

Veri nedir?

Veri ise değişkenlerin durumunu, miktarını, boyutunu tanımlamak için yapılan her
türlü gözlem ve ölçüm sonucu elde edilen değerlerin, tanımlamaların genel adıdır. Araştırmalarda, değişkenlerin farklı değerlerine ilişkin veri toplanır. Veriler, değişkenlerin niteliğine ve türüne uygun olan bir ölçeğe göre tanımlanır, gruplanır ve ifade edilir.

Sözel ölçekler nelerle ifade edilir?

Nitelikle ilgili değişkenler için sözel ölçekler kullanılır. Nitelikler ölçülebilen özellikler olmadığı için genellikle sayılar yerine sözcüklerle ifade edilirler. Örneğin; cinsiyet, saç rengi, kan grubu, hastalık tanısı, hastane türü, sağlık güvence durumu gibi değişkenleri ölçerek ifade etmek yerine kategorilere ayırarak nitelendirme yapmak daha doğru bir yoldur.

Likert türü ölçekler hangi alanlarda kullanılır?

Tutum, eğilim, algı gibi nitelikle ilgili konularda kişilerin subjektif değerlendirmelerini
saptamak amacıyla kullanılan ölçeklerdir. Araştırılan konu ile ilgili olarak ifade edilen bir görüşe katılma ya da katılmama durumunun saptanması esasına dayanır. Katılma-katılmama durumu, nötr bir noktanın iki yanına doğru derecelendirilerek 3’lü, 5’li, 7’li Likert ölçekleri hazırlanabilir. Örneğin, hastanede verilen bir hizmetin herhangi bir yönü ile ilgili olarak memnuniyetin ölçüldüğü bir araştırmada, “verilen hizmetten memnun kaldım” ifadesine katılma durumunun yanıtları “1-hiç katılmıyorum, 2-katılmıyorum, 3-kararsızım, 4-katılıyorum, 5-tamamen katılıyorum” şeklinde derecelendirilerek kaydedilmesi 5’li Likert ölçeği örneğidir.

Yüz ifadesi ölçekleri ve likert ölçekleri arasındaki fark nedir?

Yüz ifadesi ölçekleri eğilim, algı gibi nitelikle ilgili konularda kişilerin subjektif değerlendirmelerini saptamak amacıyla kullanılan ölçeklerdir. Likert ölçeğinden farkı, alınan yanıtların sözcükler ile değil de genellikle yüz ifadesi şeklinde sembollerle derecelendirilmiş olmasıdır.

Bir değişkenin nicelik olarak ölçülebilen ve nitelik olarak ifade edilebilen çeşitli değerlerini bir araya getirerek aslında karmaşık olan bazı özelliklerin özet şekilde tanımlanması amacıyla kullanılan ölçek nedir?

Karmaşık Ölçekler, Bileşik Ölçekler
Bir değişkenin nicelik olarak ölçülebilen ve nitelik olarak ifade edilebilen çeşitli değerlerini bir araya getirerek aslında karmaşık olan bazı özelliklerin özet şekilde tanımlanması amacıyla kullanılan ölçeklerdir. Örneğin, İnsani Kalkınma İndeksi, Borsa Bileşik İndeksi, Beden Kitle İndeksi, Maslach Tükenmişlik Ölçeği bu tür ölçek örnekleridir.

Cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu, kanser hastalığının safhaları,
ağrının şiddetinin tanımlanması, kan grupları, hastane türleri, poliklinikler, hangi veri türüne örnektir?

Nitel Veri
Değişkenlere ilişkin değerler saç rengi, göz rengi gibi nitelikle ilgili durumlar olduğu için ölçülemiyorsa ve ancak kategorilere ayrılarak sayılmaları mümkün olabiliyorsa nitel veri toplanmış olur. Cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu, kanser hastalığının safhaları, ağrının şiddetinin tanımlanması, kan grupları, hastane türleri, poliklinikler, bu tür veri örnekleridir. Nitel veriler, değerlerin dizilimi açısından sıralı ya da sırasız olabilirler.

"Niteliklere ilişkin değerlerin azalan ya da artan bir sıra ile dizildiği türdeki verilerdir. Örneğin, ağrının az-orta-çok olması, kanserin safhaları, sosyoekonomik durumun iyi-ortakötü olması, gibi." verilen bilgi hangi veri türüne aittir?

Sıralı Veri (Ordinal Veri)
Niteliklere ilişkin değerlerin azalan ya da artan bir sıra ile dizildiği türdeki verilerdir. Örneğin, ağrının az-orta-çok olması, kanserin safhaları, sosyoekonomik durumun iyi-ortakötü olması, gibi.

Ham verilerin sınıflandırılmasında dikkat edilmesi gereken önemli noktalar nelerdir?

Sınıflandırma dağılım içerisinde yer alan tüm değerleri kapsamalıdır.

Sınıf sınırları birbirine karışmamalı, her değer sadece bir sınıfa girmelidir.

Mümkünse sınıf aralıkları eşit olmalıdır.

Eşit olmayan sınıf aralıklarının, araştırmanın amacı ya da sunum tekniği açısından geçerli bir nedeni olmalıdır.

Bir yandan verilere ilişkin ayrıntıların kaçırılmaması, diğer yandan da sunumun
anlamlı olabilmesi için sınıf sayısının 6 ile 15 arasında olması tercih edilmelidir.

Bir toplumun sağlık davranışları konusunda gözlemle veri toplamak için o toplumun içerisine girip uzunca bir süre toplumun bir üyesi olarak yaşamak ve bu sırada gözlem yaparak veri toplamak hangi gözlem türüne örnektir?

Gözlemler, katılımcı ya da katılımcı olmayan şekillerde yapılabilir. Örneğin, bir toplumun sağlık davranışları konusunda gözlemle veri toplamak için o toplumun içerisine girip uzunca bir süre toplumun bir üyesi olarak yaşamak ve bu sırada gözlem yaparak veri toplamak katılımcı gözlem anlamına gelir.

Yüz yüze görüşme yönteminin güçlü yanları nelerdir?

Yüz yüze görüşme yönteminin güçlü yanları:
• Ayrıntılı veri toplanmasını sağlar.
• Gerektiğinde ek sorularla derinlemesine veri toplanmasını sağlar.
• Okuma yazması olmayan kişilerden de veri toplanmasına olanak sağlar.
• Gözlemlere yer verdiğinden sözle ifade edilemeyen verilerin toplanmasını da sağlar.

• Karmaşık veya bilinmeyen konuların soruşturulmasını mümkün kılar.
• Katılım ve yanıt alma oranları daha yüksektir.

Ankette kullanılacak soruların düzeni ve sırası nasıl olmalıdır?

Soru Düzeni ve Sırası
• Ankete basit, ilgi çekici ve eğlenceli sorularla başlanmalıdır.
• Sorular genelden özele, basitten karmaşık konulara doğru dizilmelidir.
• Sorular mantık olarak akıcı bir sıra içerisinde olmalıdır.
• Kişileri rahatsız edebilecek, zor durumda bırakabilecek sorulara yer verilmemeli,
mutlaka sorulacaksa en sona konulmalıdır.
• Yanıtlayanlara ilişkin tanıtıcı bilgiler, demografik özellikler en sonda yer almalıdır.
• Gereksiz, yanıtlarının nerede kullanılacağı tam olarak bilinmeyen sorulara yer verilmemelidir.
• Anketi uygulayacak ve veri girişini yapacak kişilerin kolay izlemesi için sorular
numaralandırılmalıdır.

Anketin ön uygulamasında hangi konular üzerinde durulmalıdır?

Ön uygulamada şu konular üzerinde durulmalıdır:
• Anket soruları anlaşılıyor mu, beklenen yanıtlar alınabiliyor mu?
• Sorular yeterli mi, eksik kalan bir şey var mı, gereksiz soru var mı?
• Kapalı uçlu sorulara beklenmedik yanıtlar alınıyor mu, bunların oranı ne?
• Kişileri rahatsız eden, zorlayan, yönlendiren sorular var mı?
• Bir anketin uygulanması ve tamamlanması ne kadar zaman alıyor?

İçerik geçerliliği nasıl incelenmektedir?

Araştırılan kavrama, özelliğe uygun soruların, gözlemlerin ve ölçümlerin neler olması gerektiğini belirlemek için literatür taraması yapılarak daha önceki araştırmalarda bu
kavramın, özelliğin nasıl incelendiğine bakılır. Bir başka yöntem de uzman görüşüne başvurmaktır. Örneğin, amaç obezite konusunda tutum ölçmek ise bu konuda daha önceki araştırmalarda kullanılan soru ve yöntemlere bakmak, o konuda uzmanlığı ile tanınan kişilerin görüşlerini almak gereklidir.

İç tutarlılık nedir?

Aynı kavramı veya aynı özelliği tanımlama, ölçme amacıyla kullanılan çok sayıdaki sorunun, aracın aynı sonucu bulması, tutarlı olması gerekir. Örneğin, hasta memnuniyeti, iş doyumu veya psikolojik durum ölçeklerinde bulunan ve aynı özelliği ölçme amaçlı farklı sorulara alınacak yanıtların tutarlı olması gerekir. Aynı konudaki memnuniyeti ölçen iki sorudan birisinin memnuniyeti diğerinin memnuniyetsizliği göstermemesi beklenir.İç tutarlılık adı verilen bu durumun istatistiksel  değerlendirme ölçütü “Düzeltilmiş toplam madde korelasyonu”, “Cronbach’ın alfası” veya “Kuder-Richardson’un alfası”dır.