Sağlık Bilimlerinde Ve Yönetiminde Etik Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yönetici kavramı ne anlama gelmektedir? 

Yönetici; bilinçli biçimde koordine olmuş sosyal birim olan bir örgüt içinde, örgütün
çalışanlarıyla birlikte, örgüte mahsus amaçlar doğrultusunda işleri yaptıran, karar veren ve amaçlar doğrultusunda etkinlikleri yönlendiren kişidir. Hizmet ve üretim amaçlı kurum, kuruluş ve şirketlerin hepsi birer örgüttür ve buralarda çalışanların davranışlarını ve çalışmalarını yürüten, belirli amaçlara ulaşmayı hedefleyen kimseler de yöneticilerdir.

Yöneticinin rolleri nelerdir? 

Yöneticilerin planlama, organize etme, liderlik ve kontrol gibi işlevleri ve bireylerarası, bilgi ve karar verme rolleri vardır.

Etik ikilem kavramı ne anlama gelmektedir?

İkilem; istenmeyen seçeneklerden birinin, çoğunlukla iki seçenekten birinin tercih edilmesine yol açan çatışma, sorun veya kararsızlık durumudur. Etik ikilem ise günlük hayatımızda da çok sık karşılaşabildiğimiz bir durum olarak; birisi korunduğunda diğeri korunamayan iki veya birini (ya da bir kaçını) korumak için diğerlerini göz ardı etmek
zorunluluğunun bulunduğu ikiden fazla değerin çatışma hâlini anlatmaktadır.

Yöneticilerin karşılaştıkları etik ikilemler nelerdir? 

Yöneticilerin karşılaştıkları etik ikilemleri dört grupta ele almak mümkündür:
1. Yöneticinin seçeneklerin hiçbirinin tam anlamıyla tatmin edici olmadığı durumlarda yaşadığı ikilemdir. 
2. Seçeneklerin birçoğunun veya hepsinin iyi olduğu ve birisi seçildiğinde diğerlerinden vazgeçilmesinin gerektiği durumlarda yaşanan ikilemlerdir.
3. Verilecek kararın, farklı kişi ve gruplar üzerinde farklı etkisinin ve sonuçlarının
olacağı durumlarda yaşanan ikilemlerdir.
4. Verilecek kararın sonucundan, karar verenin kendisinin veya yakınlarının olumlu
veya olumsuz; dolaylı veya dolaysız etkilenecekleri durumlarda yaşanan ve çıkar
çatışmasının devreye girdiği ikilemlerdir.

Sağlık yöneticilerinin yaşayacakları ikilemleri en aza indirecek olan ekip çalışmasında olması gereken yönetsel koşullar nasıl belirlenir? 

Sağlık yöneticilerinin yaşayacakları ikilemleri en alt düzeye indirecek olan ekip çalışmasında olması gereken yönetsel koşulları ise aşağıdaki maddeler ile belirlemek mümkündür:
1. İş görenlerin düşüncelerine önem veren, onları karar süreçlerine ortak eden ve
insana saygılı bir yönetim anlayışına sahip olmak.
2. Ekip üyelerinin görev çakışmaları ve çatışmalarını önleyebilmek için yetki ve sorumluluklarının tanımlanmasını gerçekleştirmek.
3. Ekip üyelerine karar verme ve uygulama yönünden yeterli yetki vererek onların
özerklik kazanmasını sağlamak.
4. Bireylerin kendi kendilerini geliştirebilmeleri ve ekip çalışmasının etkinliliğini artırmak için gerekli koşulları sağlamak.
5. Yöneticilerin ve çalışanların değişime açık olmaları fikrini aşılamak.
6. En önemlisi de üst yönetimin, ekip yaklaşımının temel ilkelerini kavrayıp desteklemesidir. 

Karar verme süreci ile etik karar verme süreci arasında ne fark vardır? 

Karar verme süreci; çok yönlü düşünmeyi, olasılıkları hesaplamayı, karardan etkilenecek olanların durumlarını ve grup görüşlerini önemseyip dikkate almayı gerektirirken, etik karar verme ise adalet, haklar, dürüstlük ve hakkaniyet gibi etik ilkeler doğrultusunda hareket etmeyi gerektirmektedir.

Etik karar verme sürecinin aşamaları nelerdir?

Türk Psikologlar Derneği (2004) etik karar verme sürecindeki aşamaları şu şekilde açıklamışlardır:
1. Etik sorunun ve gerçekleştiği bağlamın belirlenmesi,
2. Olası eylem seçeneklerinin belirlenmesi,
3. Bunların her birinin kısa ve uzun vadeli yarar ve zararlarının belirlenmesi,
4. Tüm ilke ve kuralları değerlendirip, eylem olasılıklarından birinin seçilmesi,
5. Bu yönde harekete geçilmesi ve sonucun sorumluluğunun alınması,
6. Bu eylemin sonucunun değerlendirilmesi ve
7. Eğer sorun çözülmemiş ise diğer olasılıkların devreye girmesi.

Bentley College İş Etiği Merkezinde, davranışların etik ilkelere uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla geliştirilen karar vermeden önce sorulması gereken sorular nelerdir? 

Boston’da Bentley College İş Etiği Merkezinde, davranışların etik ilkelere uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla bir test geliştirilmiş ve bir kişinin, bir konuda karar vermeden önce şu altı soruya cevap vermesi gerekliliği üzerinde durulmuştur:

1. Bu karar doğru mu?
2. Bu karar adil mi?
3. Eğer birisi zarar görecekse bu kim?
4. Vereceğim karar, gazetelerin birinci sayfasında yer alsaydı, kendimi rahat hisseder miydim?”
5.  Aileme, çocuğuma veya akrabalarıma kararımı söyleyebilir miyim?
6. Olay nasıl seziliyor?

İnsana yapması gereken ve yapamaması gerekeni öneren değerler nelerdir?

İnsana yapması gereken ve yapamaması gerekeni öneren değerler dört grupta incelenebilir:
1. ÖDEV: Bireyin üstlenmiş olduğu rolden beklenen davranışları anlatır.
2. ERDEM: İyi insanı tanımlayan özelliklerin bütününü dile getirir.
3. İLKE: Davranışlara biçim veren temel doğruları ifade eder.
4. TOPLUMUN ÇIKARI: Toplum genelinin yararına olan eylemlere ışık tutar.

Demokratik değerler kavramı nasıl açıklanır?

Teoloji ve instrumentalizm süreçlerini kullanarak devamlılık ve tutarlılığını sağlayan bürokratik etiği bir dereceye kadar yumuşatan demokratik etik çok net sınırlara sahip değildir. Demokratik etik değerlerinin açıklanmasında farklı bir yol takip edilmekte ve değerler, çok sayıda yazarın katkısıyla şekillenip, şekillenmeye de devam etmektedir. Bu süreçte ahlaki sorumluluğa gerçekten sahip insanlar ve yöneticiler bilir ki, bu sorumluluk sadece bireysel olarak yerine getirilebilecek bir durumdur.

Amaç değerler kavramı nedir?

Kişiler, hayatın amacına dair genel inançlarından oluşan değerler ile bu amaçlara ulaşmak için gerekli olan davranış biçimini yansıtan araç değerlere sahiptirler. Amaç değerler; ben-merkezli ve “öz saygı, başarı” gibi kendi hayat amaçlarıyla ilgili kişisel değerler ile başkaları-merkezli ve “kardeşlik, dünya barışı” gibi kişiler arası hayat amaçları ile ilgili sosyal değerleri içerir.

Politik değere önem verenlerin amaçları nelerdir? 

Politik değere önem verenlerin, belirgin amacı güç elde etmek olan ve bu gücü diğerlerini etkilemede kullanan, siyasi yönleri ağır basan, yönetici olabilmek için kulüplere, partilere katılarak gelişme ve ilerleme fırsatlarını kaçırmadan çalışarak sosyal statü kazanmayı ve tanınmayı hedefleyen davranışlar içinde oldukları gözlenmiştir.

Etik problemler ve etik ikilemlerin temelinde neler yer almaktadır? 

Sağlık hizmeti sunumunda etik boyutu ortaya koyabilmek amacıyla yapılan bir çalışmada , sağlık profesyonellerinin yoksulluk, doğal felaketler ve savaş durumlarında sağlık hizmeti sunumunda karşılaştıkları etik problemler ve etik ikilemlerin temelinde şu hususların etkili olduğu görülmüştür:
• Kaynakların sınırlı olması,
• Eşitsizlik,
• Uluslararası yardım kuruluşlarının politikaları ve gündemleri,
• Hekimlerin ve hemşirelerin rolleri ve etkileşimleriyle ilgili algılanan normlar.

Duygusal zeka ne demektir?

Sosyal zekânın bir türü olan duygusal zekâ; bireyin kendisine ve başkalarına ait duyguları anlama, sezme, birbirinden ayırma, yönetme ve yönlendirme becerisi ile düşünce ve davranışlarında rehber olarak kullanabilme yeteneğidir.

Çıkar çatışmasının türleri nelerdir?

Çıkar çatışması türleri üç başlık hâlinde ele alınmaktadır:
1. Kurum görevlisinin görevini yerine getirirken özel çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumda bulunması durumunda, gerçek çıkar çatışması.
2. Kurum görevlisinin görevini yerine getirirken özel çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumda görünmesi durumunda, algılanan çıkar çatışması.
3. Kurum görevlisinin ileride görevini yerine getirirken özel çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumda bulunması durumunda da, potansiyel çıkar çatışması.

Türkiye’de “çıkar çatışması” ile ilgili  yasal düzenleme nasıldır? 

Türkiye’de “çıkar çatışması” ile ilgili özel bir yasal düzenleme bulunmamakla birlikte, bu kavrama doğrudan ve dolaylı atıflar bulunmaktadır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 6. Maddesine göre memurlar: “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına ve Kanunlarına sadakatle bağlı kalmak ve milletin hizmetinde Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarını Sadakatle uygulamak zorundadırlar.” 

Türk Tabipleri Birliğinin belirlediği hekimlerin endüstri ile ilişkilerinde uyması gereken temel ilkelerde promosyon nasıl ele alınmıştır?

Tıp Dili Kılavuzu ‘promosyon’u “yükselme, ilerleme; tanıtım” şeklinde tanımlamaktadır.
Türk Tabipleri Birliğinin belirlediği hekimlerin endüstri ile ilişkilerinde uyması gereken temel ilkelerden birisi de promosyona yöneliktir: “Tanıtım (promosyon) etkinlikleri hekimlerin eğitimine ve hasta bakımına katkı sağlayacak şekilde olmalı ve hekimin endüstri ve temsilcisine karşı bir yükümlülük duymasına yol açmayacak biçimde açık olarak yapılmalıdır.”

Sağlık sektöründe hangi sosyal düşünceler pazarlanmaktadır?

Sağlık sektöründe; aile planlaması, aşı, sigarayı bırakma gibi sosyal düşünceler pazarlanmaktadır.

Yönetim etiğine ilişkin ilke ve değerler nelerdir?

Bir meslek etiği olarak kamu yönetimi etiği de yönetim alanında, doğru davranışlara ulaşmak için gerekli olan ilke ve standartlar hedeflenmektedir. Yönetim etiğine ilişkin ilke ve değerler şu şekilde tanımlanmaktadır:
• “İyi davranışta bulunma ve kötü davranışlardan kaçınma konusunda, kamu görevlilerine rehberlik ederler,
• Devlete ve kamu görevlilerine olan güveni artırırlar, yönetimin meşruiyetini geliştirirler ve devlet-halk bütünleşmesini sağlarlar,
• Kamu kurumlarındaki yönetsel davranış standartlarını yükseltirler,
• Değerlerin çatıştığı durumlarda karar vericilere ve uygulamacılara yol gösterirler,
• Sosyal dokuyu, ekonomik gelişmeyi, demokrasiyi ve hukuk devletini güçlendirirler.
• Kamu hizmetlerinin maliyetini düşürür ve kalitesini yükseltirler”.

Yöneticilerin uyması gereken etik kurallar nelerdir? 

Yöneticilerin uyması gereken etik kurallarından bazıları şunlardır:
Adil olmak, mantıklı olmak, yerinde kararlar vermek, başarıyı paylaşmak ve mert ve cesur olmak, alçak gönüllü bağışlayıcı ve koruyucu olmak, bilgili ahlaklı ve namuslu olmak, sabırlı eğitici ve öğretici olmak, anlaşılır dille konuşmak, çalışanlarını tanımak, kanaatlerini delillere dayandırmak, özel dostluk ilişkilerinden kaçınmak, iş bölümünü doğru yapmak ve verimliliği artırmak, çalışanların yenilik yapmalarına yardımcı olmak, çalışanlara iyi davranmak, zor durumlarında yardım etmek ve şikayetleri sabırla dinlemek”.