Sağlık Bilimlerinde Ve Yönetiminde Etik Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

"Kurum felsefesi" ne anlama gelmektedir?

Kurum felsefesi, kurumun amaçlarına ulaşma yolunda kılavuz edindiği en temel ilke, anlayış ve değerleri ifade etmektedir. Kurum felsefesinin varlığı, özellikle birbiriyle rekabet hâlinde olabilen görüş ve yaklaşımlardan kaynaklanan çatışmaların en alt düzeye indirilmesine yardımcı olacaktır.

"Vizyon" ne anlama gelmektedir?

Vizyon, kurumun (ya da herhangi bir organizasyonun) öngörülebilir bir gelecekte olmak istediği yere işaret eder.

"Misyon" ne anlama gelmektedir?

Misyon, bir kuruma yön vermek ve anlam kazandırmak amacıyla belirlenmiş ve o işletmeyi benzerlerinden ayıran görev ve ortak değerlerdir. Bu bağlamda misyon, bir işletme veya örgütün (ya da kurumun) “kuruluş ve varoluş nedeni”ni açıklayan, temel amaç ve hedefini net bir şekilde ortaya koyan bir ifadedir.

Kurumsal Felsefe Bildirgesi, hangi unsurları kapsamalıdır?

- Örgütsel İçerik

- Hastalarla İlişkiler

- Çalışanlarla İlişkiler

- Toplumla İlişkiler

- Diğer Kurumlarla İlişkiler

Kurumsal Felsefe Bildirgesi kapsamında hastalarla ilişkiler nasıl olmalıdır, açıklayınız. 

Hastalarla İlişkiler: Hiç kimse sağlık kurumlarının hastalar açısından rolünü kişilere saygı, iyilik, kasten zarar vermeme ve adaletli olma gibi erdemler kapsamında belirlemeyeceğini düşünemez. Bu değerler hastalara sunulan tıbbi hizmetlerin saygı ve insan onurunu arttıracak şekilde gerçekleşmesini sağlar. Bu anlamda, çalışanlar hastalara karşı görev ve sorumluluklarını bilmek zorundadırlar. Hastalar, sağlık kurumlarının var olma sebebi olup, tüm çabalar yüksek kalitedeki hizmetleri güvenle sunarak hastaların  ihtiyaçlarının karşılanmasına yönlendirilmelidir.

Kurumsal Felsefe Bildirgesi kapsamında çalışanlarla ilişkiler nasıl olmalıdır, açıklayınız. 

Çalışanlarla İlişkiler: Aynen hastalarda olduğu gibi, kadrolu ve geçici personele de saygı ve bağlılık çerçevesinde davranılmalıdır. Çalışanlar bir kurumun en önemli varlıklarıdır çünkü sonuçta hizmetin ne şekilde sunulacağına onlar karar verirler. Aynen hastalarda olduğu gibi amaçları gerçekleştirme yolunda bir araç olarak görülmemelidirler. Çalışanlarla ilişkilerin etik yönü, kurumsal politikalarda en fazla yer alan unsurdur. Personelle ilgili olarak etik konuların ele alınması iyi bir yönetimin varlığının da göstergesidir.  Çalışanlar kurumsal değerlerin neler olduğunu bilmeli ve yönetimin bu değerlere uygun hareket ettiğini görmelidir. Çalışanlar ve tıbbi personel, bir kurumun felsefesi, vizyonu ve misyonunun geliştirilmesi çabalarına katılmalıdır. 

Kurumsal Felsefe Bildirgesi kapsamında toplumla ilişkiler nasıl olmalıdır, açıklayınız. 

Toplumla İlişkiler: Faaliyette bulunan bölgede yaşayan insanlar ile sağlık kurumu arasında güçlü ilişkiler vardır. Kurum felsefesi, kurumun toplumla olan ilişkisini açık bir şekilde belirtmelidir. Örneğin maliyetin altında ya da ücretsiz hizmet sunulması açısından, ödeme gücü sınırlı ya da hiç olmayan hastalara karşı kurum ne tür bir yükümlülüğe sahiptir? Bu ve bunun gibi soruların önceden cevaplanması, kurumun kendisi ve oynayacağı roller açısından önemli konular hakkında düşünmesini sağlayacaktır. Bu tecrübe, kurumsal felsefenin daha iyi bir hâle getirilmesine yardımcı olur ve kurumun kendi iç gözlemlerini yapması ve çalışanların kurumsal kültürün oluşturulması ve güçlendirilmesi çabalarına dahil olması için fırsat sağlar.

Kurumsal Felsefe Bildirgesi kapsamında diğer kurumlarla ilişkiler nasıl olmalıdır, açıklayınız. 

Diğer Kurumlarla İlişkiler: Çevresel koşullar değiştikçe kurumsal felsefenin gözden geçirilmesi zorunludur. Bir sağlık kurumu, mevcut ya da olası rakipler de dahil olmak üzere diğer kurumlarla doğrudan ve dürüstçe baş etmek için çaba göstermelidir. Bu etik yaklaşım rekabetin etkinliğini de azaltmaz; kurum sadece hiçbir aldatma niyeti olmadan dürüstçe rekabet etmektedir. Geçmişte sağlık kurumlarının işbirliği yapmaları yönünde çok az özendirici bulunmaktaydı ancak günümüzde ekonomik baskılar kimi sağlık kurumlarını birleşme, ortak girişim kurma gibi işbirliklerine zorlayabilmektedir. Farklı kurumsal felsefeye sahip organizasyonların işbirliği durumunda çeşitli sıkıntılar yaşaması olasıdır.

Hem vizyon hem de misyonun geliştirilmesinde hangi adımlar izlenmelidir, açıklayınız. 

• İlk adım olarak, yöneticilerin vizyon ve misyon bildirgelerinin ne olduğu ve işlevleri hakkında daha iyi bilgi sahibi olmaları amacıyla bu konuda yazılmış yayınlar derlenir ve yöneticilerden bunları çalışması istenir.
• İkinci adımda yöneticilerden kurum için bireysel vizyon (ya da misyon) bildirgelerini hazırlamaları istenir.
• Üçüncü adımda, üst yöneticilerden oluşan bir komite yöneticilerden gelen tüm vizyon bildirgelerini tek bir belge üzerinde birleştirir. Taslak bildirge daha sonra tüm yöneticilere gönderilir ve onlardan ekleme, çıkartma ve değişiklik yapmak istedikleri noktaları belirtmeleri istenir.
• Dördüncü adımda, bir toplantı organize edilir ve yöneticilerden gelen geribildirimlerden yararlanılarak bildirgeye son hâli verilir. Bildirge son hâlini aldığında, bunun tüm yönetici ve çalışanların dikkatini çekecek şekilde onlara nasıl ulaştırılacağının kararının verilmesi gereklidir. Bazı kurumlar bunun için vizyon hazırlama sürecini video şeklinde üreterek tüm çalışanların izlemesini sağlamaktadır.

Vizyon, bir kuruma neler kazandırır, açıklayınız. 

• Vizyon, insanlara kılavuzluk ederek onlara yol gösterir.
• Yaratıcılık ve yenilikçiliği destekler.
• Vizyon insanlara olumlu konuları çağrıştırır.
• Vizyon, insanlara ilham kaynağı olur.
• Vizyon, insanlara geri bildirim verir.
• Vizyon, insanlara serbest düşünme, bağımsızlık ve özgürlük hissi verir.
• Vizyon, aydınlatıcıdır.
• Vizyon, davranışsal uyarılar ve çekicilik kazandırır.
• Vizyon, itici güç ve alışkanlıklar yaratır.
• Yüksek performansta uzun süreli çalışmayı olumlu ve mümkün kılar.
• Vizyon parlak hedefler için çalışanı motive eder.
• Vizyon kapasiteyi geliştirir

Etkili bir misyon bildirgesi, hangi bileşenleri içermelidir?

- Müşteriler
- Ürün ya da hizmetler
- Pazarlar
- Teknoloji
- Hayatta kalma, büyüme ve kârlılık yönündeki düşünceler
- Felsefe
- Özgünlük
- Kamusal imaj
- Çalışanlar

"Etik ilkeler" ne anlama gelmektedir, açıklayınız. 

Etik ilkeler, etik açıdan bir yargıya ulaşılabilmesi için başvurulan, genelleştirilmiş anlatımlardır. Etik ilkeler tek ve mutlak bir ilke yerine bir dizi ilkeye dayanmaktadır. Belirli bir davranışın gerekçelendirilmesinde yani neden yapılması ya da neden yapılmaması gerektiği gerekçeleriyle açıklanır.

Tıp etiği ilkeleri ile ilgili olarak Beauchamp ve Childress’in ortaya koyduğu ve hem uluslararası tıp otoritelerince hem de akademik etik çalışmaları yapanlar arasında benimsenmiş olan dört temel ilke nelerdir?

Tıp etiği ilkeleri ile ilgili olarak Beauchamp ve Childress’in ortaya koyduğu ve hem uluslararası tıp otoritelerince hem de akademik etik çalışmaları yapanlar arasında benimsenmiş olan dört temel ilke: Yarar sağlama, Zarar vermeme, Özerklik, ve Adil olma şeklinde özetlenmektedir.

Tıp Etiği İlkeleri arasında yer alan "Yararlılık İlkesi"'ni açıklayınız. 

Yararlılık ilkesi, sağlık uğraşları içerisinde hastaya öncelikle ve her şeyin üzerinde yararlı olmayı öngören bir ilke olarak tanımlanabilmektedir. Yarar sağlama ilkesi söz konusu olduğunda hastanın mutlak bir önceliği vardır. Ancak yarar sağlama ilkesi hayata geçirilirken hastanın mutlak önceliği ile sınırlı tutulmayıp, hasta yakınları, meslektaşlar, toplum ve tıbba yönelik açılımlar da göz önüne alınmalıdır.

Tıp Etiği İlkeleri arasında yer alan "Zarar Vermeme İlkesi"'ni açıklayınız. 

Zarar vermeme ilkesi hem kasıtlı olarak başkalarına zarar vermeme hem de başkalarına zarar verme riski olan eylemlerde bulunmamayı gerektirmektedir. Bu ilke de aynı yararlılık ilkesinde olduğu gibi sadece hastaya zararlı olmaktan kaçınılması gerektiği ile sınırlı değildir. Etik değerlendirmelerde gerek sağlık profesyonelleri gerekse üçüncü kişiler ve toplum da zarar vermeme ilkesi kapsamında düşünülmelidir.

Tıp Etiği İlkeleri arasında yer alan "Adalet İlkesi"'ni açıklayınız. 

Adalet ilkesi araç-gereçten her türlü hizmet alımıyla ilgili tıbbi kaynakların gereksinimlere göre, eşit ve dürüstçe dağılmış olmasını gerektirir. Bu ahlaki ilke ile tedavi ve bakımda kullanılan araç gereç ve teknik donanım kaynaklarının, hastaların bireysel gereksinimleri doğrultusunda eşitlik ilkesine uygun olarak dağılımı sağlanmaktadır. Kişiler, etnik kökenleri, politik düşünceleri, milliyetleri, cinsiyetleri, dinleri ya da kişisel özellikleri ne olursa olsun gerekli sağlık bakımını alma konusunda diğerleriyle eşit haklara sahiptir.

Tıp Etiği İlkeleri arasında yer alan "Özerkliğe Saygı İlkesi"'ni açıklayınız. 

Özerklik insan olmanın en önemli ögelerinden biridir ve insan haklarının temelini oluşturmaktadır. Başka bir ifadeyle özerk birey yasal sınırlar içerisinde, özgürce davranabilme, bağımsız olarak kendi başına düşünebilme, kendi hakkında karar verebilme ve bu karara dayanan bir eylemde bulunabilme yeterliliği içerisinde olandır.  Bu ilke doğrultusunda hastayı dikkatli biçimde dinleme, sorunlarını yanıtlama, hastalığa ilişkin bilgileri aktarma ve sonuçta bu ilgiler ışığında, hastanın kendi özerk seçim ve eylemine olanak tanımayı amaçlayan kurallar üretilmektedir. 

Tıp Etiği İlkeleri arasında yer alan "Aydınlatılmış Onam İlkesi"'ni açıklayınız. 

Aydınlatılmış onam ilkesi, kişiye tıbbi bilgilerin doğru ve yeterli bir şekilde açıklanmasını gerektiren bir ilkedir. Bu ilkenin yerine getirilebilmesi için, hekimin tıbbi tedavi ve müdahale konusunda hastasını bilgilendirmesi, onayını alması gerekmektedir. Hastaya verilmesi gereken bilgilerin açıkça verilmiş olması, bilginin anlaşılır olması, hastanın gönüllü olması ve bunların sonunda hastanın onam vermiş olması, bu ilkenin gerçek bir aydınlatılmış onam olması için gereklidir.

"Etik kod" ne anlama gelmektedir?

Etik kodlar, bir organizasyonda çalışanların davranışına rehberlik eden temel değerlerin ve etik kuralların resmî ifadesidir.

Meslek etiği kodlarının hangi temel fonksiyonları yerine getirmesi beklenmektedir?

1. Mesleğin ideallerinin toplum ve meslek üyeleri arasında paylaşılmasını sağlayabilmek,
2. Meslekle ilgili etik davranışlara rehberlik yapabilmek,
3. Standartların altındaki davranışları disipline etmek ve kabul edilir davranış standartlarının geliştirilmesini sağlayabilmektir.