Sağlık Bilimlerinde Ve Yönetiminde Etik Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bir kişinin, bir toplumsal sınıfın, bir ulusun, bir kültür çerçevesinin vb. belli bir tarihsel
dönemde yaşamına giren ve eylemlerini yönlendiren inanç, değer, norm, buyruk, yasak ve tasarımlar topluluğu ve ağına ne ad verilir?

Ahlak

Sağlık adına yapılan kimi eylemlerin ahlaki açıdan sorgulanmasının doğal olduğunu söyleyebilir miyiz?

Evet. Çünkü sağlık alanındaki eylemlerin çoğunluğu toplumun gözü önünde gerçekleşmekte ve eylemlerin sonuçları doğrudan bireyi dolaysıyla toplumu etkilemektedir. 

Tıbbi ortamları ve ilişkileri düzenleyen; bu bağlamda sağlık profesyonellerinin yerine getirmesi ve kaçınması gereken eylemleri belirleyen, anayasa maddesi, kanun, ulusal mevzuata dâhil edilmiş uluslararası sözleşme, tüzük, yönetmelik ve daha alt düzeydeki idari düzenlemeler ve içtihat kararları şekildeki resmî kuralların tümüne ne ad verilir?

Sağlık mevzuatı

Etik ile hukuk kavramlarının başlıca ortak noktası nedir?

Normatif olmalarıdır. Bir başka ifadeyle ikisi de kural koyucu sistemlerdir.

1. Vergilerin zamanında ödenmesi,
2. Bir kamu görevlisinin, parasını bir kapkaççıya kaptırdığı için ödemesini son ödeme tarihinden sonra yapmak isteyen bir emeklinin bu talebini kabul etmesi,
3. Bazı kamusal ya da özel mal ve hizmetlerin bedellerinin makul olarak adlandırılabilecek düzeyin çok üstünde belirlenmesi,
4. Hırsızlık yapmak

Etik ile yasalar arasındaki ilişkiye göre yukarıdakilerden hangisi etik olmayan ve yasal olmayan bir davranışa örnektir?

Hırsızlık yapmak

"Bir araştırmacının hayvanları deneylerinde kullanırken hayvanların da bir canlı olduğunu unutmaması ve hayvan haklarına saygı göstermesi" hangi etik kavramına bir örnektir?

Etik değer

İş ahlakındaki gelişmeler tarihsel dönemler itibariyle nasıl sınıflandırılır?

İş ahlakının gelişme dönemlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• İş dünyasındaki ahlak arayışı dönemi (1900-1920),
• İş dünyasında profesyonellik ve iş ahlakı dönemi (1920-1950),
• İş dünyasında büyüyen ölçekler ve iş ahlakı hakkında karmaşıklık dönemi (1950-
  1970),
• Önleyici ve düzenleyici iş ahlakı arayışı dönemi (1970-1990),
• Küresel işletmecilik ve küresel iş ahlakı dönemi (1990’dan günümüze).

İnsan katılımcıların yer aldığı araştırmalarda bazı temel etik kuralların olması gerektiği ve kural koyma ihtiyacı, ilk kez dünyanın dikkatini ne zaman çekmiştir?

1947 yılında Nürnberg Savaş Suçları Mahkemesinde Nazi liderlerinin yargılanması sırasında dikkatini çekmiştir.

Tıp tarihi için bir ilk olabilecek “yazılı olur” almanın başlatılması kim tarafından ve nasıl başlamıştır?

Amerikalı askerî hekim Walter Reed ve arkadaşları 1900’lü yıllarda Küba’da insanlar üzerinde sarıhumma denemeleri yapmıştır. Reed’in araştırma arkadaşlarının birinin kendi üzerinde de deneyi kabul etmesi ve bunun üzerine ölmesi nedeniyle, Reed yaptığı deneyin riskini anlayarak deneye katılacaklarda tıp tarihi için bir ilk olabilecek “yazılı olur” almayı başlatmıştır.

İkinci Dünya Savaşı öncesinde insanlar üzerinde yapılan tıbbi araştırma örneklerinin en kötüleri kimler tarafından yapılmıştır?

Nazilerce yapılanlar bu süreçteki en kötü denemelerdir. Bu deneyler sırasında binlerce insan sakat kalmış veya ölmüştür.

Amerika Birleşik Devletleri’nde 1932-1972 yılları arasında Alabama Tuskegee’deki halk sağlığı kliniğinde yürütülen çalışma, hangi hastalığın Afrika kökenli Amerikalılardaki seyrini izlemek üzere planlanmıştır?

Frengi hastalığı

1956-1980 yılları arasında New York'taki Willowbrook Eyalet Okulunda Saul Krugman ve Joan Giles adlı araştırmacıların zekâ geriliği olan çocuklar üzerinde hangi hastalık ile ilgili denemeler yapmışlardır?

Hepatit

Tıbbi araştırmalarda uyulması gereken temel etik ilkelere kaynaklık eden temel düzenlemeler nelerdir?

Bu düzenlemeler arasında Nürnberg Code, Helsinki Bildirgesi, Belmont Raporu, CIOMS/İnsan Öznelerdeki Biyomedikal Araştırma için Uluslararası Kılavuz ve CIOMS/IC’nin İyi Klinik Uygulamalar Kılavuzu sıralanabilir.

İnsanlara hayatları sırasında rehber olan ve böylelikle de onlara kullanacakları normlar sağlayan etik türüne ne ad verilir?

Normatif Etik

Teleolojik-Sonuççu Kuramlar kaça ayrılır, nelerdir?

Teleolojik kuram kapsamında Egoizm ve Faydacılık olmak üzere iki kuram yer almaktadır.

Etik ile deontoloji arasındaki en belirgin fark nedir?

Etik ile deontoloji arasındaki en belirgin fark, kullandıkları yöntemlerden ve ortak konulara farklı yaklaşmalarından kaynaklanmaktadır. Etik, henüz çözümlenmemiş, yerleşik normların dışında kalan sorunlarla ilgilenir ve bu açık uçlu sorunlarda ilkelerin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapar. Bu nedenle etik her zaman tartışmaya açık bir alandır. Etiğin üzerinde çalıştığı sorunlar çözüme kavuştuğunda ve çözümle ilgili normlar belirginleştiğinde bilgiler artık deontolojinin konusu hâline gelmiş sayılır.

Doğalcılık ve Görecelik kuramları hangi etik kuramı kapsamında ele alınır?

Meta-Etik Kuramı

Hekimliğin uzmanlık gerektiren, uygulamalı bir alan olması nedeniyle ilk olarak tıp alanında ortaya çıkan uygulamalı etik türü hangisidir?

Mesleki Etik

Kamu görevlilerinin davranışlarında rol oynayan temel etkenler nelerdir? Buna göre kamu etiği nasıl tanımlanır?

Kamu görevlilerinin davranışlarında iki temel etken rol oynamaktadır. Bunlardan biri yasalar, diğeri etik değerlerdir. Yasalar, kamu görevlilerinin davranışlarını dışsal olarak belirlemekte ve denetlemekte iken; etik değerler, davranışı içsel olarak yönetmekte ve denetlemektedir. Davranışların dıştan belirlenmesinde rol oynayan yasalar ve kurallar, kamu görevlilerini kamu yararı doğrultusunda eylemde bulunmaya zorlamaktadır.

Kamu görevlilerinin davranışlarının dışsal belirleyicisi olarak ele alındığında, kamu yönetimi etiği, kamu çalışanının her türlü davranışını yasalara, etik kodlara ve çeşitli kurallara göre yapması olarak tanımlanabilir. Kamu görevlilerinin davranışlarının içsel belirleyicisi olarak ele alındığında ise kamu yönetimi etiği, kamu görevlilerinin eylemlerini, bireysel ahlaki değerleri referans alarak yapması anlamına gelmektedir.

Bilim yapan, bilimsel bilgi üreten bilim adamının faaliyeti sırasında uyacağı ahlaki talep
ve yükümlülükleri ele alan uygulamalı etik dalına ne ad verilir?

Bilim Etiği