Temel Sağlık Ve Hastalık Bilgisi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Niteliği nedeniyle kendine özgü oldukça geniş bir alana sahip olan “sağlık” teriminin birkaç adet tanımı vardır. Bunlar nelerdir?

Bireylerin “yaşamlarını sürdürebilmelerinden”, “hasta olmamalarına”, “günlük aktivitelerini yerine getirebilme yeterliliklerine”, “mutluluk duygusuna sahip olmalarına” ve “iyilik hâlinin sağlanmasına” varıncaya kadar farklı şekillerde tanımlanmalar söz konusudur.

Sağlığın, pozitif yönde en kapsamlı tanımını hangi kuruluş yapmıştır?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

Sağlığın pozitif anlamda en iyi tanımını Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ=WHO) kaç yılında yapmıştır?

Sağlığın pozitif anlamda en iyi tanımını Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ=WHO) 1948’de yapmıştır.

Sağlığın, pozitif yönde en kapsamlı tanımını Dünya Sağlık Örgütü yapmıştır. Bu tanıma göre sağlık nedir?

Bu tanıma göre sağlık, “sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, mental (zihinsel, akılsal ve duygusal) ve sosyal yönden tam bir iyilik hâli” olarak ifade edilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü'nün yaptığı tanıma göre sağlık, “sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, mental (zihinsel, akılsal ve duygusal) ve sosyal yönden tam bir iyilik hâli” olarak ifade edilmektedir. Bu tanımın, sağlıkla alakalı yapılan diğer tanımlara göre önemi nedir?

Bu tanımın önemi, sağlığın fiziksel yönüne olduğu kadar psikolojik ve sosyal boyutlarına da vurgu yapmasıdır.

Sağlık, bireysel ve çevresel etkenlerin etkisi altındadır. Bireyin yaşantısına ya da tercihine bağlı bazı faktörler sağlığı olumlu ya da olumsuz etkiler. Bu tanıma neler örnek olarak gösterilebilir?

Örneğin, sigara içmemek, alkol kullanmamak, alkollü araba sürmemek, düzenli spor yapmak, yeterli ve dengeli beslenmek sağlık için olumlu davranışlardır.

Irk, genetik faktörler, yaşlanma gibi durumlar tercihe bağlı değildirler ve değiştirilemezler. Ancak, önceden öngörülebilen durumlar söz konusu olduğunda gerekli önlemlerin alınması sağlığı olumlu etkileyebilir. Bu tanıma neler örnek verilebilir?

Örneğin, ailesinde hipertansiyon rahatsızlığı birçok kişide bulunan birinin yaşam tarzını bu yönde değiştirmesi ya da yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkabilecek durumların (hipertansiyon, şeker hastalığı, iskelet-kas sistemi rahatsızlıkları, gibi) önceden öngörülerek bu durumlara yol açan faktörlerin kontrol altına alınması, düzenli sağlık kontrollerinin yapılması gerekir.

Tenimizin dışındaki herşey çevredir ve bireyler içinde yaşadığı yakın ve uzak çevre ile sürekle etkileşim hâlindedir. Birey ve çevre arasındaki sağlık açısından olumlu etkileşime örnek olarak neler gösterilebilir?

Temiz havayı, yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayacak şekilde temiz ve güvenli besin, temiz su, güneş ışınlarının etkisiyle vücudumuzda vitamin D’nin aktifleşmesi anlamında bu etkileşim olumludur.

Tenimizin dışındaki herşey çevredir ve bireyler içinde yaşadığı yakın ve uzak çevre ile sürekle etkileşim hâlindedir. Birey ve çevre arasındaki sağlık açısından olumsuz etkileşime örnek olarak neler gösterilebilir?

Hava, su, besin kirliliği nedeniyle zararlı etkenlerin vücuda alınmasıyla da olumsuzdur.

Genetik hastalıklar neyin sonucunda ortaya çıkar?

Genlerde ve kromozomlarda görülen anomaliler ve mutasyonlar sonucu bazı genetik hastalıklar ortaya çıkabilir. 

Genlerde ve kromozomlarda görülen anomaliler ve mutasyonlar sonucu bazı hastalıklar ortaya çıkabilir. “Genetik Hastalıklar” genellikle vücuttaki tüm hücrelerde bulunan ve döllenme ile birlikte ortaya çıkan hastalıklardır. Genetik hastalıklara neler örnek olarak gösterilebilir?

Örneğin; Down sendromu (insanda fazladan bir kromozom 21’in bulunması), Turner sendromu (45X0, yani eşey kromozomlardan birinin eksik olması), Klinefelter sendromu (47 XXY, yani 2X kromozomlu erkek), yarık damak, yarık dudak vb.

Bazı hastalıklarda genetik yapı, ailede birilerinin bu hastalıkla karşı karşıya kalması sonucu yatkınlık veya riskin artışı olarak ortaya çıkar. Hangi hastalıklar buna örnek olarak gösterilebilir?

Örneğin; Diyabetes Mellitus (şeker hastalığı), koroner kalp hastalığı, hipertansiyon, meme, mide, kolon gibi bazı kanser türleri gibi hastalıklarda ailede bu hastalıklarla karşı karşıya kalmış olanlar varsa genetik akrabalarda da bu hastalığın görülme riski artabilir.

Genellikle bebeklerde ve çocuklarda görülen ve bulaşıcı olan hastalıklar nelerdir?

Kızamık, boğmaca, suçiçeği

Lösemi (kan kanseri)'nin önemli bir bölümü hangi yaş bireylerde görülür?

Çocuklarda görülür.

Tip I DM hangi yaş gruplarında sdaha sık görülür?

Tip I DM daha çok çocuk ve ergenlerde görülür.

Tip 2 DM hangi yaş grubundaki bireylerde daha sıklıkla görülür?

Erişkin ve yaşlılarda görülür.

Koroner kalp hastalığı, hipertansiyon, serebrovaskuler hastalıklar (beyin damarlarının tıkanması veya kanamalar) hangi yaş gruplarındaki bireylerde görülen hastalıklardandır?

Koroner kalp hastalığı, hipertansiyon, serebrovaskuler hastalıklar (beyin damarlarının tıkanması veya kanamalar), erişkin ve yaşlılarda görülen hastalıklara örnektir.

Bazı hastalıklar her iki cinste de görülmekle birlikte cinsiyete özel sağlık sorunları da vardır. Bu tanıma uygun olarak örnek gösterilebilecek hastalıklar nelerdir?

Örneğin; yumurtalık kanseri, rahim kanserleri, doğumda rahim yırtılmaları, vaginal kanamalar ile meme hastalıkları doğal olarak kadınlarda; benign prostat hipertrofisi (erkeklerdeki prostat organının iyi huylu büyümesi, ama idrar yollarını tıkaması), prostat kanseri, testis torsiyonu (testislerin torba içinde dönmesi sonucu kansız kalması) gibi hastalıklar da erkeklerde görülür. 

Bazı hastalıklar bazı ırklarda daha az, tersine bazılarında daha yüksek görülebilir. Buna örnek olarak böbrek taş hastalığı gösterilebilir. Açıklayınız.

Örneğin; böbrek taş hastalığı Amerika yerlilerinde ve siyah ırkta daha az, beyaz ırk ve Asyalılarda daha sık görülmektedir.

Hemen her yaşta fiziksel aktivitenin olumlu birçok yanı vardır. Özellikle hangi sistemler için doğru, bilinçli ve sürekli yapılan fiziksel aktivitelerin olumlu etkileri söz konusudur?

Kas-iskelet, dolaşım, solunum, gastrointestinal (sindirim), boşaltım ve nörolojik (sinir) sistem için doğru, bilinçli ve sürekli yapılan fiziksel aktivitelerin olumlu etkileri söz konusudur.

Bugün için erişkinler için kabul edilen en önemli fiziksel aktiviteler, normal günlük aktivitenin dışında nedir?

Haftada 3-4 defa en az 45 dakika belirli bir tempoda düz yolda yürüyüş ve haftada 2-3 defa 30 dakikalık yüzmedir.