Radyo ve Televizyonda Program Yapımı Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

İnandırma ve harekete geçirme işlevi nedir?

Radyo ve televizyon bir kitle iletişim aracı olarak ortaya çıkışından bu yana; izler kitleleri ikna ederek, kazanç artırma ve satın almaya yönelterek yaşam biçimlerinin değişmesinde rol oynayan önemli araçlar haline gelmiştir.
Radyo ve televizyonun inandırma ve harekete geçirme işlevi, tanıtım ve reklam türü yapımlarda daha fazla ön plana çıkmaktadır. Bunun nedeni, program türünün temel amacının reklamı yapılan ürün ya da hizmettin satın alınmasını sağlamaktır.

Radyo ve televizyonun avantaj ve dezavantajları nelerdir?

Bunlar şu şekilde sıralanabilir: Hedef kitle seçme olanağı, hareket etkisi ile mesaj taşıma veya mesaja bağlılık, güçlülük imajı, çabukluk, taşınan mesajın kalıcılığı ve etkisi, maliyet, hatırlatıcı özellik, faydalarının gösterimi, zaman kullanımı, duyguların sunumu, imaj yaratma, ekranın boyutu ve etkisi, yayın kalitesi ve denetimdir.

Güçlülük imajı nedir?

Güçlülük imajı: Televizyonda yapım ve yayın maliyetlerinin yüksek olması, teknik altyapı ve elaman için sürekli yatırım yapılması gibi nedenlerden dolayı finansal olarak yayıncının güçlü olduğu imajı yaratılmaktadır.

Radyo ve televizyon yayın türleri nelerdir?

• Uydu yayını: Radyo ve televizyon programlarının yetkili yayıncı veya hizmeti temin edecek kişi veya kuruluş tarafından şifreli veya şifresiz olarak uzayda sinyal iletebilen herhangi bir araç vasıtasıyla yapılan yayın türüdür.
• Kablolu yayın: Radyo, televizyon ve veri yayınlarının kablo, cam iletken ve benzeri bir fiziki ortam üzerinden abonelere ulaştırılmasını sağlayan yayın türü olarak ifade edilmektedir.
• İnternet yayını: Web TV olarak adlandırılan ve ücretsiz uydu yayını gibi bir noktadan belirsiz birçok noktaya dağıtılan sistemin yanında IPTV olarak adlandırılan ve daha çok sistem itibariyle kablolu yayıncılığa benzeyen bir yayıncılık sistemidir.
• Karasal Sayısal Yayın: Çatı anteniyle alınan televizyon yayınının sayısal teknolojiye uyarlanmış halidir.

Hareket etkisi ile mesaj taşıma veya mesaja bağlılık nasıl sağlanır?

Hareket etkisi ile mesaj taşıma veya mesaja bağlılık: Televizyon ses, görüntü ve hareket öğelerini birleştirdiğinden, günlük yaşamda mesajlarını daha etkili bir biçimde geniş izleyici kitlelerine ulaştıran en önemli kitle iletişim aracıdır. Televizyonda hareket, söz ve görüntü öğelerin bir arada kullanılması, bir süreklilik izleniminin sağlanması ve animasyon gibi farklı görüntü tekniklerinin kullanılması ile televizyon ekranı aracılığı ile sürekli bir bilgi akışı sağlanmaktadır.

Kamu ve özel yayıncılık arasındaki temel farklar nelerdir?

• Kamu hizmeti veren radyo ve televizyon kuruluşu, bulunduğu ülke sınırları içinde hemen her yerde izlenebilme özelliğine sahip olduğundan ülkenin tüm nüfusuna yayın yapmayı amaçlamaktadır. Oysa özel yayıncılık yapan bir kuruluş kar amacı güttüğü ve yayınlarını sürdürebilmesi için reklam alacağından, reklam verenlerin talepleri doğrultusunda potansiyel tüketicilerinin yoğun olduğu yerlerde yayın yapmayı amaçlamaktadır.
• Kamu yayın kuruluşları geniş bir izleyici yelpazesinde yayın yapmayı hedefler. Bunun nedeni farklı izleyici gruplarının farklı gereksinimlerini karşılamak zorunluluğudur. Kamu kuruluşu eğitim spotlarından belgesellere, sosyal sorumluluk kampanyalarından haberlere kadar olan bir yelpazede, sınırlı sayıda izleyicilerin izlediği programları yapmakla görevlidir. Kamu yayın kuruluşlarının ilkesi, bilgilendir, eğit ve eğlendir iken ticari yayın kuruluşlarının ilkesi sadece eğlendirmek, nadiren de bilgilendirmektir.
• Kamu yayın kuruluşları izleyicinin ulusal kimliği ve yaşadığı toplumun parçası olduğunu temel amaç olarak benimserken, özel yayın kuruluşları izleyici kitlesini artırmayı ve dolayısıyla reklam gelirini artırmayı hedeflerler.
• Kamu yayın kurumları programların nitelikli olmasını amaçlayarak, izleyicilere farklı program seçeneklerini kaliteli olarak sunmayı hedeflemektedir. Özel yayın kuruşlarının amacı ise tersine izlenme oranı ve izlenme payını en üst seviyede tutarak reklam gelirleriyle kar elde etmeyi hedeflemektedirler.

Çabukluk nedir?

Çabukluk: Radyo ve televizyon programlarının yaratım, yapım ve yayın süreçleri çok uzun süren ve çok emek isteyen süreçlerdir. Bu süreçler dikkate alındığında yaratım, yapım ve yayın aşamalarının yavaş olduğu söylenebilir. Bu nedenle de radyo ve televizyon programları yapılırken tasarım ve yapım süreçlerinin uzun zaman alacağı göz ardı edilmemelidir.

İzleyici kategorileri nelerdir?

• Potansiyel Dinleyici/İzleyici: Potansiyel dinleyici/izleyici kavramı radyo ve televizyon istasyonunun sinyallerini alabilen izleyicilerden oluşan küme olarak tanımlanabilir.
• Fiili Dinleyici/İzleyici: Fiili dinleyici/izleyici kavramı ise, belli bir anda belli bir radyo/televizyon kanalını izleyen kişilerdir. Fiili izleyici kitlesi, potansiyel kitle içinde çok küçük grupları yani belli bir anda belli bir radyo kanalını dinleyen televizyon kanalını izleyen kişilerin toplamını ifade etmektedir. 
• Hedef dinleyici/ İzleyici: Bir radyo/televizyon programcısının, televizyon kuruluşunun ya da reklam ya da program sponsorunun mesajlarının amacına ulaşabilmesi için en önemli gördüğü dinleyici/izleyici kümesidir.

Kitle iletişim araçlarının işlevleri üzerinde kimler çalışmıştır?

Kitle iletişim araçlarının işlevleri ilk kez Laswell (1960) tarafından bilgi verme, ikna etme ve toplumsallaştırma olarak ortaya konmuş ve Charles Wright (1961) bu işlevlere eğlendirme işlevini eklemiştir. Kenneth Boulding (1962) ise, ürün ve hizmetleri tanıtma fonksiyonunun da bu işlevlerden biri olduğunu belirtmiştir.

Multipleks işletmecisi nedir?

Karasal ortamdan sunulacak birden fazla yayın hizmetinin, bir veya birden çok sinyal hâline gelecek şekilde birleştirilerek, medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar ile altyapı işletmecisi veya verici tesis ve işletim şirketi arasında iletimini sağlayan kuruluş.

Eğlendirme işlevi nedir?

Radyo ve televizyonun eğlendirme işlevi; kişileri gündelik yaşamın tekdüzeliğinden ve sıkıntılarından uzaklaştırmada önemli bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Radyo ve televizyonun bu işlevi ile izleyenler
modern yaşamın sıkıntılarından ve sıradanlıktan bir anlamda kurtulmaktadır. Eğlenmenin bir gereksinim olduğu, ancak radyo ve televizyonun eğlendirirken, toplumsal değerlerin aşağılanmasına, kültürün bozulmasına yol açmaması gerekmektedir. Eğlendirme işlevi, her ne kadar diğer işlevlerin yerine getirilmesinde yardımcı bir unsur olarak görülse de, dinleyici/ izleyiciyi sıkıntılarından alıkoymak, hoş zaman geçirmesini sağlamak günümüz yayın ilkeleri içinde ilk hedef olmaktadır. Bu nedenle son yıllarda birçok ülkede, yalnızca eğlendirme amacına yönelik olarak yayına başlayan radyo ve televizyon kanallarının daha da arttığı gözlenmektedir.

Eğitme işlevi nedir?

Özellikle az gelişmiş ve kalkınmamış ülkelerde ön plana çıkan bu işlev ile kitlelerin eğitilmesi sağlanmaktadır. Radyo ve televizyonla eğitim, örgün eğitim programlarından çok farklı olarak, büyük kitleleri hedef alan, oldukça geniş kapsamlı bir program olan açık ve uzaktan eğitimi kapsamaktadır. Radyo ve televizyonun eğitme işlevi, her yaştaki bireyin sürekli olarak yaşam boyu eğitim kapsamında sadece konusu ders olan programlar aracılığı ile değil, farklı program türleri ile de yerine getirilmektedir. Radyo ve televizyon açık ve uzaktan eğitimde; öğretimi destekleme ve zenginleştirme, bilgi verme ve açıklama, anlatılan konuyu özetleme, güdüleme ve anlaşılması güç olay ve olguları sunma amacıyla kullanılır.

Taşınan mesajın kalıcılığı ve etkisi nasıl oluşur?

Taşınan mesajın kalıcılığı ve etkisi: Yayın akışı içerisinde gerçekleştirilen yayın planlaması kurumdan kuruma farklılıklar gösterdiği ve programlar dileyici/ izleyicilerin beklentilerine göre ve yayın kuruluşunun verdiği zaman diliminde yayınlanır. Radyo ve televizyon programlarının süresinin ne kadar olacağı ne kadar sıklıkta tekrar yayınlanacağı yayın kuruluşunun örgütsel yapısına, yayın ilkelerine ve ülkelere göre farklılıklar gösterebilir.

Maliyet nedir?

Maliyet: Diğer iletişim araçlarına göre radyo ve televizyon programlarının kişi başına yapım maliyeti yüksek, ancak yayın maliyeti oldukça düşüktür. Radyo ve televizyon kanalları bazı programları kendi olanakları ile gerçekleştirdiğinden program yapımında düşük bütçeler kullanılır. Radyo ve televizyon kanalları ayrıca farklı yapım şirketlerine program yaptırdıkları gibi, daha önceden yapılmış programların yayın iznini satın alarak program yayınını gerçekleştirebilir. Bu da maliyet artırıcı bir durumdur.

Sonraki dönemlerde iletişim araştırmaları kitle iletişim araçlarının bu temel
işlevlerine yeni işlevleri de etkilemiştir. Bunlar nelerdir?

• Toplumsal değişikliklerin getirdiği gerilimlerden uzaklaşmak için çeşitli programlarla ve dizilerle düş dünyası yaratmak,
• Yenilikler konusunda haber ve bilgi vermek,
• Toplumsal yaşamda yönetenler ve yönetilenler açısından denetim ve eleştiri yapmak,
• Toplumun eğitilmesini sağlamak,
• Kültürlerarası ve kuşaklararası etkileşimi sağlamak,
• Politik ve siyasi olayları yorumlayarak kamuoyu oluşturmak olarak sıralanabilir.

RTÜK nedir?

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 1994 yılında kurulmuştur. 3984 Sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluş ve Yayınları
Hakkında Kanunla kurulmuş olan RTÜK’ün temel görevi; radyo ve televizyon yayınlarını teknik ve içerik olarak düzenlemek ve yayınların kanunla belirlenen yayın ilkelerine uygun olarak kamu hizmeti anlayışıyla yapılmasını sağlamaktır. RTÜK kurulduğu yıldan bugüne ülkemizde yayın yapan radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarının kanunlara uygunluğunu denetlemekte ve kanunlara uymayan kuruluşlara da yaptırım uygulamaktadır. Günümüzde RTÜK 15.02.2011 tarihinde çıkan 6112 sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında kanun kapsamında yayın ilke ve esaslarına göre kamu ve özel yayıncılık kuruluşlarının uymasını sağlamakla ve denetlemekle yükümlüdür. RTÜK, bu görevini yayın izni ve lisans verme, iptal etme, uyarma, program durdurma veya para cezası gibi bir takım yaptırımlarda bulunarak gerçekleştirmektedir.

Mal ve hizmetlerin tanıtımı işlevi nasıl gerçekleşir?

Radyonun dinlenmesi ya da televizyonun izlenmesinde gerek haber, eğitim, kültür yayınlarının gerekse eğlence türü yayınların bir amacı da mal ve hizmetlerin tanıtımını sağlayan reklam yayınlarının izlenmesini sağlamaktır. Bu nedenle reklam televizyon yayınlarını ücretsiz izlemenin bir bedelidir. İstisnalar hariç tüm dünyada ister özel olsun isterse kamu yayıncılığı olsun reklam yayını televizyon kuruluşlarının en temel gelirlerinden birisidir. Özellikle özel kanallarda ve kamu yayıncılığı yapan kanallarda yaygın olan mal ve hizmetlerin tanıtımının sağlanmasının, bir başka değişle reklam verilmesinin nedeni, reklamdan elde edilen gelirlere bağlı olmasından kaynaklanmaktadır.

Duyguların sunumu nedir?

Duyguların sunumu: Radyo ve televizyon programlarında izleyicilerin ilgilerini, beklentilerini, düşüncelerini ve duygularını yansıtmak için çeşitli duygu durumlarının sunumu kullanılmaktadır. Radyo ve televizyon programlarında duyguların işler hale getirilebilmesi için “nostalji”, “üzüntü”, “şefkat”, “sevgi”, “aşk”, “ait olma”, “prestij”, “saygı” vb. gibi çeşitli duygusal durumlar görüntü ses, müzik, efekt ve hareket öğesi ile yansıtılmaktadır.

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu İzleme ve Değerlendirme Merkezi Başkanlığı program türleri sınıflandırma şekli nasıldır?

• Haber programları
• Spor programları
• Kültür programları
• Dini ve moral programları
• Eğitim programları
• Bilgilendiren/Eğlendiren programlar
• Gerçek insan yaşamında yola çıkılarak hazırlanan programlar ve Belgeseller
• Dramatik programlar
• Müzik programları
• Eğlence programları
• Program tanıtımları
• Reklamlar
• Diğer tür programlardır.

Başlıca geri besleme araçları nelerdir?

Radyo ve televizyon iletişiminin geleneksel yapısında, dinleyici/izleyicilerin anında katkısı bulunmadığı için, yani etkileşimli bir iletişim ortamı söz konusu olmadığı için, geri besleme gecikmeli olarak uygulanır. Yayın anında, ya da yayından sonra doğrudan televizyon kuruluşu veya çeşitli araştırma kuruluşlarının yaptıkları izleyici ölçümleri yani “izlenme oranı” ve “izlenme payı” ölçümleri ve etki araştırmaları, radyo/televizyon sistemlerinin başlıca geri
besleme araçlarıdır.

Analog yayın nedir?

Analog modülasyon tekniği kullanılarak kablo, uydu, karasal ve benzeri ortamlardan yapılan yayın hizmetleridir.

Radyo ve televizyon yapım ve yayınlarında ortak olarak uygulanması gereken ilke ve kurallar nelerdir?

• Doğruluk
• Tarafsızlık
• Uygun Dil ve Anlatım
• Değişik Kesimlerin Yadırgamayacağı Yayın Yapma Zorunluluğu
• Sıkıntı ve Üzüntü Verebilecek Unsurları Özenle İşleme
• Kötü Alışkanlıkların Yayınında Duyarlı Yaklaşım
• Yapımda Şiddete Yer Vermenin Zararını Değerlendirme

Ekranın boyutu ve etkisi nasıl oluşturulur?

Ekranın boyutu ve etkisi: Televizyon programlarının etkisi, izleyicilerin izlediği televizyonun ekran boyutuna da bağlıdır. İzleyiciler üzerinde, 102 ekran bir televizyonda daha etkili olan bir programın, 31 ekran bir televizyon ile izlenmesindeki etki daha azdır. Bu nedenle tüm televizyon programlarının daha etkili olması için, genel, orta ve yakın çekim ölçeklerinin kullanılması gerekir.

Kamu hizmeti yayıncılığı nedir?

Kamu Hizmeti Yayıncılığı, “halk için yapılan, halk tarafından finanse edilen ve halk tarafından kontrol edilen” yayıncılıktır. Kamu yayın kurumunun hedef kitlesi bütün ülke nüfusudur. Bu nedenle de bu yayın; o ülkenin nüfusunu, teknik olarak erişimi ve toplumdaki bütün grup ve katmanları kapsar ve toplumdaki tüm grupların farklı gereksinimlerini karşılayacak biçimde yayın yapmayı hedefler.

Özel yayıncılık nedir?

Özellikle, Amerika Birleşik Devletlerinde ortaya çıkan ve gelişen özel yani ticari radyo ve televizyon yayıncılığının amacı, reklam verenlerin ilgisini çeken potansiyel tüketici olan dinleyici/izleyici gruplarına yayın götürmektir. Bir başka deyişle amaç daha çok kar sağlamaktır. Bu yayıncılık türünde verici-alıcı araçlar, istasyonlar ve yayın zamanı bir tüketim malıdır ve bu nedenle de bu tür yayıncılık yapan kuruluşlar reklam geliri olmadan var olamazlar.

Bağımsız yapımcı nedir?

Serbestçe program üretme ve bu programları dağıtma hakkı bulunan, medya hizmet sağlayıcı kuruluşun kayıtlı çalışanı olmayan ve ürettiği programlar üzerinde, medya hizmet sağlayıcı kuruluşa devrettiği sınırlı süre dışında, 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında belirtilen haklara sahip gerçek veya tüzel kişiler.

Tematik yayın nedir?

Günlük yayın süresinin en az yüzde yetmişini haber, belgesel, eğitim, ekonomi, kültür, tarih, spor, müzik, sinema, dizi film, pazarlama veya benzeri konularda olmak üzere sadece belli bir türe veya genel izleyici kitlesi
dışında belli bir izleyici kesimini hedef alan programlara ayıran yayın.

Televizyonun özellikleri nelerdir?

Bir kitle iletişim aracı olarak 1940’lı yıllardan itibaren aynı anda milyonlarca geniş izleyici kitlelerine ulaşmaya başlayan televizyon ise, kulağa seslenmesinin yanı sıra göze de hitap etmesi ve hareket öğesi içermesi nedeniyle bireylerin eğitilmesi, eğlenme, bilgi alma, ürün ve hizmetlerin tanıtılması gibi amaçlar için kullanılmaktadır. Televizyon görme duyusunun gücünden ötürü, kulaktan çok göze hitap eden bir araç durumundadır. Ses ise televizyonda görüntüyü destekleyen bir yan bir unsur olarak kullanılmaktadır.

Haber verme işlevi nedir?

Radyo ve televizyonun işlevleri arasında en önemlilerinden biri haber verme işlevidir. Radyo ve televizyonun dünyanın herhangi bir bölgesindeki gelişmeyi çok uzaklardaki bir bölgeye anında gönderebilme özelliği, bu araçların önemini ve araçsal üstünlüğünü göstermektedir. Radyo ve televizyon sayesinde dünyadaki siyasi, ekonomik, kültürel, sosyal ve askeri gelişmeler anında izleyicilere ulaşmaktadır. Radyo ve televizyon, hangi müzik türünün popüler olduğundan dünyadaki sağlık sorunlarına, modadan, spor karşılaşmalarına kadar çok geniş bir alan üzerinde hedef kitlesine bilgi ve haber vermektedir.

Zaman kullanımı nasıl gerçekleşir?

Zaman kullanımı: Radyo ve televizyon zamanın farklı kullanımına olanak yaratmaktadır. Bir radyo ve televizyon programında kullanılan farklı teknik anlatım biçimleri ile zamanın kimi zaman sıkıştırılması, kimi zaman da uzatılmasını mümkündür. Ayrıca radyo ve televizyon programlarında süre sınırı olduğundan, programda yer alacak konuların da sınırlı ve az sayıda olması gerekir.

Radyo ve televizyon iletişim sürecinde yer alan unsurlar nelerdir?

• Kaynak
• Mesaj
• Kanal
• Alıcı
• Geri Besleme

Alıcı nedir?

Radyo iletişim sürecinde alıcı terimi dinleyiciler, televizyon iletişim sürecinde alıcı ise izler kitleyi tanımlamaktadır.

Editoryal sorumluluk nedir?

Programların içeriği ve seçimi ile radyo ve televizyon yayın hizmetlerinde bir yayın akış çizelgesi, isteğe bağlı yayın hizmetlerinde ise bir katalog içinde sunulmasına ilişkin düzenleme ve kontrol yetkisine sahip olmak.

Radyonun özellikleri nelerdir?

Radyo, teknik özelliklerinden dolayı hızlı bir haber akışı sağlayabilme, etkili bir şekilde dinleyicilerine ulaşabilme ve başka işlerle uğraşırken de dinlenebilme özelliğine sahiptir.

Hedef kitle seçme olanağı nedir?

Hedef kitle seçme olanağı: Hedef kitle radyo ve televizyon program türlerine göre belirlenmektedir. Ancak radyo ve televizyon programları bir yayın akışında yapım amaçları ve teknikleri açısından diğer kanal ve programlarla rekabet ettiği için radyo ve televizyon programlarının hedef kitlesi, bilinçli ve istekli dinleyici/ izleyicilerdir.

Hatırlatıcı özellik nedir?

Hatırlatıcı özellik: Televizyon, görüntü, ses ve hareket öğelerine sahip olduğu için dinamik bir iletişim aracıdır. Bu nedenle kişilerin daha önce edindiği deneyimleri akla getirdiğinden eğlence ve diğer işlevler açısından hatırlatıcı bir özelliğe sahiptir.

Faydalarının gösterimi nasıl olur?

Faydalarının gösterimi: Televizyon bir konunun, olayın ve olgunun olduğu gibi ya da dramatize edilerek gösteriminde kullanılan en güçlü araçtır. “Göstermek anlatmaktan veya söylemekten daha ikna edicidir” görüşü doğrultusunda televizyonunun iletişim ve eğitim aracı olarak “bir konunun gösterimi” amacı ile icat edildiği de söylenebilir.