Radyo ve Televizyon Programcılığının Temel Kavramları Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Radyo programları içerikleri bakımından beş ana türde incelenmektedir. Bunlar haber ve haber programları, müzik ve eğlence programları, kültür ve sanat programları, eğitim programları, reklam ve tanıtım programlarıdır.

Radyo programının hazırlanması sırasında üzerinde önemle durulması gereken altı temel öge vardır. Bunlar:

Programın konusu (özü)

Programın biçimi

Programın dili

Programın süresi

Programın yayın zamanı

Programın bütçesi

Programın konusunu kararlaştırmakta belirlenirken o radyo istasyonunun benimsediği yayıncılık anlayışı temel belirleyicidir.

Radyo programının sunuş tekniği o programın biçimidir. Konuya göre biçim belirlenir. Örneğin, programın amacı eğlendirmek ise sunuş tekniği de bu doğrultuda olmalıdır. 

Radyo programları biçimlerine göre; düz programlar, çok sesli programlar, oyunlaştırılmış ya da dramatik programlar, müzik formatı ve karma programlar olarak sınıflandırılmaktadır.

Bu program biçiminde ikiden fazla ses kullanılır. Açık oturumlar, forumlar ve yuvarlak masa söyleşileri bu türün örnekleridir. Bu tür çok sesli program türleri daha çok haber radyoları tarafından tercih edilmektedir.

Dramatik yapımların hazırlanması sırasında en temel unsur, program metninin radyo için yazılmış olmasıdır. Radyo metni, dinleyicinin anlatılanları zihninde canlandırabilmesini sağlamalıdır. İkinci önemli unsur ise metnin hayata geçirilmesi aşamasında bir başka ifade ile seslendirilmesi sırasında, seslendirenlerin oyundaki karakterlere uygun olması ve rollerini başarılı bir biçimde yapmaları dramanın etkisini artıracaktır.

Programın dili, radyo program yapımında en temel unsurlardan biridir. Televizyon dili ile farklı olmasının en temelinde görsellik vardır. Televizyonda kimi mesajlar görüntü ile tamamlanabilir. Oysa radyoda kullanılan tek araç sestir.

Radyoda birbirini izleyen programların 3 ya da 4 saat sürdüğü yayın akışı belirleme yöntemine ne ad verilir?

Radyo yapım aşamaları açısından programlar bant programlar ve canlı programlar olmak üzere ikiye ayrılır.

Radyo programı genel olarak yapılan işlerin farklılaştığı on iki aşamada gerçekleşir. Bunlar konu bulma, ön araştırma, öneri formu hazırlama, araştırma ve planlama, metin yazma, deneme, seslendirme, kurgu, zamanlama, denetleme, yayın ve yayın sonrası değerlendirme aşamalarıdır.

Radyo program yapımında ilk ve en zor aşama konuya karar verme aşamasıdır. En zor aşamadır çünkü konuyu doğru seçmek en önemli basamaktır.

Öneri formu hazırlama aşamasında konunun hangi dinleyici kitlesine, nasıl bir biçimde ve ne kadar süre ile yapılacağına ilişkin kararlar netleştirilir. Genel olarak araştırmalar yapıldıktan sonra olası programın bütçesi belirlenir ve program taslağı hazırlanır. Hazırlanan program taslağı ayrıntılandırılarak bir program önerisine dönüştürülür.

Önerisi kabul edilen programcı ilk olarak konu ile ilgili ayrıntılı araştırma yapar. Programın içeriğini oluşturacak malzemeler belirlenir. Nelerin kullanılıp kullanılamayacağına karar verilir.

Araştırma planı hazırlamak için programcı öncelikle şu sorulara yanıt aramalıdır:

• Konu hakkında dinleyiciler neleri merak ediyor olabilir?

• Konunun farklı boyutları neler?

• Konuyu nasıl sınırlandırmalıyım?

• Anlatacağım konu hakkında görüş alabileceğim uzmanlar kimler?

• Seçtiğim konu uzmanı kişi, aynı zamanda iyi bir konuşmacı mı?

• Konu ile ilgili yazılı ve işitsel malzemelerin tümüne ulaşabilir miyim?

Radyo metni yazarken yazım tekniğine ilişkin dikkat edilmesi gerekli özellikler şunlardır:

• Program metni bilgisayarla yazılmalıdır.

• Program metninin birden çok kopyası hazırlanmalıdır.

• Program metininin yazımına sayfanın iç kısmından başlanmalıdır. Sayfada kalan boşluklara

  gerektiğinde sunucu not alabilmelidir.

• Gerektiğinde not alınabilmesi için program metni çift satır aralığı yazılmalıdır.

• Program metnine sayfa numarası verilmelidir.

• Program metnindeki her sayfaya programın adı yazılmalıdır.

• Program metni arka sayfada devam ediyorsa belirtilmelidir

• Program metninin komutları büyük harfle yazılmalıdır.

• Program metninde kısaltmalara yer verilmemelidir.

• Program metninde yabancı sözcüklerin okunuşu yazılmalıdır.

Programcı, program konusunu metne dökerken, ilgi çekmek, merak uyandırmak, ortak ilgilere değinmek, canlılık sağlamak, güldürüye başvurmak, samimi olmak ve dilin kullanımına özen göstermek gibi başlıca özelliklerden yaralanır.

Yayına hazır hale getirilmiş bir radyo programının denetleme aşamasında programın, yayın ilkelerine ve programcılık ilkelerine uygun olup olmadığı kontrol edilir. Bu aşamada programcı kendisi programcılık ve yayın ilkeleri açısından programın ön denetimini kendisi yapar. Buna “oto kontrol” ya da “kendi kendine denetim” denir.

Yayın sonrası değerlendirme aşaması, yayınların hedef kitle üzerinde ne gibi etkisinin olduğu, verilen mesajın hedef kitle tarafından alınıp alınmadığını, alındı ise yararlanılıp yararlandırmadığının saptanmasını amaçlar.