Tedarik Zinciri Yönetimi Dersi 8. Ünite Özet

Küreselleşme

Küreselleşme, dünya genelindeki ekonomik, kültürel, siyasal ve sosyal değişmenin etkisiyle ülkelerin birbirleri ile yakınlaşmasıdır. Küreselleşme, değişim ve gelişime dayanmaktadır.

Küreselleşme sürecinin temel özellikleri özetle aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Tüketici davranışları giderek daha homojen bir yapıya sahip olur.
• İşletmeler arası ilişkiler gelişir.
• İşletmeler ve devletlerarasında yeni iletişim yöntemleri kullanılır.
• İşletme yönetimi ve yönetici profili değişir.

Küreselleşme ile ülkeler arasındaki ticaret artmış, ürün ve hizmetler hemen hemen her ülkeye ulaşır hale gelmiştir. Bu ürün ve hizmetlerin iletilmesini kolaylaştıran unsurlardan bazıları, ulaşımın artık daha hızlı ve kolay olması, iletişimin çeşitli ve ucuz olması, birçok ülkenin gümrük duvarlarını kaldırması olarak gösterilebilir. Dünya ticaretinin hareketlenmesi ile birlikte hem ürün ve hizmetlerin tüketiciye sunulmasında hem de üretim için tedarik edilmesinde taşımacılık önemli bir durum haline gelmiştir. Bu noktada, tedarik zinciri ve lojistik faaliyetler de küresel bir hal almıştır.

Küresel Kaynak Kullanımı

Rekabeti etkin kullanan, küresel serbest piyasa ekonomisinde en çok kar eden, küresel üretimde etkili olan ve uluslararası ticarete en çok yönelmiş ülkelere bakıldığında bu ülkelerin ticarette başarılı ülkeler olduğu görülmektedir. Küresel kaynak kullanımı da bu noktada onlar için önemli olmaktadır.

Kaynak kullanımı, ürün, malzeme ve hizmetlerin kimden ve nereden temin edileceği konusunda kararların alındığı süreç olarak tanımlanır. Küresel kaynak kullanımı ise, mal ve hizmetlerin jeopolitik sınırlar arasında oluşturulan pazarlardan temin edilmesi olarak tanımlanır.

Küresel kaynak kullanımının en önemli nedenlerden bazıları; diğer ülkelerdeki iç gücü ve hammadde maliyetlerinin düşük olması, yüksek vergi indirimlerinin uygulanması, gümrük vergilerinde ya indirim yapılması ya da o vergilerden muaf olunması sayılabilir.

Küreselleşen pazarlarda artık işletmeler, en ucuz yerlerden malzeme ve hammadde almakta, dağıtım ve işgücü maliyetlerinin düşük olduğu yerlerde üretim yapmayı tercih ederek ürünlerini uluslararası pazarlarda satışa sunmaktadırlar.

İşletmeleri uluslararası pazarlara iten nedenlerden bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Uluslararası Müşteriler
• Uluslararası Rekabet
• Yasal Düzenlemeler
• Yeni ve Geniş Pazarlar
• Ölçek Ekonomileri
• Maliyet Avantajı

Uluslararası Ticaret

Uluslararası ticaretin en önemli nedenlerinden biri ülke içerisinde üretilemeyen ya da yüksek maliyetler gerektiren ürünlerin başka ülkelerden satın alınmasıdır.

Uluslararası ticaret, ülkelerin fazla kaynakları ile üretmiş oldukları ürünleri ihtiyacı olan ülkelere satmak, kendilerinde az olan ya da hiç olmayan kaynaklardan üretilen ürünleri ise başka ülkelerden satın almaları olarak tanımlanır.

Ülkeleri birbirleri ile ticarete iten nedenler aşağıdaki gibi sıralanabilir (S:153, Şekil 8.1):

1. Üretim farklılıkları
2. Malların kalite ve kullanışlılık açısından farklı oluşu
3. Fiyat farklılıkları
4. Tüketici zevkleri

Tedarik Zinciri Yönetimi Tanımı

Tedarik Zinciri Yönetimi (TZY), müşteriye doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyattan ve tüm tedarik zinciri içinde mümkün olan en düşük maliyetten ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve paranın bütünleşik bir şekilde yönetilmesidir.

TZY, etkin bir şekilde yönetildiği takdirde işletmenin üretim ve pazarlama faaliyetlerini olumlu yönde etkiler. TZY’ nin etkin bir şekilde yönetilmesi ile işletme bazı amaçlara ulaşmayı hedeflemektedir. Bu hedeflerden bazıları:

1. Üretimin düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli olan malzeme, servis ve bilgi akışının kesintisiz bir şekilde gerçekleşmesi,
2. Ürün kalitesini en iyi şekilde koruyabilmek,
3. İşletmenin pazarlık ve rekabet gücünü arttırabilmek,
4. Yönetim giderlerini en alt seviyede tutabilmek

Küresel Tedarik Zinciri Yönetimi

Mal ya da hizmetlerin işlenmeden önceki halinden tüketiciye ulaştırılıncaya kadar geçen süre zarfında malzeme, para ve bilgi akışı gibi süreçlerin birbirleri ile çok koordineli olması gerekir. Faaliyet ve süreçlerin tedarik zinciri üyeleri arasında iyi bir şekilde yönetilmesi tedarik zinciri yönetimini ifade eder.

Tedarik zinciri faaliyet ve süreçlerinin birden fazla ülkedeki işletmeler arasında gerçekleşmesi durumunda ise Küresel Tedarik Zinciri Yönetiminden söz edilmektedir.

Küresel tedarik zincirinin küresel hale gelmesini tetikleyen bazı etmenler vardır. Bu etmenler şu şekilde sıralanabilir (S:155, Şekil 8.2):

• Çok uluslu işletmelerin ortaya çıkması
• Uluslararası entegrasyonların oluşturulması
• Dünya ticaret örgütünün oluşturulması

Tedarik zincirinin küreselleşmesi ile yöneticiler değişik engellerle karşılaşabilirler. Bu engeller;

• Zaman temelli rekabet engelleri,
• Ticari engeller,
• Ulaşım engelleri,
• Yeniden yapılanma engelleri,
• Ülkelerin kendilerine özgü engelleri.

Yöneticiler yukarıda bahsedilen engellerin yanı sıra KTZ faaliyetleri sırasında da faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde bazı problemlerle karşı karşıya kalabilirler. Bu problemlerden bazıları aşağıda belirtildiği gibi sıralanabilir:

• Ortak planlama problemleri, küresel ortama uygun niteliklere sahip personel bulma sorunları ve tecrübe yetersizliği,
• İletişim ve dil problemleri,
• Bölgelere göre kültürün farklılık göstermesi,
• Ülkelerarası kur ve bankacılık sistemindeki farklılıklar,
• Tedarik zinciri ortakları arasında oluşabilecek karşılıklı güven sorunlarıdır.

Tedarik zinciri yönetimi, işletmelerin başarıları için çok önemlidir. Bu nedenle daha iyi bir küresel tedarik zinciri yönetimi için ticaret hacminin genişlemesi, ihracatın çeşitlenmesi, doğrudan yabancı yatırım hacminin artması ve düzenli bir ekonomik büyümenin olması şarttır. Tedarik zinciri yönetimini başarıyla gerçekleştiren ülkelerin ticarette de başarılı olduğu söylenebilir. Bu anlamda dünyada 2007, 2010, 2012 yıllarında en iyi ve en kötü lojistik performans gösteren 10 ülkenin karşılaştırılması (S:157, Tablo 8.1-8.2) verilmiştir.

Küresel Yük Taşımacılığı Modları

Deniz Yolu Taşımacılığı; Uluslararası taşımacılığın temelini oluşturur ve tarihsel bir role sahiptir. Deniz yolu taşımacılığı diğer taşımacılık türlerine göre daha yavaş olmakla birlikte daha ucuz olan bir taşıma yöntemidir. Büyük hacimli ve düşük değerli ürünlerden olan kimyevi maddeler, muhtelif yağlar, metal döküntüler, kereste, borular, taşınmaları kendi tekerleği ile hareket eden ya da çekilebilen tüm araçlar, konteyner taşımaları, canlı hayvan ve soğuk malzemeler, kum, kömür, maden cevherleri gibi çabuk bozulmayan ürünler bu yolla taşınabilir. Bunların yanı sıra ise, yavaş olması, hava koşullarına bağlı olarak taşıma riskinin artması deniz yolu taşımacılığının zayıf yönleri arasında sayılabilir.

Küresel deniz ticaretinde kullanılan gemiler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (S: 158, Şekil 8.3):

• Kuru yük gemileri (Bulk Carries)
• Koyteyner gemileri (container Ships)
• Tanker gemileri (Tankers)
• Feribotlar (Ferries)
• Seyahat gemileri (Cruise Ships)
• Özel tip gemiler (Specialist Ships)

Havayolu Taşımacılığı; Havayolu taşımacılığı, denizyolu taşımacılığına göre daha kısa bir geçmişe sahiptir. En önemli yönü, yük ve yolcu trafiğini aynı araçta birleştiriyor olmasıdır. Havayolu taşımacılığı günümüzde dünya ticaretinin %34’ ünün gerçekleştirildiği bir taşımacılık türü haline gelmiştir. İlk profesyonel taşımacılık organizasyonu Uluslararası Hava Kargo Birliği (TIACA)’dır.

TIACA’ ya göre hava kargo taşımacılığındaki hızlı gelişimin temel nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Havayolu ticaretinin serbestleştirilmiş olması,
• Dünya ticaret antlaşmalarının neden olduğu küresel bağımsızlık,
• Ürünlerin ve hizmetlerin uluslararası düzeyde üretilip satılması,
• Tam zamanında üretim, stok yönetimi gibi yeni stok yönetim modellerinin ortaya atılması,
• Havayolu taşımacılığına uygun yeni ürünlerin üretilmiş olması,
• Tüketim ömrü kısa olan ve yüksek değere sahip olan ürünlerin hızlı gelişimidir.

Hacmi ve ağırlığı düşük ancak pahada yüksek değere sahip eşyalar için uygun bir taşımacılık metodudur. Yüksek hızda olması, sık ulaşım olanağı ve taşınan malların zarar görme olasılığının düşük olması bu taşımacılığın üstün yanlarından sayılabilir. Ancak zamanında ve hızlı hizmet verebilmesinin yanı sıra en pahalı olan moddur.

Karayolu Taşımacılığı; Eşyanın karayolu üzerinden kamyon ve tır gibi araçlarla bir yerden başka bir yere taşınmasıdır. Dünyada ve ülkemizde en yaygın olarak kullanılan taşımacılık türlerinden birisidir. Esnek olması, yükleme ve boşaltmadaki kolaylıklar, kapıdan kapıya hizmet verebilmesi, diğer taşıma modları ile bağlantı kurabilmesi ve hemen hemen bütün yük türlerinin taşınmasına imkân vermesi gibi avantajlara sahiptir. Bir maldan çok büyük miktarlarda taşınamaması gibi dezavantajları da bulunmaktadır.

Karayolu taşımacılığı ulusal ve uluslararası tedarik zinciri içerisinde her türlü taşımacılık için önemlidir.

Demiryolu Taşımacılığı; Uzun mesafeli ve yüksek hacimli taşımalarda en iyi alternatiflerden birini oluşturmaktadır. Yüksek kapasite, düşük birim maliyeti, güvenirlik, uzun taşıma mesafeleri ve diğer taşıma modları ile bağlantı kurabilmesi avantajlı yönlerinden bazılarıdır. Bunların yanı sıra belli güzergahları kullanabilmesi nedeniyle ulaştırma esnekliğinin sağlanamaması, yükün en az iki kere elleçlenmesi, gabariden taşan yükün taşınmasının imkansız olması, terminal noktalarında elleçleme maliyetlerinin yüksek olması, hız konusunda diğer modların gerisinde kalması dezavantajları arasında sayılabilir. Demiryolu taşımacılığı son elli yıldır sürekli azalmaktadır.

Karma Taşımacılık; Aynı ürünü taşımak için birden fazla taşımacılık modunun (türünün) birlikte kullanılmasıdır. Taşımacılığın en karmaşık yapılarından birini oluşturur. En sık kullanılan taşıma modları kara, deniz ve demir yollarıdır.

Küresel tedarik zinciri içerisinde pek çok değişik ülkeye değişik ulaşım yolları ile bağlantı yapıldığı için küresel tedarik zinciri yönetimine en uygun ve en çok kullanılan taşımacılık modudur.

Karma taşımacılıkta amaç, hız, maliyet, güvenlik ve hizmet kalitesi unsurlarının en uygun bileşimini elde etmektir. Karma taşımacılığın üç farklı uygulama şekli aşağıdaki gibidir:

• Çok modlu taşımacılık (Multimodel Transportation)
• Modlararası Taşımacılık (Intermodal Transportation)
• Kombine Taşımacılık (Combined Transportation)

Küresel Tedarik Zinciri İçerisinde Bilgi Akışı ve Bilginin Yönetimi

Tedarik zinciri içerisinde para, malzeme ve bilgi akışının bütünleşik bir şekilde yönetilmesi, tedarik zincirinin başarısını olumlu yönde etkileyecektir. Malzeme akışı, kaynak akışını ve ürünlerin teslim edilmesini mümkün kılmakta, para akışı tedarikçilerin ödemelerini garanti altına almaktadır. Bilgi akışı bunlardan çok daha karmaşık bir yapıya sahiptir. Bilgi, tedarik zinciri içerisindeki talepleri karşılayabilme yeteneğinin en önemli unsurudur.

Tedarik zinciri içerisinde işletmelerin bilgi teknolojilerinden çok iyi faydalanması gerekmektedir. Çünkü talep ile tedarik uyumu ancak ürünlerin doğru zamanda, doğru miktarda ve müşteri isteklerine uygun bir şekilde teslim edilmesi ile gerçekleşmektedir.

İşletmeleri kendi bünyelerinde bilgi teknolojilerini kullanmaya iten dört temel özellik bulunmaktadır. Bu özellikler:

• Bilginin karmaşık bir yapıya sahip olması
• Gerekli gereksiz çok fazla bilginin bulunması
• Doğru bilgiye ulaşmanın zor olması ve
• Bilginin çok hızlı yayılmasıdır.

Küresel tedarik zinciri içerisinde bilginin akışını kolaylaştırmak için kullanılan teknoloji araçlarından bazıları aşağıdaki gibidir (S: 161, Tablo 8.3);

İşletme dışı kullanılan bilgi teknolojileri;

• CPFR (Ortak Planlama, Tahminleme ve Doldurma)
• EDI (Veri Değişimi)
• VMI (Satıcı Stok Yönetimi)

İşletme içi kullanılan bilgi teknolojileri;

• ERP (İşletme Kaynak Planlaması)
• MRP (Malzeme İhtiyaç Planlaması)
• MRP II (Üretim Kaynakları Planlaması)
• WMS (Depo Yönetim Sistemi)

Tedarik zinciri içerisinde doğru ve zamanında gelen bilgiye ulaşmak etkili bir küresel tedarik zinciri yönetimi için çok önemli olmaktadır. Bu nedenle tedarik zinciri çalışanlarının internet bağlantılı olarak kullandıkları dizüstü bilgisayarlar ve cep telefonları küresel tedarik zinciri içerisinde aşağıya ve yukarıya doğru akması gereken bilgilere gerçek zamanlı olarak ulaşmalarını kolaylaştıran araçlardır.

Bilgi akışının çalışanlar arasında sorunsuz akışı ve kolay ulaşılabilir olmasının faydalarından bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Küresel tedarik zincirinin planlanmasına ve kontrol edilmesine yardımcı olur,
• Haftanın yedi günü ve yirmi dört saati zincir içerisinde yolunda gitmeyen herhangi bir şey olduğunda anında müdahale edilebilmesini sağlar,
• Taleplerin tam olarak karşılanmasına yardımcı olur,
• Müşteri odaklı çalışılmasını sağlar,
• Zaman baskısını azaltır,
• Küresel tedarik zinciri içerisinde koordineli çalışılmasını sağlar.