Kriminoloji Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Aydınlanma düşüncesini diğer düşünce biçimlerinden ayıran özellikler nelerdir?

1. Akıl: Akıl insanın en önemli yeteneğidir. İnsan akıl sayesinde sadece doğru düşünmekle kalmaz aynı zamanda doğru hareket eder. Böylece akıl Aydınlanma düşüncesinde bilginin organize edilmesinde anahtar bir rol üstlenmiştir.

2. İnsan doğası gereği rasyonel ve iyidir. Bu şekilde Aydınlanma düşüncesi Hıristiyanlığın insanın doğuştan kötü olduğu kabulünü reddetmiştir.

3. Hem birey hem de bir bütün olarak insanlık mükemmellik seviyesine ulaşabilir.

4. Tüm insanlar akıl sahibi olduklarından eşittir. Kanun önünde eşitlik ve bireysel hürriyet kavramları da bu dönemin düşüncesinin unsurlarındandır.

5. İnançlar ancak akılla doğrulanabiliyorsa kabul edilir. Bu nedenle, ruhban sınıfının, kutsal metinlerin veya geleneğin otoritesi söz konusu değildir. Bu noktada, Aydınlanma dönemi düşünürlerinin ateizme meyilli oldukları veya ihtimalle deist oldukları vurgulanmalıdır.

6. Aydınlanma düşüncesi, yerel gelenek ve önyargıları değersiz bulur. Deneycilik: Duyu organları yoluyla kavranabilen gerçekler bilginin kaynağıdır.

7. Genel olarak aydınlanma düşüncesi, insan doğasının rasyonel olmayan boyutlarını hafife almaktadır. Bu çerçevede, örneğin bir sanat eseri düzenli ve eğitici olmalıdır. Dehadan ziyade bir zevkin ürünü olmalıdır. Benzer şekilde eğitim, karakter tekâmülü ve duyguların şekillenmesinden ziyade insanı bilgiyle donatmakla yetinmelidir. (Bkz. Oxford Companion to Philosophy)

Pozitivizmin taşıdığı nitelikler nelerdir?

• Her türlü bilginin dünyanın sistematik şekilde gözlemlenerek elde edilmesi gerektiği yolunda inanç

• Doğrulama ve yanlışlama yoluyla bilimin hipotezlerinin test edilebileceği yolunda bir inanç

• Gözlemlenemeyen güç veya süreçlerin varlığı konusunda şüphe

• Gerçekler (facts) ve değerlerin (values) ayrılabileceği yolundaki kanaat

• Ortak bilimsel metodun kullanılması yoluyla insan ve biyolojik fiziki dünyanın bilgisinin tamamına zamanla ulaşabileceği yolunda inanç.

Klasik okul düşünürlerinin devlete, suça ve cezaya bakışlarını etkileyen görüşler nelerdir?

• Toplumsal sözleşme teorisi: İngiliz filozof John Locke ve Fransız filozof Jean-Jacques Rousseau gibi devlet teorisi inşa eden yazarların görüşlerinin temelinde toplumsal sözleşme teorisi yatar. Bu teori çerçevesinde belli olmayan bir zamanda hayali olarak insanların devletle bir sözleşme yaptıkları varsayılmaktadır. Bu şekilde devlet kurulurken vatandaşların, özgürlüklerinin bir kısmını devlete devretme karşılığında devletin onlara düzen ve güvenlik sağladığı kabul edilir. Beccaria gibi düşünürlerin de devletin cezalandırma yetkisinin dayanağı ve sınırını bu teori üzerine inşa ettikleri söylenebilir.

• İnsanların hür irade sahibi oldukları inancı çerçevesinde, insan fiillerinin dâhili ve harici güçlerin değil de serbest tercihlerin sonucu olduğu kanaati.

• Cezanın caydırıcı olması gerektiği düşüncesinin sonucu olarak rasyonel bireylerin şayet verilen ceza suça uygunsa suç işlemeyecekleri düşüncesi.

• Faydacılık (utilitarianism) felsefesi uyarınca toplumun çoğunluğunun menfaatine olan kanunlara riayet edilmelidir. Bentham, bu nevi kanunların ihlal edilmesinin anarşiye sebebiyet verebileceğini ifade etmiştir. Beccaria ve Bentham’ın düşüncesine hakim olan bu felsefe bu yazarları, Aydınlanma düşüncesinin diğer ayağını teşkil eden Immanuel Kant gibi isimlerden ayırmaktadır.

• Laiklik (secularism) Beccaria, din kaynaklı olmayan hümanist bir teori inşa etmek istemiştir. Kanunların insanlar tarafından yapılmasını ve rasyonel olmasını arzu etmiştir. (Carrabine et al, 2009, s. 54)

Klasik kriminoloji düşüncesinin merkezinde ne vardır?

Failin hür iradesiyle rasyonel olarak hareket eden biri olduğu varsayımı klasik kriminoloji düşüncesinin merkezinde yer almaktadır.

Beccaria'nın ortaya koyduğu klasik hukuk anlayışının en esaslı ilkeleri nelerdir?

• Hukuk, bireyin alanını mümkün olduğunca az sınırlamalıdır.

• Hukuk, şüpheli ve sanığın haklarını ceza muhakemesinin tüm aşamalarında garanti etmelidir.

• Ceza ancak failin başkalarının haklarını veya kamuya ait menfaatleri ihlal etmiş ise meşrudur. Beccaria’nın deyimiyle “suçları cezalandırmaktansa önlemek daha iyidir.” • Bir suçun ağırlığı, başkalarına verilen zarara nispetle belirlenmelidir

• Ceza hukukunun ağırlığı ve sertliği mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Cezalar, suçlarla orantılı olmalıdır. Faili ve toplumun diğer üyelerini suç işlemekten caydıracak seviyenin üzerinde olmamalıdır.

• Aşırı ceza etkisiz olduğu gibi suçu önlemek şöyle dursun suç oranlarını artırmaktadır.

• Kanunlar suç ve cezaları açıkça tayin etmelidir.

• Cezaların infazında şeffaflık ve açıklık olmalıdır ki suç işleyen cezasını çekeceğini bilsin.

• Faile verilecek ceza yolsuzluk ve önyargı olmadan tayin edilmelidir. (Newburn, 2017, s. 126)

Bentham ve diğer klasik okul kriminologlarının fail ve suçlulukla ilgili ana varsayımları nelerdir?

• Her insan rasyoneldir;

• Rasyonel akıl yürütme, kazançlarla muhtemel tehlikeler arasında bir tartma ve değerlendirmeyi ihtiva eder;

• Rasyonel değerlendirme her insanın nasıl davranacağını tayin eder; buna onların hukuki ve hukuka aykırı davranışlar da dahildir;

• Eyleme geçmeden önce her insan muhtemel haz ve muhtemel ıstırap arasında bir tartım yapar;

• Kişinin yapacağı tercih en çok haz veren davranış olacaktır; 

• Kişinin uğrayacağı yeterince hızlı, ağır ve belirli ceza onun hukuka aykırı davranışta davranma ihtimalini zayıflatacaktır. (Case et al, 2017, s. 330)

Panopticon nedir?

Panopticon, hücrelerin tamamının gardiyanlara baktığı dairevi bir hapishane modelidir. Bu hapishane modelinde gardiyanlar merkezde yer alan izleme kulesinden tüm hücreleri her zaman izleyebilmektedir. Hücrelerin içi her zaman dışarıdan görülebilmekte, mahkûmlar sürekli olarak gözlem altında tutulmaktadır.

Klasik kriminoloji okulunun günümüze etkileri nelerdir?

Kriminolojik düşünce bakımından da klasik okulun şu iki düşüncesi bugün de etkilerini sürdürmektedir:

• Suçluların rasyonel failler olduğu düşüncesi

• Cezada önleme düşüncesi

Klasik okulun günümüze genel anlamda etkileri nelerdir?

1. Kural olarak herkes suç işleme ve kusur yeteneği bakımından eşit durumdadır.

2. Toplumda kişisel değerlerin ve özel mülkiyetin korunması konusunda genel bir isteğe yönelik bir fikir birliği vardır.

3. Topyekûn bir yol olmaya yol açmasını önlemek için birey, devletle barış ve düzenin korunması konusunda bir sözleşme yapmıştır.

4. Ceza kişileri başkalarının çıkarlarına saldırmaktan caydırmak için kullanılmalıdır.

5. Ceza suç olarak kabul edilen eylemle ve ihlal edilen menfaat ile orantılı olmalıdır. Ceza hiçbir şekilde suçun ortaya çıkardığı zararı geçmemeli ve başka bir amaç için kullanılmamalıdır. Aksi takdirde bu, sosyal sözleşmeye aykırı ve bireyin haklarına tecavüz olur.

6. Hukuk sistemi kişilerin hayatına mümkün olduğu kadar az müdahale etmeli ve hukuk önceden belirlenmiş olmalıdır.

7. Kişiler kendi eylemlerinden sorumludur ve statüsü, sınıfı ya da mesleği ne olursa olsun herkes kanun önünce eşittir. (SokulluAkıncı, 2014, s. 123-124)

Pozitivist kriminologlara göre pozitivist kriminolojinin amacı nedir?

Pozitivist kriminologlara göre pozitivist kriminolojinin amacı, bilimsel ilkelerin uygulanması suretiyle daha iyi bir toplum yaratmaktı. Bu anlayışa göre suça sebebiyet veren şey hür irade değil, insanların hayatlarında kontrol edemedikleri başka süreçlerdir. Kişinin iradesi hür değilse veya kısıtlıysa O’nu cezalandırmak ne derece doğru olacaktır? Pozitivistler belki de bu nedenle cezanın yanına rehabilitasyonu da koymuştur. Pozitivist kriminolojinin kendine biçtiği misyon suçun azaltılması veya mümkünse ortadan kaldırılmasıdır.

Lombroso kuramı kimin görüşünü temel almıştır?

Charles Darwin

Ferri'ye göre suçluluğun nedenleri nelerdir? 

• Antropolojik

• Fiziksel çevre (telluric)

• Sosyal

Ferri suçluları nasıl sınıflandırmıştır?

• Akıl hastası suçlu

• Doğuştan suçlu

• İtiyadi suçlu

• Tesadüfi suçlu

• Duygusal nedenlerle suç işleyen suçlu

Pozitivist okulun odak noktası nedir?

Suçlu kişi

Klasik okulda cezalandırmanın amacı nedir?

Önleme (caydırma) amaçlı ceza; cezaların süresinin ne kadar olacağı bellidir (fixed length)

Pozitivist okulda kriminoloji uzmanlarının nitelikleri nelerdir?

Bilim insanları, tedavi uzmanları

Robert Park, kenti çeşitli organları olan bir bedene benzetiyordu. Buna göre, Şikago farklı merkezlerden oluşmakta ve bu merkezler dairesel yapıdadır. Bu çerçevede merkezden çevreye doğru hangi bölgelere ayrılmıştır?

1. Merkezi iş ve ticaret bölgesi

2. Geçiş bölgesi: birçok yoksul ve göçmen kökenli aileye ev sağlayan bir bölgedir. Fabrikalar ve terk edilmiş binalar vardır.

3. İşçi sınıfı bölgesi: apartmanlar, tuvalet, banyo ve mutfakların ortak kullanıldığı binalar; genellikle avlu ve bahçe yoktur. 

4. Yerleşim bölgesi: bu bölgede tek ailelik müstakil evler, küçük bahçe ve avlular ile garajlar bulunmaktadır.

5. Banliyö bölgesi: geniş bahçeli müstakil evler. 

Klasik okulun insan doğasına bakışı nedir?

Hür irade

Hedonizm

Kendi davranışı nedeniyle ahlaki mesuliyet

Pozitivist okulun adalet sistemine bakışı nedir?

İyileştirme amaçlı olarak patolojilerin bilimsel tedavisi ve suçluların rehabilitasyonu; temel hakları dikkate almama; belirsiz ceza

Marburg okulunun kurucusu kimdir?

Franz v. Liszt