Maliyet Muhasebesi Dersi 3. Ünite Özet

İşçilik Maliyetleri ve Özellikleri

İşçilik maliyeti; mamul ya da hizmet üretmek amacıyla harcanan insan emeğinin parasal olarak ifade edilmesidir. Emek; insanların gereksinimlerini gidermek amacıyla gelir elde etmeyi amaç edinmiş zihinsel ve bedensel çalışmalardır. Ücret ise insan emeğinin karşılığıdır.

İşçilik maliyetleri; üretim sürecinde işlenen maddelerin şekillendirilmesinin, üretim çıktılarına dönüştürülmesinin maliyetleridir.

Mamul maliyetinin hesaplanmasında dikkate alınması gereken işçilik maliyeti, direkt ilk madde ve malzeme ile genel üretim maliyetleri gibi, diğer maliyet unsurlarından farklı bazı özelliklere sahiptir. Bu özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• İşçilik maliyetleri saklanması, stoklanması, depolanması, biriktirilmesi mümkün olmayan bir maliyet unsurudur.
• İşçilik maliyetlerine günlük veya saatlik ücretlere ek olarak sosyal mevzuat hükümleri veya toplu sözleşme hükümlerine göre ilaveler yapılabilir.
• İşçilik maliyetleri, tüm maliyetleri etkileyen aktif karakterli bir maliyet unsurudur.
• Ücret ödemeleri işveren için bir maliyet özelliği taşırken ücret almaya hak kazanan işçi için gelir özelliği taşımaktadır.

İşçilik Maliyetlerinin Sınıflandırılması

İşçilik maliyetlerini; “Üretim Faaliyetleri İle İlgili İşçilik Maliyetleri” ve “Üretim Dışı Faaliyetlerle İle İlgili İşçilik Maliyetleri” olarak sınıflandırmak mümkündür.

Üretim faaliyetleri ile ilgili işçilik maliyetleri işletmelere göre uygulamada bazı farklı varsayımlar söz konusu olmakla birlikte direkt işçilik maliyetleri ve endirekt işçilik maliyetleri olmak üzere ikiye ayrılır. Direkt işçilik maliyeti; üretilen mamullere doğrudan doğruya yüklenebilen ve mamulün temel yapısını oluşturan, ilk madde ve malzemenin biçimini, yapısını ve niteliğini değiştiren maliyetlerdir. Direkt işçilik maliyetleri, mamul maliyetlerine dahil edilmektedir ve mamuller ile aralarında doğrudan ilişki kurulabilmektedir. Direkt işçilik maliyetleri, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Tekdüzen Hesap Planı 7/A seçeneğinde “720-Direkt İşçilik Giderleri Hesabı”nda izlenirken 7/B seçeneğinde “791-İşçi Ücret ve Giderleri Hesabı”nda izlenmektedir. Endirekt işçilik maliyeti; mamullerin üretiminde kullanılan, direkt işçilik dışında kalan ve bu mamullere doğrudan doğruya yüklenmeleri olanaksız olan işçilik maliyetlerine denir. Endirekt işçilik maliyetleri; “yardımcı işçilik maliyetleri” ve “yönetici işçilik maliyetleri” olmak üzere ikiye ayrılır. Yardımcı işçilik maliyetleri, üretim faaliyetlerinin düzenli biçimde sürdürülmesine yardım eden işçilik olup, bakım ve onarım işçileri, kapıcı ve çırak vb. personele ödenen işçilik maliyetlerinden oluşur. Yönetici işçilik ise; üretim faaliyetlerini yöneten ustabaşı, gözlemci, atölye şefi vb. kişilere ödenen maliyetlerden oluşmaktadır.

Endirekt işçilik maliyetleri ile üretilen mamullerin arasında direkt ilişki kurmak mümkün olmadığından bu giderler mamuller maliyetine bazı dağıtım anahtarları ya da dağıtım yöntemleri aracılığıyla yüklenebilmektedir. Endirekt işçilik maliyetleri, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Tekdüzen Hesap Planı 7/A seçeneğinde “730 Genel Üretim Giderleri Hesabı”nda izlenirken, 7/B seçeneğinde “791 İşçi Ücret ve Giderleri Hesabı”nda izlenmektedir.

Üretim dışı faaliyetler ile ilgili işçilik maliyetlerini; “Araştırma ve Geliştirme Maliyetleri”, “Pazarlama, Satış ve Dağıtım Maliyetleri” , “Genel Yönetim Maliyetleri” ve “Diğer Faaliyet Maliyetleri” olarak sınıflandırmak mümkündür. Bu maliyetler, üretim maliyetleri ile ilişkilendirilmeyip, dönem sonunda gelir tablosu hesaplarına yansıtılmaktadır. Üretim dışı faaliyetler ile ilgili işçilik maliyetleri, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Tekdüzen Hesap Planı 7/A seçeneğinde; “750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı” , “760 Pazarlama-Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı” , “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı” ve “Diğer Faaliyet Giderleri” ile ilgili hesaplarda izlenirken, 7/B seçeneğinde de “791 İşçi Ücret ve Giderleri Hesabı”nda izlenmektedir.

İşçilik Maliyet Unsurları

İşçilik maliyetleri birbirinden farklı özellikteki birçok unsurdan meydana gelmektedir. İşçilik maliyetlerinin temeli ve özü; ücrettir. Ücret; kök ve eklerden oluşur. Kök ücret, “işçiye çalışmasının karşılığı yapılan ödemeleri” temsil eder. Kök ücret; çıplak ücret, esas ücret gibi kavramlarla da açıklanmaktadır. Ek ücret ise, “mevzuat ve sözleşmeler gereği ya da isteğe bağlı olarak esas ücrete yapılan ilaveler”den oluşmaktadır. İkramiyeler, sosyal yardımlar vb. ücretler, ek ücrettir. Esas ücrete ek ücretin eklenmesi sonucunda oluşan toplam ücrete giydirilmiş ücret denir. İşçilik maliyetleri ile ilgili bu maliyet unsurları ile birlikte, ilgili yasalar gereği ödenmesi gereken sosyal güvenlik primi işveren payı, işsizlik sigortası işveren payı, kıdem ve ihbar tazminatı gibi unsurlar da mevcuttur.

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Tekdüzen Hesap Planı’nda işçilik maliyet grupları “1-İşçi Ücret ve Giderleri” ve “2-Memur Ücret ve Giderleri” olarak belirlenmiştir.

İşçilik maliyet unsurlarının bir kısmı fiili çalışmayla ilgiliyken bir kısmı fiili çalışmayla ilgisiz ve ilgili yasalara ya da sözleşmelere dayalı olarak tahakkuk etmektedir (s:75, Tablo 3.1).

İşçilik maliyet unsurlarının direkt ya da endirekt maliyet olarak ayrımlarında (s:76, Tablo 3.2), işçilik maliyet unsurları; esas (üretici) işçilikler ve yardımcı işçilikler olmak üzere iki grupta toplanabilir. Endirekt işçilik maliyetleri, genel üretim maliyetleri içinde ele alınır.

İşçilik Maliyetlerinin İzlenmesi ve Kullanılan Belgeler

İster üretim işletmesi ister hizmet işletmesi isterse ticaret işletmesi olsun, bütün işletmelerde işveren için bir maliyet unsuru, çalışan işçi içinse bir gelir kaynağı olan işçilik maliyetlerinin izlenmesi, hatasız olarak belirlenmesi ve ödenmesi, işgücü verimliliği ve maliyet kontrolü açısından büyük önem taşımaktadır.

Maliyet muhasebesi açısından işçilik maliyetlerinin izlenmesinde önemli olan, işçilik maliyetlerinin gider yerleri ve mamuller bazında izlenebilmesidir. İşçilik maliyetlerinin belirlenmesinde harcanan işçilik miktarının saptanması ve daha sonra bunun değerlemesi gerekmektedir.

İşçilik miktarlarının belirlenmesi iki noktada önem kazanmaktadır:

• İş yerinde geçirilen toplam zamanın belirlenmesi,
• Toplam zamanın hangi işler üzerinde geçirildiğinin belirlenmesi.

İşçilik maliyetlerinin izlenmesinde kullanılan form ve belgeler, işletmenin büyüklüğüne, üretim yapısı ve iç kontrol sistemine göre değişiklik göstermektedir. Az sayıda işçi çalıştıran iş yerlerinde, işçilerin işyerinde geçirdikleri toplam zamanı belirlemek amacıyla “Puantaj Cetveli (Devam Çizelgesi)” kullanılmaktadır (s:82, Tablo 3.4). İşletmede yetkili bir görevli, günler itibarıyla bütün bölümleri dolaşarak işe gelen işçileri bu puantaj kartlarına işlemektedir. Çok sayıda işçi çalıştıran işletmelerde “İşçi Saat Kartları” veya “İşçi Zaman Kartları” kullanılmaktadır (s:82, Tablo 3.5). İşçiler işyerine giriş ve çıkışlarda kendi kartını saate bastırmak ya da okutmak suretiyle işe başlama ve işten ayrılma saatlerini karta yazdırmaktadır. Genellikle bu kartlar haftalık ya da aylık dönemler temel alınarak hazırlanmaktadır.

Toplam zamanın hangi işler üzerinde geçirildiğinin belirlenmesinde kullanılan iki temel belge; “İşçi Çalışma Kartı” ve “İşçi Çalışma Kartı Özeti”dir. Bu belgelerin düzenlenmesindeki amaç, işçilerin işletmede geçirdikleri süreleri hangi bölümlerde ve hangi işlerde geçirdiklerini saptamak ve işçilik maliyetlerinin mamullere yüklenmesinde yardımcı olmaktır. İşçi çalışma kartı; her bir işçinin iş yerinde bulunduğu süre içinde, hangi gider yerinde, hangi işler üzerinde ne kadar süreyle çalıştığını, boşa geçen zaman ve fazla çalışmalarının olup olmadığını gösteren belgedir (s:83, Tablo 3.6). Atölye şefi veya ustabaşının hazırladığı ya da her bir işçinin kendisi tarafından doldurularak atölye şefi veya ustabaşınca onaylanan işçi çalışma kartlarındaki bilgiler, ayrıca düzenlenen bir işçi “Çalışma Kartı Özeti” üzerinde günü gününe işlenir (s:84, Tablo 3.7). Teknolojik gelişmelere paralel olarak, işçilik maliyetlerinin izlenmesinde kullanılan belgelerin yaygın kullanımı azalmış, yerini “Personel Devam Kontrol Sistemi (PDKS)” olarak da adlandırılan çizgi im (barkod) okuyucu, parmak izi ve yüz tanıma sistemleri ve diğer dijital sistemler almıştır.

Ücret Sistemleri

İşçilerin üretime katılmalarıyla oluşan ekonomik fedakârlıklar, işçilik maliyetlerini oluşturmaktadır. İşçilik maliyetinin temelini de işçilere ödenen ücret oluşturur. Ücret; üretim maliyetlerinin hesaplanmasında ve dönem kâr veya zararın belirlenmesinde etkili olan emeğe ödenen bedeldir. Ödenecek ücretlerin belirlenmesine ilişkin önemli kavramlardan birisi de ücret oranıdır. Ücret oranı; çalışılan bir saatlik sürenin veya bir birimlik ücretin karşılığı olarak belirlenmiş ücreti ifade eder. Ücret gelirini hesaplayabilmek için ücret oranı ile çalışılan toplam süreyi veya üretilen toplam miktarı çarpmak gerekmektedir. Ücretle ilgili diğer önemli kavramlar ise çıplak ücret ve giydirilmiş ücret’tir.

Ücretin hesaplanması ve ödeme şekillerinin farklı şekillerde olması nedeniyle zaman esasına göre ücret sistemi, akord (parça) esasına göre ücret sistemi, prim esasına göre ücret sistemi gibi değişik ücret sistemleri geliştirilmiştir

Zaman esasına göre ücret sistemi zaman temeline dayanan ve saat ücreti ya da gündelik şeklinde uygulanan ücret sistemidir.

Akord esasına (parça başına) göre ücret sistemi geçen süreye bakılmaksızın, belirli bir zaman içerisinde fiilen üretilen mamul miktarına göre hesaplanan ve ödenen ücret sistemidir. Akord esasına göre ücret sisteminin en önemli üstünlüğü, işin sonucuyla ücret arasında doğrusal bir ilişkinin olmasıdır. Dezavantajı ise işçilerin aşırı yıpranmasına ve işçiler arasında olumsuz rekabete ve gerginliklere yol açabilmesidir. Sistemin “Para Akordu” ve “Zaman Akordu” olmak üzere iki tür uygulaması vardır. Para akordunda, üretilen mamul başına bir ücret belirlenir. Bu ücret, birim başına akord değeri olarak ifade edilmektedir. Ödenecek ücret; üretim miktarı ile birim başına akord değerinin çarpımı sonucu hesaplanır. Zaman akordunda, üretilen miktardan daha önemli olan, bir birim ücret için gerekli olan zamandır. Bu zaman, genellikle dakika olarak belirlenir. Bu, “akord zamanı” olarak da ifade edilir. Daha sonra, normal saat ücretine akord zammı da eklenerek, bir dakika için akord ücreti hesaplanır. Bu da, “akord faktörü” olarak ifade edilir. Akord zamanı ile akord faktörünün çarpılması sonucu ise, bir birim üretim için akord ücret hesaplanmış olur. Akord ücret sistemlerinin grup çalışmalarına uygulanması hâlinde sistem, “grup akordu” olarak da ifade edilmektedir.

Prim esasına göre ücret sistemleri normal üretim miktarı aşıldığında kök (çıplak) ücrete ek olarak prim ödenmesi yapılmaktadır. Bu sistemin amacı, işletme hedeflerine ulaşabilmek, ekinlik ve verimliliği artırmak için, finansal katkı yoluyla işçilerin motivasyonunu artırmaktır.

İşçilik Maliyetlerinin Tahakkuku, Üretime Yüklenmesi ve Muhasebeleştirilmesi

Bir dönem içerisinde tahakkuk eden işçilik maliyetlerinin üretime yüklenmesinde işletmenin kullandığı maliyet sistemi önem taşımaktadır. Doğru ve bilimsel esaslara dayalı bir maliyetleme ve maliyet kontrolünden söz edebilmek için işçilik maliyetleri açısından aşağıdaki hususların göz önünde bulundurulmasında yarar vardır.

• Öncelikle döneme ilişkin üretim ile ilgili işçilik maliyetlerinin hangilerinin direkt işçilik maliyeti hangilerinin endirekt işçilik maliyeti olduğunun belirlenmesi gerekmektedir.
• İşçilik maliyetleri ile ilgili direkt ve endirekt ayrımı yapıldıktan sonra, ikinci önemli konu, tutarları belirlenmiş olan direkt ve endirekt işçilik maliyetlerinin üretime sağlıklı bir şekilde yüklenmesidir. Bu yükleme işlemi, işletmenin uyguladığı maliyet sisteminin sipariş maliyet sistemi ya da safha maliyet sistemi olmasına göre farklılık göstermektedir.

İşçilik maliyetlerinin direkt ve endirekt ayrımı üretim sürecinde direkt ve endirekt işçilik maliyetleri farklı biçimlerde ve çeşitli nedenlerden ötürü ortaya çıkabilir. Endirekt işçiliklerin ayrımında aşağıdaki hususların göz önünde bulundurulması önemlidir:

• Bir işçi endirekt işçilik icra ediyor ve belirli bir maliyet yerinde sürekli olarak çalışıyorsa bu işçiye ilişkin işçilik maliyetlerinin tamamı o maliyet merkezine yüklenir.
• Bir işçi birden fazla maliyet merkezini ilgilendiren endirekt işçilik icra ediyorsa o işçiye ait maliyetlerin faydalanan maliyet merkezleri arasında dağıtılması gerekmektedir.
• Belirli bir maliyet merkezinde direkt işçilik icra eden bir işçinin belirli zamanlarda makinelerin ayarlanması, malzemelerin taşınması, bakımonarım vb. işleri yapması durumunda, bu işçinin bu maliyet merkezlerinde geçirdiği sürelerin ayrı ayrı gösterilmesi ve burada geçen sürelere ilişkin maliyetlerin endirekt işçilik kabul edilmesi gerekmektedir.

İşçilik maliyetleri günlük olarak direkt ve endirekt olmak üzere sınıflandırıldıktan sonra maliyet merkezi yerindeki endirekt işçiliğinin türlerini de ayrı ayrı gösteren bir doküman hazırlanabilir.

Dönem sonlarında İşçilik maliyetlerinin tahakkuku amacıyla direkt işçiliklerin “720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”na, endirekt işçiliklerin de “730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”na kaydedildiği bir mahsup fişi düzenlenir. Mahsup fişinde yer alan gider çeşitleri saat ücretli personele ilişkin ise, gider çeşidi “1 İşçi Ücret ve Giderleri”, maaşlı personele ilişkin ise, “2 Memur Ücret ve Giderleri” olarak yer alacaktır. Boşa geçen zaman İşletmenin kontrol edemeyeceği nedenlerden kaynaklanmışsa, çalışmayan kısma isabet eden maliyetler, üretim maliyetlerine dahil edilmeyerek, “680-ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI”na kaydedilerek, doğrudan sonuç hesaplarına aktarılmaktadır.

İşçilik maliyetlerinin sipariş maliyet sistemine göre üretime yüklenmesi ve muhasebeleştirilmesi öncelikle günlük fişlerden ve dökümlerden her bir siparişe ilişkin günlük işçilik sürelerin direkt ve endirekt olarak belirlenmesi gerekmektedir (s:94, Tablo 3.8). Ay sonlarında işçilerin saat ücretleri ile sürelerin çarpılması sonucunda her bir siparişe yüklenecek olan direkt işçilik maliyetleri hesaplanmaktadır. Ayrıca, işçilerin direkt işçilik dışında kalan endirekt işçilik maliyetleri de işçilik süreleri ile işçilerin saat ücretlerinin çarpılması sonucunda, işçilik maliyetlerinin “Genel Üretim Maliyetleri”ne isabet eden kısmı hesaplanmış olacaktır. Daha sonra, genel üretim maliyetleri olarak tahakkuk eden endirekt işçilik maliyetleri yükleme oranı yardımıyla siparişlere yüklenecektir. Bu işlemler sonucunda her bir siparişe ilişkin işçilik maliyetleri hesaplanmış olacak ve muhasebeleştirilebilecektir. Daha sonra dönem sonunda direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerine ilişkin gider ve yansıtma hesapları ters kayıtla kapatılacaktır. Eğer işletme standart maliyet sistemine dayalı sipariş maliyet sistemi uyguluyorsa gider ve yansıtma hesapları arasında fark (sapma) çıkabilecektir. Bu farklar önce fark hesaplarına, daha sonra da yarı mamuller, mamuller ve satılan mamullerin maliyeti hesaplarının büyüklüklerine göre dağıtılacaktır. İşletme fiili maliyet sistemine dayalı sipariş maliyet sistemi uyguluyorsa işçiliklere ilişkin gider ve yansıtma hesapları arasında fark olmadığı kabul edilir.

İşçilik maliyetlerinin safha maliyet sistemine göre üretime yüklenmesi ve muhasebeleştirilmesi bu sistemde işçilerin sürekli aynı safhada çalışmaları durumunda, işçilikler doğrudan o safhaya yüklenebilmektedir (s:97, Tablo 3.9). Dönem sonunda direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerine ilişkin gider ve yansıtma hesapları ters kayıtla kapatılacaktır. Eğer işletme standart maliyet sistemine dayalı safha maliyet sistemi uyguluyorsa gider ve yansıtma hesapları arasında fark (sapma) çıkacak ve bu farklar önce fark hesaplarına daha sonra da yarı mamuller, mamuller ve satılan mamullerin maliyeti hesaplarının büyüklüklerine göre dağıtılacaktır.

İşçilik Maliyetleri İle İlgili Bazı Özel Sorunlar

İşçilik maliyetleri arasında bazı konuların özel konu olarak adlandırılmasının temelinde bu maliyetlerin direkt işçilik maliyetleri, genel üretim maliyetleri ya da üretim maliyetleri ile ilgilendirilmeyip sonuç hesaplarına aktarılıp aktarılmaması yatmaktadır.

Boş geçen zaman karşılığı ücretler ve muhasebeleştirilmesi boş geçen zaman, bir işçinin çeşitli nedenlerle üretim faaliyetlerinde bulunmadan boşa harcadığı zamanı açıklamaktadır. Bu sürenin önlenebilmesi mümkündür. İşletmelerde boşa geçen zamanlara ilişkin maliyetlerin muhasebeleştirilmesinde iki yaklaşımdan söz edilebilir. Birinci yaklaşım önlenebilmesi mümkün boşa geçen işçilik maliyetleri üretim maliyetleri ile ilişkilendirilir; ancak “ 730- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”na kaydedilerek, bu maliyetlerin dönemde üretilen mamullere yüklenmesi sağlanmış olur. İkinci yaklaşım ise önlenmesi mümkün olmayan nedenlerden kaynaklanan, boşa geçen işçilik maliyetleri üretim maliyetleri dışında tutulur ve “680-ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI”na kaydedilerek doğrudan dönem giderlerine aktarılır

Fazla çalışma ödemelerinin muhasebeleştirilmesi işletmelerde normal çalışma saatleri dışında çalışılan zamanlar için işçilere fazla çalışma ödemesi yapılmaktadır. Fazla çalışma, işletme tam kapasite çalışırken yapılmış ise ve hangi siparişe ait olduğu biliniyor ise, direkt işçilik olarak kabul edilip, “720- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”na kaydedilmelidir. Fazla çalışmanın belli bir işle bağıntısının kurulamadığı durumlardaki fazla çalışma ücreti ile vardiya primleri, genel üretim giderleri içerisinde ele alınıp, “730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”na kaydedilerek, mamul maliyetlerine aktarılmalıdır. İşletme fazla çalışmayı kendi etkinsizliği ve verimsizliği nedeniyle yapmış ise, fazla çalışma ücreti dönem giderleri ile ilişkilendirilmek üzere “680 -ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI”na kaydedilmelidir.

Yıllık izin, tatil ve ikramiye ödemelerinin muhasebeleştirilmesi üretimde çalışanlara ilişkin yıllık izin ücretleri ve toplu olarak ödenen ikramiyeler genel üretim gideri olarak kabul edilerek, “730- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”nda ayrılan karşılıklar da “373-MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI HESABI”nda izlenir.

Kıdem tazminatlarının muhasebeleştirilmesi kıdem tazminatının ilk defa ayrılmasında kıdem yükü, işçiliğin fonksiyonuna göre üretim ile ilgili ise “720- DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ” ve “730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”na, üretim ile ilgili değilse “FAALİYET GİDERLERİ”ne kaydedilir. Bu hesaplar borçlandırılırken “472-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI” alacaklandırılır. İzleyen dönemde kıdem tazminatı ödeneceği zaman yapılacak ilk yevmiye kaydı “472-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI” borçlu, “372-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI” alacaklı şeklinde olacaktır. İkinci yevmiye kaydında da “372-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI” borçlandırılırken “100-KASA HESABI” alacaklandırılacaktır. Karşılık ayrılıp da ödenmeyen kısım var ise bu tutarlar “900- KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDER HESABI”na devredilir. Geçmiş döneme ait ilk kez kıdem tazminatı ayrılacağı zaman, toplam tutar beş yıla bölünerek yıllık yük hesaplanır. Hesaplanan bu tutar “730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI” yerine, “681-ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARAR HESABI”na borç, “472-KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI”na alacak kaydedilir.

Harekete geçirme maliyetinin muhasebeleştirilmesi işletmeler üretime başlamadan önce, makine ve işgücünün üretime geçirilmesini planlamak amacıyla üretim yapılmaksızın ortaya çıkan işçilikler, harekete geçirme maliyeti olarak ifade edilmektedir. Bu maliyetler, doğrudan herhangi bir sipariş ya da safha ile ilişkilendirilebiliyorsa “720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”na, ilişkilendirilemiyorsa “730- GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”na, kaydedilerek ilgili dönemin üretim maliyetlerine yansıtılmalıdır.

Sosyal güvenlik kurumu (SGK) işveren paylarının muhasebeleştirilmesi Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ilgili yasal düzenlemelerine göre, sosyal güvenlik primlerinin bir kısmı işçiden kesilirken bir kısmı da işveren tarafından karşılanmalıdır. İşverence karşılanan bu paylar, eğer direkt işçilik icra eden işçilere ait ise “720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”nda, endirekt işçilik icra edenlere ait ise “730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”nda izlenmelidir.

Verimlilik primlerinin muhasebeleştirilmesi belirli bir üretim miktarı aşıldığında, çalışanlara verimlilik primi ödenmektedir. Verimlilik primleri hem safha maliyet sisteminde hem de sipariş maliyet sisteminde direkt işçilere ait ise, “720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”nda, endirekt işçilere ait ise “730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”nda izlenerek üretilen mamullere yüklenmelidir. Ancak verimlilik primleri, genellikle, üretici işçilik icra eden ve saat ücretli olarak çalışan direkt işçilere ödendiğinden, genelde uygulama “720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”nda izlenmektedir.