Dış Ticaret İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Dersi 8. Ünite Özet

Giriş

Dış ticaretin finansmanını , “dış ticaret işlemlerinin (ihracatın ya da ithalatçının) gerçekleştirilebilmesi için gereksinim duyulan fon ihtiyacının karşılanması” olarak tanımlanabilir. İhracatın finansmanı ; ihraç edilecek malın temini veya üretimi ile satış bedelinin tahsili arasındaki faaliyetlerin finansmanıdır. Başka bir tanıma göre; ihracatın finansmanı ; ihracatçının ve/veya ihracatçının sevkiyat yapacağı alıcının sevk öncesi ve/veya sevk sonrası dönemde kredi ve/veya sigorta yöntemleri ile desteklenmesidir.

Günümüzde firmalar eskiye göre çok farklı şekillerde ihtiyaç duydukları finansmanı sağlayabilmektedirler. Bankacılık sektöründe yaşanan gelişmeler neticesinde, ihtiyaç duyulan finansman kaynağını uygun şartlarla ve istenilen sürede sağlayabilmek için yeni teknikler geliştirilmiştir. Bu bölümde işletmeler tarafından sıklıkla kullanılan finansal kiralama (leasing), forfaiting, faktoring gibi finansman teknikleri, Eximbank kredileri ve Devlet destekleri ile bu araçların muhasebeleştirilmesi açıklanmıştır.

Finansal Kiralama (Leasing)

Finansal kiralama, bir yatırım malının mülkiyeti finansal kiralama şirketinde kalarak, belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Yatırım mallarının satın alınması yerine kiralanarak kullanılması ile firmalar işletme sermayelerini diğer ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanır ve bu sayede verimlilik ile karlılık artar.

Leasing, özellikle büyümekte olan şirketlerin, yatırımlarını gerçekleştirebilmek için orta ve uzun vadeli finansman ihtiyacını karşılayabilecekleri etkin bir yatırım yöntemidir.

Finansal Kiralamanın Unsurları

Kiralayan: Finansal kiralama işlemine konu olan ekipmanın hukuki mülkiyetini üzerinde taşıyan ve sözleşme ile önceden belirlenen kira ödemeleri karşılığında kullanım hakkını kiracıya devreden taraftır.

Satıcı: Finansal kiralama işlemine konu olan ekipmanı temin eden üretim veya pazarlama kuruluşudur.

Kira: Kiracının kiralayana, leasing konusu ekipmanın kullanım hakkı için yaptığı ve sözleşme ile önceden belirlenen periyodik ödemelerdir.

Sözleşme: Leasing işleminin dayandığı hukuki belgedir. Sözleşme ile finansal kiralama şirketi, hangi malı, hangi kiracıya, hangi koşulda kiraladığını ve uygulamanın nasıl yürütüleceğini belirtir. Sözleşmeye taşınır ve taşınmaz mallar konu olabilir. Patent gibi fikri ve sınai haklar bu sözleşmeye konu olamazlar.

Sözleşmenin Süresi: Aksi belirtilmedikçe 4 yıllık süre için düzenlenir. Teknolojik ömürleri, yararlanma süreleri kısa olan mallarda sözleşme süresi 2 yıldan kısa olmamak koşuluyla, 4 yıldan kısa düzenlenebilir. Sözleşme süresi 4 yıldan kısa olacak mallar Cumhurbaşkanlığı tarafından belirlenmektedir.

Sözleşmenin Şekli Tescili: Sözleşmeler noter huzurunda, düzenleme şeklinde imzalanır. Taşınır mala dair sözleşme, kiracının ikametgâhı noterliğinde özel sicile tescil edilir. Taşınmaz mala dair sözleşme ise taşınmazın bulunduğu tapu kütüğünün beyanlar hanesine, gemilere dair sözleşmeler ise gemi siciline şerh edilir.

Kiracı: Finansal kiralama işlemlerinde ekipmanın kullanım hakkını sözleşme ile önceden belirlenen kira ödemeleri karşılığında satın alan taraftır.

Mevcut Finansal Kiralama Kanunu gereği gerçek kişiler leasingden yararlanamazlar.

Sigorta: Leasing şirketleri kiralama konusu malları sigorta ettirmek zorundadır. Primlerini kiracı öder.

Sözleşmenin Sona Ermesi (Fesih-Haciz-İflas): Sözleşme, normal olarak sürenin bitimiyle sona erer. Kiraların belirtilen sürede ödenmemesi halinde, kiralayan kiracıya fesih ihtarnamesi göndererek sözleşmeyi feshedebilir. Kiralayan şirket aleyhine hukuki bir takip yapılması halinde, leasing konusu mallar sözleşme süresince haczedilemez.

Mülkiyet Devri: Finansal kiralama işlemlerinde; sözleşme süresi sonunda malın kiracının mülkiyetine geçeceği sözleşmede belirtilmiştir. Devir işlemleri menkullere göre farklılık arz eder.

Finansal Kiralama İşlemlerine Konu Olabilecek Mallar

Finansal Kiralama Kanunu’nda “Sabit kıymet niteliğindeki her türlü taşınır ve taşınmaz mal, yani; amortismana tabi tüm sabit kıymetler leasinge konu olabilir” şeklinde tanımlanır. Ancak, patent hakkı, fikri ve sınaî haklar ile bilgisayar yazılımı gibi maddi olmayan konular için leasing yapılamamaktadır. Öte yandan leasing konusu malın, bağımsız ve üzerinden amortisman ayrılabilen bir özellik taşıması gerekmektedir. Buna göre hammadde ya da ara malı niteliğinde bulunan ve kullanıldığında tüm özelliklerini yitiren mallar, leasing konusu yapılamamaktadır.

Finansal Kiralama İşlemlerinin İşleyişi

Leasing şirketi (kiralayan); yatırımcının (kiracı firma), kendi belirlediği satıcı firma ile fiyat ve özelliklerinde anlaştığı malı, finansal kiralama sözleşmesi kapsamında peşin olarak satın alıp, mutabık kalınan ve sözleşmede belirtilen vade ve bedel ile kiraya (kiracı firmaya) verir. Mülkiyet hakkı leasing şirketinde, kullanım hakkı da kiracı firmada kalmaktadır. Böylece; yatırım malı kendi kendini öderken, sözleşme süresi sonunda istenirse sembolik bir değerle (örn. T1) mülkiyeti yatırımcıya (kiracıya) geçecektir.

Finansal Kiralamanın Avantajları

Son yıllarda tüm dünyada ve Türkiye’de geniş kabul gören ve uygulama alanı bulan, gerek taraflara gerekse ülke ekonomisine avantajlar sağlayan finansal kiralamanın başlıca avantajları şunlardır:

Orta ve Uzun Vadeli Finansman: Leasing şirketleri orta ve uzun vadeli finansman imkânı sağlar.

Esnek Kira Ödeme Planı: Ödeme gücü ve nakit akımı dikkate alınarak, müşteriye özgü bir ödeme modeli oluşturulur.

Kira Süresi Boyunca Sabit Kira Ödemeleri: Sözleşme süresi boyunca kiraların sabit kalmasının avantajını kullanarak ileriye dönük plan yapabilme fırsatı sunar.

Alternatif Finansman İmkânı: Özkaynaklar ve bankalardaki kredi limitleri kullanılmamış olur.

Kira Süresi Sonunda Sembolik Bedelle Mülkiyet Devri: Kiralanan mal veya ekipmanlar, dönem sonunda sembolik bir bedelle satın alınabilir.

Operasyonel Kolaylık: Özellikle küçük ve orta ölçekli şirketler genellikle bünyelerinde ithalat ve teşvik uzmanı bulundurmadıklarından, yatırım dönemlerinde bu uzmanlıklara ihtiyaç duymaktadırlar. İthalat, teşvik, sigorta, nakliye işlemleri leasing şirketi tarafından yapılmaktadır.

Teşvikleri kullanma imkânı; Leasing şirketine teşvik belgesini devredebilir ve teşvik belgesinin sağladığı avantajlardan yararlanmaya devam edilebilir.

% 100 Finansman: Talep edilen malın maliyetine ek olarak gümrük vergisi, nakliye, montaj, sigorta gibi zaman zaman önemli tutarlara ulaşan diğer maliyetler de finansmana dahil edilebilir.

Mali Raporlama: Leasing ile gerçekleştirilen yatırımlar firmaların bilançolarında yer almaz. Leasing bilanço dışı bir işlem olduğu için borç/özkaynak dengesi etkilenmez ve özkaynaklar korunurken borçlanma oranı düşer.

Amortisman: Leasing ile alımı gerçekleştirilen ekipmanlar için amortisman kiracı tarafından ayrılır.

Vergi Avantajı: Yapılan tüm kira ödemeleri kiracıya kira bedeli olarak fatura edilir; bu fatura ilgili ay içinde kiracı tarafından gider kaydedilir. Böylece, leasing projesinin efektif maliyeti kurumlar vergisi avantajı nedeniyle azalır.

Vergi, Resim ve Harç Muafiyeti: Leasing sözleşmeleri ve bu sözleşmeler için alınan teminatlar her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.

BSMV ve KKDF uygulanamaz: Leasing faizleri, banka kredilerine uygulanan BSMV ve KKDF gibi vergi ve fonlardan muaftır.

Enflasyona karşı güvence, faiz dalgalanmalarından etkilenmeme: Leasing’de ödemelerin tutar ve vadeleri önceden sabitlenir. Leasing ile kiralama süresi ve kira ödemelerinin değişmezliğinin yarattığı güven ortamını yakalar, enflasyona karşı bir önlem almış olunur.

Finansal Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Finansal kiralama işlemlerine yönelik olarak Tekdüzen Hesap Planında yer alan ve özellik gösteren bazı hesaplar bulunmaktadır. Bu hesaplar ve açıklamaları aşağıdaki gibidir.

124 KAZANILMAMIŞ FİNASAL KİRALAMA FAİZ GELİRİ

224 KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRİ

301 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR

302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETLERİ

401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR

402 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETLERİ

124/224 KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRİ (-): Bu hesaplar, finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan alacaklar ile kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren, henüz kazanılmamış finansal kiralama faiz gelirlerinin izlendiği hesaplardır. Bu gelirlerin hesaplanmasına ilişkin bilgiler bilanço dipnotlarında yer alır.

Finansal kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamayla ilgili kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark bu hesaplara alacak kaydedilir. Her dönem sonunda gerçekleşmiş olan faiz gelirleri tutarı bu hesaba borç, ilgili gelir hesabına alacak kaydedilir.

301/401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR: Kiracıların finansal kiralama yapanlara olan borçlarının izlendiği hesaplardır. Finansal sözleşme tutarı (anapara + faiz) bu hesaplara alacak yazılır.

302/402 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETLERİ (-): Finansal kiralamanın yapıldığı tarihte, kiralama işlemlerinden doğan borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren henüz ödenmemiş finansal kiralama borçlanma maliyetlerinin izlendiği hesaplardır.

Finansal kiralama sözleşme tutar ile finansal kiralamaya konu olan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark bu hesaplara borç kaydedilir. Her dönem sonunda gerçekleşmiş olan faiz giderleri bu hesaplara alacak, 66 Borçlanma Maliyetleri hesap grubunda ilgili borçlanma gideri hesabına borç olarak kaydedilir.

Faktoring

Faktoring, satıcı firmaların kısa vadeli alacaklarının, belirli bir komisyon bedeli veya faktor ücreti karşılığında faktor adı verilen faktoring şirketlerince temlik edilmesi ve tahsilinin üstlenilmesi ile satıcı firmaların da kredi sağlamış olmalarının yanı sıra birçok finansman hizmetlerinden yararlanabildikleri bir finansman tekniği olarak tanımlanabilir.

Diğer bir tanıma göre faktoring, mal ve hizmet satışlarından doğan bir alacağın, faktoring konusunda faaliyet gösteren bir kuruluşa temlik edilmesi karşılığı garanti, alacağın takibi, yönetimi ve tahsili yoluyla bu fonksiyonlardan en az ikisinin bir arada kullanıldığı bir finansman ve sigorta yöntemidir.

Gerek tanımlardan, gerekse kapsadığı konulardan anlaşılacağı üzere, faktoring üç taraflı bir işlemdir. Mal ve hizmet satıcısı (müşteri), bu mal ve hizmeti vadeli satın alarak borçlanan ve faktoring kuruluşu bu üçlüye, yurtdışı faktoring işlemlerinde bir de muhabir faktor eklenir.

Faktoring’in fonksiyonları alacak tahsili ve yönetimi, alacakların risklere karşı sigorta edilmesi, istihbarat ve finansman olmak üzere dört ana başlık altında toplanabilir.

Faktoring Sisteminin İşleyişi

Faktoring işlemi, öncelikle satıcı ve alıcıların kredibilitelerinin tespit edilebilmesi için faktor’un satıcıdan aşağıdaki belgeleri alması ile başlar:

• Mali tablolar (Bilanço-gelir tablosu vb.)
• İmza Sirküleri
• Kuruluş (Ticaret Sicil) gazetesi
• Son sermaye artırımı ile ilgili ticaret sicil gazetesi
• Hazırun cetveli
• Faaliyet Belgesi
• Vergi Levhası
• Alıcı ile olan yıllık ticaret hacmi
• Alıcının adresi ve bankası
• Alıcı ile temas kurma izni (satıcının onayına bırakılır).
• Faktor bu bilgiler ışığında müşterisi ve borçlu hakkında istihbarat yapar ve müşteriye imzalanacak faktoring sözleşmesinin şartlarını, komisyon ve uygulanacak faiz oranını sunar. Müşteri ile varılacak anlaşma çerçevesinde faktoring sözleşmesi imzalanır ve satıcının alacaklarını faktora temliki ile çalışmalara başlar.

Alacakların temliki ve ödeme aşaması ise aşağıdaki işlemlerden oluşur.

• Müşteri alacaklarını faktor’a temlik eder (Vadeli satışlarından doğmuş ya da doğacak faturalar).
• Müşteriden, temlik ettiği alacaklara ait teminatlar (senet, çek, vb.) alınır.
• Alacakların gerçek ticari alışverişten oluşup oluşmadığı incelenir.
• Faktor, düzenlenen faktoring sözleşmesi çerçevesinde alacakları satın alır.
• Faktor, müşteriye alacakları karşılığında günün ekonomik koşullarında ödemeyi yapar.

Tahsilat

• Vadeli satışlar sonucunda oluşan alacakların tahsilini faktoring şirketi üstlenir.
• Alacakların kayıtları ve takibi faktoring şirketince yapılır.
• Faktor tarafından, tahakkuk eden faktoring ücreti, komisyon, vb. masraflar için fatura düzenlenir.
• Faktor, müşteriye alacaklarının durumunu gösteren aylık ekstre ve raporlar gönderir.

Faktoring İşlemlerinin Maliyeti

Alacak yönetimi, tahsilat yönetimi ve nakit yönetimi hizmetleri karşılığında işletme iki tip maliyetle karşılaşacaktır. Bu maliyetler faktoring komisyonu ve faktoring ücretidir.

Faktoring Komisyonu: Bu komisyon oranı; alıcı sayısı, alıcı riski, fatura büyüklüğü ve sayısı, vade, satıcının taahhüt ettiği yıllık ciro, faktoring yapılan ülkeler gibi unsurlara göre belirlenir. Fatura bedeli üzerinden alınan ve faktoring hizmet türüne göre % 0.5 ile %1,5 arasında değişen bir ücrettir.

Faktoring Ücreti: Faktoring şirketi tarafından kullandırılan finansman karşılığında iç ve dış piyasa durumuna göre belirlenen faiz oranıdır. Mevcut bakiye gün ve faktoring ücret oranı üzerinden hesaplanır ve işlemin başında veya her ay/vade sonunda müşteriye fatura edilir. Uluslararası faktoring işlemleri yürürlülükte olan vergi mevzuatında ihracata tanınan teşvikler çerçevesinde her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Yurtiçi faktoring işlemlerinde ise faktoring ücreti ve komisyonu BSMV’ye tabidir, KKDF’den muaftır.

Faktoring İşlemlerinin Türleri

Yurtiçi Faktoring: Öncelikle faktoring şirketi tarafından satıcı firmaya bir finansman limiti tesis edilerek sözleşme imzalanır. Daha sonra satıcı firma vadeli alacaklarını gerekli evraklar ile birlikte faktoring şirketi’ne temlik ederek en uygun maliyetlerle nakde çevirebilir ve bu durumda alacakların tahsilâtı ile uğraşmaz.

Yurtdışı Faktoring: Faktoring şirketi, işletmelerin uluslararası ticari faaliyetlerinde hem ihracat hem de ithalat faktorü olarak hizmet sunabilmektedir. Yurtdışı Faktoring, İthalat ve İhracat Faktoring olarak ikiye ayrılır.

İhracat Faktoring: Yurt dışına yapılan mal ve hizmet satışlarından doğmuş ve doğacak olan alacakların temliki yolu ile sağlanan finansman, alıcı adına garanti ve alacakların tahsili hizmetleridir. En basit anlamıyla açık hesap (mal mukabili) vadeli ihracatlara garanti, tahsilât ve istenmesi halinde finansman hizmetlerinin bir bütün olarak sunulmasıdır. İhracat faktoring’i yurt dışı faktoring olarak da ifade edilmektedir.

İthalat Faktoring: İşletmelerin yurtdışından gerçekleştireceği vadeli ve mal mukabili ithalat işlemlerinde, faktoring şirketi müşterisinin yurtdışındaki satıcısının bu alacakla ilgili olarak garanti ve tahsilat takibi hizmetlerinden faydalanmasını sağlar. Yurtdışındaki satıcılara alternatif bir garanti modeli sunabilme imkânı sağlanır.

Forfaiting

Forfaiting ile ihracatçı, ithalatçıya iletilen ürünler için alacak hakkını devreder ve bunun karşılığında forfaiting yapan kuruluştan hemen nakit sağlar. Ürünler teslim edildikten ve sözleşme tamamlandıktan sonra ihracatçı bu alacakları bir forfaiting kuruluşuna satar ve bu kuruluş tüm riskleri üstlenmiş olur. Bu arada forfaiting yapan kuruluş ücretlerini kestikten sonra ihracatçıya nakit ödeme yapar. Sermaye ürünlerinin yanında diğer ürünlerin ihracatında da orta-uzun vade kredi ihtiyacı bu yolla finanse edilebilir.

Forfaiting işleminde alacak hakkını satın alan forfaiter, alacağın tahsil edilememe riskini üstlenirken alacak hakkını satan ihracatçı firmaya da bazı istisnalar dışında müracaat edememektedir. Sahte belgeler düzenlenmesi, sözleşmeye aykırı malların alıcıya sevkedilmesi gibi durumlar bu istisnalara örnek gösterilebilir.

Forfaiting’de vade 3 aydan başlayarak 10 yıla kadar uzamakta olup, süresi; ihracat-ithalat konusu ürüne, ihracat yapılan veya ithalatı yapan ülkeye ve dünya ekonomilerine göre belirlenir. Uygulamada en çok görülen süreler ise iki ve beş yıl arasında değişmektedir.

Forfaiting İşleminin Süreci, Tarafları ve İşleyişi

Forfaiting işlemi ihracatçı, ithalatçı, forfaiter (ihracat faktörü) ve alacağı garanti eden banka arasında gerçekleşen bir işlemdir.

İhracatçı alacaklarını hemen nakde dönüştürmek amacıyla bir forfaiter ile belli bir iskonto haddi üzerinden anlaşmaya varmaktadır. İthalatçı firmadan alınan belgeler ihracatçı firma tarafından forfaitera verilir. Bunların karşılığında, gerekli iskontolar yapıldıktan sonra alacağının ihracatçıya nakden ödenmesiyle, ihracatçının bu işlemle ilgili tüm sorumluluğu sona ermektedir. Bundan sonra forfaiter elindeki ödeme araçlarını vadesi geldiğinde tahsil edilmek amacıyla garantör bankaya iletebileceği gibi üçüncü şahıslara da devredebilir

Forfaiting işleminde forfaiter’ın ithalatçının kredi değerliliğini saptama, finansman sağlama ve tahsil edilmeme riskini üstlenme gibi işlevleri vardır. Forfaiter, satın aldığı kıymetleri riskli görmeye başladığı anda başka bir gerçek ve ya tüzel kişiye satabilir. Bu şekilde oluşan piyasa ‘ikincil piyasa’ olarak adlandırılır. Forfaiting işleminde genellikle borç aracı olarak tercih edilen poliçe ve bonoların kolay bir şekilde ciro edilebilir ve likit kıymetler olması forfaiting piyasasının kredi ve yatırım piyasasına eşdeğer bir piyasa niteliğine bürünmesine neden olmaktadır. İkincil piyasası olan forfait kâğıtları diğer orta vadeli yatırım araçları ile karşılaştırıldığında daha fazla gelir sağlamaktadır. Bu da forfait kâğıtların cazibesini artırmaktadır.

Forfaiting İşleminin Maliyeti

Forfaiting İşleminin İthalatçıya Olan Maliyeti: İthalatçıya forfaiting işleminin maliyeti ithalatçının garantöre ödediği ücrettir. İthalatçı ile garantör banka arasında karşılıklı anlaşma sonucu belirlenen bu ücret, garanti edilen senedin itibari değerinin belirli bir yüzdesidir. Bu ücretin ödenme zamanları ise 6 aylıktır; peşin ve ya yıllık olarak ithalatçı tarafından bankasına ödenir.

Forfaiting İşleminin İhracatçıya Olan Maliyeti

Forfaiting finansmanında ihracatçının karşılaşacağı üç maliyet unsuru sözkonusudur.

İskonto Oranı: İhracatçı elinde olan poliçe veya bonoyu anlaşmaya varılan bir oran üzerinden forfaitere iskonto ettirmektedir. İskonto oranı anlaşmanın yapıldığı sırada uluslararası piyasada oluşan faiz oranları civarında olmakta ve yapılacak olan iskonto işlemi ise sabit bir oran üzerinden yapılmaktadır. İskonto oranını etkileyen faktörler arasında sözleşme süresi, ithalatçının bankasının ve ülkesinin kredi değerliliği, para ve döviz piyasasının genel durumu ve işlemin yapıldığ döviz cinsi yer almaktadır.

Taahhüt Ücreti: Forfaiter, taahhüde girildiği an ile iskontonun yapılmasına kadar olan zamanda kaynaklarının belirli bir kısmını ihracatçıya ödeme yapacağı için bloke etmekte ve bu kaynaklardan bu süre içersinde elde edeceği gelirlerden vazgeçmektedir. Taahhüt ücreti de forfaiterin bu kaybını önlemek için ödenmektedir. Bu ücret borç araçlarının itibari değerlerinin belirli bir yüzdesi olarak yıllık ve ya aylık olarak alınmaktadır.

Bekleme Ücreti: Forfaiter iskonto miktarını belirlerken ödemelerde belirli bir gecikmeyi hesaba katarak bekleme süresi için ücret talep eder. Hesaba katılan bu gecikme süresi 2-3 gündür.

Türk Eximbank Kredileri

Türkiye İhracat Kredi Bankası AŞ (Türk Eximbank) 1987 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur. Türkiye’nin Resmi İhracat Destek Kurumudur.

Türk Eximbank, gerek ihracatçılara finansman imkânı sağlayan kredi programları, gerekse ihracatçıların/müteahhitlerin politik ve ticari risklerden arındırılmış ortamlarda çalışmalarına imkân tanıyan sigorta ve garanti programları ile Türkiye’nin ihracatının desteklenmesinde kurumsallaşmış bir ihtisas bankasıdır.

Kurulduğu 1987 yılından bu yana ihracat sektörüyle yakın işbirliği içinde çalışan Türk Eximbank, ihracatçıdan, dış müteahhitlere, dış yatırımcılara, nakliyecilere ve turizmcilere kadar uzanan çok geniş bir yelpaze içinde hizmet vermektedir.

Türk Eximbank’ın faaliyetleri;

• Mal ve hizmet ihracatını, kısa orta ve uzun vadeli kredilerle finanse etmek,
• İhracatçıya yurtiçi ve yurtdışı finansman kurumlarından sağlanacak kredi için garanti vermek,
• İhracatçının ticari ve politik risklerden kaynaklanabilecek zararlarının belli bir bölümünü teminat altına almak şeklinde sıralanabilir.

Eximbank Kredi Türleri

Türk Eximbank, ihracatçıları, ihracata yönelik üretim yapan imalatçıları ve yurt dışında faaliyet gösteren girişimcileri kısa, orta-uzun vadeli nakdi ve gayrinakdi kredi programları ile desteklemektedir. Ayrıca, vadeli satış işlemlerini teşvik etmek ve bu yolla ihracat hacmini artırmak, yeni ve hedef pazarlara girilmesini kolaylaştırmak amacıyla vadeli ihracat alacaklarını iskonto etmektedir.

Kısa Vadeli Eximbank Kredileri: Türk Eximbank ihracatçı ve ihracat bağlantılı mal üreten imalatçı firmalara, özellikle ihracata hazırlık döneminde finansman gereksinimlerinin karşılanması amacıyla, kısa vadeli ihracat kredileri tahsis etmektedir. Bu krediler Türk Lirası ve döviz cinsinden, bankalar aracılığıyla veya doğrudan Türk Eximbank tarafından firmalara kullandırılmaktadır.

Sevk Öncesi İhracat Kredileri: Eximbank’ın en etkin uygulamaları arasında, tüm ihracatçılara ulaşabilmek amacıyla ticari bankalar aracılığıyla kullandırılan ve toplam Kısa Vadeli İhracat Kredileri içerisinde % 65- 67’lik paya sahip olan Sevk Öncesi İhracat Kredileri ağırlıklı yer tutmaktadır. Sevk Öncesi Türk Lirası İhracat Kredisi (SÖİK-TL) ve Sevk Öncesi Döviz İhracat Kredisi (SÖİK-DVZ)’nden oluşan Sevk Öncesi İhracat Kredileri, bütün sektörleri kapsayan ve ihracatçıların imalat aşamasından başlanarak desteklenmesi amacıyla kullandırılan kısa vadeli kredilerdir. Söz konusu kredilerde, firma ve ihracat riski aracı banka tarafından üstlenilmektedir. Bu nedenle, kredinin geri ödenmesinde sorun yaşanmamaktadır. Bu sistemin en önemli fonksiyonu ise çok sayıda firmaya yönelik kredi işleminin yürütülebilmesine imkân sağlamasıdır.

Dış Ticaret Şirketleri (DTŞ) Kısa Vadeli İhracat Kredisi: İhracatçıların Eximbank’tan direkt olarak kredi kullanmalarına imkân sağlayan bu kredi türü ile Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ) ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDTŞ)’nin ihracata hazırlık dönemi finansman ihtiyaçlarının uygun vade ve maliyet ile karşılanmaktadır. Böylece ihracat performanslarının artışının teşvik edilmesi amaçlanmaktadır.

İhracata Hazırlık Kredileri: Bu kredi türü ile İhracatçılarına Türk Eximbank’tan direkt olarak kredi kullanma imkânı sağlanmıştır. İhracata Hazırlık Kredileri ile ihracata yönelik mal üreten imalatçı ve ihracatçıların uluslararası piyasalarda rekabet güçlerinin artırılması düşünülmekte ve ihracat projelerinin ihracata hazırlık aşamasında desteklenmesi amaçlanmaktadır. Kredi, Türk Lirası ve döviz cinsinden, Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ) ve Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDTŞ) dışındaki firmalara aracı banka olmaksızın doğrudan kullandırılmaktadır.

KOBİ İhracata Hazırlık Kredileri: Yasal statüsü ne olursa olsun, bir veya birden çok gerçek veya tüzel kişiye ait olup; 250 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden, yıllık net satış hasılatı ve/veya mali bilançosu yirmibeş milyon Türk Lirasını aşmayan “KOBİ”ler, ihracat taahhüdü karşılığında ve malların serbest dövizle ihraç edilmesi koşulu ile kredilendirilir.

Özellikli Krediler: Türk Eximbank, ihracatçıları ve yurtdışında yatırım yapan müteşebbisleri özellikli kredi programları ile de desteklemektedir. Söz konusu kredi programları, standart kredi ve garanti programlarının dışında kalan, ancak bunları tamamlayıcı nitelikteki programlardır. Bunlar;

• Yurt Dışı Mağazalar Yatırım Kredisi
• Gemi İnşa ve İhracatı Finansman Programı
• Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetlerine Yönelik Teminat Mektubu Programı

Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kapsamındaki Krediler:

Uluslararası Nakliyat Pazarlama Kredisi (Karayolu/Denizyolu/Havayolu)

Amaç: Uluslararası nakliyat firmaları, uluslararası lojistik işletmeciliği yapan firmalar ile uluslararası taşıma işleri organizatörlüğü yapan firmaların finansman ihtiyaçlarının karşılanarak rekabet güçlerinin artırılması ve bu yolla ülkenin döviz kaynaklarının zenginleştirilmesidir

Turizm Kredisi: Kredi, A grubu seyahat acenteleri, tur operatörleri, özel havayolu şirketleri ve turizm işletmeleri tarafından yurtdışından getirilen turistlere yurtiçi ve yurtdışında verilen hizmetler karşılığında Türkiye’ye sağlanan döviz girdisinin artırılması ve bunun sonucunda turizm sektörüne ve ödemeler dengesine katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.

İslam Kalkınma Bankası Kaynaklı Krediler: Türk Eximbank, ihracatçılara sunduğu finansman imkânlarını artırma gayreti içerisindedir. Bu çerçevede, İslam Kalkınma Bankası (İKB) ile işbirliği içerisinde sevk sonrası ihracat finansmanı ve ithalat finansmanı programlarına Türkiye Milli Acentesi konumunda aracılık yapmaktadır. Söz konusu programlar, İslam ülkeleri arasındaki ticaret hacmini geliştirmek üzere yürürlüğe konulmuş olup, alıcı kredisi niteliğindedir.

İhracat Kredi Sigortası

Türk Eximbank bünyesinde hâlihazırda uygulanmakta olan Sigorta Programları;

• Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası Programı (sevk öncesi ve sevk sonrası dönem),
• Orta ve Uzun Vadeli İhracat Kredi Sigortası Programları
• Spesifik İhracat Kredi Sigortası Programı: Spesifik ihracat kredi sigortası sevk sonrası politik risk programı ve spesifik ihracat kredi sigortası sevk sonrası kapsamlı risk programı olmak üzere iki grupta toplanmaktadır.

Ticari Bankalardan Sağlanan Krediler

İhracat işlemleri yapıları itibari ile kısa sürelidir. Bu nedenle ihracat yapan işletmeler ihracat işlemlerinin finansmanında kısa vadeli bir finansman alternatifi olarak ticari banka kredilerine başvurabilmektedirler. Ticari bankalar tarafından müşterilerine sunulan krediler değişik açılardan sınıflandırılabilir. Ticari bankaların kısa vadeli kredi türleri arasında, borçlu cari hesap şeklinde açılan krediler, iskonto ve iştira kredisi, senet karşılığı avans ödeme, finansman bonosu, döviz kredileri ve prefinansman kredileri sayılabilir. Ticari bankalar belirtilen bu nakdi kredilerin yanı sıra işletmelere verilen teminat ve kefalet mektupları, garantiler ve avans kabulleri, akreditif gibi gayri nakdi kredilerde sunmaktadır

Senet Üzerine Avans: İhracatçı işletmelere, ihracat taahhüdü karşılığı kullandırılan ve senet avansı şeklinde çalışılan bir kredi türüdür. İhraç edilen malların gönderilmesi ile ihracatçı bankasından ihracatı karşılığı olan senet tutarının belirli bir yüzdesi kadar kredi kullanabilmektedir.

Bankalar Tarafından Kullandırılan Döviz İhracat Kredileri: Ticari bankalar işletmelere düşük tutarda ve ödenmesi mümkün olan işlerin finansmanı için nakdi döviz kredileri tahsis edebilmektedir.

Vesaik Üzerine Kredi: Akreditife dayanmayan ihracatta malı gönderen ihracatçı normal olarak sevk vesaikini bir poliçeye iliştirerek ithalatçıdan tahsil edilmek üzere bankaya verir. İhracatçı mal bedelinin ithalatçı tarafından ödenmesine kadar beklemek istemez. Bankada ihracatçının mali durumunu elverişli bulursa, banka tahsiline aracılık edeceği belgeler karşılığı ihracatçıya FOB değerin belli bir yüzdesini avans olarak verebilir.

Bankalar Tarafından Kullandırılan Prefinansman Kredileri: Prefinansman, ihracat ve döviz kazandırıcı işletmelerde mal ve hizmet alımının finansmanında kullandırılmak üzere işletmelerce yurtdışındaki alıcıdan veya uluslararası kuruluşlardan döviz veya efektif olarak sağlanan döviz kredileridir.

Dış Ticaretin Finansmanında Devlet Destekleri

İhracatın teşviki, Türkiye’nin ihracat pazarlarının geliştirilmesi, dünya ihracatındaki payının artırılması ve uluslararası piyasalara açılan firmaların rekabet güçlerinin artırılması açısından önem taşımaktadır. İhracatın geliştirilmesi, ihraç edilen ürün ve hizmetlerin çeşitlendirilmesi, ihraç mallarına yeni pazarlar kazandırılması, ihracatçıların uluslararası ticarette paylarının arttırılması girişimlerinde gerekli desteğin sağlanması, ihracatçılar ve yurt dışında faaliyet gösteren müteahhitler ve yatırımcılara uluslararası piyasalarda rekabet gücü ve güvence sağlanması, yurt dışında yapılacak yatırımlar ile ihracat veya döviz kazandırma maksadına yönelik yatırım mallarının üretim ve satışının teşvik edilmesi amacıyla Ticaret Bakanlığı’nın onayı ile devlet yardımları yapılabilir.

Devlet Desteklerinin Amacı

Türkiye’nin Kalkınma Planları ve Yıllık Programlardaki toplumsal ve ekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesi amacıyla yapılacak faaliyetlerin, uluslararası kuruluşlara olan yükümlülüklerine aykırılık teşkil etmeyecek yöntemlerle desteklenmesidir.

Başlıca Devlet Destekleri

İhracatı destekleyici başlıca faaliyetler arasında kredi ve sigorta desteği, dış pazarlara ilişkin bilgi sunumu, ticari sergi ve fuarlar düzenleme, ticari faaliyetlere sponsorluk yapma ve aktif olarak yer alma, işletmelere özgü ticari raporlar hazırlama, ticari bir anlaşmaya taraf ya da arabulucu olma gibi destek ve teşvikler yer almaktadır. Devlet yardımları kapsamında uygulanmakta olan destekler şu şekilde özetlenebilir:

1. İstihdam Yardımı Hakkında Tebliğ 2000/1
2. Yurt Dışında Gerçekleştirilen Fuar Katılımlarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ 2009/5
3. Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve TURQUALITY®’nin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ 2006/4
4. Sektörel Nitelikli Uluslararası Yurt içi Fuarların Desteklenmesine İlişkin Karar 2014/4
5. Pazara Giriş Belgelerinin Desteklenmesi Hakkında Karar 2014/8
6. Yurt Dışı Birim, Marka ve Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ 2010/6
7. Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği Hakkında Tebliğ 2011/1
8. Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ 2010/8
9. Tasarım Desteği Hakkında Tebliğ 2008/2
10. Teknik Müşavirlik Hizmetlerine Sağlanacak Devlet Yardımları Hakkında Tebliğ 2012/3
11. Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımlarına İlişkin Karar 2016/6
12. Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ 2012/4

Devlet Yardımlarına İlişkin Uygulama ve Muhasebe Kayıtları

Devlet yardımlarına ilişkin uygulama ve muhasebe kayıtlarına yönelik örneği, ders kitabınızın 242. sayfasından itibaren izleyebilirsiniz.