Türev Araçlar Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Literatüre bakıldığında “futures sözleşmeler” yerine “gelecek sözleşmeleri” ya da “organize vadeli işlem sözleşmeleri” ifadelerinin de kullanılabildiği görülmektedir.

Dayanak varlık bir mal olduğunda, piyasada bu malın farklı kaliteye sahip pek çok çeşidini bulmak mümkün olabilir. Bu kapsamda borsalar bu malın kabul edilebilir özelliklerini ve kalitesini belirlemektedir.

Dayanak varlık olarak kullanılan varlıklar, dövizler, para (faiz oranları), pay senetleri ve emtialar olmak üzere dört grup altında toplanmıştır.

Future sözleşmelerde, borsalar teslimin yapılacağı tarihi net olarak belirlemektedirler. Bazı futures sözleşmeler için, teslim periyodu tüm ay olabilmektedir. Teslim ayları sözleşmeden sözleşmeye değişmekle beraber borsa tarafından piyasa katılımcılarının ihtiyaçlarına göre belirlenmektedir.

Normal olarak sözleşme alt limit ya da üst limite ulaştığında o sözleşmede işlemler durmaktadır. Ancak bazı durumlarda borsa devreye girerek limitleri değiştirme yetkisine sahiptir.

Pozisyon limitleri bir spekülatörün tutabileceği maksimum sözleşme sayısını ifade etmektedir. Limitin amacı spekülatörün piyasa üzerinde aşırı bir etkiye sahip olmasını engellemektir.

Bir futures sözleşmenin teslim dönemi yaklaştığında, futures fiyatlar dayanak varlığın fiyatına eşit ya da çok yakın olmaktadır.

Bir tek vadeli işlem sözleşmesinde pozisyon alabilmek için aracı kurum üzerinden takas kurumuna yatırılması zorunlu teminat tutarı başlangıç teminatıdır.

Borsa İstanbul’da üç tip Döviz Vadeli İşlem Sözleşmesi işlem görmektedir. Bu sözleşmeler, TL Dolar Vadeli İşlem Sözleşmeleri, TL Euro Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve EUR/USD Çapraz Kuru Vadeli İşlem Sözleşmeleridir.

Forward sözleşmeleri tezgahüstü piyasalarda işlem görürken, standart değildir ve standart bir teslim tarihleri yoktur. Sadece bir teslim tarihi belirlenir ve sözleşme vadesi doluncaya kadar elde tutulur. Futures sözleşmeler ise borsalarda işlem gören standart sözleşmelerdir ve birden çok teslim tarihi belirlenebilir. Günlük uzlaşma vardır ve vadeden önce genellikle pozisyon kapatılır.

Taşıma maliyeti modeline göre vadeli fiyatlar alım satıma konu dayanak varlığın spot fiyatı ve bugünden teslimat gününe kadarki taşıma maliyetine bağlıdır. Buna göre:

Taşıma maliyeti = Finans maliyeti + depo maliyeti + sigorta maliyeti

eşitliğindeki gibidir.