Klasik Mantık Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Safsata nedir?

Akıl yürütmedeki yanlışlar, yani hatalı akıl yürütmelerdir.

Safsatalar hangi nedenlerle yapılır?

• Karşısındakini şaşırtma • Dili iyi kullanmama • Duygu sömürüsü yapma • Acelecilik • Özensizlik • Yanlış genelleme yapma • Önyargılar • Batıl inançlar • Yetersiz bilgi • Akıl kabiliyetimizin yanlış yerde kullanılması

Safsatalar hangi akıl yürütme yöntemleriyle olur?

Genellikle tümevarım ya da tümdengelim biçiminde olur.

Doğru bir akıl yürütme için ifadenin nasıl olması gerekir?

Açık, seçik ve anlaşılır olması gerekir.

Saldırı safsatası türleri nelerdir?

• Adam karalama • Sen de • Niteliksel adam karalama

Adam karalama safsatası nasıl gerçekleşir?

Adam karalamada iddiaya değil de iddiayı ortaya atan kişiye saldırı yapılıp kötüleyerek iddianın yanlışlığı ileri sürülerek yapılır. İddianın o kişinin karakteriyle ya da harekeleriyle alakalandırılıp, yanlışlığının ileri sürülmesi safsatasıdır. Aşağıdaki biçimde olur: 1. A kişisi X iddiasında bulunuyor. 2. B kişisi A’nın kişisel özellik veya davranışlarına saldırıyor. 3. O halde, A’nın iddiası yanlıştır. Örnek olarak; 1. Ahmet: Bana göre kürtaj yanlıştır. 2. Mehmet: Sen öyle söylersin çünkü yobazın tekisin. 3. O halde, kürtaj yapmak yanlıştır.

Sen de safsatası nasıl gerçekleşir?

Bu safsata da saldırı safsatası türüne girmektedir. Söylem eylem çelişkisi de diyebiliriz. Bir kişinin iddiası ya da söyledikleri hareketleriyle çelişiyor diye iddianın yanlış olduğunu söylemektir. Aşağıdaki gibi gösterilir: 1. A kişisi bir iddiada bulunuyor. 2. B kişisi A’nın iddiasının doğruluğunun A’nın davranışlarıyla çeliştiğini söylüyor. 3. Halde, A’nın iddiası yanlıştır. Örnekle gösterecek olursak: A kişisi bir dernekte konferans veriyor. Örnek olarak; 1. Ahmet: Sigara içmek kötüdür, çeşitli hastalıklara yol açar, hiçbir zaman sigaraya başlamayın, içiyorsanız hemen bırakın. 2. Ayşe: Evet ben de kanser olmak istemiyorum, sigara içmeyeceğim. 3. Ahmet: Hadi bir ara verelim, dışarıya çıkıp birer sigara içelim. 4. Ayşe: Ahmet sigara içtiğine göre sigara içmek kötü bir şey olmamalı

Niteliksel adam karalama nasıl gerçekleşir?

Bir kişinin iddiasının yanlış olduğunu dair delil ileri sürmek yerine, o kişinin etnik geçmişi, politik tutumu, dini görüşü gibi niteliklerine saldırarak iddiasının yanlış olduğunu ileri sürmektir. Aşağıdaki biçimde gösterilebilir: 1. A kişisi X iddiasında bulunur. 2. B kişisi A’nın bu iddiayı kişisel niteliklerinden dolayı yaptığını iddia eder. 3. O halde, X iddiası yanlıştır. Veya 1. A kişisi X iddiasında bulunur. 2. B kişisi A’nın niteliklerine saldırıyor. 3. O halde, X iddiası yanlıştır. Örnek gösterecek olursak: 1. Ahmet: Yeni vergi yasası ekonomik büyümeyi arttıracak. 2. Mehmet: Ahmet bunu söyler çünkü o bir hükümet yanlısı. 3. O halde, Ahmet’in iddia ettiği yeni vergi yasasının ekonomik büyümeyi arttıracağı yanlıştır. Veya 1. Ali: Allah vardır çünkü Kuran’da Allah’ın var olduğu yazıyor. 2. Ayşe: Ali böyle söyler çünkü o bir imam. 3. O halde, Ali’nin söylediği yanlıştır.

Ortak tutuma başvurmak hangi tür safsatadır?

Otoriteye başvurma türü.

Ortak tutuma başvurma safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir iddiayı kabul ettirmek için, büyük çoğunluğun ortak bir davranışı olduğu gerekçesine dayanarak iddianın doğru olduğunu söylemedir. 1. X herkesin ortak bir davranışıdır. 2. O halde, X doğru, kabul edilebilir, akla uygun, ahlakidir. Örnek olarak; 1. Sınavda kopya çektim çünkü bütün sınıf kopya çekti. 2. O halde, kopya çekmek doğru, kabul edilebilir, ahlakidir. Bir başka örnek verecek olursak; 1. Kadın erkek eşitliği iyi bir şey olabilir ancak herkes kadınlara daha az maaş veriyor. 2. O halde, biz de kadınlara daha az maaş verebiliriz.

İnanca başvurma hangi safsata türüne girmektedir?

Otoriteye başvurma safsata türüne girmektedir.

İnanca başvurma safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir iddianın doğruluğunu, insanların çoğunun ona inandığını savunarak kanıtlamaya çalışma hatasıdır. Aşağıdaki biçimde gösterilir. 1. İnsanların çoğu X’in doğru olduğuna inanıyor. 2. O halde, X doğrudur. Örnek olarak; 1. Tanrı vardır çünkü Amerikalıların % 85’i Tanrı’nın varlığına inanıyor. 2. O halde, Tanrı vardır.

Grup baskısı hangi tür safsataya girmektedir?

Grup baskısı otoriteye başvurma türüne giren safsatalardandır. Mahalle baskısı da denebilir.

Grup baskısı safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir iddiayı kabul ettirmek için deliller öne sürmek yerine, bir grubun veya içinde bulunduğu grubun baskısını öne sürme hatasıdır. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. P kişisi grubu tarafından X iddiasını reddetmesi için baskı altına alınıyor. 2. O halde, P kişisinin X iddiası yanlıştır. Örnek olarak; 1. Ayşe, insanların refahları için çok çalışmaları gerektiğini söylüyor. 2. Grup arkadaşları bunun faşist bir söylem olduğunu ve onu gruptan çıkaracaklarını söylüyorlar. 3. Bu yüzden, Ayşe gruptan atılmamak için iddiasından vazgeçtiğini söylüyor.

Duygulara başvurmak hangi safsata türüne girmektedir?

Duygularla ilgili safsata türüne girmektedir.

Duygulara başvurmak safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir kişinin iddiasının doğruluğunu kabul ettirmek için insanların duygularıyla oynamasıdır. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. Hoşlanılan veya arzu edilen duygular X ile uyuşmaktadır. 2. O halde, X doğrudur. Örnek olarak; 1. Bu arabayı aldığınızda dünyanın en güçlü ve kıskanılan erkeği siz olacaksınız. 2. Ahmet güçlü ve kıskanılan bir erkek olmayı arzulamaktadır. 3. O halde, bu arabayı aldığında güçlü olacaktır iddiası doğrudur.

Korkuya başvurmak safsatası hangi tür safsata türüne girmektedir?

Duygularla ilgili safsata türüne girmektedir.

Korkuya başvurmak safsatası nasıl gerçekleşir?

İnsanları korkutarak iddiasının doğruluğunu kabul ettirme hatasıdır. Örneğin bir öğrenci öğretim üyesine bu dersten A alması gerektiğini söylüyor. Ofis saatinde odanıza uğrayıp notumu öğrenmek isterim, bu arada simdi dekan olan dayıma uğrayacağım derse, bu da korkuya başvurmak safsatasına girer. Öğretim üyesine dayısının dekan olduğunu söyleyip, korkutacağını ve A alabileceğini düşünmektedir.

Yağcılığa başvurma hangi safsata türüne girmektedir?

Yağcılığa başvurma şaşırtma safsataları arasında sayılabilir.

Yağcılığa başvurma safsatası nasıl gerçekleşir?

Yağcılık yaparak iddiasının doğru olduğunu kabul ettirmeye çalışma. Yağcılık iddiasını kanıtlamak için bir delil oluşturmasa da oluşturacağı kanısında olma hatasıdır. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. A kişisine B kişisi tarafından yağcılık yapılıyor. 2. B kişisi X iddiasında bulunuyor. 3. O halde, X iddiası doğrudur. Bu Plato yorumunu daha önce hiçbir hoca yapmamıştır ve benim için çok açıklayıcı ve aydınlatıcı oldu. Siz büyük bir dehasınız hocam. Bu arada aklıma gelmişken ödevimi sizin yorumunuz üzerine hazırlıyorum ama sürem bitti. Bana biraz daha süre verebilir misiniz? diyen bir öğrenci de bu kadar yağcılıktan sonra iddiasının kabul edileceğini düşünür.

Yeniden başvurma safsatası hangi tür safsatalara girmektedir?

Yeniden başvurma safsatası duygulara başvurma safsatasına girer.

Yeniden başvurma safsatası nasıl gerçekleşir?

Bu safsata, yeni olan bir şeyin daha iyi olduğu hatasını içerir. Bir şey yeni olduğu için daha iyi veya doğrudur safsatasıdır. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. X yenidir. 2. O halde X doğrudur veya iyidir. Örnek olarak; 1. Bu bilgisayar IBM’in en yeni modelidir. 2. O halde bu bilgisayar iyidir.

Acındırmak safsatası hangi tür safsatalara girmektedir?

Acındırmak safsatası duygularla başvurmak türünden safsatalara girmektedir.

Acındırmak safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir kişinin iddiasını doğrulatmak için karşısındakinde acıma duygusu yaratmaya çalışmasıdır. Acıma duygusu yaratmak için, ileri sürdüğü iddiasını, gerçek iddiasıyla yer değiştirtir. Bu safsatadır çünkü acıma duygusu yaratmak, iddiasını doğrulatmak için bir delil teşkil etmez. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. P iddiası acıma hissi yaratmak niyetiyle ileri sürülüyor. 2. O halde C iddiası doğrudur. Örnek olarak; 1. Umarım çalışmalarım isteklerinizi karşılıyordur. 2. Bu işe çok ihtiyacım var çünkü anneannem hasta. 3. O halde çalışmalarım istekleri karşılıyordur.

Geleneğe başvurma safsatası hangi tür safsatalardandır?

Bu safsata otoriteye başvurma safsatalarındandır.

Geleneğe başvurma safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir iddia veya şey sadece eski, denenmiş, geleneksel olduğu için doğrudur hatasıdır. Bazı durumlarda doğru olabilecek bu durumu, bütün olaylara uygulamak hatadır. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. X eski veya gelenekseldir. 2. O halde X doğru ya da daha iyidir. Örnek verecek olursak; 1. Tanrı’nın varlığına inanıyorum. 2. İnsanlar binlerce yıldır Tanrı’nın varlığına inanıyor yoksa niye bu inanç bugüne kadar sürsün ki? 3. O halde Tanrı vardır.

Bütünleme (Birleştirme) safsatası hangi tür safsatalardandır?

Kategori hataları türüne giren safsatalardandır.

Bütünleme safsatası nasıl gerçekleşir?

Bütünün kendisini oluşturan parçalarla aynı özelliğe sahip olduğunu çıkarma hatasıdır. Aşağıdaki biçimde gösterilir: 1. X bütününü meydana getiren parçalar A, B, C özelliklerine sahiptir. 2. O halde X bütünü de A, B, C özelliklerine sahiptir. Örnekle gösterecek olursak; 1. Atom renksizdir. 2. Kediler atomlardan oluşur. 3. O halde kediler de renksizdir.

İndirgeme safsatası hangi tür safsatalardandır?

Kategori hataları türünden safsatalardandır.

İndirgeme safsatası nasıl gerçekleşir?

Bütün için doğru olan bir özellik veya iddianın, bütünün parçaları için de doğru olacağını düşünme hatasıdır. Aşağıdaki biçimde gösterilir: 1. X’in bütünü A, B, C özelliklerine sahiptir. 2. X’in her bir parçası da A, B, C özelliklerine sahiptir. Örnekle gösterecek olursak; 1. Elimdeki top mavidir. 2. O halde bu topu oluşturan atomlar da mavidir.

Yanlış ikilem safsatası hangi tür safsatalardandır?

Şaşırtma safsataları türünden safsatalardandır.

Yanlış ikilem safsatası nasıl gerçekleşir?

Başka seçenekler olduğu halde karşısındakini iki seçenekten birini seçmeye zorlamak yoluyla yapılan hatadır. Aşağıdaki biçimde gösterilir: 1. Ya X doğrudur veya Y doğrudur. (İkisinin de yanlış olduğu durum olabilir.) 2. Y yanlıştır. 3. O halde X doğrudur. Örneğin, günlük hayatta birbirimizi iki seçenekten birine zorladığımız durumlar vardır. Beni sevmiyorsan benden nefret ediyorsun demektir veya Ya bana karşısın ya da yanımdasın. Ya ülkeni sev ya da terk et gibi sözler işitmişizdir.

İspatlama mecburiyeti safsatası hangi tür safsatalardandır?

Şaşırtma türünden safsatalardandır.

İspatlama mecburiyeti safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir iddianın yanlışlığının ispatlanamamış olması, dolayısı ile doğru olduğunu ya da doğruluğunun ispatlanamamış olması, dolayısı ile yanlış olduğunu ileri sürmektir. Yani, bir şey aksi ispatlanamadığı sürece doğrudur varsayımına dayanır. Aşağıdaki biçimde gösterilir: 1. X iddiası A yanıyla ileri sürülürken B yanının ispatlanması istenir. 2. B yan› X’in yanlış olduğunu ileri sürer çünkü X’in ispatı yoktur. Örnekle daha açık biçimde gösterecek olursak; 1. Tanrı’nın varlığı ispatlanamamıştır. 2. O halde Tanrı yoktur. Başka bir örnek verecek olursak; 1. Hayaletlerin olmadığını ispatlayamazsın. 2. O halde hayalet vardır.

Kumarbaz safsatası hangi tür safsatalardandır?

İstatiksel hata safsataları türündendir.

Kumarbaz safsatası nasıl gerçekleşir?

Bir olayın geçmişte nadir gerçekleşmiş olmasına dayanarak, gelecekte daha yüksek ihtimalle ortaya çıkabileceğini düşünme hatasıdır. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. X olur. 2. X’in olması öncekilerden bağımsız olmayarak uzun vadede veya orta vadede olacağı beklenmekteydi. 3. O halde X gerçekleşecektir. Kumarbazların on beş kez yazı geldikten sonra on altıncı kez tura geleceğini iddia etmekten dolay› olan hatadır. Örnekle gösterecek olursak; 1. Yakında spor lotodan altı tutturacağım. 2. Her hafta spor loto oynuyorum, şimdiye kadar kazanamadım. 3. O halde kazanma ihtimalim arttı, yakında kazanacağım.

Öncesinde safsatası hangi tür safsatalardandır?

Tartışmalı sebep türüne giren safsatalardandır.

Öncesinde safsatası nasıl gerçekleşir?

Batıl itikatlarımızla ilgili bir safsatadır. Bir olayın olmasının, bir zaman sonra başka bir olaya neden olduğu sonucunu çıkarmaktan doğan bir hatadır. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. A olayı B olayından önce olur. 2. O halde A, B’nin sebebidir. Örnekle gösterecek olursak; 1. Arkadaşımın kedisi elimi tırmaladı. 2. Bir hafta sonra ateşlendim. 3. O halde ateşlenmemin sebebi arkadaşımın kedisinin tırmalamasıdır. Mesela Ayşe’ye bir mektup gelir ve mektupta Bu mektubu 10 kişiye gönderirsen başına talih kuşu konacak ama üç gün içinde göndermezsen çeşitli kötülüklerle karşılaşacaksın. yazmaktadır. Ayşe mektubu bir kenara atar. Bir hafta sonra buzlu yolda yürürken ayağı kayar ve düşüp bacağın kırar. Hastaneden çıkar çıkmaz mektupları çoğaltır ve 10 kişiye gönderir. İki olayın birbiriyle alakası olamayacağı halde, bacağını kırmasının sebebi olarak mektupları göndermemesi olarak görür.

Acele etme safsatası hangi türden safsatalardandır?

Acele etme safsatası istatistiksel hata türü safsatalarındandır.

Acele etme safsatası nasıl gerçekleşir?

Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. P topluluğundan çok küçük bir örnek olan S alınır. 2. P topluluğundan alınan S örneğine dayanarak C sonucu çıkarılır. Örnek olarak Fransa’da Sarkozy’nin bir Roman vatandaşı bir Fransız’ı öldürdü diye bütün Romanları suçlayıp sınır dışı etmesini verebiliriz. Başka bir örnek verecek olursak; 1. Bir feminist olan Ayşe erkeklerden hoşlanmaz. 2. O halde bütün feministler erkeklerden hoşlanmaz.

Görecelilik safsatası hangi safsata türlerindendir?

Bir kişinin bir iddiayı sadece başkaları için doğru olabileceği ama kendisi için doğru olmadığını söyleyerek reddetmesi durumudur. Aşağıdaki biçimde gerçekleşir: 1. X iddiasında bulunuluyor. 2. A kişisi X’in başkaları için doğru olabileceğini ama kendisi için doğru olmadığını söylüyor. 3. O halde A kişisi X’i reddetmekte haklı bulunduğunu kanıtlamış sayılıyor. Bir örnekle gösterecek olursak; 1. Ayşe egzersiz yapmayan insanların sağlıksız olduğunu söylüyor. 2. Ahmet bu senin için doğru olabilir ama benim için yanlış diyor. 3. O halde Ahmet egzersizi reddetmekte haklı olduğunu düşünüyor.

Akıl yürütmede yapılan yanlışlara ne denir?

Safsata

"Aynur: Tanıdığım bütün Bulgarlar tembel insanlardı.

Ecem: Sen önce kendine bak. Sanki sen çok çalışkansın. Tembel insanın tekisin." örneği hangi safsataya örnektir?

Adam Karalama

“Öğretmen ders anlatırken ben de uyudum çünkü bütün sınıf uyuyordu kimse  dersi dinlemiyordu.” cümlesi, hangi safsataya örnektir?

Ortak Tutuma Başvurmak

Bir iddianın doğruluğunu, insanların çoğunun ona inandığını savunarak kanıtlamaya çalışma hatası ne ile ifade edilir?

İnanca Başvurma

“Bu cilt kremini aldığınızda dünyanın en güzel ve kıskanılan kadını siz olacaksınız.” örneği hangi safsataya örnektir?

Duygulara Başvurmak

“Bu telefon Samsung’un en yeni modelidir, bunu satın alırsan herkes tarafından kıskanılacaksın” örneği hangi safsataya girmektedir?

Yeniye başvurmak

“Çok konuşmak sana göre yanlış olabilir ama bana göre yanlış değil” örneği hangi safsataya girer?

Görecelilik safsatası

“Bilim adamları uzaydaki kara deliklerin varlığını ispat edemiyorlar.” örneği hangi safsataya girer?

İspatlama Mecburiyeti Safsatası

“Ya benimsin ya kara toprağın” örneği hangi safsataya girer?

Yanlış İkilem

“Teyzemlerin oturduğu apartman çok büyük bir bina, o halde bu apartmanın daireleri de büyük olmalı” örneği hangi safsataya girer? 

İndirgeme safsatası

İddiaya değil de iddiayı ortaya atan kişiye saldırı yapılıp kötüleyerek iddianın yanlışlığını ileri süren safsata türü nedir?

Adam Karalama

"Kebabı en iyi Urfalılar yapar, Aşçı Urfalı değilse o lokantada kebap yemeyeceksin" örneği hangi safsata türüne girer?

İndirgeme Safsatası

"Geçen gün gittiğim kuaför saçlarımı berbat kesti, Eskişehir'de iyi bir kuaför yok" örneği hangi safsata türüne girer?

Bütünleme Safsatası

"Kapitalizme karşıyım diyorsun ama sen de en marka ve pahalı ürünleri tercih ediyorsun. Bu durumda böyle bir şeyi nasıl savunursun?" örneği hangi safsata türüne girer?

Sen de Safsatası

"Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin" örneği hangi safsata türüne örnektir? 

Yanlış İkilem 

"Erkek arkadaşım bu kalemi hediye etti ve bu kalemle girdiğim bütün sınavlardan çok iyi notlar aldım. Bu kalem uğurlu geldi." örneği hangi safsata türüne girer?

Öncesinde Safsatası

"Allah'ın varlığına ve birliğine inanmazsan, emir ve yasaklarına uymazsan Cehennemde yanarsın, kül olursun." örneği hangi safsataya girer? 

Korkuya Başvurmak

Bir iddia veya şey sadece eski, denenmiş, geleneksel olduğu için doğrudur hatası hangi safsata türüdür?

Geleneğe Başvurma Safsatası

Bir olayın geçmişte nadir gerçekleşmiş olmasına dayanarak, gelecekte daha yüksek ihtimalle ortaya çıkabileceğini düşünme hatası hangi safsata türüdür?

Kumarbaz Safsatası

"Tarih dersi sana göre ezber ağırlıklı ve zor bir ders olabilir, ama bana göre oldukça mantıklı ve sistematik bir ders." örneği hangi safsata türüne girer?

Görecelik Safsatası