Vergi Uygulamaları Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tasarruf araçlarından sağlanan hangi gelirler menkul sermaye olarak nitelendirilir?

Menkul kıymetlerden sağlanan faiz, kar payı ve benzeri gelirler.

Gelir Vergisi Kanunu’na göre voli mahalleri ve dalyanlar tanımına neler girmektedir?

Voli mahalleri; denizlerde, göllerde ve nehirlerde balık avlamaya uygun doğal su alanlarıdır. Dalyanlar ise deniz, nehir ve göllerde çeşitli engellerle balık avlamaya uygun hâle getirilmiş bulunan yerlerdir.

Mükellefler elde etmiş oldukları beyana tabi olan gelirlerini nasıl beyan ederler?

Yıllık beyanname ile.

Kira geliri nasıl gerçekleşir?

Geçmiş yıl kiralarının sonraki yıllarda ödenmesi hâlinde, bu kiralar ödemenin yapıldığı yılda elde edilmiş kabul edilir. Gelecek yılların kiralarının peşin ödenmesi hâlinde ise her biri ait olduğu yılın kira geliri sayılır. Kiralar genellikle nakit olarak tahsil edilir. Kiranın mal olarak tahsil edilmesi hâlinde mal olarak değerler emsal bedelle değerlendirilerek paraya çevrilir. Kiranın döviz olarak ödenmesi hâlinde, ödeme gününün borsa rayici üzerinden Türk Parasına çevrilir. Ayrıca, kiracıdan kira bedeli dışında alınan hava parası, peştamallık gibi paraların da eklenmesi gerekir. Kiraya veren tarafından kiracıdan kira bedeli dışındaki yakıt, asansör, temizlik gibi giderler karşılığında alınan paralar da hasılata eklenir. Kiracıdan güvence amaçlı olarak alınan paraların (depozito) kira süresi sonunda geri verilmesi gerektiğinden hasılata eklenmesi gerekmez.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ilişkin beyanname ne zaman verilir?

İşin bittiği takvim yılını izleyen Mart ayının 15’ine kadar verilir.

Kira gelirleri, Gelir Vergisi Kanunu’nda hangi adla nitelendirilmiştir?

Gayrimenkul sermaye iradı.

Gayrimenkul sermaye iradının götürü gider usulünde tespiti nasıl olur?

Gayrimenkul sermaye iradı elde eden mükellefler istemeleri hâlinde herhangi bir belge gerekmeksizin hasılatın % 25’ini götürü gider olarak düşebilirler. Hakları kiraya veren mükellefler bu usulden yararlanamazlar. Haklarını kiraya verenler dışındaki mükellefler giderlerini hangi usule göre belirleyeceklerine kendileri karar verirler. Ancak götürü gider usulünü seçen mükellefler bu usulü iki yıl üst üste uygulamadan gerçek usule geçemezler.

Konut istisnasının uygulanması söz konusu olan konuta birden fazla kişinin ortak olması halinde bu istisnadan hangi ortak veya ortaklar yararlanır?

Konut istisnası mutlak istisna olmayıp belirli bir parasal sınır için söz konusudur. İstisna uygulanması söz konusu olan konuta birden fazla kişinin ortak olması halinde ortaklık payına bakılmaksızın istisna bütün ortaklar için ayrı ayrı uygulanır.

Gayrimenkul sermaye iradı nedir?

Gayrimenkul olarak kabul edilen mal ve hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirlerdir.

Tek işverenden alınan ücretlerin beyanı nasıl olur?

Mükellefin elde ettiği gelirin sadece tek işverenden alınan ücretlerden oluşması durumunda beyanname vermesi gerekmez. Başka gelirleri dolayısıyla beyanname verilmesi hâlinde de tek işverenden alınan ücretler tutarı ne olursa olsun beyannameye yazılmaz.

Bay A, ticari kazancından dolayı gerçek usulde vergilendirilen bir mükelleftir. 2018 yılı kazançları için beyan edilecek geliri 100.000 TL'dir. Bay A, 2018 yılında il özel idaresine 15.000 TL bağışta bulunmuştur. Yapılan bu bağışın ne kadarı beyan edilecek gelirden düşülebilir?

Genel ve özel bütçeli idarelere, il özel idareleri ile belediyelere, köylere ve kamuya yararlı derneklere ve Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların; beyan edilen gelirin % 5’ini (kalkınmada öncelikli yörelerde % 10’unu) aşmayan kısmı gelirden indirilir. Yapılan bağışın sınırı aşması halinde aşan kısmı indirilemez ve izleyen yıllara devredilemez. Dolayısıyla beyan edilecek gelir olan 100.000 TL'nin %5'i 5.000 TL olduğu için yapmış olduğu bağışın da ancak 5.000 TL'lik kısmını düşebilir. 

Gemi ve gemi payları ile yükleme ve boşaltma araçlarında gayrimenkul sermaye iradı nasıl gerçekleşir?

Motorlu olup olmadıklarına ve kapasitelerine bakılmaksızın gemi ve gemi payları ile denizde, gölde, nehirlerde, garajlarda ve tren istasyonlarında yükleme ve boşaltma için kullanılan her türlü motorlu araçların kiraya verilmesinde elde edilen gelirler gayrimenkul sermaye iradı sayılır.

Gayrimenkullerin mütemmim cüzi ve teferruat tanımı kapsamında gayrimenkul sermaye iradı nasıl gerçekleşir?

Gayrimenkullerin mütemmim cüzi (bütünleyici parça), teferruat (eklenti) ve tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemesi gayrimenkullerden ayrı kiraya verilirse bunlardan elde edilen kira da gayrimenkul sermaye iradı sayılır.

Gayrimenkul sermaye iradının gerçek usulde tespiti nasıl olur?

Gerçek usulde gayrimenkul sermaye iradında vergi matrahı, gayrimenkul olarak nitelenen mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilen hasılattan gerçek giderlerin indirilmesi yoluyla tespit edilmektedir.

Vergi matrahına ulaşmak için gelirlerin safi toplamından düşülebilecekler nelerdir?

Zararlar, özel sigorta primleri ve bireysel emeklilik katkı payları, sosyal güvenlik kurumu primleri, bağış ve yardımlar, sakatlık indirimi, eğitim ve sağlık harcamaları, araştırma ve geliştirme harcamaları.

Medeni Kanun’a göre neler taşınmaz kapsamında yer almaktadır?

Arazi, tapu sicilinde ayrı sayfaya bağımsız ve sürekli olarak kaydedilen haklarla kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler taşınmaz kapsamında yer almaktadır.

Telif hakları tanımı kapsamında gayrimenkul sermaye iradı nasıl gerçekleşir?

Telif haklarının yaratıcıları (ölmüş olmaları hâlinde kanuni mirasçıları) dışındakiler tarafından kiraya verilmesinden elde edilen kazançlar gayrimenkul sermaye iradıdır

Gayrimenkul sermaye iradında gelirin elde edilmiş olması hangi esasa göre belirlenmektedir?

Gelir vergisi, mükelleflerin bir takvim yılında elde ettiği kazanç ve iratlar üzerinden alınmaktadır. Gelir elde edilmiş olması ise tahsil ve tahakkuk esaslarına göre belirlenmektedir. Geliri oluşturan yedi kazanç ve iratlardan bazılarında gelirin elde edilmesi tahakkuk esasına bağlanmışken bazılarında ise gelirin elde edilmesi tahsil esasına bağlanmıştır. Gayrimenkul sermaye iratlarında da elde etme “tahsil esasına” bağlanmıştır. 

Zirai kazançtan pay alınması halinde gayrimenkul sermaye iradı nasıl gerçekleşir?

Zirai faaliyette bilfiil katılmadan sadece üründen pay alan arazi sahiplerinin gelirleri (yarıcılık geliri) gayrimenkul sermaye iradı sayılır.

Menkul sermaye iratlarından kâr paylarının kapsamı nedir?

Hisse senetlerinden, yatırım fonlarından elde edilen kâr payları, limitet şirket ortaklarının kâr payları, iş ortaklıklarından ortakların elde ettikleri kâr payları, adi komandit şirketlerde komanditer ortakların kâr payları, kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar, yönetim kurulu başkanı ve üyelerine verilen kâr paylarıdır.

Geliri “sadece” basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan oluşan mükellefler kazançlarını ne zamana kadar beyan etmek zorundadırlar?

Geliri “sadece” basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan oluşan mükellefler bu kazançlarını ait olduğu yılı izleyen yılın Şubat ayının 1’i ve 25’i arasında beyan etmelidirler.

Konut istisnasının şartları nelerdir?

Konut istisnası, gayrimenkullerini kiraya veren mükelleflerden bazıları için söz konusudur. İstisnanın uygulanabilmesi için gayrimenkulün konut olarak kiraya verilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca, diğer gelirleri nedeniyle ticari, zirai ve mesleki kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olanlar ile gelir toplamı belirli bir sınırı aşanlar bu istisnadan yararlanamazlar. Konut istisnası mutlak istisna olmayıp belirli bir parasal sınır için söz konusudur. İstisna uygulanması söz konusu olan konuta birden fazla kişinin ortak olması hâlinde ortaklık payına bakılmaksızın istisna bütün ortaklar için ayrı ayrı uygulanır. İstisna miktarının üzerinde kira geliri elde edilmesine rağmen beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi hâlinde, istisnadan yararlanılamaz. Konut istisnasından yararlanan binalarda iradın tespit yöntemi olarak götürü gider usulü seçilmişse hasılattan önce istisna düşülür. Daha sonra bulunacak miktar üzerinden götürü gider hesaplanır. Konut istisnasından yararlanan binalarda iradın tespit yöntemi olarak gerçek usul seçilmişse oranlama yapılarak istisnaya isabet eden gider bulunur. İstisnaya isabet eden gider hasılattan düşülmez.

Vakıf gelirlerinden karşılık alınan paylarda gayrimenkul sermaye iradı nasıl gerçekleşir?

Vakfedenin iradesine bağlı olarak vakıf senedinde gösterilmesi koşuluyla bazı kişilere herhangi bir hizmet karşılığı olmaksızın vakıf gelirinden verilen paylar gayrimenkul sermaye iradıdır.

Birden fazla yerde çalışan ve ücret alan birisinin gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekir mi?

Ücretin birden fazla işverenden elde edilmesi halinde; ücret gelirlerinin hepsinden vergi kesintisi yapılmış olması şartıyla, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı geçmemesi halinde bu ücretler için beyanname verilmez. Başka gelirler dolayısıyla beyanname verilmesi halinde de bu tür ücretler beyannameye yazılmaz.

Gayrimenkul sermaye iradı elde edenlerin hasılattan düşebilecekleri giderler nelerdir?

Kiraya verilen mal ve haklara ilişkin sigorta giderleri, kiraya verenler tarafından kiraya verilen mal ve hak için ödenen vergi (emlak vergisi) resim, harç ile belediyelere ödenen harcamalara katılım payları, kiraya verilen mal ve haklar için harcamaların borçlanılarak sağlanması hâlinde bunlar için ödenecek faizler ödendiği yılda gider olarak yazılır (Banka kredisi ile ev alıp kiraya verenlerin ödedikleri faizler), kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan amortismanlar, kiraya veren tarafından yapılan bakım ve onarım giderleri, kiralamış oldukları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar, sahibi oldukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konutlar için ödedikleri kiralar, kiraya verilen mal ve haklarla ilgili sözleşmeye, kanuna veya ilama dayanarak ödenen şahsi kusurdan kaynaklanmayan zarar, ziyan ve tazminatlar, konut olarak kiraya verilmek koşuluyla edinme yolundan itibaren 5 yıl süre ile iktisap bedelinin %5’i.

Birden fazla işverenden alınan ücretlerin beyanı nasıl olur?

Ücretin birden fazla işverenden elde edilmesi hâlinde; ücret gelirlerinin hepsinden vergi kesintisi yapılış olması şartıyla, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı geçmemesi hâlinde bu ücretler için de beyanname verilmez. Hangi işverenin birinci işveren olduğunu (hangi ücret gelirinin dikkate alınmayacağını) ücretli kendisi belirlemektedir. Başka gelirler dolayısıyla beyanname verilmesi hâlinde de bu tür ücretler beyannameye yazılmaz.

Eğitim ve sağlık harcamaları, vergi matrahına ulaşmak için gelirlerin safi toplamından düşülebilecek kalem olarak nasıl değerlendirilir?

Beyan edilen gelirin % 10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla; mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirilebilir.

Belirli parasal sınırı aşmayan gelirler nasıl beyan edilir?

İstisna kapsamında olmayan ve üzerinden vergi kesintisi yapılmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları toplamının belirlenmiş tutarı (2012 yılı için 1290 Lira) aşmaması hâlinde bunlar için de beyanname verilmesine gerek yoktur.

Gayrimenkul sermaye iradında elde etme nasıl gerçekleşir?

Gayrimenkul tanımına giren mal ve haklar dolayısıyla gayrimenkul sermaye iradı elde edilmiş sayılmak için söz konusu mal ve hakların sahibi olunması şart değildir. Gayrimenkulleri kiraya veren; sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri (fiilen kullananlar), irtifak hakkı sahipleri ve kiracıları tarafından kiraya verilmesi hâlinde elde edilen gelirler, bu kişiler için gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilmektedir. Gayrimenkul sermaye iratlarında elde etme tahsil esasına bağlanmıştır.

Gelir Vergisi Kanunu’na göre çeşitli gayrimenkuller tanımına neler girmektedir?

Arazi, bina, maden suları, memba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatları.

Menkul sermaye iratlarından faizlerin kapsamı nedir?

Her türlü tahvil faizleri, hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ile Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymet gelirleri, her türlü alacak faizi, mevduat faizleri, repo ve ters repo gelirleri, faizsiz bankacılık sisteminden elde edilen kar paylarıdır.

Beyannamenin verileceği yer neresidir?

Gelir vergisi beyannamesi mükelleflerin yerleşim yerlerinin (ikametgâhlarının) bulunduğu yer vergi dairesine verilir. İşyeri ve yerleşim yeri ayrı vergi dairelerinin görev bölgesinde bulunan mükellefler, başvurularının uygun görülmesi koşuluyla işyerinin bağlı bulunduğu vergi dairesine beyanname verebilirler.

Vergi sorumlusu bir tüccarın oturduğu ev ile ticari faaliyetlerini sürdürdüğü işyeri için yapması olduğu kira ödemelerin de vergi kesintisi nasıl gerçekleşir?

Vergi sorumlusu durumunda olan birinci sınıf tüccarın oturduğu konuta yapmış olduğu kira ödemesi faaliyetiyle ilgili olmadığından vergi kesintisi yapması söz konusu değildir. Ancak ticari faaliyetini sürdürdüğü işyeri için yapılan kira ödemesi üzerinden vergi kesintisi yapılacaktır.

Emekli olan Bay A'nın konutunu kiraya vermesi karşılığında elde ettiği gelir, hangi kazanç veya irad kapsamında vergilendirilmektedir?

Kira gelirleri, Gelir Vergisi Kanununda “gayrimenkul sermaye iradı” olarak nitelendirilmiştir. Gayrimenkul sermaye iradı, “gayrimenkul” olarak kabul edilen mal ve hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirleri ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Dolayısıyla Bay A'nın konutunu kiraya vermesi karşılığında elde ettiği geliri gayrimenkul sermaye iradı olarak vergilendirilir.

Sınai ve ticari haklar tanımı kapsamında gayrimenkul sermaye iradı nasıl gerçekleşir?

Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alâmetifarika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, gizli formül veya üretim tekniğinin kiraya verilmesinden elde edilen gelirlerdir.

Vergi sorumlusu durumunda olan birinci sınıf tüccar (A), ticari faaliyetini sürdürdüğü  iş yeri için yıl içinde toplamda 25.000 TL kira ödemesi yapmıştır. Bu durumda vergi sorumlusu A'nın ne kadar vergi kesintisi yapması gerekir?

Vergi kesintisi brüt kira bedelinin % 20’sidir. Bu durumda 25.000 TL* %20= 5.000 TL vergi kesintisi yapılması gerekir.

Menkul sermaye iradında gelir ne zaman elde edilmiş sayılır?

Menkul sermaye iratlarında elde etme, edinilen gelirin hukuki ve ekonomik tasarruf olanağının doğmuş olmasına bağlanmıştır. Hukuki tasarruf, gelir sahibinin gelir üzerinde talepte bulunma hakkını; ekonomik tasarruf ise ödemeyi yapacak olan tarafından gelirin sahibinin emrine amade kılınmasını ifade eder.

Brüt ve net kira bedellerinde vergi kesintileri nasıl uygulanır?

Vergi kesintisi brüt kira bedelinin % 20’sidir. Kiranın net olarak kararlaştırılması hâlinde stopaj uygulanacak tutar, net kira tutarının 0,80 katsayısına bölünmesi yoluyla bulunur.

Bireysel emeklilik şirketlerinin yaptığı ödemeler nasıl beyan edilir?

Tüzel kişiliğe sahip emekli sandıklarından, yardım sandıklarından, emeklilik ve sigorta şirketlerinden çeşitli sebeplerle ayrılanlara yapılan ödemeler için beyanname verilmesi gerekmez.

Bir ticari işletmenin bankadaki parası dolayısıyla elde edilen faiz geliri, hangi kazanç veya irat kapsamındadır?

Bankadaki para dolayısıyla elde edilen faiz gelirleri kişinin özel mal varlığına dahil olması halinde söz konusu gelir, menkul sermaye iradı kapsamında olmaktadır. Ancak ticari işletmenin bankadaki parası dolayısıyla elde edilen faiz geliri ticari kazanç kapsamında vergilendirilmektedir.

Menkul sermaye iradı için beyanname verilmesinin gerektiği durumlarda; menkul sermaye iradının net tutarı nasıl tespit edilir?

Menkul kıymetlerin korunması için yapılan giderler (sigorta giderlerin (vekalet gideri, komisyonlar), ödenen vergi ettirilmesi, kiralık kasa gideri), iradın tahsil edilmesi için yapılan ve harçlar (damga vergisi) için yapılan giderlerin düşülmesi yoluyla yapılır.

Zaralar, vergi matrahına ulaşmak için gelirlerin safi toplamından düşülebilecek kalem olarak nasıl değerlendirilir?

Gelir vergisinin üniter yapısı nedeniyle gelir kaynaklarından bazıları için zarar söz konusu olması hâlinde bu zararların diğer kaynaklardan elde edilen kazanç ve iratlardan indirilmesi mümkündür.

İstisna sınırları içinde kalan gelirler nasıl beyan edilir?

İstisna sınırları içinde kalan gelirler için beyanname verilmez. Örneğin, elde edilen kira geliri toplamının konut istisnası sınırını aşmaması hâlinde (konut istisnasından yararlanma şartlarını taşıyanlar için) beyanname verilmesine gerek yoktur.

Menkul sermaye iratları hangi yolla vergilendirilir?

Stopaj yolu ile

Vergi matrahı nasıl elde edilir?

Yıllık beyannameyle bildirilmesi gereken gelirlerin safi toplamının bulunmasından sonra bu toplamdan da bazı indirimler düşülerek vergi matrahına ulaşılır.

Sosyal güvenlik kurumu primleri, vergi matrahına ulaşmak için gelirlerin safi toplamından düşülebilecek kalem olarak nasıl değerlendirilir?

5510 sayılı Kanun gereğince Sosyal Güvenlik Kurumuna gelirin elde edildiği yılda ödenen giriş ve sigorta primleri belgelenmesi koşuluyla gider olarak yazılabilir. Mükellef gelir unsurlarının safi tutarına ulaşırken ödemiş olduğu SGK primlerini gider kaydetmemişse bunları daha sonra indirmesi mümkündür.

Tam mükellef durumunda olanlar hangi durumda yıllık beyanname vermezler?

Gelirleri belirli özelliklere sahip; ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer bazı gelirlerden biri veya bir kaçından oluşursa bunlar için yıllık beyanname vermezler.

Menkul sermaye iradı nedir?

Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışındaki sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz ve benzeri gelirlerdir.

Vergi sorumluları, menkul sermaye iradı elde eden hak sahiplerine ödeme yaparken yapmış oldukları vergi kesintilerini ne zamana kadar beyan eder ve öderler?

Vergi sorumluları, menkul sermaye iradı elde eden hak sahiplerine ödeme yaparken GVK’nin 94. maddesinde belirtilen oranlarda kesinti yapmak ve kesintileri yapıldığı ayı izleyen ayın 23. günü akşamına kadar beyan edip 26. günü akşamına kadar vergi dairesine ödemek zorundadırlar.

Araştırma ve geliştirme harcamaları, vergi matrahına ulaşmak için gelirlerin safi toplamından düşülebilecek kalem olarak nasıl değerlendirilir

Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100’ü oranında hesaplanacak Ar-Ge indirimi gelirden düşülür.

Ücretin birden fazla işverenden elde edilmesi hâlinde; ücret gelirlerinin hepsinden vergi kesintisi yapılış olması şartıyla, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutar

Zirai kazançları nedeniyle stopaj usulüne tabi olan çiftçiler, elde etmiş oldukları kazanç tutarı ne olursa olsun zirai kazançları için beyanname vermezler. Diğer kazançları için beyanname vermelerinin gerekmesi hâlinde stopaj yoluyla vergisi ödenmiş zirai kazançlarını beyannameye dahil etmezler.

Gelir vergisinin tarhında genellikle hangi yöntem uygulanır?

Gelir vergisi aksine hüküm olmadıkça mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunmaktadır. Bu kural gereğince mükelleflerin elde etmiş oldukları beyana tabi olan gelirlerini yıllık beyanname ile beyan etmeleri gerekmektedir. Ancak bazı gelirler için beyanname verilmez, beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye alınmaz.

Menkul sermaye iradı nedir?

Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışındaki sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz ve benzeri gelirlerdir.

Kesintisi yapılmış menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının beyanı nasıl olur?

Üzerinden vergi kesintisi yapılmış olması şartıyla menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ve diğer gelirleri toplamının, gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2012 yılı için 25.000 Lira) aşmaması hâlinde bunlar için beyanname verilmez.

Menkul sermaye iratları genellikle hangi yöntemle vergilendirilmektedir?

Gelir vergisi, mükellefin beyanı üzerine tarh olunan bir vergi olmasına rağmen bazı kazanç ve iratlar kaynakta kesinti yoluyla (stopaj) vergilendirilmektedir.  Stopaj yoluyla vergilendirilme bazı kazanç ve iratlarda nihai vergilendirme olurken beyan durumunun söz konusu olduğu durumlarda hesaplanan vergide düşülebilecek bir kalem olmaktadır. Menkul sermaye iratları da genellikle stopaj yoluyla vergilendirilmektedir. Ancak beyan yoluyla vergilendirmenin de söz konusu olduğu durumlar vardır.

Zaraların, vergi matrahına ulaşmak için gelirlerin safi toplamından düşülebilecek kalem olarak değerlendirilmesinde kısıtlamalar nelerdir?

Diğer kazanç ve iratlarda meydana gelen zararların diğer gelir unsurlarından düşülememesidir. Bu kısıtlama tek yönlü çalışmaktadır. Yani, diğer gelir unsurlarının zararının diğer kazanç ve iratlarda meydana gelen kazançtan düşülmesi mümkündür. Diğer kısıtlama; menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında sermayede meydana gelen eksilmeler zarar tanımı dışındadır. Dolayısıyla gider fazlalığı nedeniyle oluşan zarar hariç olmak üzere menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında sermayede oluşan eksilmelerin düşülmesi mümkün değildir. Son kısıtlama ise; zararın düşülebileceği süre ile ilgilidir. Ortaya çıkan zararların ilgili yılda düşülmesinin mümkün olmaması nedeniyle ilerideki yıllarda düşülmesi süreyle sınırlandırılmıştır. Buna göre, doğduğu yılı izleyen 5 yılda indirilmeyen zararın daha sonra indirilmesi mümkün değildir.

Gayrimenkul sermaye iradı elde edenler götürü gider usulünü seçmeleri halinde hasılatlarının ne kadarını gider olarak indirebilirler?

Haklarını kiraya verenler dışındaki mükellefler giderlerini hangi usule göre belirleyeceklerine kendileri karar verirler. Gayrimenkul sermaye iradı elde eden mükellefler de istemeleri halinde herhangi bir belge gerekmeksizin hasılatın % 15’ini götürü gider olarak düşebilirler.

Menkul sermaye iradı kapsamındaki kar paylarına nelerdir?

Hisse senetlerinden, yatırım fonlarından elde edilen kar payları, limitet şirket ortaklarının kar payları, iş ortaklıklarından ortakların elde ettikleri kar payları, adi komandit şirketlerde komanditer ortakların kar payları, kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar, yönetim kurulu başkanı ve üyelerine verilen kar payları, menkul sermaye iradı kapsamındaki kar paylarına örnek olarak gösterilebilir.

Hesaplanan gelir vergisi 30.000 TL olan mükellefin kesinti yoluyla ödediği vergiler toplamı 5.000 TL ve geçici vergi ödemeleri toplamı da 20.000 TL ise bu durumda mükellefin ödemesi gereken gelir vergisi ne kadardır?

Yapılan tarh işlemi sonucu hesaplanan gelir vergisi bulunur. Hesaplanan vergiden, önceden ödenmiş bazı vergiler düşülerek ödenecek vergiye ulaşılır. Bunlar, yabancı ülkelerde ödenen vergiler, geçici vergi ve kesinti yoluyla ödenen vergilerdir. Hesaplanan gelir vergisi olan 30.000 TL'den geçici vergiler toplamı olan 20.000 TL ve kesinti yoluyla ödenmiş olan 5.000 TL düşülür kalan tutar olan 5.000 TL mükellefin ödemesi gereken gelir vergisidir.

Gelir vergisinin tarhı nasıl olur?

Beyanname ile bildirilen gelirlerden indirimlerin yapılması yoluyla gelir vergisi matrahına ulaşılır. Vergi matrahına ulaşılmasının ardından verginin hesaplanması (tarhı) yapılacaktır. Verginin tarhı vergi matrahına vergi tarifesinin uygulanması suretiyle gerçekleştirilir. Gelir vergisi tarifesi artan oranlı olarak düzenlenmiştir. Artan oranlı tarifede ilk dilimden başlayarak vergi matrahı ile tarife ilişkilendirilmektedir.

Yapılan tarh işlemi sonrası hesaplanan gelir vergisinden daha önce ödenmiş hangi vergiler düşülerek ödenecek vergiye ulaşılır?

Yabancı ülkelerde ödenen vergiler, geçici vergiler, kesinti yoluyla ödenen vergiler.

Bay A, kiraya verdiği konutuna ilişkin 2018 yılı kira geliri olarak 10.000 TL tahsil etmiştir. Ayrıca Bay A, 2017 yılına ait 5.000 TL kira gelirini de 2018 yılında tahsil etmiştir. Bu durumda Bay A'nın 2018 yılı gayrisafi gayrimenkul sermaye iradı ne kadardır?

Geçmiş yıl kiralarının sonraki yıllarda ödenmesi halinde, bu kiralar ödemenin yapıldığı yılda elde edilmiş kabul edilir. Dolayısıyla Bay A'nın 2018 yılı kira geliri olan 10.000 TL ile 2017 yılına ait olup 2018 yılında tahsil ettiği kira geliri olan 5.000 TL; 2018 yılı geliri olarak beyan edilir. Bu durumda Bay A'nın 2018 yılı gayrisafi gayrimenkul sermaye iradı 15.000 TL olacaktır.

Gayrimenkullerini kiraya veren mükelleflerin hepsi konut istisnasından yararlanabilirler mi?

Hayır. Konut istisnası, gayrimenkullerini kiraya veren mükelleflerden bazıları için söz konusudur. İstisnanın uygulanabilmesi için gayrimenkulün “konut olarak” kiraya verilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca, diğer gelirleri nedeniyle ticari, zirai ve mesleki kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olanlar ile gelir toplamı belirli bir sınırı aşanlar bu istisnadan yararlanamamaktadır.

Vergi sorumlusu durumunda olan birinci sınıf tüccar (A), oturduğu konuta yıl içinde toplamda 15.000 TL kira ödemesi yapmıştır. Bu durumda vergi sorumlusu A'nın vergi kesintisi yapması gerekir mi?

Vergi sorumlularının faaliyetleriyle ilgili olarak yapmış oldukları kira ödemelerinden vergi kesintisi yapmaları ve bu kesintileri kanunen belirlenmiş sürelerde bildirerek ödemeleri zorunludur. Ancak, vergi sorumlusu durumunda olan birinci sınıf tüccar (A)'nın oturduğu konuta yapmış olduğu kira ödemesi faaliyetiyle ilgili olmadığından vergi kesintisi yapması söz konusu değildir.

Tek işverenden 2018 yılında almış olduğu ücret geliri 40.000 TL olan Bayan A'nın gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekir mi?

Mükellefin elde ettiği gelirin sadece tek işverenden alınan ücretlerden oluşması durumunda beyanname vermesi gerekmez. Başka gelirleri dolayısıyla beyanname verilmesi halinde de tek işverenden alınan ücretler tutarı ne olursa olsun beyannameye yazılmaz. Dolayısıyla Bayan A'nın tek işverenden almış olduğu 40.000 TL  ücret geliri için beyanname vermesi gerekmez. 

Gelir vergisi beyannamesi nereye verilir?

Gelir vergisi beyannamesi mükelleflerin yerleşim yerlerinin (ikametgahlarının) bulunduğu yer vergi dairesine verilir. İş yeri ve yerleşim yeri ayrı vergi dairelerinin görev bölgesinde bulunan mükellefler, başvurularının uygun görülmesi koşuluyla iş yerinin bağlı bulunduğu vergi dairesine beyanname verebilirler.