Maliye Politikası 2 Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sektörel maliye politikalarında önemli bir yere sahip olan teşvik politikaları nedir?

Sektörel maliye politikalarında önemli bir yere sahip olan teşvik politikaları, devlet tarafından desteklenmesi öngörülen faaliyetlerin kısmen ya da tamamen kamu kaynaklarıyla finanse edilmesi biçiminde tanımlanabilir.

Sektörel teşvik politikalarının uygulanmasında temel araçlar nelerdir?

Sektörel teşvik politikalarının uygulanmasında temel araçlar, kamu gelirleri ve harcamalarıdır

Teşvik edilecek sektörlerin ve teşvik araçlarının belirlenmesinde ekonomik rasyonalitenin gözardı edilerek siyasi önceliklerle hareket edilmesinin sakıncaları neler olabilir?

Teşvik edilecek sektörlerin ve teşvik araçlarının belirlenmesinde ekonomik rasyonalitenin gözardı edilerek siyasi önceliklerle hareket edilmesi, ekonomik kalkınmaya katkıda bulunulması bir yana, kaynak kullanımında ve dağılımında mevcut sorunları daha da derinleştirerek ekonomik istikrarsızlıkları besleyen yapıların ortaya çıkmasına yol açabilmektedir. Bu nedenle teşvik politikalarının oluşturulmasında ve uygulanmasında sürecin disipline edilmesinin son derece önemli olduğunu vurgulamak gerekir. Bu doğrultuda,popülist politikalar yerine, toplumsal beklenti ve çıkarlarla uyumlu bir teşvik uygulamasını sağlayacak yasal altyapının hazırlanması ve buna uygun kurumsal çerçevenin işler hâle getirilmesi gerekmektedir.

Kalkınma sürecinde tasarruf açığına bağlı olarak gelişen finansman sorunlarının ortaya çıkardığı en önemli maliyet nedir?

Kalkınma sürecinde tasarruf açığına bağlı olarak gelişen finansman sorunlarının ortaya çıkardığı en önemli maliyet, kuşkusuz yüksek reel faizlerdir. Kalkınmanın finansmanında tasarrufların yetersiz oluşu, kullanılabilir fonların maliyetini yükseltirken yatırımlar da bu süreçten olumsuz etkilenmektedir.

Yatırım düzeyinin arttırılmasında, tasarrufların selektif politikalar doğrultusunda kullanılması suretiyle kalkınma sürecine müdahale edilmesinin amacı nedir?

Yatırım düzeyinin arttırılmasında tüketim (tasarruf) oranının değiştirilmesinin yanı sıra, tasarrufların selektif politikalar doğrultusunda kullanılması suretiyle de kalkınma sürecine müdahale söz konusu olabilir. Buradaki amaç, sınırlı kaynakların kalkınmaya yön verecek biçimde verimliliği yüksek düzeydeki sektörlere kullandırılabilmesi ve dolayısıyla optimum üretim düzeyinin gerçekleştirilebilmesidir. 

Yatırımlarda emek yoğun bir tercihte bulunulması durumunda ortaya çıkabilecek sonuçlar nelerdir?

Selektif politikalar, yatırımlarda faktör girdileri açısından emek/sermaye oranını da etkilemeye yönelik olabilir. Emek yoğun bir tercihte bulunulduğunda, iş gücünün daha fazla istihdam edileceği açıktır. Elbette bu durum, işsizliğin yoğun yaşandığı gelişmekte olan ülkeler bakımından son derece önemlidir. Diğer taraftan, emeğin yoğun olarak kullanılması, üretim sürecinde sermaye malı gereksinimini ve ithalatını da azaltarak dış ticaret dengesi üzerinde olumlu etkiler yaratacaktır.

Yatırımlarda sermaye yoğun bir tercihte bulunulması durumunda ortaya çıkabilecek sonuçlar nelerdir?

Yatırımlarda sermaye yoğun bir tercihte bulunulması durumunda yüksek teknolojiyle yüksek katma değerli malların üretilebilmesi mümkün olabilecektir. Böyle bir yapı, bir süre sonra emeğin verimliliğini arttırarak, ücret düzeylerinin yükselmesine yol açacak niteliktedir. Sermaye yoğun yatırımların uzun dönemde yaratacağı olumlu etkiler ile yeni istihdam imkânlarının söz konusu olacağı, yüksek teknolojiyle üretilen malların dış piyasalarda daha kolay pazarlanabileceği söylenebilir. Diğer taraftan, sermaye yoğun yatırımların ekonomiye sağlayacağı teknoloji ve bilgi birikiminin toplumsal maliyetleri olacak ve ithalat artışı nedeniyle dış ticaret dengesi üzerinde olumsuz etkiler ortaya çıkabilecektir.

Dış kaynakların teşvik edilmesinde son derece seçici davranılması neden önemlidir?

Dış kaynakların teşvik edilmesinde son derece seçici davranılması gerekmektedir. Bilindiği gibi iç kaynaklar açısından sağlanan teşvikler, ekonomi içi bir kaynak transferine yol açmakta ve amaca uygun sonuçların ortaya çıkmaması durumunda gelir dağılımında bozulmaya neden olmaktadır. Dış kaynaklar açısından sağlanan teşvikler ise ülke dışına gelir transfer edilmesine neden olduğundan, teşvik amacının gerçekleşmemesi durumunda ekonomi dışına net kaynak aktarımı söz konusu olacaktır. Kalkınma sürecinde sınırlı kaynakları ekonomik rasyonaliteye uygun, verimli alanlarda kullanma zorunluluğu olan gelişmekte olan ülkeler için böylesi bir kaynak aktarımı son derece maliyetli olabilmektedir.

Dış kaynakları kalkınma sürecine dâhil edecek teşvik politikalarının yararları neler olabilir?

Dış kaynakları kalkınma sürecine dâhil edecek teşvik politikaları ile sermaye birikimine katkı sağlanacak, yüksek katma değerli üretimi gerçekleştirecek teknolojik kapasite geliştirilmiş olacak ve verimlilik artacaktır. Bunun yanında, yabancı sermaye, gelişmekte olan ülkelerde piyasa ekonomisi koşullarının geliştirilmesi, rekabet yapısının ve sürecinin iyileştirilmesi, işletme yapılarının modernizasyonu, girişimcilerin dış piyasalara daha kolay açılabilmelerinin sağlanması, istihdam olanaklarının genişlemesi ve iş yönetiminin gelişmesi gibi konularda yararlı olabilmektedir.

Dış kaynakları kalkınma sürecine dâhil edecek teşvik politikalarından beklenen sonuçların elde edilememesinin nedenleri neler olabilir?

Teşvik politikaları kapsamında, dış kaynaklar kalkınma sürecine dâhil edilmesine karşın, beklenen sonuçlar elde edilemeyebilir. Örneğin, günümüz üretim koşullarında yoğun sermaye kullanımı, istihdam imkânlarının genişlemesini en azından kısa dönemde baskılamaktadır. Diğer taraftan yabancı sermaye ile birlikte ortaya çıkan katma değer de değişik biçimlerde merkez ülkeye transfer edilmektedir. Bu bağlamda önemli alternatif maliyetlerle ülkeye getirilen dış kaynakların yeni yatırımların yapılması, tasarruf açıklarının kapatılması, ihracat olanaklarının geliştirilmesi konularında önemli bir katkısı olmayabilir

Küreselleşme nedir ve etkileri nelerdir?

Ekonomik temelde küreselleşme olgusu, genel olarak, ülkeler arasında mal ve hizmet ile sermaye hareketliliğindeki artış olarak tanımlanabilir. Küreselleşme sürecinde ülkeler arasında emek, mal, hizmet ve sermayenin yoğun ve hızlı dolaşımı söz konusu olurken uluslararası ticaret hacminde ve doğrudan yabancı sermaye hareketlerinde önemli artışlar yaşanmıştır.

Ticaret yaratılması kavramı nedir?

Ticaret Yaratılması; iç pazarda daha yüksek maliyetle mal üretiminin terk edilerek bunun yerine daha düşük maliyetle üretim yapan ülkelerden ithalat yapılmasıdır.

Bölgesel dengesizlik kavramı neyi tanımlamaktadır?

Bir ülkede bölgeler arasındaki ekonomik ve sosyal gelişmişlik farkları, bölgesel dengesizlik olarak tanımlanabilir.

Yatırım indirimi nedir?

Genel bir tanımla yatırım indirimi, yapılan yatırımın, yatırımın ve bölgenin niteliğine
göre tamamının ya da belirli bir kısmının vergilendirilebilir gelirden indirilmesidir.

Hızlandırılmış amortisman nedir?

Hızlandırılmış amortisman; işletmelerin amortismana tabi mallara yapmış oldukları harcamaların bu malların fiziksel ömürlerinden daha kısa sürede amorti edilerek işletme kârından düşülmesidir.

Vergi istisnası ve vergi muafiyeti kavramları neyi tanımlamaktadır?

Vergi istisna ve muafiyeti ile sektörel yapının gereklerine ve bölgesel dengesizliklerin niteliğine göre, bazı vergi mükellefleri ile bazı vergi konularına vergisel ayrıcalıklar sağlanmaktadır. Vergi istisnasında, vergi yasalarına göre vergilendirilmesi gereken vergi konuları, aynı veya diğer vergi yasalarıyla kısmen ya da tamamen vergi dışı bırakılmaktadır. Vergi muafiyetinde ise vergi yasalarına göre vergilendirilmesi gereken birey veya gruplar, aynı veya diğer vergi yasalarıyla kısmen ya da tamamen vergi dışı bırakılmaktadır.

Dışsal tasarruf nedir?

Dışsal tasarruf; bir üreticinin kendi faaliyetleri dışında herhangi bir maliyete katlanmadan, başka ekonomik faaliyetler sonucu birtakım yararlar sağlaması
durumudur.

Vergi tatili nedir?

Vergi tatili, belirli bir dönem boyunca gelir ve kurumlar vergisinin kısmen veya tamamen kaldırılmasıdır.

Vergisel teşvikler kapsamında kullanılan başlıca teşvik araçlarından olan indirilmiş gelir ve kurumlar vergisi kavramı nedir? 

İndirilmiş gelir ve kurumlar vergisi; farklı bölge veya sektörlerdeki belirli yatırımlara, indirilmiş gelir ve kurumlar vergisi oranlarının uygulanmasıdır.

Bölgesel dengesizliklerle mücadelede ölçüt olan sosyal fayda nedir?

Sosyal fayda; toplumsal bakımdan ihtiyaç duyulan fakat kâr getirmeyen bazı sektörlerde devlet tarafından yapılan yatırımlarla ortaya çıkan ve tüm topluma yayılan faydadır.