Kamu Mali Yönetimi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Planlamanın tanımını yapınız.

Planlama: Toplumların, yönetimlerin geleceğe ilişkin alacağı politika kararlarının beyanlara dayandığı metinlerdir.

İktisadi planlama ne demektir?

Belli bir dönemde belirli sosyo-ekonomik amaçlara ve sayısal olarak ifade edilen hedeflere ulaşabilmek için, bu işle görevlendirilmiş organlar tarafından ve daha önceden saptanan araçları kullanarak belli bir bölgede yürütülen faaliyetlerine tümüne iktisadi planlama denir.

Plan, neyin, nasıl, niçin, ne zaman, nerede ve kim tarafından (5N-1K) yapılacağına karar verilmesine bağlı olarak hangi faydaları sağlamaktadır?

Plan, neyin, nasıl, niçin, ne zaman, nerede ve kim tarafından (5N-1K) yapılacağına karar verilmesine bağlı olarak şu faydaları sağlamaktadır:
• Zaman ve emek israfını önler.
• Yöneticilerin dikkatini amaç üzerine çeker.
• Çabaları ortaklaştırmaya imkân sağlar

• Tüm imkânların amaca yönelip yönelmediğinin kontrolünü temin eder.
• Daha rasyonel kural ve ilkelerin geliştirilmesini sağlar.
• Yetki devrini kolaylaştırır.
• Denetimde kullanılacak standartları ortaya çıkarır.

Stratejik planlamanın tanımını yapınız.

Stratejik Planlama: En geniş anlamda mevcut ile ulaşılması istenen durum arasındaki yolu, amaç, hedef ve bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemleri ortaya koyarak tarif eden bir süreç olarak tanımlanabilir.

Stratejik yönetim ne demektir?

Stratejik yönetim, örgütü hedeflerine ulaştırabilmek için verilen kararların formülasyonu, uygulanması ve değerlendirilmesi bilimi ve sanatı olarak tanımlanabilir.

Kamu sektöründe de stratejik planlamanın gelişmesine yol açan faktörler nelerdir?

Kamu sektöründe stratejik planlama yeni bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. Kamu kesiminin büyümesi, kurumların sayısının artması ve bütçe sistematiği içinde kaynak tahsisinin ve kullanımının hesap verme sorumluluğu ile etkin işlemesine yönelik çaba arayışları özel sektörde kullanılan araçların kamu sektöründe de kullanımı konusundaki yaklaşımların gelişmesine yol açmıştır.

Kamu sektöründe kurumsal düzeyde hazırlanan stratejik planın özel sektör kurumları tarafından hazırlanan stratejik planlardan temel farkları nelerdir?

Kamu sektöründe kurumsal düzeyde hazırlanan stratejik planın özel sektör kurumları tarafından hazırlanan stratejik planlardan temel farkı, kamu kurumlarının üretmiş olduğu mal ve hizmetlerin kamusal müdahaleye konu olan alanlar olması, kar amaçlarının olmaması ve siyasi yapının belirleyiciliğinde atanmış yöneticiler tarafından hazırlanmasıdır.

Bütçenin tanımını yapınız.

Bütçe en basit tanımı ile bir kamu kurumunun (merkezî veya yerel) yapmayı düşündüğü harcamaları ile toplamayı düşündüğü gelirlerine ilişkin ileriye yönelik tahminlerini ve politikalarını içeren bir belgedir.

Stratejik Planlama Klavuzunda (KB 2006: 7-8) yönetimsel bir araç olarak beklentiler neler olmalıdır?

Stratejik planlama:

• Sonuçların planlanmasıdır,
• Değişimin planlanmasıdır,
• Gerçekçidir,
• Kaliteli yönetimin aracıdır,
• Hesap verme sorumluluğuna temel oluşturur,
•  Katılımcı bir yaklaşımdır,
• Günü kurtarmaya yönelik değildir,
• Bir şablon değildir,
• Salt bir belge değildir,
• Sadece bütçeye dönük değildir.

Türkiye’de uygulamasına geçilen kurumsal düzeyde stratejik plan modelinin esas aldığı sorular nelerdir?

Türkiye’de uygulamasına geçilen kurumsal düzeyde stratejik plan modeli dört temel sorunun yanıtlanmasına üzerine kurulmuştur. Bu sorular:
• Neredeyiz?
• Nereye ulaşmak istiyoruz?
• Nasıl ulaşabiliriz?
• Nasıl ölçer ve değerlendiririz?

Stratejik planlama sürecinin ilk adımı olan durum analizinde hangi konular değerlendirilir?

Durum analizi ile kurumun bir fotoğrafı çekilmekte ve bu fotoğraf içinde aşağıda sıralanan konuların değerlendirilmesi yapılmaktadır:
• Tarihî gelişim,
• Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi,
• Kuruluşun faaliyet alanları ile ürün ve hizmetlerinin belirlenmesi,
• Paydaş analizi (kuruluşun hedef kitlesi ve kuruluş faaliyetlerinden olumlu/olumsuz yönde etkilenenlerin, ilgili tarafların analizi),
• Kuruluş içi analiz (kuruluşun yapısının, insan kaynaklarının, mali kaynaklarının, kurumsal kültürünün, teknolojik düzeyinin vb. analizi),
• Çevre analizi (kuruluşun faaliyet gösterdiği ortamın ve dış koşulların analizi).

Paydaş analizi nedir?

Paydaş analizi; paydaşların tespiti, paydaşların önceliklendirilmesi, paydaşların değerlendirilmesi ile görüş ve önerilerinin alınması aşamalarından oluşur. Paydaşların kurumun faaliyetleri ile ürettiği hizmetlere göre önceliklendirilmesi ve paydaş listesinin çıkarılması bu aşamada beklenen çıktılardır.

GZFT nedir? Nerede kullanılır?

Kuruluş içi analiz ve çevre analizinde kullanılabilecek temel yöntemlerden birisi GZFT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler) analizidir. Genel anlamda GZFT, kuruluşun kendisinin ve kuruluşu etkileyen koşulların sistematik olarak incelendiği bir yöntemdir. Bu kapsamda, kuruluşun güçlü ve zayıf yönleri ile kuruluş dışında oluşabilecek fırsatlar ve tehditler belirlenir. Güçlü ve zayıf yönler kurumun kendi evreninde kontrol edebileceği müdahale edebileceği alanlar iken fırsat ve tehditler kurumun evreni ve kontrolü dışında olan alanları ifade etmek için kullanılmaktadır.

Kurum içi analiz nedir? Ne amaçla yapılır?

Kuruluş içi analiz, kuruluşun mevcut durumunu ve geleceğini etkileyebilecek, iç ortamdan kaynaklanan ve kuruluşun kontrol edebildiği koşulların ve eğilimlerin incelenerek güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesidir. Güçlü yönler kuruluşun amaçlarına ulaşması için yararlanılabileceği olumlu hususlardır. Zayıf yönler ise kuruluşun başarılı olmasına engel teşkil edebilecek eksiklikler, diğer bir ifadeyle aşılması gereken olumsuz hususlardır. Belirlenecek güçlü yönler kuruluşun hedeflerine, zayıf yönler ise kuruluşun alacağı tedbirlere ışık tutacaktır.

Misyon bildiriminde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Misyon bildiriminde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
• Özlü, açık ve çarpıcı şekilde ifade edilir.
• Hizmetin yerine getirilme sürecini değil, amacını tanımlar.
• Yasal düzenlemelerle kuruluşa verilmiş olan görev ve yetkiler çerçevesinde belirlenir.
• Kuruluşun hizmet sunduğu kişi ve kuruluşlar belirtilir.
• Kuruluşun sunduğu hizmet ve/veya ürünler tanımlanır.

Vizyon nedir? Açıklayınız.

Vizyon kuruluşun ideal geleceğini sembolize eder. Kuruluşun uzun vadede neleri yapmak istediğinin güçlü bir anlatımıdır. Vizyon bir kuruluşun farklı birimleri arasında birleştirici bir unsurdur. Bundan dolayı, bir çok işlevi yerine getiren kuruluşlarda daha da önemli bir role sahiptir. Vizyon bildirimi kuruluşun ulaşmayı arzu ettiği geleceğin iddialı ve gerçekçi bir ifadesidir. Bu ifade, bir yandan çalışanları ve karar alıcıları ilerlemeye teşvik etmeli, diğer yandan da ulaşılabilir olmalıdır.

Stratejik plan kapsamında hedeflere yönelik performans göstergeleri nelerdir? Açıklayınız.

• Doğrudan göstergeler: Hedeflenen sonucu doğrudan ölçen göstergelerdir. Örneğin hedef trafik kazalarında ölüm oranını azaltılması ise gösterge trafik kazalarında ölüm oranı şeklinde belirlenir.
• Vekil göstergeler: Hedefi tam olarak yansıtmayan ama başarı hakkında genel olarak bir fikir veren göstergelerdir. Örneğin hedef “trafik güvenliğini artırmak” ise bunu ölçmek için kullanacağımız gösterge yine ölüm hızı olabilir. Oysa trafik güvenliğinin göstergesini tam olarak belirlemek istediğimizde, ölüm hızı, yaralanma sayısı, kaza sayısı, kazalardaki maddi kayıp miktarı gibi pek çok göstergeyi birlikte değerlendirmek gerekir.
• Endeks göstergeler: Birden fazla performans göstergesinin tek bir göstergeye dönüştürülerek ifade edilmesidir.

Stratejik planlamada izleme nedir?

İzleme; belirli göstergeler üzerinden sistematik veri toplayarak devam etmekte olan bir kalkınma/gelişme müdahalesinin idarecilerine ve paydaşlarına, ilerlemenin boyutu ve amaçlara ulaşma ile tahsis edilen kaynakların kullanımına dair ilerleme konularında bulgular sunan ve de süreklilik arz eden bir fonksiyondur. 

Stratejik planlamada değerlendirme nedir? Nasıl olmalıdır?

Değerlendirme; devam eden veya tamamlanmış proje, program veya politikaların - tasarım, uygulama ve sonuç boyutları dahil olacak şekilde - sistematik ve tarafsız değerlendirilmesini kapsamaktadır. Bu noktada hedeflerin geçerliliği ve ifası, kalkınma verimliliği ve etkililiği, müdahalenin yarattığı tesir ve sürdürülebilirlik saptanmaktır.
Değerlendirme süreci güvenilir ve kullanışlı bilgiler sunabilmeli, çıkarılan derslerin yardım alan ve sağlayan tarafların karar alma süreçlerine dahil edilmesine imkan vermelidir.

Planın kaynak çerçevesinin belirlenmesi (Maliyetlendirme)'de temel amaç nedir?

Maliyetlendirme sürecindeki temel amaç, geliştirilen politikaların ve bunların yansıtıldığı amaç ve hedeflerin gerektirdiği maliyetlerin ortaya konulmasıyla politika tercihlerinin ve karar alma sürecinin rasyonelleştirilmesine katkıda bulunmaktır. Maliyetlendirme, kamu idarelerinin stratejik planları ile bütçeleri arasındaki bağlantıyı güçlendirmeyi ve harcamaların önceliklendirilmesi sürecine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Kuruluşun amaç ve hedeflerine yönelik stratejiler doğrultusunda gerçekleştirilecek faaliyet ve projeler ile bunların kaynak ihtiyacı bu aşamada belirlenir. Her bir faaliyet/proje belirli bir hedefe yönelik olmalıdır. Herhangi bir hedefle ilişkisi kurulamayan faaliyet/projelere yer verilmemelidir. Hâlihazırda yürütülen veya yürütülmesi planlanan faaliyetler/projeler mutlaka bir hedefle ilişkilendirilmelidir.