Kamu Mali Yönetimi Dersi 1. Ünite Özet

Yönetim Kavramı

Yönetim, önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirmek için gerekli olan araçlarla ilgili etkinlikler bütünüdür. Yönetim, kaynakların (maddi ve beşeri) belirli bir amacın gerçekleştirilmesi için düzenlenmesi ve kullanılması faaliyeti ya da süreci olarak da tanımlanabilir. Örgüt ise, bireysel ve örgütsel görevlerin verimli ilişkilere dönüştürülmesi için oluşturulmuş yapıdır.

Yönetim; kamu ve özel sektör için iki alt kategoriye ayrılarak sınıflandırılabilir. Kamu yönetimi ve özel yönetimin yapıları ve amaçları arasında farklılıklar olmasına rağmen, aralarında bazı benzerlikler de bulunmaktadır. Kamu yönetiminde kamu kurum ve kuruluşlarının yapıları, işleyişleri, ilişkileri ele alınırken özel yönetimde ise kâr amacı güden özel kuruluşların bu tür konuları incelenmektedir. Kamu yönetimi ile özel yönetim arasındaki en temel farklılık hukuk kurallarından kaynaklanmaktadır. Kamu yönetiminin tüm unsurları hukuk kuralları çerçevesinde şekillenmektedir. Ayrıca, kamu kurumları ve özel kurumlar, kâr amaçları, çalışma koşulları, yetki ve sorumluluk, siyasal yapı gibi faktörler açısından birbirinden çok farklı nitelikler göstermektedirler.

Yönetimin sürecinin temel ilkeleri şu şekilde sıralanabilir:

• Planlama
• Örgütlenme
• Yönlendirme
• Koordinasyon
• Denetim
• Bütçe ve finansman.

Kamu Yönetimi

Kamu yönetimi kavramı genel olarak yönetiminin bir alt dalı olarak kabul edilmektedir. Kamu yönetimi; kamusal alandaki faaliyetler ile bu faaliyetleri yürüten örgütleri ifade eder. Kamu yönetimi aslında, devletin genel kuralları, politikaları ve yasalarının uygulama süreci olarak tanımlanabilir. Kamu yönetimi bir bilim dalı olarak kamu bürokrasisini ve halkla olan ilişkilerini geliştirmeye yönelik bir disiplindir.

Kamu yönetiminin en temel fonksiyonu, ülkenin gelişmesini yönlendirmek, planlamak ve temel politikaları belirleyerek yönetmektir. Kamu yönetiminin faaliyetleri; yasama, yürütme ve yargı faaliyetleri olarak üç grupta toplanmaktadır. Kamu kurumları tarafından gerçekleştirilecek kamu hizmetleri kamu yönetimi tarafından gerçekleştirilecek temel görevlerden biridir.

Yürütme Faaliyeti: Kamu hizmetlerinin sunulması veya toplumun düzeni ve ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli olan faaliyetlerdir.

Yasama Faaliyeti: Yönetimin kanun hükmünde kararname, tüzük ve yönetmelik çıkarmasıdır.

Yargı Faaliyeti: Yönetim ile ilgili anlaşmazlıkları çözmek ve kişisel olaylara hukuk kurallarını uygulamaktır.

• Kamu yönetimi, çeşitli unsurlardan meydana gelir. Kamu yönetiminin temel unsurları aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Halk: Bir ülkede yaşayan tüm bireylerden oluşur.
• Örgüt: Devletin işlerini ve görevlerini yerine getirmek için kullandığı araçtır. Kamu yönetiminde gerçekleştirilecek hizmetin türüne göre, merkezî ve yerel düzeyde olmak üzere oluşturulur.
• Kamu politikası: Toplumsal sorunların tanımlanması ve bunların çözümlerinin belirlenmesidir.
• Norm düzeni: Bir ülkede anayasa, kanunlar, tüzükler, yönetmelikler ve idari kararlar ile bunlara ilişkin yargı kararları ve içtihatlardır.
• Mali kaynak: Kamu yönetiminde gerçekleştirilecek hizmetlerin düzeyi mali kaynaklara bağlıdır. Bu nedenle kamu yöneticileri mevcut kaynakların arttırılması ve bu kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasıyla ilgilenmektedir.
• Kamu görevlileri: Kamu yönetimini gerçekleştiren personeldir.

Kamu kurumlarının temel amaçları kamu hizmetlerinin gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır. Bu hizmetler yürütülürken siyasal iktidarın belirlediği kurallara göre ve kamu yararına göre davranmak kamu kurumlarının temel amacı olmalıdır. Kamu kurum ve kuruluşları devletin yapısal yönünü meydana getirmektedir. Aslında kamu kurumları kamu yönetimi çerçevesinde belirlenmiş politikaların hayata geçirilebilmesi için oluşturulmuş örgütlerdir.

Kamu hizmetleri kamu yönetimi çerçevesinde dört temel ilke ile gerçekleştirilmektedir:

• Süreklilik ilkesi (Kamu hizmetinin sürekli ve düzenli biçimde ya da kesintisiz görülmesi)
• Değişkenlik ve uyum ilkesi (Kamu hizmetinin değişen koşullara ve kamunun ihtiyaçlarına uyumlu biçimde görülmesi)
• Eşitlik ilkesi (Kamu hizmetinin eşit durumda olanlara eşit, farklı durumda olanlara farklı biçimde sunulması)
• Tarafsızlık ilkesi (Kamu hizmetinin kişiler arasında ayrımcılık yapmadan sunulması)

Kamu Mali Yönetimi

Kamu mali yönetimi kamu gereksinmelerinden doğan hizmetlerin yapılabilmesi amacıyla gelirlerin toplanması ve gerekli yerlere harcanması için devletin yaptığı işlemlerdir.

Kamu mali yönetimi;

• Gelirlerin yönetimi,
• Giderlerin yönetimi,
• Borç yönetimi,
• Mali sorumluluk, hesapların tutulması ve denetlenmesi,
• Devlet taşınmazlarının yönetimi,
• Ekonomik ve mali politikaların belirlenmesi ve
• Bütçe sürecinin yönetilmesi konularını kapsamaktadır.

Kamu Mali Yönetiminde Değişim

Günümüzde devletlerin yürüttüğü hizmetler nitelik yönünden değişmiş, bu hizmetler için yapılan kamu harcamalarının miktarı da artmıştır. Buna bağlı olarak devletlerin örgütsel yapıları büyümüş ve işleyişleri daha karmaşık hâle gelmiştir. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların sayısı artmış ve devlet bütçeleri büyümüştür. Bütün bu değişimler kamu mali yönetimini de önemli ölçüde etkilemiştir. Dünyada yaşanmakta olan teknolojik, ekonomik, toplumsal, yönetsel ve kültürel değişim özellikle geleneksel yönetim anlayışında ve klasik bürokratik örgütlenmede köklü bir yeniden yapılanmayı gündeme getirmiştir. Son yıllarda yaşanan ekonomik şartlardaki önemli değişiklikler sebebiyle uluslararası kamu yönetimi bilimi çok önemli değişimler geçirmektedir. Bu değişimler hem kamu yönetimini bilimin kavramsal yapısında hem de kamu yönetiminin uygulamalarında yaşanmaktadır.

Küreselleşme ile birlikte hız kazanan çok yönlü değişim dinamikleri tüm toplumların gerek sosyo-ekonomik gerekse kültürel hayatında önemli dönüşümlere yol açmakta, kamu yönetimine ilişkin kavram ve değerler ile kamu örgütleri de bu dinamiklerden yakından etkilenmektedir. Devletin görevlerindeki artış, her şeyden önce kamu yönetimi teşkilatını büyütmüştür. Bilimsel ve teknik yöntemler kamu yönetiminde daha çok kullanılır hâle gelmiştir.

Artan kamu hizmetlerinin ve harcamalarının vatandaşların gözünde yavaş, kalitesiz, pahalı ve ulaşılması zor olarak görülmesi de kamu yönetimini değişmesi yönünde sürekli bir baskı altında tutmuştur. Ayrıca, kamu harcamalarının artması sonucu mali sistemde ortaya çıkan sıkıntılar bu değişimin acilen yapılmasını pek çok ülke için zorunlu kılmıştır. Bu anlamda etkinlik ve verimlilik kavramları kamu hizmetleri üretimde ön plana çıkmış, ayrıca harcamaların denetimi konularında önemli değişimler yaşanmıştır.

Yeni Kamu Mali Yönetimi Anlayışının Öne Çıkan İlkeleri

Kamu kurum ve kuruluşları karar alırken ve kamu hizmetlerini yürütürken bazı ilkelere ve kurallara bağlı olarak hareket etmek zorundadırlar. Özellikle gelişen fonksiyonlar etrafında artan kamu harcamaları için yeterli kaynağın sağlanması konusunda ve kaynakların etkin ve verimli kullanılabilmesi için kamu yönetiminin performansının arttırılması gerekmektedir.

Kamu yönetimin topluma karşı hesap verme sorumluluğu mutlaka bulunmalıdır. Kamunun yararı gözetilmeli, işlemler şeffaf olarak gerçekleştirilmelidir. Bu anlamda yeni kamu mali yönetiminde öne çıkan ilkeler;

• Saydamlık,
• Hesap verilebilirlik,
• Stratejik planlama,
• Yönetişim,
• Verimlilik ve etkinlik,
• Etik ve dürüstlük, olarak sıralanabilir.

Katılımcılık, devletin politika oluşturma, uygulama ve denetleme sürecine vatandaşların ve sivil toplum örgütlerinin dahil olmasını anlatan bir kavramdır.

Katılımcılığın kamu mali yönetimine sağladığı katkıları şu şekilde özetleyebiliriz:

• Kamu gücünün kötüye kullanılmasını önler,
• Vatandaşlar söz sahibi oldukları düzenlemeleri daha olumlu karşılar,
• Kamunun düzenlemelerine olan uyum artar,
• Vatandaşların fikirleri hizmetlere yansır,
• Vatandaşların fikirleri ile ilgili gerçek veriler elde edilebilir,
• Vatandaşların devlete olan güvenleri artar,
• Saydamlık güçlenir,
• Tüm taraflar arasında ortak bir dil oluşur. Yönetişimin temeli olan katılımcılığın arttırılabilmesi için bazı ön şartlar bulunmaktadır:
• Katılıma açık süreçlerin oluşturulması,
• Etkin katılımı sağlayacak STK’lerin örgütlenmesinin sağlanması,
• Katılımcıların bilgiye erişiminin ve anlamlı bir katılım için gerekli eğitimin sağlanması.

Kamu görevlileri, tüm eylem ve işlemlerinde adalet, eşitlik ve dürüstlük ilkeleri doğrultusunda hareket etmeli, görevlerini yerine getirirken dil, din, inanç, ırk, cinsiyet ve benzeri sebeplerle ayrım yapmamalıdırlar. Kamu yönetiminde etik davranış ilkeleri şu şekilde sıralanabilir:

• Kamu hizmeti bilinci
• Halka hizmet bilinci
• Hizmet standartlarına uyma
• Amaç ve misyona bağlılık
• Dürüstlük ve tarafsızlık
• Saygınlık ve güven
• Nezaket ve saygı
• Yetkili makamlara bildirim
• Yetkilerin kötüye kullanılmaması
• Hediye alma yasağı
• İsraftan kaçınma
• Gerçek dışı beyandan kaçınma
• Bilgi verme ve saydamlık
• Mal bildiriminde bulunma