Kamu Maliyesi Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kamunun zorla (cebri olarak) elde ettiği gelirleri sıralayınız.

Kamunun zorla elde ettiği gelirler; vergiler, harçlar, resimler, şerefiyeler, parafiskal gelirler, para cezaları, zorunlu borçlanmadır.

Verginin tanımını yapınız.

Vergi, devlet veya vergilendirme yetkisine sahip kamu kuruluşlarının kamu harcamalarını karşılamak üzere gerçek ve tüzel kişilerden, karşılıksız, kesin, egemenlik hakkına ve kanuna dayalı olarak almış oldukları parasal tutarlardır. Bu

Verginin tanımından çıkan özelliklerden biri olan "verginin devlet veya vergilendirme yetkisine sahip kamu kuruluşları tarafından konur ve toplanır"ı açıklayınız.

Vergi; devlet veya vergilendirme yetkisini devrettiği kurum ve kuruluşlar tarafından konur ve toplanır. Anayasal ilkeler gereği devlet veya yetkisini devrettiği kuruluşlar tarafından alınabilir. Toplumda bunların dışında kurum ve kuruluşların vergi koyma veya toplama yetkisi yoktur.

Verginin tanımında yer alan "karşılıksız" olması özelliği ne anlama gelmektedir, açıklaynız.

Vergi karşılıksızdır. Buna göre, vergi ödeyen yükümlüler bunun karşılığında herhangi bir hizmetin yapılmasını veya bir malın verilmesini isteyemezler. Gerçekte verginin, birey açısından diğer ödentilerden en önemli farkı, bireyin ödediği vergi karşılığında, kamu hizmetinin niteliği ve niceliği açısından farklı bir muameleye tabi tutulmasıdır. Kısaca, vergilerle, bu vergilerin finanse ettiği kamu hizmetleri arasında doğrudan bir ilişki yoktur.

Verginin özelliklerinden biri olan zor (cebir) öğesine dayanması ne anlama gelemktedir?

Verginin en önemli özelliği zor (cebir) öğesine dayanmasıdır. Bununla birlikte bu zor öğesi keyfi bir zor kullanımı demek değildir. Bilakis, devletin egemenlik hakkına dayalı olarak yasayla düzenlenen bir öğedir.

Verginin tanımında yer alan "kesin olması" özelliği ne anlama gelmektedir?

Verginin bir diğer özelliği de kesin olmasıdır. Buna göre bir borç işleminde olduğu gibi verginin bir süre sonra geri ödenmesi mümkün değildir. Vergiyi ödeyen yükümlü, bir daha verginin geri ödenmesini talep edemez. Vergi devlete belirsiz bir süre için verilen bir borç veya kredi niteliğinde değildir.

Verginin kanunla konulması özelliğini açıklayınız.

Vergi kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır: Egemenlik hakkına sahip olanların vergileri keyfi olarak uygulamaları Anayasalarda vergiler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır hükmüyle engellenmiştir.

Verginin özellikleri arasında yer alan parasal bir ödeme olmasını açıklaynız.

Vergi parasal bir ödemedir. Geçmiş dönemlerde vergiler mal ve hizmetlerle ödenebilmekteydi. Hatta Yol Vergisinde olduğu gibi bireyler bedenen çalışarak da vergiyi ödeyebiliyorlardı. Ancak günümüzde bu uygulama yer almamaktadır. Vergi, özel kesimden kamu kesimine parasal bir transferdir.

Kamunun zorla elde ettiği gelirlerden biri olan harçları anlatınız.

Bazı kamu kurum ve kuruluşlarının yaptıkları hukuki işlemden ve sundukları hizmetten dolayı aldıkları paraya harç denir. Harç konusu olan hizmetleri sadece devlet yerine getirmektedir ve bunun karşılığını da yine devlet almaktadır. Harca konu olan hizmetler noter, adliye, tapu hizmetleri vb. hizmetlerdir.

Harca konu olan kamusal mal ve hizmetlerde "mahrum bırakma" ilkesi nasıl uygulanmaktadır?

Bu mal ve hizmetlerden faydalananlar, harç ödemediklerinde bu mal ve hizmetleri elde edemezler. Örneğin, yargı hizmetlerinden faydalanırken, mutlaka harç ödenir. Ayrıca, pasaport harçları ve tapu harçları da bu duruma bir örnektir. Harç ödemeyen kimse pasaport alamaz. Bu anlamda harçlar vergiden farklılık gösterir. Verginin en önemli özelliklerinden biri olan “karşılıksız” olma özelliği, harçlarda yoktur.

Harç ve vergi arasındaki benzer ve farklı özellikleri anlatınız.

Harç ve vergi kamunun zorla elde ettii gelir olması bakımından birbirine benzemektedir. Ancak harç söz konusu olduğunda, hizmet karşılığı vardır. Vergi ise karşılıksız alınan kamu geliridir.

Kamunun zoröğesine dayanarak elde ettiği gelirlerden biri olan "resim" i anlatınız.

Resimler, kamu kuruluşlarının belirli bir işi yapmaya yetki ve izin vermesi karşılığında alınır. Resim karşılığında faydalanılan hizmetin şekli farklıdır. Bir işin görülmesi karşılığı ödenen para olan resim, harca çok benzer. Ancak resim, harçla aynı şey değildir. Harç, kuramsal olarak bir hizmet karşılığı alınan bedel iken, resim, belirli bir hakkın elde edilmesi veya izin karşılığı ödenmektedir. Bununla birlikte uygulamada resim, bazen vergilere, bazen de harçlara çok yaklaşmaktadır.

Kamunun zor öğesine dayanarak elde ettiği gelirlerden biri olan "şerefiye"yi anlatınız.

Şerefiye, devlet veya yerel yönetimler tarafından yapılan bayındırlık işlerinden dolayı değerleri artan gayrimenkullerin, sahiplerinden, bu hizmetin maliyetine katılma karşılığı olarak alınan paylardır. Değerlendirme Resmi olarak da adlandırılan şerefiyeler, vergi ile harç arasında yer alan bir kamu geliridir. Ancak, zorunlu ödeme olmaları bakımından vergiye çok yaklaşmaktadırlar.

Parafiskal (vergi benzeri) gelirler ne amaçla alınmaktadır?

Parafiskal gelirler, kamu kurumlarının ve kamu yararına yönelik hizmet gören kuruluşların, finansmanlarını sağlamak amacıyla, bu hizmetlerden dolaylı ve dolaysız bir şekilde yararlananlardan yasal zorunluluk altında aldıkları paralardır. Bununla birlikte parafiskal gelirler özel kanunlara dayalı özel bir yükümlülüktür.

Parafiskal gelirlerin özellikleri nelerdir?

• Parafiskal gelirler kamu kuruluşları veya kamu kuruluşu niteliğindeki mesleki kuruluşlar tarafından bu kuruluşlara gelir sağlamak amacıyla alınır. • Parafiskal gelirleri ödeyenler bu kuruluşların hizmetlerinden yararlanırlar. • Parafiskal gelirler bir hizmet karşılığı alınmaktadır. • Parafiskal gelirler bir kanuna dayalı olarak ve zor öğesi kullanılarak tahsil edilir.

Kamunun zorla elde ettiği gelirlerden olan para cezalarını almaktaki amaç nedir?

Para cezaları kurallara uymayı sağlamak ve kamu düzenini sağlamak amacıyla uygulanan bir yaptırımlardır. Devlet kamu düzenine uymayan bireylerden ve kurumlardan para cezaları ve vergi cezaları tahsil etmektedir. Trafik cezaları, vergi cezaları, vergi ve benzeri mali yükümlülükleri zamanında yerine getirmeyenlerden tahsil edilen gecikme zam ve faizleri bu tür gelirler arasında yer almaktadır. Para cezalarını almaktaki amaç, gelir sağlamak veya gelir yaratmak değildir. Ancak kuralları ihlal edenlerden alınan para cezaları ya da vergi borcunu ödemeyenlerden alınan vergi cezaları, her türlü yükümlülüklerin geciktirilmesinden veya yerine getirilmemesinden doğan cezalar kamu gelirleri içine alınır. Burada önemli olan cezaya konu olan eylemlerin azaltılmasıdır.

Kamunun Zorlama olmadan elde ettiği gelirleri sıralayınız.

Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) gelirleri, mali tekellerden elde edilen gelirler gibi işletmecilik (teşebbüs gelirleri) faaliyetlerinden elde ettiği gelirler, sahip olduğu menkul ve gayrimenkul mallardan elde ettiği mülkiyet gelirleri, bağış ve yardımlar ve isteğe bağlı borçlanmadır.

Devletin parasal işlemlerden elde ettiği gelirleri sıralayınız.

Devlet egemenlik hakkına dayanarak yapmış olduğu para işlemlerinden çeşitli gelirler sağlar. Bu işlemler para basma ve devalüasyondur.

Kelime anlamı olarak emisyon nedir?

Karşılıksız para basımı; Kelime anlamı olarak emisyon; çıkarmak, yaymak, ihraç etmek, dolaşıma sokmak gibi anlamlara gelmektedir. Bir ülkede kağıt para, tahvil ve bono, hisse senetleri gibi değerlerin ilk kez piyasaya sürülmesine emisyon denir.

Parasal işlemlerden elde edilen gelir olarak para basma (emisyon) nedir?

Hükümetler için en kolay gelir elde etme yolu para basımıdır. Devlet otorite gücüne dayalı olarak para yaratmakta ve tedavüle sürmektedir. Bu yönteme Merkez Bankası kaynaklı finansman da denmektedir. Devlet madeni para veya kâğıt para ihraç edebilir. Madeni para basımında devletin geliri, paranın üzerinde yazılı olan değerden paranın maden değeri ile basım ve dağıtım giderlerinin düşülmesiyle bulunur. Kâğıt para ihracında da yine paranın üzerinde yazılı değerden basım ve dağıtım giderleri düşülerek devletin sağladığı gelir bulunur.

Para basarak devletin gelir elde edilmesinde ne gibi sakıncalar vardır?

Para basımı, piyasadaki toplam para miktarını, toplam mal ve hizmet miktarına göre arttırarak makroekonomik dengeleri etkiler. Bunun sonucu enflasyondur. Başlangıçta sanki hiçbir yük getirmeyen para basımı sonuçta sabit gelirliler veya gelirlerini fiyatlar genel seviyesine göre arttıramayan birey ve kuruluşlar üzerinde adaletsiz bir yük oluşturur. Enflasyon sonucu mal ve hizmetlerin de fiyatları artacağından devletin harcamaları kaçınılmaz olarak artacak ve devlet yine yeni kaynak arayışları içine girecektir. Bu nedenle bara basımı tercih edilmemesi gereken bir finans kaynağıdır.

Devalüsayon kelime anlamı olarak ne demektir?

Ulusal paranın yabancı paralar karşısında değerinin düşürülmesi olarak tanımlanabilir.

Parasal işlemlerden elde edilen gelir olarak devalüasyon nedir?

Ulusal paranın yabancı paralar karşısında dış değerinin düşürülmesi olarak tanımlanan devalüasyon da devlet için bir tür dolaylı gelir elde etme yöntemidir. Devalüasyon yapıldığında para biriminin altın veya döviz karşılığı değeri düşürülünce devletin ve merkez bankasının elinde bulunan döviz ve altınların ulusal paraya göre değeri artar. Bu artış ulusal para biriminin değerinin düşürüldüğü oranda gerçekleşir. Devalüasyon sonucu ortaya çıkan bu dolaylı gelir farkı hazineye devredilir. Tabii ki dış borçların ülke para biriminin değer kaybetmesi sonucu artış göstereceğini dikkatlerden uzak tutmamak gerekir.