Vergi Teorisi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Vergi uyumu neyi gerektirir?

Vergi uyumu mükelleflerin vergilendirmeye
ilişkin beyannamelerini zamanında idareye teslim
etmesini, beyannamelerin vergi yükümlülüğünü tam
olarak yansıtacak şekilde beyannamenin doldurulduğu
tarihte geçerli olan yasal mevzuata uygun olmasını ve
zamanında vergisini ödemesini gerektirir.

Vergi uyumunun ana esasları nelerdir?

• Vergiye tabi gelirin doğru beyan edilmesi,
• Matrahtan indirilebilecek giderlerin doğru
gösterilmesi,
• Vergi beyannamesinin süresi içinde doldurulması,
• Vergi beyannamesindeki hesaplamaların doğru
yapılması,
• Vergilerin zamanında ödenmesi.

Vergi ahlakı nedir?

Dışarıdan bir baskı ve zor kullanma olmadan
mükellefin vergi uyumunun gönüllü olarak yüksek
olmasını ifade eder.

Vergileme sınırı nedir?

Verginin bir birim dahi artırılmasının mümkün
olmadığı noktaya vergilemenin sınırı denir. Vergilemenin
sınırının belirlenmesinde hukuki, ekonomik, politik,
psikolojik ve benzeri ögelerin birlikte dikkate alınması
gerekir.

Vergilemede hukuki sınır nedir?

Vergilemede hukuki sınır anayasa, yasa ve diğer
mevzuattan kaynaklanır. Tarihte
devletin karşılaştığı ilk hukuki vergi sınırlaması 1215
yılında İngiltere’de kralın kabul
ettiği Büyük Özgürlük Fermanı (Magna Carta Libertatum)
ile gerçekleşmiştir.

Türkiye’de hukuki vergi sınırlaması Anayasa nasıl
belirtilmiştir?

Herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali
gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi yükünün
adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal
amacıdır. Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler,
kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. Vergi, resim, harç
ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve
indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun
belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapma
yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.

Vergilemenin ekonomik sınır nedir?

Vergi kapasitesinin en etkin biçimde
kullanılabilineceği nokta verginin ekonomik sınırıdır. Bir
ülke için GSYH, bir birey için gelirinin tümü verginin
ekonomik sınırının son noktasıdır. Bir bireyin gelirinin
tümünün vergilendirilmesine müsadere denir. Müsaderede
kişinin tüm gelirine devlet el koyar. Bu durumda mükellef
gelirini olduğundan düşük göstermek için her türlü yolu
deneyecektir.

Vergilemenin mali sınır nedir?

Mevcut bir vergi oranının artırılmasına rağmen
vergi hasılatında artık bir artışın olmadığı noktaya
gelindiğinde verginin mali sınırına ulaşılmış demektir.
“Vergilemede çoğu kez iki kere iki dört değil, bir eder”
kuralı vergi oranları ile vergi hasılatı arasında doğrusal bir
ilişkinin olmadığını ifade eder.

Laffer eğrisi neyi açıklamaktadır?

Laffer eğrisi şeklinden görüleceği üzere vergi
oranı 0 iken vergi hasılatı 0’dır. Benzer şekilde vergi oranı
%100 iken vergi hasılatı yine 0’dır (gelirlerinin tümüne el
koyan bir vergi idaresine hiçbir mükellef gelir beyan
etmeyecektir). Vergi oranı artarken belli bir maksimum
noktaya kadar vergi hasılatı da artmakta ancak bu nokta
geçilirse vergi oranının artmasına rağmen vergi hasılatı
düşmeye başlamaktadır.

Vergilemenin politik sınırı nedir?

Örgüt içinde farklı seviyelerde görev yapan y
Vergi nedeniyle oyların düşmeye başladığı noktadan
önceki durum vergilemenin politik sınırıdır. Vergi oranı
artarken belli bir maksimum noktaya kadar oy sayısı da
artmaktadır fakat belli bir noktadan sonra oy sayısı
düşmeye başlayacaktır. Seçmenlerin amacı kendi
çıkarlarını maksimize etmektir, politikacıların amacı ise
seçimleri kazanarak hükûmet oluşturmak, hükûmetlerin
amacı ise yeniden seçim kazanabilmektir.

Verginin politik sınırını zorlamak yerine tercih
edilebilecek manipülasyon yöntemleri nelerdir?

• Vergi mükellefi tarafından hissedilmeyen veya az
hissedilen ve Katma Değer Vergisi ve Özel
Tüketim Vergisi gibi ‘fiyata dahil’ dolaylı
vergiler politikacılar tarafından tercih edilir.
• Politikacılar oy tehdidi ve oylama gücü
bulunmayan ekonomik birimleri diğer ekonomik
birimlere göre daha yüksek oranda vergilemek
isterler. Birçok gümrük vergisinde vergileme,
seçimlerde oy kullanamayacak yabancı ülke
üreticilerini ve vatandaşlarını hedef almaktadır.

Diğer manipülasyon yöntemleri nelerdir?

• Politikacılar vergi yasalarının ve bütçe sürecinin
karmaşık ve anlaşılmaz olmasını isterler. Vergi
kanunlarında sık yapılan değişiklikler, sık yapılan
vergi reformları, gelir vergisinde olduğu gibi
tarife yapısının karmaşıklığı, bütçedeki gelir (ve
gider) kalemlerinin çokluğu bu varsayımın
gerçekliğine ilişkin örnekler olarak düşünülebilir.
• Politikacılar kararsızların vergi yükünü azaltırken
özellikle kendi partilerini desteklemeyen
seçmenlerin vergi yükünü arttırmak isterler.

Vergi uyumunda mikro sınırlar nelerdir?

• Vergi yansıması,
• Verginin ikame etkisi,
• Vergi kaçırma ve vergiden kaçınma.

Vergi yansıması nedir?

Vergi yansıması vergi mükellefinin üzerindeki
vergi yükünü başkalarına aktarmasıdır. Vergi yansıması,
vergi ödeyen mükellefin/firmanın ödediği vergiye karşı
verdiği bir tepkidir. Vergi yansıması mekanizmasıyla
mümkünse ödenen verginin tamamı, değilse bir kısmı
başkalarına aktarılmaya çalışılır. Verginin amortismanı
veya kapitilizasyonu da vergi yansımasının bir çeşididir.

Vergi amortismanı nedir?

Vergi alınması (veya artırılması) nedeniyle vergi
konusu olan malın değerinin azalmasına verginin
amortismanı denir.

Vergi kapitilizasyonu nedir?

Bir verginin kaldırılması (veya azaltılması)
nedeniyle vergi konusu olan malın değerinin artmasına ise
verginin kapitilizasyonu denir.

Verginin gelir ve ikame etkileri nelerdir?

Ödediği vergi nedeniyle mükellefin daha fazla
çalışmak suretiyle vergiden önceki gelir düzeyine
çıkmasına gelir etkisi, tüketimini kısarak dinlenmeye
ve/veya eğlenmeye yönelmesine ise ikame etkisi denir.
Gelir etkisi ekonomi açısından olumlu ve istenen bir etki
iken ikame etkisi tersi yöndedir.

Gelir ve ikame etkileri Laffe eğrilerine göre nasıl izah
edilir?

A alanı gelir etkisi bölgesidir. A alanında vergi
oranı artmasına rağmen kişilerin ödedikleri vergi miktarı
artmaya devam etmektedir. B Alanında ise vergi oranı
artarken kişilerin ödedikleri vergi miktarı azalmaya
başlamaktadır. B Alanında verginin ikame etkisinin yanı
sıra vergi kaçırma ve/veya vergiden kaçınma yüzünden
vergi gelirleri azalıyor da olabilir.

Vergi kaçırma ve vergiden kaçınma arasındaki fark nedir?

Yasal açıdan baktığımızda vergi kaçırmak,
mükellefin vergi yükünü yasa dışı yollarla azaltmasıyken
(örneğin gelirini düşük beyan etmek), vergiden kaçınma
mükellefin vergi yükünü yasal yollarla düşürmesidir. Buna
göre vergi kaçırmak yasadışı ve riskli bir davranıştır
çünkü yapılan denetimler sonucunda yakalanan mükellef
cezai müeyyideye tabi olacaktır. Öte yandan vergiden
kaçınma tamamen yasal ve risksiz bir davranıştır.

Vergiden kaçınma yöntemlerinde maddi anlamda
intibak nedir?

Vergi nedeniyle kişi malı satın almayabilir. Buna
vergiye maddi anlamda intibak da denir. Bu bir vergiye
karşı davranıştır, kişi vergiyi doğuran olayı meydana
getirmeyerek vergiden kaçınmaktadır. Bir kişi malın
fiyatını yüksek bularak almaktan vazgeçebilir veya
ihtiyaçlarını erteleyebilir. Günümüzde tüketim üzerinden
alınan vergiler fiyatın içinde gizlidir. Malın fiyatında gizli
olan vergi miktarı kadar bir indirim olması durumunda
kişi malı satın almaya karar verirse, kişinin güncel fiyattan
vergi nedeniyle malı almaktan vazgeçtiği ve vergiden
kaçındığı ifade edilebilir.

Vergiden kaçınma yöntemlerinde zaman anlamında
intibak nedir?

Vergi nedeniyle kişi vergili malı stok yapabilir.
Buna vergiye zaman anlamda intibak denmektedir. Vergi
nedeniyle kişi vergili malı stok yapabilir. Bu yöntemle
kişiler ‘gelecekte’ ödeyeceği vergiden kaçınmaktadır.
Stoklamanın maliyeti ile kaçınılacak vergi miktarı
karşılaştırılır, stoklamanın maliyeti daha düşük ise stok
yapılır. Stoklama maliyeti düşük ve son kullanma tarihi
uzun ürünlerde doğal olarak bu durumla daha fazla
karşılaşılacaktır.

Vergiden kaçınma yöntemlerinde yer anlamında
intibak nedir?

Kişiler alışveriş, ticaret veya yatırım yapmak için
düşük vergi oranı uygulanan veya hiç vergi olmayan
yerleri (vergi cennetleri gibi) tercih edebilir. Buna vergiye
yer anlamda intibak da denir. Vergi nedeniyle düşük vergi
oranı uygulanan veya hiç vergi olmayan yerlere gidilerek
yatırım yapılabilir.

Vergi kaçırma yöntemleri nelerdir?

• İki farklı muhasebe kaydı tutarak vergi idaresine
gerçeği yansıtmayan kayıtları n gösterilmesi veya
defter ve belgeleri bilerek yok edip
mahkemelerden zayi ilamı çıkarmak,
• Yasal mevzuata göre belge düzenlenmesi gerekirken
hiç belge düzenlenmemesi veya geçerli olmayan
belgeler düzenlenmesi yani sahte fatura kullanımı,
• Küçük işletmeler yoluyla tamamen kayıt dışı
üretim yapılması,
• Kayıt dışı istihdam.

Kasten vergi kaçırma ve bilmeden vergi kaçırma
arasındaki fark nedir?

Kasten vergi kaçırma ile bilmeden vergi kaçırma
arasındaki fark ise mükellefin gerçekten vergi kaçırmayı
amaçlayıp amaçlamadığı ile ilgilidir. Mükellef beyanname
verirken farkında olmadan basit hesaplama hataları veya
mevzuata yeterince hakim olamama nedeniyle gelirini
gerçekte olduğundan daha az beyan etmiş olabilir.

Vergi kaçırmanın ekonomi üzerindeki etkileri nelerdir?

vergi kaçırmanın yaygın olduğu bir ekonomide
devlet kamu harcamaları ve hizmetleri için gerekli vergi
gelirlerini ancak mevcut vergi gelirlerini artırarak sağlayabilir. Vergi oranlarının artması ise ekonomide
etkinsizliğe yol açacaktır. Yani yüksek vergi oranları
yüksek refah kaybı anlamına gelecektir. Ayrıca, ampirik
çalışmalar genel olarak vergi oranlarındaki artışın
kaçırılan vergiyi artırdığını göstermektedir. Bu da vergi
oranlarını artırarak vergi gelirlerini yükseltmenin
başarısının sınırlı olacağını göstermektedir. Öte yandan,
vergi kaçırmanın düşürüldüğü bir ekonomide vergi tabanı
yaygınlaştırılarak, vergi oranları düşürülerek ekonomideki
etkinlik artırılabilecektir.

Vergi kaçırmadaki yatay eşitsizlik nedir?

Vergi kaçırma yatay eşitsizliği olumsuz yönde
etkileyecektir; aynı gelire sahip iki bireyden
yakalanmadan vergi kaçıranın kullanabilir geliri yüksek
olurken dürüst mükellefin düşecektir.

Vergi kaçırmadaki dikey adaletsizlik nedir?

Vergi kaçırma dikey adaleti de olumsuz
etkileyecektir çünkü genel olarak düşük gelir
gruplarındaki mükelleflerin vergi kaçırma imkânları daha
azdır çünkü bu mükelleflerin büyük bir bölümünün
vergileri kaynakta kesilmektedir. Öte yandan, yüksek gelir
grubundaki mükelleflerin vergi kaçırma fırsatları daha
yüksektir çünkü bu mükellefler birden çok kaynaktan elde
ettikleri gelirleri beyanname ile vergi idaresine
bildirdikleri için vergi idaresi tarafından kaçırılan verginin
açığa çıkarılması daha zordur. Bu durum gelir
dağılımındaki adaletsizliği daha da artıracaktır.

Vergi kaçırılmasının belirlenmesinde kullanılan
yöntemler nelerdir?

Dolaysız ve dolaylı ölçüm yöntemleri

Dolaysız ölçüm yöntemi nedir?

Vergi kaçırma konusunda resmi veri, deney ve
anket olmak üzere üç dolaysız belirleme ve ölçüm
yöntemi kullanılmaktadır.

Resmi veri yöntemi nedir?

Bu yöntemde vergi inceleme elemanları
tarafından gerçekleştirilen gerçek inceleme sonuçları
kullanılarak vergi kaçırma belirlenmeye çalışılmaktadır.

Deney yöntemi nedir?

Bu yöntemde laboratuvar ortamında kişilerden
kendilerine verilen kamu transferleri miktarı, vergi oranı,
denetleme oranı, ceza miktarı gibi faktörleri dikkate alarak
gelirlerini vergilendirilmek üzere beyan etmesi istenir.
Katılımcılar gözlenerek faydalarını maksimize edip
etmedikleri ve çeşitli faktörlerden (vergi oranı artışı,
denetim oranı vb.) nasıl etkilendikleri gözlenir.

Anket yöntemi nedir?

Anket çalışmalarında mükelleflere geçmişte
gerçekleştirdiği veya gelecekte planladığı vergi kaçırma
faaliyetleri sorularak, çeşitli faktörlerin (algılanan denetim
oranı, sosyal normlar, demografik özellikler vb.) vergi
davranışlarını nasıl etkilediği araştırılmaya çalışılmıştır.

Anket çalışmasının avantajları nelerdir?

Anket yönteminin önemli bir avantajı vergi
kaçakçılığını etkilediği düşünülen psikolojik,
sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerle ilgili zengin
veri seti sağlayabilme özelliğidir. Anket çalışmalarının
sonuçları, mükellefin genel olarak vergi sistemini adil
algılamadığını ve küçük miktarlarda vergi kaçırmaya
hoşgörü ile baktığını ortaya koymaktadır.

Dolaylı ölçüm yöntemi nedir?

• Gelir ve harcama yöntemleri ile elde edilen millî
gelir hesapları arasındaki farkın hesaplanması,
• Resmî iş gücü rakamları ile farklı yöntemlerle
tahmin edilen gerçek iş gücü rakamları arasındaki
farkın hesaplanması,
• Toplam para arzında beyan edilmeyen gelirin
izlerini araştırarak tahmin yapılması.

Vergi kaçırmanın analizinde kullanılan yöntemler
nelerdir?

Vergi kaçırmanın analizinde kullanılan
yöntemler pozitif ve normatif olarak ikiye ayrılabilir.
Pozitif analizde objektif değerlendirmelere yer verilir.
Pozitif analizde sınanabilir sonuçlara varmak için bilimsel
ilkeler kullanılır.

Pozitif ve normatif analiz aralarındaki farklılık nedir?

Normatif analizde ise bilimsel bulgular
kullanılmakla beraber subjektif değerlendirmeler yer
almaktadır. ‘Günümüzde işsizlik oranı yüzde 10’dur
şeklindeki bir ifade pozitif analiz sonucudur. ‘İşsizlik
oranı düşürülmelidir’ ifadesi ise normatif bir ifadedir.

Vergi oranlarının vergi kaçırma üzerindeki etkisi
nedir?

Vergi oranlarının kaçırılan vergi miktarını
arttırdığına dair kesin bir delil ne anket ne de resmî veri
kullanan çalışmalar tarafından bulunmuştur. Bazı
çalışmalar artan vergi oranlarının daha fazla vergi
kaçırmaya yol açtığını bulmuşken, bazıları tersi sonuç elde
etmiştir. Fakat ‘yüksek vergi oranlarının düşük vergi
uyumuna neden olduğu’ bulgusu elde edilmiştir.

Gelirin vergi kaçırma üzerindeki etkisi nedir?

Genellikle artan gelirin kaçırılan vergi miktarını
artırdığı bulunmuştur. Fakat oransal olarak incelendiğinde
gelir artıkça kaçırılan vergi miktarının gelire oranı
azalmaktadır.

Gelir kaynağının vergi kaçırma üzerindeki etkisi
nedir?

Vergi kaçırmayı etkileyen en önemli faktörlerden
biri gelir kaynağıdır. Çünkü gelirin kaynağı vergi kaçırma
fırsatlarını belirleme bakımından çok önemlidir. Kaynakta stopaj usulü ile kesilen vergilerde kaçak miktarı çok daha
azken serbest meslek kazançlarında daha yüksektir.
Benzer şekilde gelirin üçüncü taraflara bildirilmesi
gereken durumlarda da vergi kaçırma miktarı daha düşük
olmaktadır. Ayrıca ikinci işten elde edilen gelirde daha
fazla vergi uyumsuzluğu olduğu ve bireylerin bu tür
gelirden kaçırılan vergiye daha hoşgörülü baktığı
bulunmuştur.

Algılanan adaletin vergi kaçırma üzerindeki etkisi
nedir?

Algılanan vergi adaletsizliği ile vergi uyumu
arasında negatif ilişki bulunmuştur. Özellikle anket
çalışmaları mükelleflerin vergi sitemini ne kadar adaletsiz
buluyorsa o kadar çok vergi kaçırdığı sonucunu
bulmuştur.

Beklenen cezanın vergi kaçırma üzerindeki etkisi
nedir?

Beklenen ceza denetim oranları ve ceza
oranlarından oluşur. Bu değişkenlerin vergi uyumu
üzerindeki etkisi sadece teorik değil uygulamada da çok
önemlidir. Çünkü ülkeler bu değişkenleri istedikleri
şekilde kontrol edebilirler. Birçok çalışma denetim
oranlarının vergi uyumu üzerindeki olumlu etkisini ortaya
koymuştur.

Kayıt dışı ekonomi nedir?

Devletin düzenlemelerinden, vergilemeden veya
gözleminden kaçırılan ya da kısmen gizlenen katma değer
yaratan ekonomik faaliyetlere ve bu faaliyetlerden elde
edilen gelirlere kayıt dışı ekonomi denir. Diğer bir
ifadeyle kayıt dışı ekonomi millî gelir hesaplamalarına şu
veya bu şekilde dahil edilmeyen tüm ekonomik
faaliyetlerdir.

Vergi reddi nedir?

Bir kişinin vergi kaçırması, bireysel olarak
‘vergiyi ret’ etmesinin bir sonucudur. Verginin bireysel
reddi olabildiği gibi toplumsal reddi de söz konusu
olabilir. Uygulanmak istenen bir verginin toplumsal
boyutta kabul edilmemesine verginin reddi denir. Verginin
reddi kavramı bazı kaynaklarda vergi grevi olarak da
adlandırılmaktadır.

Vergi rekabeti nedir?

Ülkelerin veya ülke içinde bölgelerin
birbirleriyle vergi konusunda rekabete girmeleri vergi
rekabeti olarak tanımlanabilir. Özellikle finansal işlemler
olmak üzere coğrafi olarak hareketli faaliyetleri
çekebilmenin yarattığı cazibe, ülkeleri vergide rekabete
itmektedir.

Vergi rekabetinin yarattığı olumsuz etki nedir?

Bu rekabet kimi durumlarda diğer ülkelerin
ulusal vergi tabanlarında erozyona sebebiyet verilmesi
pahasına devam ettirilebilmektedir. Böylesi negatif bir
sonuç zararlı vergi rekabeti olarak adlandırılır. Zararlı
vergi rekabetinde bir ülke (veya bölge) bazı vergi
avantajları sunarak uluslararası yatırım kararlarını
çarpıtmakta ve diğer ülke vergi tabanlarının erozyona
uğramasına neden olmaktadır.

Vergi tatili nedir?

Vergi tatili uygulaması vergi rekabeti
araçlarından biridir. Vergi tatili ülkede yabancı
sermayeden belirli bir süre boyunca vergi alınmamasını
ifade eder. Vergi tatili benzer şekilde yerli sermaye için de
uygulanabilir.

Vergi cenneti nedir?

Herhangi bir ülkede veya bölgede, finansal ve
diğer hizmetler üzerinde herhangi bir vergi alınmaması
veya nominal bir vergi alınması ve/veya bir ülkenin
kendisini vergi cenneti olarak tanımlaması veya başka
ülkelerce bu şekilde varsayılması durumunda bu
ülke/bölge vergi cenneti olarak adlandırılır.

Vergi uyumunun ana unsurları nelerdir?

Vergi uyumunun ana unsurları beş başlık altında toplanabilir:
• Vergiye tabi gelirin doğru beyan edilmesi,
• Matrahtan indirilebilecek giderlerin doğru gösterilmesi,
• Vergi beyannamesinin süresi içinde doldurulması,
• Vergi beyannamesindeki hesaplamaların doğru yapılması,
• Vergilerin zamanında ödenmesi.

Vergi ahlakını tanımlayınız.

Vergi ahlakı dışarıdan bir baskı ve zor kullanma olmadan mükellefin vergi uyumunun gönüllü olarak yüksek olmasını ifade eder.

Vergilemenin sınırını tanımlayınız.

Verginin bir birim dahi artırılmasının mümkün olmadığı noktaya vergilemenin sınırı denir. 

Vergi uyumunda makro sınırları belirleyen ögeler nelerdir?

Vergilemenin makro sınırının belirlenmesinde hukuki, ekonomik, politik, psikolojik ve benzeri ögelerin birlikte dikkate alınması gerekir.

Vergilemenin hukuki sınırını belirleyen kaynaklar nelerdir?

Vergilemede hukuki sınır anayasa, yasa ve diğer mevzuattan kaynaklanır. 

Tarihte devletin karşılaştığı ilk vergi sınırlamasını kapsayan belge nedir?

Tarihte devletin karşılaştığı ilk hukuki vergi sınırlaması 1215 yılında İngiltere’de kralın kabul ettiği Büyük Özgürlük Fermanı (Magna Carta Libertatum) ile gerçekleşmiştir. Bu ferman ile krala ait sınırsız olan vergilendirme yetkisi sınırlandırılmıştır. İngiltere’de demokrasinin yerleşmesi bakımından da çok önemli olan bu sözleşme ile kral vergilendirme konusunda kendisini sınırlayan hukuki bir metni kabul etmiştir

Anayasal iktisadı savunan iktisatçılar verginin hukuksal sınırının nasıl belirlenmesini savunmaktadırlar? Amacı nedir?

Verginin hukuksal sınırlamasında Anayasal İktisadı savunanlar vergi oranlarının anayasada belirtilmesini istemektedirler. Vergi oranlarının hükûmetlerce kolayca değiştirilmesini önlemek için böyle bir anayasal önlem almak istemektedirler. Çünkü anayasanın değiştirilmesi kanunlara göre daha zordur.

Verginin mali sınırını tanımlayınız.

Mevcut bir vergi oranının artırılmasına rağmen vergi hasılatında artık bir artışın olmadığı noktaya gelindiğinde verginin mali sınırına ulaşılmış demektir.

Laffer eğrisi hangi durumu açıklamaktadır?

Vergi oranları ile vergi hasılatı arasında doğrusal bir ilişkinin olmadığı Laffer Eğrisi yardımı ile açıklanabilir.

Vergilemenin politik sınırını açıklayınız.

Vergi nedeniyle oyların düşmeye başladığı noktadan önceki durum vergilemenin politik sınırıdır. Vergi oranı artarken belli bir maksimum noktaya kadar oy sayısı da artmaktadır fakat belli bir noktadan sonra oy sayısı düşmeye başlayacaktır.

Vergi uyumunda mükellef kaynaklı sınırlar nelerdir?

Vergi uyumunda mükellef kaynaklı sınırlar aşağıdaki gibidir:
• Vergi yansıması,
• Verginin ikame etkisi,
• Vergi kaçırma ve vergiden kaçınma.

Vergi yansımasını açıklayınız.

Vergi yansıması vergi mükellefinin üzerindeki vergi yükünü başkalarına aktarmasıdır. Vergi yansıması, vergi ödeyen mükellefin/firmanın ödediği vergiye karşı verdiği bir tepkidir. Vergi yansıması mekanizmasıyla mümkünse ödenen verginin tamamı, değilse bir kısmı başkalarına aktarılmaya çalışılır.

Verginin amortismanı ve kapitilizasyonu kavramlarını tanımlayınız.

Vergi alınması (veya artırılması) nedeniyle vergi konusu olan malın değerinin azalmasına verginin amortismanı denir.  Bir verginin kaldırılması (veya azaltılması) nedeniyle vergi konusu olan malın değerinin artmasına ise verginin kapitilizasyonu denir. Verginin amortismanı mükellef aleyhine iken verginin kapitilizasyonu mükellef lehinedir

Verginin ikame ve gelir etkisi kavramlarını açıklayınız. Ekonomi üzerinde nasıl etki bıraktıklarını belirtiniz.

Ödenen vergi kişinin üzerinde gelir etkisi veya ikame etkisi yaratabilir. Ödediği vergi nedeniyle mükellefin daha fazla çalışmak suretiyle vergiden önceki gelir düzeyine çıkmasına gelir etkisi, tüketimini kısarak dinlenmeye ve/veya eğlenmeye yönelmesine ise ikame etkisi denir. Gelir etkisi ekonomi açısından olumlu ve istenen bir etki iken ikame etkisi tersi yöndedir.

Vergi kaçırma ve vergiden kaçınma arasındaki en temel fark nedir?

Yasal açıdan baktığımızda vergi kaçırmak, mükellefin vergi yükünü yasa dışı yollarla azaltmasıyken (örneğin gelirini düşük beyan etmek), vergiden kaçınma mükellefin vergi yükünü yasal yollarla düşürmesidir.

Vergi kaçırmanın belirlenmesinde uygulanan dolaysız ölçüm yöntemleri nelerdir?

Vergi kaçırmanın belirlenmesi ve ölçümünde iki temel yöntem kullanılmıştır: Dolaysız ve dolaylı ölçüm yöntemleri.

Dolaysız ölçüm yöntemleri: Vergi kaçırma konusunda resmi veri, deney ve anket olmak üzere üç dolaysız belirleme ve ölçüm yöntemi kullanılmaktadır.

Resmî veri yöntemi: Bu yöntemde vergi inceleme elemanları tarafından gerçekleştirilen gerçek inceleme sonuçları kullanılarak vergi kaçırma belirlenmeye çalışılmaktadır. 

Deney yöntemi: Bu yöntemde laboratuvar ortamında kişilerden kendilerine verilen kamu transferleri miktarı, vergi oranı, denetleme oranı, ceza miktarı gibi faktörleri dikkate alarak gelirlerini vergilendirilmek üzere beyan etmesi istenir.

Anket yöntemi: Anket çalışmalarında mükelleflere geçmişte gerçekleştirdiği veya gelecekte planladığı vergi kaçırma faaliyetleri sorularak, çeşitli faktörlerin (algılanan denetim oranı, sosyal normlar, demografik özellikler vb.) vergi davranışlarını nasıl etkilediği araştırılmaya çalışılmıştır.

Vergi kaçırmanın belirlenmesinde kullanılan dolaylı ölçüm yöntemleri nelerdir?

Dolaylı Ölçüm Yöntemleri: Vergi kaçırmanın dolaylı ölçüm yöntemleri şu şekilde sıralanabilir. Bu yöntemler aynı zamanda kayıt dışı ekonominin ölçülmesinde de kullanılmaktadır.
• Gelir ve harcama yöntemleri ile elde edilen millî gelir hesapları arasındaki farkın hesaplanması,
• Resmî iş gücü rakamları ile farklı yöntemlerle tahmin edilen gerçek iş gücü rakamları arasındaki farkın hesaplanması,
• Toplam para arzında beyan edilmeyen gelirin izlerini araştırarak tahmin yapılması.

Vergi kaçırmanın analizinde kullanılan yöntemler nelerdir?

Vergi kaçırmanın analizinde kullanılan yöntemler pozitif ve normatif olarak ikiye ayrılabilir. Pozitif analizde objektif değerlendirmelere yer verilir. Pozitif analizde sınanabilir sonuçlara varmak için bilimsel ilkeler kullanılır. Normatif analizde ise bilimsel bulgular kullanılmakla beraber subjektif değerlendirmeler yer almaktadır.

Vergi kaçırmayı etkileyen faktörler nelerdir?

Vergi oranları, gelir, gelir kaynağı, algılanan adalet, beklenen ceza, sosyal normlar, referans grubu etkisi ve suçluluk duygusudur.

Vergi kapasitesi, vergi gayreti, kayıt dışı ekonomi, verginin reddi, vergi rekabeti, vergi tatili, vergi cenneti, çifte vergileme, vergi uyumlaştırması, transfer fiyatlandırması, vergi harcamaları, vergi erozyonu, vergi arbitrajı kavramlarını açıklayınız.

Bir ülkenin en az geçim seviyesinin üstünde kalan GSYH’sine o ülkenin vergi kapasitesi denir. Vergi gayreti oranı ise toplanan verginin vergi kapasitesine oranıdır.

Devletin düzenlemelerinden, vergilemeden veya gözleminden kaçırılan ya da kısmen gizlenen katma değer yaratan ekonomik faaliyetlere ve bu faaliyetlerden elde edilen gelirlere kayıt dışı ekonomi denir.

Bir kişinin vergi kaçırması, bireysel olarak ‘vergiyi ret’ etmesinin bir sonucudur.

Ülkelerin veya ülke içinde bölgelerin birbirleriyle vergi konusunda rekabete girmeleri vergi rekabeti olarak tanımlanabilir.

Vergi tatili ülkede yabancı sermayeden belirli bir süre boyunca vergi alınmamasını ifade eder.

Herhangi bir ülkede veya bölgede, finansal ve diğer hizmetler üzerinde herhangi bir vergi alınmaması veya nominal bir vergi alınması ve/veya bir ülkenin kendisini vergi cenneti olarak tanımlaması veya başka ülkelerce bu şekilde varsayılması durumunda bu ülke/bölge vergi cenneti olarak adlandırılır. 

Bir vergi konusunun iki defa vergilendirmesine çifte vergileme denir.

İki veya daha fazla ülkenin vergi sistemleri arasındaki farklılıkları azaltmasına vergi uyumlaştırması denir.

Aynı işletme içinde yer alan bir birimin diğerine sattığı mal ve hizmete uygulanan fiyata transfer fiyatlaması denir.

Vergi mükelleflerine getirilen muafiyetler, vergi konularına getirilen istisna ve indirimler dolayısıyla vergi gelirlerindeki kayıplara vergi harcamaları denir.

Vergi erozyonu yasal boşluklar ve vergi harcamaları gibi nedenlerle vergi gelirlerindeki azalmayı ifade etmek için kullanılan bir terimdir.

Vergi arbitrajı kavramı vergi sistemindeki farklılıklardan doğan özellikleri kullanarak herhangi bir riske girmeden kazanç sağlama faaliyeti olarak tanımlanır.