Türk Vergi Sistemi Dersi 5. Ünite Özet

Kurumlar Vergisinin Konusu, Vergiyi Doğuran Olay, Mükellefleri ve Mükellefiyet

2006 yılında yapılan değişiklik ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) uygulamaya konulmuştur. 5520 sayılı KVK’da 2019 yılının Haziran ayına kadar 30 değişiklik yapılmıştır.

Kurumlar Vergisinin Konusu

Bir sermaye vergisi olarak da nitelendirilebilecek kurumlar vergisinin konusunu, sermaye şirketleri niteliğindeki tüm kurum ve kuruluşların sermaye değerlerine bağlı elde edilen tüm kazançları oluşturmaktadır.

Kurumlar Vergisinin Mükellefleri

Kurumlar vergisi mükellefleri sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortakları olmak üzere beş başlık altında toplanmaktadır.

Sermaye Şirketleri

Anonim Şirketler: Ortaklarının temettü geliri veya kâr payı adı altında elde ettikleri gelirler “menkul sermaye iradı” olarak değerlendirilirken, şirket olarak ticari işlemlerden doğan kazanç, sermaye şirketi olarak kurumlar vergisine tabidir.

Limited Şirketler: Ortakların iştirak payları olarak nitelendirilen ortak payları karşılığında elde ettikleri kazanç “menkul sermaye iradı” olarak değerlendirilirken, limited şirket kazancı bir sermaye şirketi olarak kurumlar vergisine tabi olmaktadır.

Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler: Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde “komandite” ve “komanditer” olmak üzere iki çeşit ortak bulunur. Komandite ortakların sorumluluğu sınırsız, komanditer ortağın sorumluluğu ise koydukları sermaye ile sınırlıdır. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde kurumlar vergisi, komandite ortağın kâr payı düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden hesaplanır.

Kooperatifler

Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.

Dernek ve Vakıfların İktisadi İşletmeleri

KVK m.1’e göre, dernek veya vakıfların kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmamakta, bunlara ait iktisadi işletmelerin kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmaktadır.

Tüm yabancı kamu idare ve müesseselerine ait iktisadi işletmeler KVK m. 4 kapsamındaki şartların tamamını sağlamaları şartıyla, kazanç amacı gütmeseler ve hatta bağımsız muhasebe kayıtları ile tüzel kişilikleri olmasa bile kurumlar vergisi mükellefidirler.

Kurumlar Vergisinde Mükellefiyet

Bir kurumun iş merkezinin belirlenmesinde kullanılan ölçütler şunlardır:

1. İmalatın, personelin, hizmet ifalarının, gelir ve giderlerin yoğunlaştığı yer,
2. Genel kurulun ve yönetim kurulunun toplantı yeri,
3. Kurumun fiili yöneticilerinin ikametgâhlarının bulunduğu yer,
4. Kurumun idare servislerinin yoğun olarak bulunduğu yer, ve
5. Kurumun üçüncü şahıslarla ilişkilerini yürüttüğü yer.

Kurumlar Vergisinde Vergiye Tabi Kurum Kazancının Tespiti

Kurum Kazancının Tespitinde İndirilebilecek Giderler

Giderler aşağıdaki gibidir:

1. Menkul kıymet ihraç giderleri,
2. Kuruluş ve örgütlenme giderleri,
3. Genel kurul toplantıları için yapılan giderler ile birleşme, devir, bölünme, fesih ve tasfiye giderleri,
4. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde komandite ortağın kâr payı,
5. Katılım bankalarınca katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları,
6. Sigorta ve reasürans şirketlerince ayrılan teknik karşılıklar,
7. Muallak hasar ve tazminat karşılıkları,
8. Deprem hasar karşılıkları,
9. Kazanılmamış prim karşılıkları,
10. Hayat sigortalarında matematik karşılıklar,
11. Dengeleme karşılığı,
12. Ayrılan sigorta teknik karşılıklarının ertesi bilanço döneminde aynen kâra nakledilmesi,
13. Bağlı şirketlerde holding şirketin genel idare giderlerden alınan paylar.

Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Olarak Dağıtılan Kazançlar

Mükellefler, transfer fiyatını olması gerekenden yapay olarak yüksek ya da düşük belirleyerek vergi matrahını yapay olarak düşürme çabasında olabilirler. KVK m.13/1 hükmüne göre, İlişkili kişilerle emsaline uygunluk ilkelerine aykırı olarak tespit edilen fiyat veya bedel üzerinden mal ya da hizmet alımı veya satımında bulunmaları durumunda, kazanç tamamen veya kısmen “transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak” dağıtılmış olacaktır.

Emsallere uygunluk ilkesi, ilişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanan fiyat veya bedelin, aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat veya bedele uygun olması olarak tanımlanmıştır.

Vergiye Tabi Kurum Kazancının Tespitinde İndirimler

Vergiye tabi kurum kazancının tespitinde kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilerek indirim konusu yapılan unsurlar aşağıdaki gibidir:

1. Ar-Ge ve Tasarım indirimi,
2. Sponsorluk harcamaları ile bağış ve yardımlar,
3. Girişim sermayesi fonu,
4. Türkiye’den yurtdışı mukimi kişi ve kurumlara verilen hizmetler, ve
5. Sermaye artırımında indirim.

Kurumlar Vergisinde Muafiyet ve İstisnalar

Kurumlar Vergisinde Muafiyet

Kurumlar vergisinden muaf olan kurumlar şunlardır:

1. Kamu idare ve kuruluşları tarafından tarım ve hayvancılığı, bilimi, fenni ve güzel sanatları öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla işletilen kuruluşlar,
2. Kamu idare ve kuruluşları tarafından genel insan ve hayvan sağlığını korumak ve tedavi etmek amacıyla işletilen kuruluşlar,
3. Kamu idare ve kuruluşları tarafından sosyal amaçlarla işletilen kuruluşlar,
4. Kamu idare ve kuruluşları tarafından açılan sergiler, fuarlar ve panayırlar,
5. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait kreş ve konukevleri ile askeri kışlalardaki kantinler,
6. Kanunla kurulan emekli ve yardım sandıkları ile sosyal güvenlik kurumları,
7. Yaptıkları iş veya hizmet karşılığında resim ve harç alan kamu kuruluşları,
8. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü ile askeri fabrika ve atölyeler,
9. İl özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunların oluşturdukları birlikler veya bunlara bağlı kuruluşlar tarafından işletilen işletmeler,
10. Köyler veya köy birlikleri tarafından işletilen işletmeler,
11. Spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi işletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetinde bulunan anonim şirketler,
12. Kooperatifler,
13. Kredi teminatı sağlamak üzere kurulmuş olan kurumlar,
14. Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar,
15. Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerine ait iktisadi işletmeler,
16. Bölgesel yönetim merkezleri.

Kurumlar Vergisinde İstisnalar

Serbest Bölge Kazanç İstisnası

Elleçleme (Handling), Lojistik tesislerde, ürünlerin yerinin değiştirilmesi, paket yapısının bozulup yeniden oluşturulması, kap boyutlarının değiştirilmesi, kontrol edilmesi, etiketleme, streçleme gibi işlemlerin tamamı için kullanılan genel bir ifadedir.

Kurumlar vergisi kanununda yer alan diğer istisnalar ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Türkiye’de kurulu fonlar ile yatırım ortaklıklarının kazançlarına ilişkin istisna,
2. Bankalara, finansal kiralama ya da finansman şirketlerine veya TMSF’ye borçlu durumda olan kurumlar ile bankalara tanınan istisna,
3. Eğitim tesisleri, özel kreş ve gündüz bakımevleri ile rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlara ilişkin istisna,
4. Risturn istisnası,
5. Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve devrinden elde edilecek kazançlara ilişkin istisna,
6. Sat-kirala-geri al işlemlerinden doğan kazançlarda istisna, ve
7. Kira sertifikası ihracı amacıyla her türlü varlık ve hakların satışından doğan kazançlarda istisna.