İnternet Yayıncılığı Dersi 6. Ünite Özet

Giriş

Bilgiye erişimin hiç olmadığı kadar kolaylaştığı, kullanıcı kaynaklı içerik üretiminin desteklendiği ve paylaşımın teşvik edildiği, eş zamanlı iletişim ve geri bildirimin hâkim olduğu bu yeni medya ortamında, geleneksel medyadan farklı olarak, kitle izleyicisine bireysel olarak da ulaşabilmek, kullanıcıların içeriğe veya uygulamalara eş zamanlı ya da farklı zaman dilimlerinde ve etkileşim içinde erişebilmesi mümkün olmaktadır. Bu yeni medya ve iletişim ortamının en popüler uygulamaları olan sosyal paylaşım ağları/siteleri de “sosyal medya” adı verilen bir fenomeni yaratmıştır.

Sosyal Medya

Son yıllarda popüler bir kavram olarak sıklıkla sözü edilen sosyal medya, günümüzün etkileşimli ve katılımcı internet medyasını anlatmak amacıyla kullanılmaktadır.

Geleneksel medya olarak adlandırılan; radyo, televizyon, basılı gazete gibi kitle iletişim araçlarından farklı olarak sosyal medya; web tabanlı dijital teknolojilerin egemen olduğu, kullanıcı (izleyici/okuyucu/dinleyici) odaklı yeni bir iletişim ve medya ortamına gönderme yapmaktadır. Söz konusu bu yeni medya ortamında kilit nokta ise, internet ve yeni iletişim teknolojilerinin kullanıcıları olan sıradan vatandaşlara sunduğu yeniliklerdir. Bu yenilikler bağlamında ve en genel anlamda sosyal medya, bireylerin sosyalleşmek amacıyla kullandıkları medyadır.

Sosyal medyayı, geleneksel medyadan farklılaştıran temel özelliği, kullanıcı kaynaklı medya olmasıdır. Sosyal medyanın kullanıcı kaynaklı olması, medya içeriğinin bireyler (tekil ya da tüzel) tarafından oluşturulmasına imkan vermesidir. Oysaki, geleneksel medyada içeriğin, belirli bir yönetim ve işleyişi olan kurum/kuruluşlar tarafından üretilmesi söz konusudur. Bununla birlikte, sosyal medya geleneksel medyaya göre daha özgür, ama bir o kadar da kontrolsüz bir ortam sunmaktadır.

Genel anlamda, sosyal medyayı geleneksel medyadan farklılaştıran başlıca özellikleri şöyle sıralamak mümkündür:

• Katılım: Geleneksel medya ile izleyici/okur/dinleyici kitlesi arasında bulunan mesafe sosyal medyada ortadan kalkmıştır. Sosyal medya, ilgili herkesi geribildirim yapmaya ve/veya katkı sunmaya yönlendirmektedir.
• Açıklık: Sosyal medya, iletişim kurma, yorum yapma, bilgi paylaşma, düşünce açıklama gibi her türlü paylaşımı desteklemektedir. İçeriğe erişim ve kullanımla ilgili her türlü engeli kaldırmaya yöneliktir.
• Etkileşim (karşılıklı diyalog): Sosyal medyanın özü sosyalleşmek, iletişim kurmak üzerinedir. Oysa, geleneksel medya yayın yapmaya, yayımlamaya ilişkindir.
• Örgütlenme/Topluluk: Sosyal medya ilgili kişilerin herhangi bir konu hakkında hızlı bir şekilde örgütlenmelerini destekleyerek, toplulukların hızla oluşmasına ve etkin bir şekilde iletişim kurmalarına izin vermektedir.
• Bağlantısallık: Sosyal medya bağlantısaldır; diğer siteler, kaynaklar ve kişiler için bağlantılar (linkler) sunmaktadır.

Diğer farklılıklar Sayfa 110, Tablo 6.1’de verilmiştir.

Bu bağlamda sosyal medya;

• Sosyalleşme için kullanılan bir platform,
• Bireyler arası iletişimi kolaylaştıran online (çevrimiçi) araçlar,
• Bireylerin en yakın ve en uzak çevreleriyle bağ/bağlantı kurmasını sağlayan ortam,
• İşbirliği destekli,
• Etkinin yayılımını kolaylaştıran bir fırsat ve ayrıcalık olarak nitelendirilebilir.

Web 2.0 Nedir?

Sosyal medyanın yaygınlaşmasını sağlayan anahtar kavram olan Web 2.0 teknolojik olduğu kadar toplumsal dönüşüm sürecinin de tetikleyicisi olmuştur.

İlk kez 2004 yılında kullanılmaya başlanan Web 2.0, Web 1.0’dan farklı olarak, içeriğinin kullanıcılar tarafından oluşturulduğu (kullanıcı merkezli), etkileşimli internet dönemine işaret etmektedir. Etkileşimli (interaktif) medya uygulamalarının geliştirilmesine olanak sağlayan Web 2.0, kullanıcılarına aktif bir biçimde içerik yaratma ve bu içeriği paylaşma fırsatı sunmaktadır.

Kısaca belirtmek gerekirse, Web 1.0 internet ortamında yayınlanmış olan içeriğin pasif ve tek yönlü olarak yayınlanmasına olanak tanıyan bir teknolojik altyapı iken, Web 2.0 ise etkileşimli (interaktif) iletişim biçimini beraberinde getirerek sosyal medyanın zeminini hazırlamıştır.

Sosyal Medya Uygulamaları

Bloglar

Çevrimiçi günlük olarak ifade edilen blog, weblog (web log) sözcüğünün kısaltılarak söylenişinden türemiştir. Bireysel olarak her kullanıcıya kendi online (çevrimiçi) günlüğünü hazırlama fırsatı sunan bu uygulama özellikle kullanım kolaylığı nedeniyle Web 2.0’ın en hızlı büyüyen kategorisi olmuştur.

Bloglar, kişilerin ilgi alanlarına göre, günlük olarak fikirlerini, gözlemlerini yazdıkları, diğer internet kullanıcılarının da bu yazılanları okuyup, yorum yapabildikleri web siteleridir.

Bloglar, 1999 yılında kurulan ilk blog servis sağlayıcı “blogger.com” adlı blog sitesi ile popüler olmuştur. Üyelerine ücretsiz olarak kendi bloglarını yaratma fırsatını sunan “blogger.com” 2003 yılında Google tarafından satın alınmıştır.

Wikiler

Hawaii dilinde “hızlı, çabuk” anlamına gelen “wiki”, kullanıcıların yeni sayfa yaratmasına, sayfalarda düzenlemeler yapmasına ve bu sayfaları birbirine bağlamasına izin veren bir yazılım adıdır.

Wiki, içeriği kolayca oluşturulabilen ve düzenlenebilen çok sayıda birbirine bağlı web sayfasından oluşan web sitelerini tanımlamak için kullanılır. Wikiler, genellikle herkesin kullanımına açıktır ve sitelere giriş için zorunlu üyelik ya da izin alma gibi sınırlamalar yoktur. Popüler wiki sitelerine, online ansiklopedi olan Wikipedia ile bir haber sitesi olan Wikinews örnek olarak gösterilebilir.

Podcast (Oynatıcı Yayın Aboneliği)

Dijital medya dosyalarının taşınabilir medya oynatıcılarda veya bilgisayarlarda oynatılmak üzere internet üzerinden beslemeler (akışlar) yoluyla dağıtılma tekniğidir. Podcast terimi, bilgisayar üreticisi Apple firmasının ürettiği taşınabilir müzik çalar “iPod” ile İngilizce’de “yayın” anlamına gelen “broadcast” sözcüklerinin birleşiminden türetilmiştir. Podcast, “radyo yayını ya da benzer bir programın internetten erişebilir ve kişisel ses cihazlarından dinlenebilir hale gelmesini sağlayan dijital kayıt” olarak tanımlanabilir (Yeni Oxford Amerikan Sözlüğü, 2005).

Forumlar

İlan tahtası olarak da adlandırılan forumlar, genellikle özel ilgi alanlarına yönelik bilgi ve fikir alışverişinin yapılabildiği uygulamalardır. Tartışma ve paylaşım platformu olan forumlar, mesaj panoları şeklinde de tarif edilebilir. Wikiler ve bloglardan farklı olarak forumlarda, sıkı bir şekilde denetlenen üyelik sistemleri ve kuralları vardır. Bu denetleme forum yöneticisi olarak adlandırılan yetkili kişiler tarafından yapılır.

İçerik Toplulukları

Aynı tür ve nitelikteki içeriklerin organize edilmesini, kullanıcılarının içerikleri karşılıklı paylaşımını sağlayan uygulamalardır. Bunlardan, video içerikli paylaşım sitelerine Youtube.com, fotoğraf içerikli paylaşım sitelerine Flickr.com, sosyal işaretleme (etiketleme) sitelerine de (social bookmarking) Delicious.com’u örnek gösterebiliriz.

İçerik Toplayıcılar

Kullanıcının erişmek istediği içeriği, kendisinin ihtiyaçlarına uygun olarak düzenlemesine izin veren uygulamalardır. Bu siteler, hava durumu, lig fikstürü, burç yorumları, günün haberleri gibi farklı başlıklarda sunulan uygulamalardan kullanıcıların isteğine göre ekleme ve çıkarma yapabilecekleri bir içerik düzenleme özelliğine sahiptir.

Sosyal Ağlar

Sosyal ağlar, kullanıcı içeriğinin, kişinin kendisi tarafından yayınlandığı, paylaşıldığı her tür platformun genel adıdır. Kullanıcısına, kişisel içerik alışverişi yapabilme, diğer kullanıcılarla iletişim kurabilme ve kendi kişisel web sitesini oluşturma olanağı veren uygulamaları kapsamaktadır.

Mikrobloglar

Bloglardan farklı olarak kullanıcılarının en fazla 140 ya da 200 karakterden oluşan içerikler üretmesine izin veren küçük bloglar olarak tarif edilebilir. Bu kategorinin günümüzde en bilinen örneği olan Twitter’dır.

Sosyal Paylaşım Ağları

Günümüz medyasına adını veren sosyal ağlar, etkileşimli uygulamaların ve bunları kullananların hızla artmasıyla iletişim kurma, haber ve bilgi paylaşma, tüketim, eğlence alışkanlıklarımız gibi sosyal yaşamda da önemli değişliklere neden olmuştur.

Özellikle Web 2.0 uygulamaları ile bilgiye erişim ve paylaşımın bu denli kolaylaşması, bilgi üretimini sınırlı bir küçük grubun elinden alarak, edilgen tüketicileri aktif ve üretken kullanıcılara dönüştürmüştür.

Belli Başlı Sosyal Paylaşım Ağları şöyle sıralanabilir:

• Facebook (www.facebook.com)
• Twitter (www.twitter.com)
• Linkedln (www.linkedin.com)
• MySpace (www.myspace.com)
• Wikipedia (www.wikipedia.org)
• Youtube

Sosyal Paylaşım Ağlarının Temel Özellikleri

Ünitede anlatılanlardan hareketle, sosyal paylaşım ağlarının kullanıcılarına sunduğu avantajlar bağlamında temel özelliklerini şu şekilde özetlemek mümkündür:

• Kolay yayınlama araçları: Özellikle fotoğraf, video gibi büyük çaplı dosyaların paylaşımı son derece kolaylaşmıştır, paylaşım için teknik yeterlilik sorunu yoktur.
• Kişiselleştirebilme: Sosyal ağlar, her kullanıcıya kendi profil sayfasını hazırlama şansı sunar.
• Bağlantılandırma: Kullanıcıya ait farklı sosyal ağları birbiriyle bağlantılandırma/ilişkilendirme özelliği sunar.
• Ücretsiz olma ya da düşük maliyet: Kullanıcılar ücretsiz ya da aşamalı fiyatlandırma seçenekleri ile sosyal ağlardan faydalanabilir.
• Sosyalleşme destekli: Yorum yapma, iletişime geçme, paylaşımda bulunma gibi sosyal araçlara sahiptir.
• Etkin etkileşim: Tek yönlü iletişim yerine karşılıklı diyaloğun hakim olduğu etkileşim odaklı, katılımcılık ilkesinin benimsendiği sitelerdir.
• İşbirlikçi: Ortak içerik üretimini destekleyicidir ve ortak fikirleri hayata geçirebilme şansı sunmaktadır.

Bu bağlamda sosyal paylaşım ağlarını diğer web sitelerinden ayıran başlıca özellikleri ise şöyle sıralayabiliriz:

• Profil sayfası: Her kullanıcının metin, video, fotoğraf veya müzik gibi farklı içeriklerle kendisini ifade etmesini sağlayan bireysel tanıtım sayfası vardır.
• Arkadaş ağı: Yakın arkadaşlardan uzak tanıdıklara kadar tüm arkadaşların listesi vardır.
• Herkese açık yorumlama sistemi: Kullanıcıların profil sayfasına (kullanıcı duvarına) herkes tarafından görünebilecek şekilde küçük mesajlar bırakılabilir.
• Gizli mesajlaşma sistemi: Aynı zamanda kişiye özel mesajlar da gönderebilme imkanı vardır.