Dış Ticaret İşlemleri ve Belgeleri Dersi 6. Ünite Özet

Uluslararası Ticarette Teslim Şekilleri

Incoterms 2010

Uluslararası Ticaret Odası tarafından yayımlanan “Incoterms”, uluslararası ticaret hareketlerinde anlaşmazlıkları, uyuşmazlıkları ve hukuksal ihtilafları ortadan kaldırmak ve böylece alıcı ile satıcının gereksiz yere para ve zaman kaybını önlemek amacıyla, alım-satım işlemlerine bazı kurallar getirmiş ve bu düzenlemeleri ilk kez 1936’da “Incoterms” adıyla yürürlüğe koymuştur. 2010 yılında Incoterms’ler gözden geçirilerek yeniden kaleme alınmıştır. Merkezi Paris’te bulunan Uluslararası Ticaret Odası tarafından düzenlenen yeknesak kurallar genel kabul görmüş kurallar olup en son düzenleme 27 Eylül 2010 tarihinde Incoterms 2010 revizyonunu yayınlamıştır.

Gözden geçirilmiş yeni versiyonu ticarette ve taşımadaki yeni uygulamaları dikkate alarak hazırlanmıştır. Söz konusu revizyon, 1 Ocak 2011 tarihinden itibaren uygulamaya geçecektir. Incoterms, İngilizce (International commercial terms) kelimelerinden bazı hecelerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bir terimdir. Incoterms 2010’da teslim şekilleri 13’den 11’e düşürülmüştür. Dört teslim şekli yürürlükten kaldırılmış, buna karşılık iki yeni teslim şekli oluşturulmuştur. Yeni teslim şekilleri DAP (Yerinde Teslim-Delivered At Place) ve DAT (Terminalde Teslim-Delivered At Terminal)’dır.

Incoterms’ler uluslararası ticarette kullanılan, evrensel olarak standartlaştırılmış sözleşme terimleridir. Değişimi yapılacak malların fiyatı bu terimlerin müzakeresine bağlı bir sözleşmede belirtilir. Kısaca müzakereye konu olan terimler, ürünün taşınmasının hangi kısmını hangi tarafın yükleneceğini gösterir. Bu terimlerin (klozların) sözleşmede kullanılması zorunlu değildir. Fakat bu terimlerin sözleşmede kullanılması hukuki zemin açısından son derece sağlıklıdır. Bu taşıma şekillerinin her biri üç harf kısaltması ile belirtilen 11 adet terim vardır.

Üretilen ürün ne kadar kaliteli ne kadar uygun fiyatlı olursa olsun, kendisine gereksinim duyulan yerde en kısa sürede firesiz ve hasarsız olarak ulaştırılamazsa, ticari anlamda değerini bulamayacaktır. İşte bu nedenle, ürünlerini ülke dışına pazarlamak isteyen ihracatçı, taşımaya dair idari ve teknik detayları bilip, ihracat stratejisini buna göre belirlemek zorundadır.

Teslim Yöntemleri

Taşıyıcıya Teslim

Taşıyıcıya masrafsız teslim terimi, malların gümrük çıkış işlemleri tamamlanmış olarak alıcı tarafından belirtilen taşıyıcıya, onun tarafından belirtilen yerde teslim edilmesiyle birlikte, satıcının mal teslim yükümlülüğünün de yerine getirilmiş olması anlamına gelir. Eğer alıcı tarafından teslim için belirli bir nokta belirtilmemişse bu durumda satıcı, daha önce sınırları belirlenmiş bir alan içinde veya yerde malları taşıyıcıya devredeceği noktayı kendisi seçebilir. Mevcut ticari uygulama uyarınca, taşıyıcı ile taşıma sözleşmesinin yapılabilmesi için satıcının yardımı gerekiyorsa (örneğin demiryolu ve havayolu taşımacılığında olduğu gibi), satıcı böyle bir durumda risk ve masrafları alıcıya ait olmak üzere kendisi harekete geçebilir. Eğer alıcı yükü belirli bir şahsa örneğin kendisi bizzat taşıyıcı olmayan ancak taşıma hizmetleri sağlayan birine teslim etmesi yönünde satıcıya bir talimatta bulmuşsa mallar bu şahsın eline geçtiği andan itibaren satıcı mal teslim yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılır. “Taşıma Terminali’’ herhangi bir demiryolu ya da yük istasyonu, bir konteyner terminali ya da parkı, çok amaçlı bir yük terminali ya da bunlara benzer başka herhangi bir teslim alış noktası olabilir. “Konteynır’’, terimi, yükün ünitize edildiği her türlü aracı tanımlamakta kullanılır.

Ticari İşletmede Teslim

İşyerinde teslim; malların satıcı tarafından satıcının kendi kuruluşunda (fabrika, depo vb.) alıcı için hazır hale getirilmesiyle satıcının yükümlülüklerinin sona ermesini ifade eder. Satıcı sözleşmede belirtilen tarihte ve şekilde malları hazır şekle getirerek alıcıya teslim etmek üzere bilgi verir. İthalatçı malların sevkiyatı ile ilgili işlemleri tamamlayarak ithalatı gerçekleştirir. Şayet aksine bir hüküm bulunmuyorsa satıcı, malları alıcının sağlamış olduğu araca yüklemek ya da gümrük çıkış işlemlerini yerine getirmek zorunda değildir. Mallar satıcının işi yerinden alınarak istenilen yere taşınması ile ilgili bütün masraf ve riskler alıcıya aittir.

Gemi Yanında Teslim

Gemi doğrultusunda masrafsız teslim terimi, belirlenen yükleme limanında malların gemi doğrultusunda rıhtıma ya da mavnaya yerleştirilmesiyle satıcının teslim yükümlülüğünün yerine getirildiği anlamına gelir. Kısaca satıcı malları geminin yanına kadar getirmekle sorumludur. Bu durumda, bu andan itibaren mallara ilişkin herhangi bir kayıp ya da hasarın bütün masraf ve riskler_ alıcıya aittir. Bu andan itibaren malla ilgili bütün masraflar ve navlun alıcı tarafından karşılanır. Bu teslim şeklinde ihracat ile ilgili tüm belgeler alıcı tarafından hazırlanır. Gümrük işlemleri de alıcı tarafından yapılır. FAS terimi, malların ihraç işlemlerinin alıcı tarafından tamamlanmasını öngörür. Alıcının bu tür işlemleri doğrudan doğruya ya da aracı kullanarak dolaylı biçimde tamamlanmasının mümkün olmadığı durumlarda bu terim kullanılmamalıdır. Ayrıca bu terim, yalnızca deniz ya da iç su taşımacılığında kullanabilir.

Gemiye Yüklenerek Teslim

Gemide masrafsız teslim terimi, belirtilen yükleme limanında malların küpeşteyi (güverteyi) aşmasıyla satıcının malları teslim ettiği anlamına gelir. Bu teslim şeklinde satıcı malları belirlenen tarihte ve yerde, alıcı tarafından temin edilen gemiye yüklemeyi gerçekleştirir. Bu noktadan itibaren alıcı mallara ilişkin bütün masrafları ve hasarları üstlenir. FOB terimi, satıcının malları ihracat için gümrüklemesini gerektirir. Bu terim sadece deniz veya iç su taşımacılığında kullanılabilir. Eğer taraflar, malların gemi küpeştesini aşarak teslim edilmeleri niyetinde değillerse FCA terimi kullanılmalıdır.

Mal Bedeli veya Navlun

Mal bedeli ve navlun, işleme konu olan malların belirtilen varış yerine kadar taşınması için gerekli olan masrafları ve navlun bedelini satıcının ödemesi anlamına gelir. Bu teslim şeklinde satıcı tüm masraf ve riskleri üstlenerek malları yükleneceği limana kadar getirir. Gümrük işlemlerini yaptırır ve navlun ücretini ödeyerek yüklemeyi gerçekleştirir. Mallara ilişkin kayıp ve hasar riski ile birlikte, malların gemi bordasına aktarılmasından itibaren meydana gelebilecek olaylardan kaynaklanan bütün ek masraflar, mallar yükleme limanında gemi bordasına geçtiği andan itibaren satıcıdan alıcıya devrolur. CFR terimi, satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir. Bu terim deniz ve ya nehir taşımacılığında kullanılabilir.

Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun

Mal bedeli, sigorta ve navlun teriminde, satıcı, CFR teriminde olan yükümlülükleri aynen üstlenmekte, ancak bunlara ek olarak taşıma sırasında malların kayıp ve hasar riskine karşı deniz sigortası sağlama yükümlülüğünü de üstlenmektedir. Sigorta sözleşmesini akdetmek ve sigorta primini ödemek, satıcıya düşmektedir. Satış sözleşmesindeki malların belirtilen tarihte ve yerde yüklemesinin yapıldığını alıcıya bildirir. Mallar gemiye yüklendikten sonra navlun ve sigorta primi dışındaki masraflar ve diğer vuku bulabilecek her türlü risk alıcıya geçer. Alıcının dikkate alması gereken husus, CIF teriminde satıcıdan yalnızca asgari düzeyde bir sigorta kapsamı sağlanmasının beklendiğidir. CIF terimi, malların ihraç işlemlerinin satıcı tarafından yapılmasını öngörür. Bu terim, yalnızca deniz ya da nehir taşımacılığında kullanılabilir. Eğer taşıma işleminde, örneğin rollon/roll-off ya da konteynır trafiğinde olduğu gibi “gemi bordası”nın herhangi bir pratik anlamı kalmamışsa, bu durumda CIP teriminin kullanılması daha uygun olacaktır.

Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim

Taşıma ücreti ödenmiş olarak teslim terimi, malların belirlenen varış yerine taşınmasında navlunun satıcı tarafından ödendiğini ifade eder. Malların taşıyıcıya aktarılmasından sonra mallarla ilgili kayıp ve hasar riski, ayrıca bu teslim işleminden sonra meydana gelebilecek olayların yarattığı bütün ek masraflar satıcıdan alıcının üzerine geçer. Taşıyıcı, bir taşıma sözleşmesi çerçevesinde malların demiryolu, karayolu, denizyolu, havayolu, nehir ya da bunlardan bazılarının bir arada kullanılmasıyla taşınması işlemini bizzat üzerine alan ya da bunu sağlama taahhüdünde bulunan herhangi bir şahsı tanımlar. Eğer malların belirlenen varış yerine ulaştırılması için birbiri ardına taşıyıcılar kullanılıyorsa, malların bunlardan ilk taşıyıcıya aktarılmasıyla birlikte risk de devredilmiş olur. CPT terimi, malların gümrük çıkış işlemlerinin satıcı tarafından tamamlanmasını öngörür. Bu terim, çok vasıtalı olanlar da dâhil her tür taşımacılıkta kullanabilir.

Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim

Taşıma ve sigorta bedeli ödenmiş olarak teslim terimi, satıcının CPT terimi ile aynı yükümlülükleri taşıdığı, ancak bunlara ek olarak, malların taşınması sırasında kayıp ve hasar riskine karşı alıcıya yük sigortası sağlama zorunda olduğu durumu ifade eder. Satıcı, sigorta sözleşmesini akdeder ve sigorta primini öder. Alıcının dikkate alması gereken husus, CIP teriminde satıcıdan yalnızca asgari düzeyde bir sigorta kapsamı sağlanmasının beklendiğidir. CIP terimi, malların ihraç çıkış işlemlerinin satıcı tarafından yapılmasını öngörür. Bu terim, çok vasıtalı olanlar da dâhil her tür taşıma biçiminde kullanabilir.

Terminalde Teslim

Terminalde teslim (DAT) klozu, malların, taşıma vasıtasınca boşaltılmak üzere varış noktasında alıcıya sağlanması (teslim edilmesini) anlamına gelip, daha önceki DEQ klozunun yerini alıp, DEQ’nun aksine multimodal (çoklu vasıta için) kullanılabilir.

Terminalde teslim kuralı , satıcının malları belirlenen varma yerinde veya limanında belirlenen terminalde gelen taşıma aracından boşaltılmış bir şekilde alıcının tasarrufuna bırakmakla malları teslim ettiğini ifade eder. Terminal terimi, rıhtım, depo, konteynır sahası, yol, demiryolu ve hava kargo istasyonu gibi üstü açık veya kapalı olabilecek herhangi bir yeri kapsar. Malların belirlenen varma yerinde veya limanında belirlenen terminale getirilmesi ve taşıma aracından boşaltılmasına ilişkin tüm hasar ve masraflar satıcıya aittir. Tarafların, belirlenen varma yeri veya limanında terminali ve bu terminaldeki ilgili noktayı mümkün olduğunca açık bir şekilde belirlemesi ortak menfaatlerinedir.

Belirtilen Noktada Teslim

Belirtilen noktada teslim (DAP) klozu, malların, taşıma vasıtasınca boşaltılmak üzere belirtilen belirli bir noktada alıcıya sağlanması (teslim edilmesi) anlamına gelir. DAP daha önceki DES, DAF ve DDU’nun yerini almıştır. DAP kuralı seçilen taşıma türü (Denizyolu, havayolu, demiryolu, karayolu) ne olursa olsun, birden fazla taşıma türü de dâhil olmak üzere kullanılabilir. “Belirlenen yerde teslim” kuralı, satıcının malları belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracından boşaltmadan alıcının tasarrufuna bırakmakla teslim ettiğini ifade eder. Malların belirlenen varma yerine getirilmesine ilişkin tüm hasar ve masraflar satıcıya aittir. Tarafların, belirlenen varma yerindeki ilgili noktayı mümkün olduğunca açık bir şekilde belirlemesi ortak menfaatlerinedir.

Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim

Satıcının ithalat için gümrüklenen ve belirtilen varma yerinde, gelen taşıma aracından boşaltmadan malları alıcıya teslim ettiğini ifade eder. Satıcı, uygulandığı ölçüde, varış ülkesinde ithalat için gümrük resmi dışında, malların buraya taşınmasıyla ilgili bütün hasar ve masrafları yükümlenmelidir. EXW terimi satıcı için asgari yükümlülüğü ifade ederken DDP terimi azami yükümlülüğü gösterir.

Bu terim, satıcının doğrudan veya dolaylı olarak ithal izni alamadığı hallerde kullanılmalıdır. Fakat taraflar malların ithalinde ödenecek bazı masrafları (örneğin KDV) satıcının yükümlülükleri dışında tutmayı arzu ediyorlar ise bu durum satış sözleşmesine bu amaçla eklenecek açık bir ifade ile açıklığa kavuşturulmalıdır. Taraflar, alıcının ithalata ilişkin bütün hasarlara ve masraflara katlanmasını istiyorlarsa, DDU terimi kullanmalıdır. DDU teslim şekli ile aynı prensiplere dayanır; ancak DDP teslim şeklinde satıcı birde gümrük vergilerini ödemek zorundadır.