Dış Ticarette Risk Yönetimi Ve Sigortacılık Dersi 4. Ünite Özet

Giriş

Sigorta sözleşmesi sigortacının sigorta korumasını ve sigorta ettirenin de prim ödeme borcunu üzerine aldığı karşılıklı taahhütleri içeren, (iki taraflı) iltizami (borç doğuran) bir sözleşmedir. Sigorta sözleşmesi icap (öneri) ve ardından kabul ile kurulur. Sigorta ilişkisi bir sözleşme ile kurulduğundan bu ilişkide biri “Sigorta Ettiren” / “Sigortalı” öteki de “Sigortacı” olmak üzere en az iki taraf bulunmalıdır. Sigorta ettiren, prim ödemek suretiyle tehlikeyi, rizikoyu sigorta şirketine devreden ve bunun karşılığında bu sözleşmeden doğan yükümlülükleri üstlenen kişidir.

Bir sigorta sözleşmesinin nitelikleri;

• Sigorta sözleşmesi iki taraflı bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi ivazlı akitlerden olup, tarafların iradesinde bağışlama yoktur.
• Süreli bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi dayanışma ve tedbir sözleşmesidir.
• Sigorta sözleşmesi iltihaki bir akittir.

Sigorta Sözleşmesi, sözleşemenin taraflarından sigorta ettireni/sigortalıyı riskin, tehlikenin gerçekleşmesinden önceki finansal seviyesine getirmek için düzenlenir. Sigortalanan malın günün piyasa koşullarına göre uygun rayiç değerine sigorta değeri denir. Sigorta bedelinin sigorta değerinden küçük olmasına eksik sigorta denir. Sigorta bedelinin sigorta değerinden büyük olmasına ise Aşkın Sigorta denir. Çifte sigorta, gerçek değer ile sigorta olunan bir menfaat, aynı süreler ve aynı rizikolar, tehlikeler için aynı veya farklı kişiler tarafından sigorta ettirilemez denilerek Türk Ticaret Kanunu’nda kabul edilmemiştir.

Sigorta Sözleşmesinin Tarafları

Sigortada Sigorta Şirketi (Sigortacı), Sigorta Ettiren/Sigortalı ve Lehdar bulunmaktadır. Ancak, sigorta ilişkisi bir sözleşme ile kurulduğundan bu ilişkide en az iki taraf bulunur. Sigorta sözleşmesinde, bir tarafta sigorta güvencesi vermek üzere ilgili kanun ve mevzuata göre sigortacılık faaliyetinde bulunmaya yasal olarak yetkili bulunan sigortacı (sigorta şirketi) yer alırken; diğer tarafta da riziko, tehlike ile karşı karşıya olan sigortalı/sigorta ettiren bulunmaktadır.

Sigortacılar (sigorta şirketleri), sigorta sözleşmesi gereğince belli bir sigorta primi karşılığında rizikoyu, tehlikeyi üstlenip güvenceyi veren ve olayın gerçekleşmesi halinde tazminat ve kapital ödemeyi taahhüt eden (sigorta himayesini sağlama borcu altına giren) kurumlardır.

Sigorta Ettiren, sigortacı ile sözleşme yapan, sigorta şirketine prim ödeyerek sözleşmeye taraf olan kimsedir. Sigorta sözleşmesine taraf olan ve prim borçlusu olmaksızın bu sözleşmeden doğan hakları elde eden kimseye sigortalı denir. Sigorta sözleşmesi ile güvence altına alınan menfaat eğer sigorta ettirene ait ise, kendi hesabına sigorta, sigorta sözleşmesi ile güvence altına alınan menfaat sigorta ettirene ait değil ise başkası hesabına sigorta söz konusu olmaktadır. Hayat sigorta sözleşmesi başkası lehine yapılabilir, lehine sigorta yapılan şahsa Lehdar denir.

Sigorta Sözleşmesinin Unsurları

Sigorta sözleşmesinin unsurları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Sigorta ettirilebilir menfaat
• Risk (riziko), tehlike
• Sigorta bedeli
• Sigorta olunan menfaatin birden çok sigortacı tarafından temin olunması hali
• Prim (sigorta ücreti)
• Sigorta süresi

Sigortalanabilir menfaat; poliçe sahibi ile sigorta konusu arasındaki (meşru) yasal bir finansal ilişkiden doğan sigorta ettirme hakkıdır.

Soyut anlamda riziko, “tehlike” sigorta sözleşmesinin taraflarının iradeleri dışında kalan genel olarak henüz gerçekleşmemiş, ne zaman gerçekleşeceği veya gerçekleşme tarihi belirsiz, zarar veya başkaca uygun olmayan bir hâl doğuran ileride meydana gelecek olan geleceğe yönelik bir olaydır. Tehlikenin sigortalanabilmesi için; sözleşme kurulurken gerçekleşmemiş olması, muhtemel olması, belirsiz olması, tarafların iradesi dışında olması gerekmektedir.

Poliçede gösterilen sigorta bedeli (para ile ölçülebilir menfaat) sözleşmenin taraflarınca kararlaştırılan ve riskin, tehlikenin gerçekleşmesi durumunda sigortacının ödemesi gerekli azami tazminat miktarıdır. Sigorta değeri, sigorta olunan menfaatin tam (gerçek) değeridir. Sigorta bedeli: sigorta ettirenin/sigortalının beyan ettiği ve poliçede yazılı olan meblağa sigorta bedeli denir. Sigorta tazminatı: tehlikenin gerçekleşmesi sonucunda sigortalının uğradığı zararı gidermek amacıyla ödenecek meblağa ise sigorta tazminatı denir. Tazminatın ödenmesinde ortaya çıkabilecek iki önemli sorun vardır ki, bunlar; “eksik sigorta” ve “aşkın sigorta” dır. Sözleşme yapılırken sigorta bedelinin, sigorta değerinden küçük olmasına eksik sigorta denir. Aşkın sigorta, poliçede yer alan sigorta bedelinin, sigorta konusunun gerçek ve makul değerinin üzerinde olması halidir. Mutabakatlı kıymet sigortası ise; sigorta ettiren/sigortalı ile sigortacının sigorta konusu malın değerini birlikte tespit etmeleridir.

Mal sigortalarında bazen aynı menfaat aynı rizikolara karşı yine aynı süre için birden çok sigortacıya aynı veya farklı tarihlerde sigorta ettirilmektedir. Aynı menfaatin, aynı rizikolara karşı, aynı süre için, birden çok sigortacıya, aynı veya farklı tarihlerde sigorta ettirilmesi hâlinde sigorta ettirene sigorta bedelinden daha fazlası ödenmez. Müşterek sigortada, çeşitli sigorta sözleşmeleri bir bütün olarak kabul edilmektedir. Bu durumda sigortacılardan her biri üzerlerine aldıkları rizikonun yani sigorta bedelinin toplamına nazaran, sigorta ettikleri bedel oranında sorumlu olurlar. Değerinin tamamı sigorta olunan bir menfaat, aynı kişiler tarafından aynı süreler ve aynı rizikolara, tehlikelere karşı sigorta ettirilemez, yani çifte sigorta TTK’da yasal değildir. Değerin tamamı sigorta edilmemişse kalan kısım sigortalanabilir. Buna kısmi sigorta denir.

Prim, sigortacının sigorta himayesini sağlama borcunun karşılığıdır. Yani sigortanın ücreti veya riskin, rizikonun bedelidir. Sigorta süresi ise, sigortacının teminat kapsamındaki riskler, tehlikeler nedeniyle meydana gelmesi olası hasarlara ilişkin sorumlulukların devam ettiği süredir. Sigorta süresi sözleşmenin kuruluş anından itibaren başlar.

Sigorta Sözleşmesinin Nitelikleri

Sigorta olgusu hukuki bir dayanağa sahip olduğu oranda var olabilir. Bu da sigorta sözleşmesiyle (poliçe) meydana gelir. Sigortacı; sigorta sözleşmesi kendisi veya acentesi tarafından yapılmışsa, sözleşmenin yapılmasından itibaren yirmidört saat, diğer hâllerde onbeş gün içinde, yetkililerce imzalanmış bir poliçeyi sigorta ettirene vermekle yükümlüdür. Sigortacı poliçenin geç verilmesinden doğan zarardan sorumludur. Bir sigorta sözleşmesinin nitelikleri aşağıda sıralanmışdır;

• Her iki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun surette rızalarını beyan etmeleri yani icap (öneri) ve kabul ile vücut bulan iki taraflı bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi ivazlı akitlerden olup, tarafların iradesinde bağışlama yoktur.
• Süreli bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi dayanışma ve tedbir sözleşmesidir.
• Sigorta sözleşmesi iltihaki bir akittir.
• Sigorta sözleşmesinin en belirgin niteliği “İyi Niyet”e dayanmasıdır.

Sigorta Sözleşmesinin Tabi Olduğu Hükümler

Sigorta sözleşmesi borç doğuran bir akit olduğundan her şeyden önce Borçlar Kanunu hükümlerine tabidir. Genel şartların poliçe ekinde poliçe ile birlikte sigorta ettirene/sigortalıya verilmesi ve bu genel şartlarda yer alan hükümlerin uygulanması gerekmektedir.