Uluslararası Lojistik Dersi 5. Ünite Özet

Giriş ve Temel Kavramlar

Depo: Dağıtım sürecinde ürünlerin stoklandığı yerdir. Depolar üretim tesislerinin içinde, yanında ya da yakınında ayrı bir bina olarak bulunabilir. İngilizce karşılığı Warehouse’dır.

Depolama Rafları: Ürün ya da malzemelerin dizildiği raflardır. İngilizce karşılığı Storage Shelves’dir.

Depo Rampaları: Ürünlerin ya da malzemelerin depolara giriş ve çıkışlarında kullanılırlar. İngilizce karşılığı Docks’dır.

Yükleme: Depo raflarında muhafaza edilen ürün ya da malzemelerin araçlara konmasıdır. İngilizce karşılığı Loading’dir.

Boşaltma: Araçlarla gelen ürün ya da malzemelerin depolara yerleştirilmek için araçlardan indirilmesidir. İngilizce karşılığı Unloading’dir.

Forklift: Ürün ya da malzemelerin taşınmasında kullanılan araçlardır. Kelime dilimize İngilizce’den girmiştir.

Depo yöneticisi: Depo müdürü olarak da bilinir. Yükleme, stoklama ve boşaltma gibi tüm süreçleri yönetmekle yükümlü tedarik zinciri uzmanı olan kişidir. İngilizce karşılığı ise Warehouse Manager’dır.

Malzeme ya da ürünlerin dağıtılmasında kullanılan üç temel strateji vardır:

• Geleneksel dağıtım: Ürünlerin depoya kabul edilmesi, raflara stoklanması, yenilenmesi, sipariş olarak hazırlanması ve ulaştırılması adımlarını izleyen dağıtım yöntemidir. Geleneksel dağıtım stratejisinin İngilizce karşılığı Traditional Distribution’dır.
• Doğrudan nakliyat: Ürün ya da malzemelerin tedarikçiden alıcıya direkt olarak ulaştırılmasıdır. Doğrudan nakliyat stratejisinin İngilizce karşılığı Direct Shipment’dır.
• Çapraz sevkiyat: Çapraz sevkiyat tesislerinde tedarikçiden gelen ürün ya da malzemelerin 24 saatten az süre tutularak müşteriye gönderilmesidir. Çapraz sevkiyat stratejisinin İngilizce karşılığı Cross-docking’dir.

Depolamanın Temelleri

Depoların iki önemli görevi vardır. İlk olarak, depolar büyük sevkiyatların küçük sevkiyatlara bölünebilmesini sağlar. Bu duruma İngilizce’de Breakbulk denir. Tek bir araca sığmayacak kadar çok ürünün olduğu bir sevkiyatta, ürünlerin parçalara ayrılıp daha küçük araçlarla taşınması bu duruma örnek olarak verilebilir. Bu sayede sevkiyat müşteriye daha az maliyetle ulaştırılmış olur. Depoların ikinci görevi ise birleştirmedir. Bu kavrama İngilizce’de Consolidation denir. Amaç, farklı tedarikçilerden gelen ürünleri depolarda birleştirip tek seferde dağıtıma çıkarmaktır. Bu sayede iki adet yarı dolu aracı müşteriye yollamaktansa tek seferde bir dolu araç yollanmış olur. Maliyet açısından daha karlı bir durumdur.

Depoların diğer görevleri ise şunlardır:

• Üretim veya satın alım aşamasında büyük ölçeklere ulaşıp maliyet avantajı elde etmek için depolar kullanılabilir.
• Mevsimler sebebiyle bekletilmesi gereken ürünler depolarda muhafaza edilebilir. Üreticinin ya da tüketicinin isteğine göre bu süre kısa veya uzun olabilir.
• Etiketleme veya fiyatlandırma işlemleri de depolarda yapılabilir.
• Ürünlerin ambalajlanması ya da promosyon amaçlı birleştirilmesi için depolar kullanılabilir.
• Yabancı ürünlerin yerel pazarlara uygun hale getirilmesi, bazı özelliklerin eklenmesi ve ya ürünlerin montajı depolarda yapılabilir.
• Vergi mevzuatı gereği malların nakli sırasında kontrol edilebilmesini sağlayan irsaliyeler de depolarda hazırlanabilir.
• Müşteri talebini karşılama süresini kısaltmak için depolardan yararlanılabilir.
• Bazı ürünlerin paketleme sürecinde özel depolarda saklanması gerekir. Depolar bu amaca da hizmet eder.

Depolamada Yakın Zamandaki Değişimler

• Daha az ürün çeşidi ile daha çok işlemin olması
• Daha çok ürünün depolarda stoklanması ve dağıtıma çıkarılması
• Özelleştirmelerin artması (müşterilere dönük)
• Sunulan katma değerli hizmetlerin artması
• Ürün iadesi hizmetinde büyüme
• Uluslararası siparişlerde artış
• Siparişi hazırlama sürecinde hız kazanma ve hata payının azalması

Depolama Faaliyetleri

Depolarda iki temel faaliyet gerçekleşir. Birincisi, ürün ya da malzemelerin depolanmasıdır. İngilizce karşılığı Storage’dır. Diğer faaliyet ise ürün ya da malzemelerin elleçlenmesidir. Elleçleme ile kastedilen ürünlerin tedarik edilmesi, araçlardan indirilmesi, depo raflarına dizilmesi, siparişe göre paketlenmesi, araçlara yüklenmesi ve müşteriye ulaştırılmasıdır. İngilizce karşılığı ise Material Handling’dir. Elleçleme faaliyeti 1950’li yıllara kadar sadece insanlar tarafından yapılmaktaydı. 1960 ve 1970’lerde elleçleme sürecinde makinelerin kullanımı yaygınlaştı. Bu yıllardan sonra ise elleçleme süreci bilgisayarların kontrolünde gerçekleşmeye başladı. Günümüzde ise depolardaki tüm faaliyetler bazı yazılımların desteği ile gerçekleştirilmektedir. Depo yönetim sistemi olarak adlandırılan bu yazılımların İngilizce karşılığı ise Warehouse Management System’dır. Bu yazılımlar firmaların kurumsal kaynak planlaması adı verilen yazılımlarıyla da birlikte çalışmaktadır. Bu yazılımların İngilizce karşılığı ise Enterprise Resource Planning’dir.

Depo Çeşitleri

• Ham madde ve parça depoları (raw material and component warehouses)
• Yarı mamul depoları (work-in-process warehouses)
• Nihai mamul depoları (finished goods warehouses)
• Dağıtım depoları ve dağıtım merkezleri (distribution warehouses and distribution centers)
• Katma değer servis depoları (value-added service warehouses)
• Yerel depolar (local warehouses)
• Antrepolar (customs bonded warehouses)

Depo Ekipman ve Araçları

Raflar, mekanize ekipmanlar, forklift ve diğer araçlar, paletler, paketleme malzemeleri, koruyucu malzemeler, etiketleme için kodlar depolarda kullanılan ekipman ve araçlardandır. Depolardaki araçları kullanan kişilere operatör denir. Elektrikli transpalet, akülü istif makinesi, çekici+römork kombinasyonu ve sipariş toplayıcı da depolarda kullanılan araçlardandır. Ayrıca, otomatik malzeme elleçleme sistemleri (automated material handling systems) de depolarda kullanılmaktadır.

Depo Operasyonları

• Mal kabul (receiving)
• Raflama ya da yerleştirme (putaway)
• Depolama (storage)
• İkmal (replenishment)
• Sipariş toplama (order picking)
• Biriktirme, ayrıştırma, paketleme (accumulation, sortation, packaging)
• Sevkiyat (shipment)

Sipariş Toplama

Depoda en sık yapılan işlem sipariş toplamadır ve bu süreçte sipariş toplama listesi kullanılır. Bu listelerin İngilizce karşılığı Order Picking List’dir.

Sipariş toplama süreci iki şekilde yürütülebilir:

• Bölgesel toplama (zone picking): Deponun farklı bölgelerinden farklı ürünleri birkaç elemanın eş zamanlı temin etmesidir.
• Parti toplama (batching): Tek bir turda birden fazla siparişi toplamaktır.

Depolarda Yer Kazanımı

WareHows.org adresi ziyaret edilerek depolarda yer kazanımı için verilen önerilere bakılabilir.

Depo Performans Ölçümü

Herhangi bir deponun verimliliğinin artırılması için performans ölçümünün doğru yapılması gerekmektedir. Depo yönetimi için önerilen performans ölçütleri şunlardır:

• Geleneksel performans tablosu kullanarak performans ölçütlerinin hesaplanması
• Finansal performans ölçümü yani maliyet hesabı
• Verimlilik performansının ölçümü yani girdinin çıktıya olan oranının hesaplanması
• Kalite bazlı performans ölçütleri
• Çevrim süresi performans ölçütleri yani elleçleme sürecinin değerlendirilmesi
• Depo değerlendirmesi için bir uzman çağırılması

Depo Yönetim Sistemi Yazılımları

Depoda yer alan ürünler ve özellikleri, müşteriler ve özellikleri, depodaki tüm bölgelerin listesi, siparişlerin içerikleri ve özellikleri, iadeler, mal kabul bilgileri, raflama ve sevkiyat gibi birçok konuyla ilgili bilgi depo yönetim sistemleri yazılımları ile saklanır. Ayrıca, ürün yerleştirme, bölge belirleme, sipariş sıralama, sipariş toplama rotasının belirlenmesi gibi birçok işlem de bu yazılımlarla gerçekleştirilebilir.

Çapraz Sevkiyat

Maliyet ve zamandan tasarruf etmek için uygun bir stratejidir. Depolar ürünlerin stoklandığı değil müşteriye göndermeden önce kısa süreli bekletildiği yerlerdir. Bu bekleyiş 24 saati geçmemelidir. Ürün ya da malzemeler depo raflarına dizilmeden araçlarda bekletilir. Walmart çapraz sevkiyatı başarıyla gerçekleştiren şirketlerden biridir.

Çapraz sevkiyat sistemleri (ÇSO) üçe ayrılır:

• Önceden tahsis edilmiş tedarikçi konsolidasyonu
• Önceden tahsis edilmiş ÇSO konsolidasyonu
• Sonradan tahsis edilmiş ÇSO konsolidasyonu

Çapraz Sevkiyatın Ön Koşulları

• Ortaklık gereklilikleri
• Paydaşlar arasında mükemmel iletişim
• Operasyonlardaki karmaşıklığın doğru yönetilmesi
• Çapraz sevkiyatın maliyetlerinin ve kazanımlarının paylaşılması
• Kaynak kullanımları üzerinde uzlaşma sağlanması
• Mükemmel kalite gereklilikleri

Çapraz Sevkiyat Uygulamasına Geçiş

Dört aşamalıdır:

• Değerlendirme ve anlaşma
• Planlama ve tasarlama
• Ekonomik doğrulama
• Canlıya geçiş

Bir çapraz sevkiyat uygulaması öncesi pilot uygulama yapmak gerekmektedir. Bu uygulama ürün ve tedarikçi seçerek yapılmalıdır. Daha sonra uygulama başka ürün ve tedarikçileri de kapsayacak şekilde genişletilmelidir.