Çağdaş Lojistik Uygulamaları Dersi 7. Ünite Özet

E-Ticaret

Mal ve hizmetin alınıp satılması olarak kavramlaştırılan faaliyete ticaret adı verilmektedir. Bu faaliyetin elektronik ortamda yürütülmesine ise E-Ticaret adı verilmektedir. Bir başka değişle E-Ticaret ürünlerin üretilmesi, tanıtımının, satışının, ödemesinin ve dağıtımının elektronik ortamda yapılmasıdır. Günümüzde internetin küresel olarak hızla yaygınlaşması ile ticari faaliyetler de internet üzerinden yürütülmeye başlanmıştır. Bilişim teknolojilerinin gelişmesi ve pazardaki rekabetin kontrol edilemez şekilde artması E-Ticareti yeni, güçlü ve etkin bir araç haline getirmiştir. Küreselleşmenin ve E-Ticaret ve E-Lojistik bilişim teknolojilerindeki büyük gelişmenin bir ürünü olan E-Ticaret dünya da yaygın kullanım alanı bulmaya başlamıştır.

E-Ticaretle ilgili olarak farklı tanımlamalar var olsa da genel olarak ilgili faaliyetler şu şekildedir;

• Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi: Bu konuda pek çok devlet ve özel kurum imkân sunmakta, mümkün olduğunca elektronik ortamda kendi işletmelerini tanıtmaya ve bilgi sağlamaya çalışmaktadırlar.
• Firmaların elektronik ortamda buluşması: firmaların elektronik ortamda buluşması için gerekli altyapı neredeyse tüm dünyada kullanılmakta olup gelişen ve ucuzlayan bilişim teknolojileri ile her işletmeye hatta her aday müşteriye bu imkânı sunabilmektedir. Ancak sınırların olmadığı bir yapı olan elektronik ortamda tarafların buluşabilmesi adına yine devlet ya da özel kuruluşlar tarafından limanlar oluşturulmakta ve sektörel anlamda birlikteliklerin sağlanabileceği elektronik alanlar yaratılmaktadır.
• Ödeme sürecinin yerine getirilmesi: her ticari faaliyette olduğu gibi bir ürünün satın alınması için gerekli ödeme işleminin yapılmasıdır. Bu işlem her türlü ticaret için standart bir gerekliliktir.
• Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi: ödemesi yapılmış olan ürünün müşteriye teslimi ticareti yapan tarafların karşılıklı taahhütlerini yerine getirmeleridir. Alıcı ve satıcı taraflar takas işlemi gerçekleştirerek ticari faaliyeti tamamlamaktadırlar. Burada önemli olan ürünün fiziksel yapısının alıcı tarafından bilinememesi sebebiyle söz verilen ürünün alıcıya teslim edilmiş olmasıdır. Bu noktada arada çok ciddi güven ve samimiyet olması kaçınılmazdır.
• Satış sonrası bakım, destek, vb. hizmetlerin temin edilmesi: müşteri beklentilerinin ticari faaliyet tamamlansa da devam ettiği gerçeğinden hareketle özellikle arada kurulmaya çalışılan güven ortamının devamı için ticaret sonrası destek faaliyetlerinin de devam ettirilmesi, kazanılan müşterinin kaybedilmemesi için yapılması gerekli olan bir faaliyettir.

İngilizce kökenli olan E--Ticaret aslında farklı kavramları ifade etmektedir. Kısaca E-Ticaret ile ilgili olarak üç kavram Türkçeleştirildiğinde şunları görebiliriz. “ebusiness = e-iş”; iş dünyasının elektronik ortama taşınmasını, “e-commerce = E-Ticaret” ; pazarlama, sipariş gibi aktiviteleri de içeren ticareti, “e-trade= ealım/satım” ürün ve hizmetlerin alım ve satım bölümünü tarif eder. Bu kapsamda işletmenin e-iş olarak yapabileceklerini en kapsamlı hali ile şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Mal ve hizmetlerin elektronik ortamda satışı,
• Üretim planlaması yapma,
• Ticari kayıtların tutulması ve izlenmesi,
• Elektronik ortamda üretimi izleme,
• Üretim zinciri oluşturma,
• Ortak tasarım geliştirme ve mühendislik,
• Doğrudan tüketiciye pazarlama,
• Tanıtım, reklam ve bilgilendirme,
• Sipariş verme, elektronik para ile ilgili işlemler,
• Anlaşma/sözleşme yapma,
• Elektronik bankacılık,
• Elektronik hisse alışverişi ve borsa,
• Elektronik fon transferi,
• Elektronik konşimento gönderme,
• Elektronik gümrükleme,
• Elektronik ortamda taşımayı izleme,
• Elektronik ortamda ihale takibi,
• Elektronik ortamda ihale katılımı,
• Anında bilgi oluşturma ve aktarma,
• Elektronik ortamda vergilendirme.

Geleneksel Ticaretten E-Ticarete Geçiş

Hızla gelişen ve değişen küresel rekabette işletmeler varlıklarını devam ettirebilmek ve müşterilerini en azından koruyabilmek adına devamlı yenilikler ile ortaya çıkmak zorundadırlar. Başarılı olabilmeleri için yeni fırsat alanları bulmak ve bunu en hızlı şekilde kendi faaliyetlerine uyarlayarak, müşterilerinin hizmetlerine göre şekillendirip sunmak artık tüm işletmeler için kaçınılmaz bir durum olmaktadır.

Geleneksel Ticaret Karşısında Elektronik Ticaretin Sağladığı Avantajlar

• İlk hammadde alımından itibaren nihai tüketiciye ulaşıncaya kadar geçen zaman içerisinden süreçte yer alan tüm paydaşların elektronik ticaret ortamında birbirlerine bilgisayarlar ile bağlanarak tüm süreci izleyebilmesi, kontrol edebilmesi, gerekli uyarıları ve bilgilendirmeleri yapabilmesi mümkün olmaktadır.
• Farklı sebeplerden ve farklı ekonomik yapılardan kaynaklanan pazara giriş çabalarında klasik anlayışta pek çok engel ortaya çıkabilirken, elektronik ticaret ortamında bu engeller neredeyse tamamen ortadan kalkabilmektedir.
• Alıcı ve satıcının karşılaşması için fiziksel bir alana ihtiyaç duyulmaması sebebiyle işlem maliyeti olarak adlandırılan, kira, çalışan ücreti vb. pek çok maliyet ortadan kalkabilmekte buradan elde edilen maliyet avantajı alıcıya yansıtılarak işletmenin rekabet gücü artırılabilmektedir.
• Etkili ve hızlı bilgi transferi daha hızlı bir şekilde ürün geliştirilmesi, test edilmesi ve müşteri ihtiyaçlarının tespit edilmesi mümkün olduğundan, talebe daha hızlı bir şekilde cevap verilebilmekte, müşteri tatmini mümkün olan en üst seviyede sağlanabilmektedir.
• Elektronik ticarete geçmiş ile birlikte pek çok işletme elde ettiği maliyet avantajı sayesinde yeni yatırımlara yönelebilmekte ve dolayısıyla farklı ve yeni ürünler ile pazara girebilmektedir.
• Hem ürünü incelerken, hem alım yaparken, hem de teslimat sırasında evinin konforundan uzaklaşmayan alıcılar ise düşük fiyat avantajının yanı sıra alım için gerekli olan tüm tetikleyicileri de hissederler. Bu da ürünlerin satış miktarlarını ciddi oranda etkileyen bir unsurdur.
• Temelde ortaya çıkan avantajların tamamı maliyetlerin azaltılması ile ilişkilendirilebilecek daha çok ekonomik değer kazandıran faaliyetlerden ortaya çıksa da temelde rekabettin içerisine girecek her işletme için yönetsel gelişimi de dayatarak avantaj sağlaması söz konusudur.

E-Ticaret Türleri

Elektronik ticaret faaliyetlerine göre ve taraflarına göre iki ana başlıkta incelenmektedir.

• Faaliyetlerine Göre E-Ticaret Türleri
  • Dolaylı E-Ticaret
  • Doğrudan E-Ticaret
• Taraflarına Göre E-Ticaret Türleri
  • Firma-Firma Arası E-Ticaret (B2B)
  • Firma-Tüketici Arası E-Ticaret (B2C)
  • Tüketici-Firma Arası E-Ticaret (C2B)
  • Tüketici-Tüketici Arası E-Ticaret (C2C)

E-Lojistik

Doğru ürünün doğru fiyatla müşteri beklentisine cevap verebilmesi için E-Lojistik kavramına ihtiyaç duyulmaktadır. E-Lojistik eksiksiz ulaştırma faaliyetlerini içeren daha fazla bilgi ve hizmetin sunulduğu, geleneksel lojistiğin gelişmiş şeklidir.

E-Ticaretin E-Lojistiğe Etkileri

Elektronik ortamda gerçekleşen alışverişler, ister nihai tüketiciye yapılsın ister işletmeler arasında yapılsın fiziki ortamda bir taşıma ve teslimle sonuçlanmaktadır. Bu nedenle, elektronik ticaretin lojistik sektöründe önemli bir büyüme yaratacağı açıktır. İnternet üzerinden yapılan satışların artması, yeni dağıtım, taşıma ve lojistik modellerini de gündeme getirecektir. E-Lojistik uygulamalarının başarılı şekilde hayata geçmesi için şu unsurların sağlanması gereklidir;

• Gerekli ürünlerin temini,
• Ürünlerin koşullara uygun yerlere konumlandırılması,
• Ürünlerin rekabet edilebilir fiyatla sunulması,
• Ürünlerin ihtiyaçları olundukları sırada kullanılır halde bulundurulması,
• Ürünlerin müşterilere doğru zamanda teslim edilmesi

E-Lojistiğin Geleneksel Lojistik İle Karşılaştırılması

• Lojistiğin araç, depo, liman gibi ayırımlarına karşılık E-Lojistik sadece Internet tabanlıdır.
• Klasik lojistikte kayıtların tutulması, kartların doldurulması, sevk irsaliyelerinin hazırlanarak planlamaların yapılabilmesi gibi standart kayıt sistemi kullanılırken, E-Lojistik entegre, web tabanlı uygulamaları kullanır.
• Lojistik hizmetlerde iletişim günün teknolojisine göre daha ilkel metotlar ile yapılırken ELojistikte internet bazlı EDI kullanılmaktadır.
• Lojistik hizmetlerde merkezi depolar kullanılırken E-Lojistik müşteriye yakın dağınık alanlara yayılmış depolar gerektirmektedir.
• Sevkiyat şekilleri ve süreleri yeni anlayışta değişmiş, kargo taşımacılığı yapan özel kuruluşlar ile yapılan dış kaynak anlaşmalar sayesinde sevkiyat, taşıma ve teslim yükü işletmenin elinden alınarak dış kaynak firmalarına devredilmiştir.
• E-Lojistikte işletmeler ellerindeki tüm ürünleri internet üzerinden resim ve açıklamalar ile sergileyebilmektedir. Klasik sistemde ise stokların görünür kılınması zordur.

E-Lojistik Uygulamasında İşletmelerinin Karşılaştıkları Sorunlar

E- ticaretin yeni olması, E-Lojistik anlayışının tam olarak anlaşılamamasına sebep olmaktadır. Özellikle kullanılan teknolojik alt yapının halen gelişmeye devam etmesi ve bu gelişimin çok hızlı bir şekilde sürüyor olması bu alanda faaliyet gösteren işletmelerin kaynaklarını doğru kullanamamalarına sebep olabilmektedir. Ekonomik yetersizliğin yanı sıra işletmeler satın aldıkları teknolojiyi kullanmakta da sorunlar yaşamaktadırlar. Özellikle yetişmiş personelin istihdam edilmesinde pek çok sorun ortaya çıkmakta, konun uzmanı olarak adlandırılabilecek personelin bulunması mümkün olamamaktadır. Teknolojinin gelişmesi, yazılımların çoğalması, veri ve tecrübelerin birikiyor olmasına karşın, günümüzde halen pek çok noktada yeterli iletişim ve bilgi transferi imkânı sağlanamamaktadır. İletişim kanallarını direk olarak kullanan E-Lojistik işletmeleri bu faaliyetleri yerine getirirken önemli iletişim maliyetleri ile de karşılaşmaktadırlar. Maliyetlerin özellikle her ülke de farklılaşması, ülkeler arası transferler söz konusu olduğunda katlanarak artması ciddi ekonomik sorunları da beraberinde getirmektedir. Yazılımların ve alt yapıların sadece merkezlerde kullanılması yeterli olmamakta şubelerde ve araçlarda da bu sistem ve altyapıların kullanılır, en azından ulaşılabilir olması gerekmektedir. Ancak her ne kadar rekabete bağlı olarak fiyatlar da düşüş yaşansa da halen merkez ve şubeleri kapsayacak miktarda yapılacak alımlar önemli bir maddi kaynak gerektirecektir.

E-Lojistikte Faaliyetler

Değişen ürün ve hizmet talepleri, işletmelerin yapılarını değiştirmelerini ve bu yapıya uygun faaliyetler geliştirmelerini gerektirmiştir. Günümüzde lojistik işletmeleri, faaliyetlerini hızlı ve eş zamanlı bilgi paylaşımı sunan sistemler geliştirerek düzenlemektedir. Aşağıda E-Lojistiği ilgilendiren dört ana yönetim ihtiyacı verilmektedir;

• Müşteri Hizmeti Yönetimi
• Satın Alma Yönetimi
• Stok ve Dağıtım Yönetimi
• Geri Dönüş Lojistiği

E-Lojistikte Bilgi Paylaşımı ve Teknoloji

E-Lojistikte teknoloji ve teknolojik altyapıların çok önemli bir yeri vardır. Aşağıda E-Lojistik uygulamalarında sıkça kullanılan teknolojiler verilmektedir;

• GPS (Uydu Sistemleri İle Küresel Konum Belirleme Sistemleri)
• GSM (Küresel Mobil İletişim Sistemleri)
• GPRS (Genel Paket Radyo Hizmetleri)
• Coğrafi Bilgi Sistemleri