Veteriner Mikrobiyoloji ve Epidemiyoloji Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tanımlayıcı tedavinin kapsama alanını açıklayınız. 

Tanımlayıcı epidemiyoloji, sahada hastalığın ve hastalık nedenlerinin gözlenmesi anlamına gelir ve epidemiyolojik bir araştırmanın ilk adımıdır. Tanımlayıcı epidemiyoloji, hastalığın dağılımı, boyutları, görülme zamanı, etkilenen türler ve populasyonlar, hastalık sıklığı, yeni vakaların görülmesi, olası etken, konak ve çevre faktörleri ve bulaşma yolları gibi yönlerini kapsar. 

Deneysel epidemiyolojinin amacını açıklayınız. 

Deneysel epidemiyoloji; seçilen veya oluşturulan gruplarda hastalığın gözlenmesi anlamına gelir. Deneysel epidemiyolojide genellikle bir hipotezin test edilmesi amaçlanmıştır. Bu tip epidemiyolojik yaklaşım, doğal hastalık vakalarının veya deneysel hastalık vakalarının gözlenmesinde kullanılabilir.

Analitik tedavinin kapsama alanını açıklayınız. 

Analitik epidemiyoloji; tanımlayıcı ve deneysel epidemiyoloji gözlemlerinin kantitatif veriler haline çevrilip, matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle değerlendirilmesini kapsayan epidemiyoloji dalı analitik epidemiyolojidir.

Teorik tedavinin kapsama alanını açıklayınız. 

Teorik epidemiyoloji, doğal hastalık oluşumu ve bununla ilgili faktörlerin matematiksel olarak değerlendirilip hastalık modeli oluşturulmasını kapsar.

Doğal direnç kavramını tanımlayınız. 

İnfeksiyöz etkenlerin çoğunluğu, birden fazla hayvan türünde hastalık oluşturabilmesine karşın bazı infeksiyonlar bazı hayvan türlerinde kesinlikle görülmez. Buna doğal direnç denir.

Belirleyici (determinant) kavramını tanımlayınız. 

Hastalık mutlak bir etkenden kaynaklansa bile, seyrini ve geleceğini etkileyen faktörler vardır. Bir hastalığın oluşumunu ve populasyondaki sıklığını etkileyen her faktöre veya değişkene “belirleyici” (determinant) denir.

Hastalık oluşumunu etkileyen primer belirleyicileri açıklayınız.

Primer belirleyiciler, hastalık oluşumu için gerekli olan ve varlıkları hastalık üzerine çok önemli etkiler yapan faktörlerdir. Primer belirleyici olmadığında o hastalık olmaz. Örneğin; sığır vebası virusuna maruz kalmak, sığır vebası için primer bir belirleyicidir.

Hastalık oluşumunu etkileyen sekonder belirleyicileri açıklayınız.

Sekonder belirleyiciler, hastalık oluşumu için mutlak gerekli olmayan, ancak varlıkları hazırlayıcı ve kuvvetlendirici etki gösteren faktörlerdir. Örneğin; köpeklerde böbrek taşı oluşumunda üriner sistem infeksiyonu sekonder bir belirleyicidir. İnfeksiyon, taş oluşumunu hazırlayıcı bir rol oynar, ancak taş oluşumu için mutlak gerekli değildir.

"Konak-etken-çevre üçgeni" kavramını açıklayınız.

İnfeksiyöz ve paraziter hastalıklarının tümünde mutlaka primer bir etken bulunur. Ancak, bu hastalıkların doğadaki seyirleri incelendiğinde, aynı mikroorganizmaya eşit koşullarda maruz kalmalarına karşın sürüdeki bazı hayvanların hastalandığı, bazılarının ise etkilenmediği görülebilir. Veya, bir hastalık coğrafi bir bölgedeki hayvanlarda çok sık saptanırken, komşu bir bölgede çok seyrek bulunabilir. Bu olayların kökenine inildiğinde, etkenin yanı sıra konakçıya ve çevreye ait faktörlerinde hastalık oluşumunu etkiledikleri ortaya çıkar. Bu nedenle, hastalık determinantları genellikle; konak, etken ve çevre determinantları olarak sınıflandırılırlar. Bu belirleyiciler birbirleriyle ilişki içindedirler ve bunların ilişkisi “konak-etken-çevre üçgeni” olarak da bilinir.

"Sürü bağışıklığı" kavramını açıklayınız.

Bir populasyondaki dirence sürü bağışıklığı denir ve populasyondaki dirençli hayvanların düzeyini ifade etmek için kullanılır. Doğal sürü bağışıklığında populasyon, etken ile daha önce karşılaşmamış veya etkene karşı aşılanmamış olmasına rağmen infeksiyona karşı dirençlidir. Kazanılmış sürü bağışıklığı, populasyonun etken ile ilk karşılaşmasından veya aşılanmasından sonra koruyucu antikorların gelişmesiyle oluşur.

Patojenite kavramını tanımlayınız. 

Patojenite, bir mikroorganizmanın hastalık oluşturma yeteneğini kalitatif olarak ifade eden bir terimdir.

Virulens kavramını tanımlayınız.

Virulens, bir mikroorganizmanın belirli bir konakçıda hastalık oluşturma gücünün ve şiddetinin ölçüsüdür. Konakçıda oluşturduğu hastalığın şiddetine ve sonuçlarına göre mikroorganizmalar çok virulent veya az virulent olarak ayrılabilir.

İzoplet kavramını tanımlayınız. 

İzoplet: Aynı değerdeki sayısal verilerin birleştirilmesi ile elde edilen çizgiler veya bunu içeren haritalar.

Epidemiyolojik araştırmalarda kullanılan iklim kavramlarını açıklayınız.

Epidemiyolojik araştırmalarda kullanılan iklim kavramları şunlardır. Soğuk-rüzgar indeksi; hava sıcaklığı ile rüzgar hızının ortak etkisini ifade etmek için kullanılan bir ölçüttür. Soğukta vücuttan ısı kaybı çok fazla olduğu için özellikle sıfırın altındaki derecelerde önemlidir. Isı-nem indeksi; hava sıcaklığının nem ile ortak etkisini ifade etmek için kullanılan bir ölçüttür. Nemin etkisi de rüzgarın etkisine benzer.
Etkili ısı indeksi; sıcaklık, nem ve rüzgar hızının ortak etkilerinin ifadesidir. Bu üç faktörün canlı organizma üzerindeki etkisini belirten birime etkili ısı denir. Bu ölçüt kullanılarak, populasyonların iklimden kaynaklanan yıllık kümülatif stres’i belirlenir. Bioklimatogramlar; iklimin hastalık üzerindeki etkisini epidemiyolojik açıdan değerlendirmeye yarayan grafiklerdir.

Mikroorganizmaların vücuda giriş yolları kaç şekildedir?

1. Sindirim sistemi yoluyla
2. Solunum sistemi yoluyla
3. Ürogenital sistem yoluyla
4. Deri yoluyla
5. Göz ve kulak mukozası yoluyla
6. Dolaşım sistemi yoluyla
7. Meme başı kanalı yoluyla

Mikroorganizmaların vücutta yayılmaları hangi yollarla olmaktadır?

1. Hücrelerarası yayılma
2. Fagositik hücrelerle yayılma
3. Kan yoluyla yayılma
4. Lenf yoluyla yayılma
5. Sinir yoluyla yayılma

Mikroorganizmaların vücuttan çıkışı hangi yollarla olmaktadır?

1. Deri yoluyla
2. Solunum sistemi yoluyla
3. Sindirim sistemi yoluyla
4. Ürogenital sistem yoluyla
5. Salgılar yoluyla

Rezervuar konak kavramını tanımlayınız. 

Genellikle konaktan farklı türde vertebralı veya vertebrasız hayvanların rol oynadığı bulaşma şeklidir. İnfeksiyon etkenlerini vücutlarında taşıyıp, diğer tür hayvanlara bulaştıran vertebralı aracılara rezervuar veya rezervuar konak denir.

Son konak kavramını açıklayınız.

Tüm bulaşma olaylarının sonunda hastalık etkeninin son olarak bulaştığı hayvana son konak denir. Bu, bulaşma ile ilgili dinamik olayların tamamlandığı konakçıyı ifade eder. Örneğin; kuduz hastalığını köpeklerdeki hastalık yönünden ele alıyorsak son konak köpektir.

Lokal infeksiyon kavramını açıklayınız.

Vücudun sadece belirli bir dokusunda, organında veya sisteminde görülen infeksiyonlara lokal infeksiyon denir. Bazı patojenler, sadece vücuda girdikleri veya temas ettikleri bölgede kalırlar; vücuda yayılma eğilimleri yoktur.