Temel Veteriner Histoloji ve Embriyoloji Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kromonema nedir? 

Kromozomun içine yerleşen kromatin ipliklerine ya da başka bir ifadeyle DNA moleküllerine kromonema adı verilir. 

Mitoz bölünme evreleri nelerdir?

Mitoz, zincirleme olarak birbirini takip eden dört evreye ayrılır. Bu evreler ortaya çıkış sırasına göre; profaz, metafaz, anafaz ve telofazdır.

Sitokinez nedir?

Mitoz bölünme boyunca çekirdekte görülen değişikliklere karyokinez denir. Ancak çekirdekle beraber sitoplazmada da bazı olaylar olur. Hücrenin şişerek yuvarlaklaşması ile birlikte mitoz mekiğinin meydana gelişi ve sitoplazmanın ikiye bölünüşünü içeren bu olaylara da sitokinez denir.

Katabolizma nedir?

Hücreler dış ortamdan maddeler alarak yaşamını sürdürebilirler. Bünyelerine aldıkları maddelerin bir kısmını parçalayıp ilkel unsurlarına ayırırlar ve gereksinim duydukları enerjiyi açığa çıkarırlar, bu olaya katabolizma denir.

Mayoz bölünmenin amacı nedir?

Mayoz bölünmenin amacı, kromozom sayısının nesiller boyunca aynı kalmasını sağlamaktır.

Translasyon adı da verilen protein sentezi nasıl yapılır?

Translasyon adı da verilen protein sentezi şu şekilde yapılır: Hücreye dışarıdan alınan inaktif amino asitler, sitosoldeki enzimlerce aktif hale getirilerek taşıyıcı RNA (tRNA) moleküllerine bağlanırlar, tRNA’lar da mRNA moleküllerine bağlanırlar. Ancak bu bağlanma rastgele değildir. Birindeki adenin diğerindeki urasile, guanin ise sitozine tutunur. Protein molekülünü meydana getiren bu amino asitlerin dizilme sırasını mRNA molekülü, mRNA molekülündeki nükleotidlerin peş peşe gelme sırasını da çekirdekte, bu molekülü sentezleyen DNA molekülü belirler. DNA’nın mRNA sentezlemesine genetik yazılım (transkripsiyon) denir. mRNA molekülleri, amino asitleri DNA’nın komutlarına göre yapar. mRNA’da art arda bulunup da bir tRNA molekülünü bağlayan üç adet nükleotide kodon denir. tRNA molekülünde yer alan ve bu kodon ile bağlantı kuran üç adet moleküle de antikodon adı verilir. Antikodonların kodonlara eklenmesi başka bir ifadeyle tRNA’nın mRNA’ya bağlanması rRNA üzerinde gerçekleşir. Antikodonun kodona bağlanması, üretilmekte olan protein molekülüne bir aminoasidin daha katılması anlamına gelir. Protein molekülünün sentezlenmesi tamamlanana kadar ribozom, mRNA üzerinde kayma hareketi yaparak antikodonları kodonlar ile buluşturarak bağlanmalarını sağlar. Ribozom, mRNA’daki bazı özel kodonlara gelince protein sentezi tamamlanmış olur. Ribozom, yeni sentez başlayana kadar kendisini oluşturan alt ünitelerine ayrılır, görevi sona eren mRNA molekülleri parçalanır, tRNA molekülleri ise yeni amino asitleri kendilerine bağlayıp sentez yerlerine taşımak üzere sitosolün değişik bölgelerine göç ederler. Sentezlenen protein molekülleri başlangıçta iplik şeklindedir, daha sonra yumaklanır.

Granülsüz endoplazmik retikulum hangi olaylarda görev alırlar?

Granülsüz endoplazmik retikulum: Yapısı, granüllü endoplazmik retikuluma benzer. Ancak sitosole bakan yüzünde ribozom ve polizomlar bulunmaz. Bu organel her hücrede görülebilir. Bulundukları hücrelerde birbirinden çok farklı görevler üstlenirler. Karbonhidratların yapımına ve değişik türdeki lipidlerin sentezine katıldıkları gibi, ilaçların ve alkolün parçalanmasında da rol oynarlar. Ayrıca, kas hücrelerindeki granülsüz endoplazmik retikulum, sinir telleri aracılığı ile gelen elektriksel uyarımları kas hücrelerinin derinliklerine ileterek kasların kasılmasını sağlarlar. 

Mitoz bölünmenin anafaz evresinde neler gerçekleşir?

Replike olan DNA molekülleri kısalıp kromozom halini aldıklarından mitozun takibi kolaylaşır. Belirginleşen sentromerleri ikiye bölünür ve kromatidler serbest hale geçerek genç birer kromozom olurlar. Bunlar kardeş kromozomlardır. Kardeş kromozomlar bağımsız hale gelince mekik iplikleri aracılığı ile biri bir kutba diğeri öbür kutba çekilirler. Böylece genetik özellikler bölünecek olan hücrelere eşit oranda dağılmış olur. Anafaz, kardeş kromozomların bağımsız hale geldiği ve kutuplara çekildiği en kısa mitoz evresidir.

Amitoz bölünme nedir ve nasıl gerçekleşir?

En basit bölünme türüdür. Genellikle sitoplazma değil, çekirdek bölündüğünden hücre, şeklini değiştirerek komşu hücrelerle olan bağlantılarını koparmaz. Bu bölünmede kromozomlar oluşmaz ve çekirdek zarı erimez. Amitoz bölünme başlamadan önce DNA eşleşmesi (replikasyon) gerçekleşir ve miktarını iki katına çıkarır. DNA molekülleri çekirdeğin iki tarafında toplanır. Çekirdek, önce ortasından boğumlanır sonra boğum yerinden koparak iki çekirdek meydana gelir. İleri derecede farklılaşmış hücreler, bölünme yeteneklerini kaybettiklerinden daha fazla metabolik etkinlik gösterebilmek için çekirdek sayısını bu şekilde artırırlar.

İpliksel organeller  hangi olaylarda görev alırlar?

Hücre içinde ona şekil ve desteklik sağlayan, madde iletimi gibi hareketi gerektiren olaylarda görev alan organeller de bulunur, bunlara ipliksel organeller denir.

Mitoz bölünmenin profaz evresinde neler gerçekleşir?

Bölünecek hücrenin suya karşı geçirgenliği artar, giren su hücreyi şişirip yuvarlaklaştırdığından, komşu hücrelerle olan bağlantılarını koparır. Hücreye alınan suyun bir kısmı çekirdeğe geçtiğinden onu da şişirir ve yuvarlaklaştırır. Bu sırada sitoplazmada mitoz mekiği oluşur. Çekirdekte ise DNA molekülleri yumaklanma ile boylarını kısaltmaya, kalınlaşmaya başlar. Profaz, mitozun en uzun evresidir. Bu sürecin sonuna doğru yumaklanan DNA’dan kromozomların şekillenmesi tamamlanır. Karyoplazma, çekirdek zarının parçalanması ve çekirdekçiğin erimesiyle sitoplazmaya karışır. Kromozomların içinde bulunduğu bu karışıma mikzoplazma adı verilir. Profazın sonunda sentriyoller hücrenin kutuplarına çekilirler, mekik iplikleri ve kromozomlar oluşurlar. 

Mayoz bölünme ile mitoz bölünme arasındaki fark nedir?

Mayoz bölünme ile mitoz bölünme arasındaki en önemli fark şudur: Mitoz bölünmede DNA replikasyonunu sadece bir bölünme izler ve iki adet diploid hücre oluşurken, mayozda DNA replikasyonunu peş peşe iki bölünme izler ve sonuçta dört adet haploid hücre şekillenir. Ayrıca, mitozda krossing over görülmezken mayozda görülür.

Görevlerine ve bulunduğu ortamın koşullarına bağlı olarak şekil değiştiren hücrelere örnek veriniz.

Bazı hücreler görevlerine ve bulunduğu ortamın koşullarına bağlı olarak şekil değiştirirler. Örneğin; akyuvarlar (lökositler), kan damarlarında bulundukları sırada yuvarlaktır ama görevleri gereği damar dışındaki bağ dokusuna çıktıklarında amöboid hareketler yapmak üzere şekil değiştirirler.

Sitoplazma nedir?

Hücrede çekirdek (nükleus) dışında kalan bölüme sitoplazma adı verilir.

Hücre zarı hangi olaylarda rol oynar?

Hücreyi saran ve dış ortamdan ayıran çok ince bir zar olup proteinler, lipidler ve az miktarda da karbonhidratlardan yapılmıştır. Hücreler iç yapısını hücre zarının özel geçirgenliği sayesinde koruyabilir, madde ve iyon alış verişinde, uyarı iletiminde, hücreye hareket kazandırmada, hücrelerin birbirine bağlanmasında ve hücre metabolizmasında rol oynar. 

Kromatin ile kromozomlar arasındaki ilişki nedir?

Kromatin ile kromozomlar arasında yakın bir ilişki vardır. Daha doğrusu kromatin, metabolik faza geçen hücrelerde şekil değişikliğine uğrayan kromozomların görülebilen kısımlarıdır. 

Histon nedir?

Histon, kromozomlarda nükleik asitlere bağlı olarak bulunan proteinlerdir. 

Mitoz bölünmenin metafaz evresinde neler gerçekleşir?

Çekirdek zarı parçalandığından sitoplazma içine rasgele dağılmış olan kromozomlar, şekillenmekte olan mitoz mekiğinin ortasında, bu mekik eksenine dikey konumdaki ekvatoryal düzlem içinde toplanırlar. Kromozomların sentromerleri mekik ipliklerine tutunurlar.

Mitoz bölünmenin telofaz evresinde neler gerçekleşir?

Mitozun son evresidir. Kutuplara çekilmiş olan kromozomlar bir süre böyle kaldıktan sonra profazdaki olayların tersine yol izlerler. Yani matrikslerini kaybetmeye, kromonemalar gevşeyip uzamaya, kromatin ipliklerine dönüşmeye başlar. Çekirdek zarı tekrar oluşurken çekirdekçik de yeniden şekillenir.

Mayoz I'in telofaz evresinde neler gerçekleşir?

Kromozomlar kutuplarda toplanınca hücre ikiye bölünür. Kısa bir süre için çekirdek zarı yeniden oluşur. Sonuçta haploid kromozomlu iki yavru hücre meydana gelir. Yani hücrelerde kromozom sayısı yarıya inmiştir.