Yönetim Bilimi 1 Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Örgüt nedir?

Örgüt, belli sınırlar çerçevesinde, ortak bir amaç etrafında toplanmış, iki veya daha fazla bireyden oluşan yapısal bir bütündür.

Yetki kavramının temel özellikleri nelerdir?

Yetki kavramının üç temel özelliği vardır:

• Yetki, bireylerin örgüt içindeki konumlarından kaynaklanan bir haktır. Bir başka deyişle yetki, bireysel özelliklerle kazanılan özel bir hak değildir. Aynı konumda yer alan her birey, aynı yetkiyi kullanma hakkına sahiptir.
• Yetki, astlar tarafından kabul edilmelidir. Yöneticilerin astlar üzerindeki emir verme hakkı, yönetsel konumlarının kendilerine sağladığı meşru bir haktır. Yetkinin astlar tarafından kabul edilmediği durumlarda, yaptırım gücü zedelenecektir.
• Yetki, örgütsel hiyerarşi bağlamında yukarıdan aşağıya doğru bir yayılım göstermektedir. Örgütsel hiyerarşi içinde daha üst seviyelerde yer alan bireyler, alt seviyelerde yer alan bireylere göre daha fazla yetki sahibidirler.

Komuta yetkisi nedir?

Komuta yetkisi, bir işin yapılabilmesi için üstün asta doğrudan emir verebilme yetkisi olarak tanımlanmaktadır. Bu yetki, örgütsel hiyerarşide, üsten alta doğru bir yayılım göstermektedir. Bu nedenle hiyerarşik yetki olarak da anıldığı görülmektedir. Ast-üst veya amir-memur arasındaki yetki ilişkileri, komuta yetki kaynaklıdır. Komuta yetkisi örgüt şemalarında kesintisiz çizgilerle gösterilmektedir. 

Kurmay yetki nedir?

Örgüt içinde yer alan bireylerin, kendi uzmanlık alanlarına giren konularda danışmanlık hizmeti vermeleri, kurmay yetki kullanımı olarak düşünülebilir. Kurmay yetkinin kaynağı belli bir alanda sahip olunan uzmanlıktır. Komuta yetkisi gibi, zorunlu yaptırıma dayanan bir gücü yoktur. Yalnızca işlerin yürütülmesi aşamasında, kurmay birimlere danışıldığında, kurmay yetki kullanımı söz konusu olmaktadır. Kurmay birimler ve kurmay yetki örgüt şemalarında noktalı çizgiler şeklinde gösterilmektedir

Fonksiyonel yetki nedir?

Uzmanlaşma ve iş bölümü sonucunda örgütsel yapıda belli alanlarda uzmanlaşmış bireylerden oluşan bölümler oluşmaktadır. Bu tür fonksiyonel (işlevsel) bölümlerde görev yapan bireyler, kendilerine komuta yetkisi ile bağlı olmayan diğer bireyler üzerinde uzmanlık konularıyla ilgili olarak emir verme yetkisine sahip olabilmektedir. Bu tür emir verme yetkisi fonksiyonel yetki olarak adlandırılmaktadır. Fonksiyonel yetki örgüt şemalarında nokta-tire şeklinde çizgilerle gösterilmektedir.

Yetki devri nedir?

Yetki devri, örgüt yapısının oluşabilmesi ve örgütsel işleyişin başlaması için bir ön koşuldur.

Merkezkaç yapı nedir?

Hiyerarşik seviyelerin fazla, denetim alanının dar olduğu örgüt yapıları, merkezî (merkezleşmiş), hiyerarşik seviyelerin az, denetim alanının geniş olduğu yapılar, merkezkaç (âdem-i merkezî veya merkezleşmemiş) yapılar olarak nitelendirilmektedir.

Örgütleme süreci aşamaları nelerdir?

Örgütleme, üç aşamalı bir süreç olarak betimlenmektedir. İlk aşamada, yapılacak işler belirlenmekte ve gruplara ayrılmakta, ikinci aşamada, bu işleri yapacak uygun insan kaynakları bulunmakta ve seçilmekte, son aşamada ise, işlerin yapılacağı yere ve bu işlerin nasıl yapılacağına karar verilmektedir.

Mevki nedir?

Mevki veya kadro; iş, yetki, sorumluluk ve verilecek ücretin birleşimi olarak tanımlanmaktadır. Mevki, yapılacak işi, kullanılacak yetkiyi, işe ilişkin sorumluluğu ve ücreti bütünleştiren bir kavramdır.

Kavramsal yetenek nedir?

Kavramsal yetenek yöneticilerin, örgütün bütünü görme konusunda sahip oldukları yetenektir.

Tedarik zinciri yönetimi nedir?

Tedarik zinciri yönetimi; örgütten beklenen herhangi bir talebin yerine getirilmesi için gerekli olan dolaylı veya dolaysız bütün süreçlerin etkili ve verimli bir şekilde yönetilmesidir. Bir başka deyişle; müşteriye, doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyatı ve tüm tedarik zinciri için mümkün olan en düşük maliyetle ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve para akışının entegre yönetimidir

Matriks örgüt yapısı nedir?

Matriks örgüt yapısı, fonksiyonel bölümlendirmenin denetim kolaylığı ile ürün veya proje temeline göre bölümlendirmenin çevresel değişkenler karşısındaki etkiliğini bir araya getirmektedir.

Kendi kendini yöneten ekiplerin özelliği nedir?

Kendi kendini yöneten ekipler, süreklilik arz eden sorunların çözümü için oluşturulan ve zaman içinde örgütsel yapının temel bir bileşeni hâline gelen birimlerdir.

Çapraz fonksiyonel ekipler nasıl oluşmaktadır?

Çapraz fonksiyonel ekipler, farklı fonksiyonel alt yapıya sahip bireylerin, belli bir sorunun çözümü için bir araya gelmesiyle oluşmaktadır.

Dâhili, dinamik ve dengeli şebeke örgüt yapıları arasındaki temel fark nedir?

Dâhili, dinamik ve dengeli şebeke örgüt yapıları arasındaki temel fark, şebeke genelindeki sahiplik yapısıdır.

Sayı temeline göre bölümlendirme uygulamasının özellikleri nelerdir?

Sayı temeline göre bölümlendirme uygulamasında, “sayı” kavramıyla kastedilen, insan gücü miktarıdır. Sayı temeline göre bölümlendirme, günümüzde oldukça az rastlanan bir bölümlendirme uygulamasıdır. Endüstri devriminden önce ve devrimi izleyen ilk dönemler için geçerli olduğu düşünülebilir. Bu dönemlerde, insan kavramının sadece üretim sürecine emeğiyle katkı sağlayan bir girdi olarak varsayıldığı unutulmamalıdır. Sayı temeline göre bölümlendirmenin en yaygın olarak görüldüğü askeri örgütlerde bile, daha modern, ekip temelli bölümlendirme uygulamalarının tercih edilmeye başlandığı belirtilmektedir

Süreç veya makine temeline göre bölümlendirmenin özellikleri nelerdir?

Süreç veya makine temeline göre bölümlendirme, daha çok mal üreten işletmelerin, görece daha alt seviyelerinde görülen bir bölümlendirme uygulamasıdır. Üretim işinin belli alt süreçlere bölünmüş olması veya üretilecek ürün için çeşitli makinelerin sıra ile kullanılması bu tür bölümlendirmeyi gerekli kılmaktadır. Üretim sürecinin birbirini izleyen her alt süreci için bir ustabaşı veya yönetici atanmakta ve söz konusu sürecin sorumluluğu bu idareciyle verilmektedir. Bu bölümlendirme uygulamasında her birim belli bir sürecin yerine getirilmesinde veya belli bir makinenin kullanılmasında uzmanlaşmaktadır. Bu durum, örgütün geneline verimlilik artışı olarak yansıyacaktır. Fakat süreçlerin birbirine bağlı olması nedeniyle bir süreçte meydana gelen gecikmenin veya bozulan bir makinenin diğer süreçleri zincirleme olarak etkilemesi oldukça muhtemeldir

Ölçek ekonomisi nedir?

Ölçek ekonomileri, bir örgütün verimli bir şekilde faaliyetlerini sürdürebilmesi için ulaşması gereken büyüklüğe veya üretim miktarına ilişkin alt sınırdır. Bu sınırın üzerine çıkıldıkça örgütün verimlik düzeyi de yükselecektir.

Örgüt şeması nedir?

Örgüt şeması, örgüt yapısının görsel olarak betimlenmiş hâlidir.

Örgütlerde yetkinin astlara devredilme aşamaları nelerdir?

Örgütlerde yetki, üç aşamalı bir süreç sonucunda astlara devredilmektedir:

1. Astlara bir işin yapılması için gerekli olan görevlerin verilmesi,

2. Verilen bu görevi yerine getirmeleri için astların gerekli olan yetkiyle donatılması ve

3. Astlara yapmaları gereken göreve ilişkin sorumluluğun yüklenmesiyle yetki devri süreci sona ermektedir.