Turistik Alanlarda Mekan Tasarımı Dersi 7. Ünite Özet

Şehir Turizmi

Artan seyahat hareketleriyle birlikte şehirler de birer turistik mekân olarak keşfedilmeye başlanmıştır. Şehirler; genel olarak insan hayatını düzenleyen, yönlendiren ve çevreleyen, aynı zamanda insan tarafından da biçimlenen en büyük yapılar şeklinde tanımlanmaktadır. Şehir merkezlerinin turistik işlevi olabileceğinin farkına varılmasıyla birlikte, şehir merkezlerinde vakit geçirmenin kırsalda vakit geçirmenin bir alternatifi olabileceği anlaşılmış ve şehir merkezlerindeki mekânlar insanların vakit geçirmeleri için dönüştürülmeye ve oluşturulmaya başlanmıştır.

Turistik tesisler ve şehir içindeki olanaklar (müzeler, tiyatrolar, spor tesisleri ve ticari işletmeler) temelde yerel halka hizmet etmek için oluşturulmaları veya inşa edilmelerine karşın kapasitelerinin büyüklüğünden dolayı turistler için de cezbedici olabilirler.

Öte yandan pastoral özellikleriyle kırsal alanlar da turizm açısından önemli mekânlardır. Bu mekânların temiz, sakin, kirletilmemiş ve onları özgün kılan özellikleri bozulmamış, huzur veren ortamı şehir yaşamından sıkılmış olan günümüz insanı için birer sığınak durumundadır. Pastoral ‘kır yaşantısına, çiftlik hayatına dair’ anlamları taşıyan, doğayla iç içe olmayı ifade eden bir kavramdır.

Şehir Alanları ve Turistik Mekanlar

Şehir merkezlerinde kitlesel bir hareketlilik olarak turizm, doğal ve kültürel peyzajın değişimine yol açmakta, böylelikle turistik küreselleşme kendini mekânsal boyutta hissettirmektedir. Mekân kullanımları yönünden yerleşim yerleri konut, endüstri, ticaret ve yerleşim alanlarından oluşmaktadır.

Geçmişte farklı amaçlarla inşa edilen kaleler, saraylar, kervansaraylar günümüzde turist çekim alanı olarak kullanılmaktadır. Bu amaçla şehirlerin sahip olduğu kaynaklar farklı aşamalar ve yaklaşımlarla turistik çekicilik işlevine sahip olmaktadır. Bu yaklaşımlar;

• Koruma; fiziksel mekânın ve manevi değerlerin korunması,
• Gençleştirme; yapısal değişikliklerle mekânı düzenleme ve canlandırma,
• Rehabilitasyon; değerini yitirenleri geri kazanma, eski koşulları yaşatma çabası,
• Renovasyon; yeni bir işlev kazandırma, yeniden kullanıma uyarlama çabası,
• Restorasyon; yeni veya ek unsurları aslına uygun tamamlamak,
• Rekonstrüksiyon; fiziksel mekânın orijinal haline geri döndürülmesi çabası.

Turizm, bir başlangıç ve bitiş mekânı ile bu ikisi arasında bağlantıyı sağlayan ulaşım koridoru bütününde gelişen ulusal, bölgesel ve uluslararası bir harekettir.

Yolların önem kazandığı bir mekânda şehir merkezleridir. Şehir merkezlerinde özellikle şehir içi yolların, caddelerin ve sokakların planlanması, şehir yaşamı açısından özel bir önem taşır.

Kırsal alanlar, peyzaj özellikleri, yerel yaşam biçimleri ve özgünlükleri ile ziyaretçiler için çekici noktalardır. Turizmin özellikle kırsal alanlarda yoğunlaşması, bazı araştırmacılar için yerel kültürlerin ve özgünlüğün yok edilmesine neden olurken tersini savunan araştırmacılar ise turizmin yerel kültürlerin korunması ve geliştirilmesinde önemli katkılarının olduğu iddiasındadırlar.

Meydanlar, bir yerleşim yerinde fiziksel olarak yoğunlukların arasında kalan boşluklar olarak tanımlanmaktadır. Bu haliyle meydanlar şehirlerin kamusal mekânları olup, bir amaca, bir kullanıma açık alanlardır.

Yürüyüş ve yaya bölgeleri şehirlerin ulaşım sisteminin temelini oluşturmaktadır. Yaya ulaşımında amaç, öncelikle bir ulaşım türü olarak yaya yolculuklarına mekân açmak ve aynı zamanda trafik karmaşasından, araç işgalinden arındırılmış, toplumsal ve kültürel yaşamı zenginleştiren mekânlar oluşturmaktır.

Gelişme ve Mekânsal Dönüşüm

Dünyadaki önemli şehirler, sermaye hareketlerinin yoğunlaştığı alanlar olmakla birlikte, bu hareketler tarafından da yönlendirilmektedir. Bu durum, söz konusu şehirler üzerinde büyük baskı yaratmış ve bu şehirlerin özellikle merkezlerinde büyük dönüşümlere yol açmıştır.

Turizm, doğal ve inşa edilmiş çevrelerin görsel tüketimiyle ve pek çok durumda buraların sürekli sakinleriyle temelden ilgilidir. Yakın bir gelecekte dünya üzerindeki insanların büyük bir çoğunluğu şehirlerde yaşayacak ve çalışacaktır. Bu nedenle milyarlarca insanın yaşam kalitesi, serbest piyasa ekonomik gelişiminin yeşil şehirlerin büyümesini hızlandırmasına bağlıdır. Bu noktada önemli bir tartışma süregelmektedir. Bu tartışmalar;

• Tartışmanın bir tarafında bütüncül sürdürebilirliğin anahtar göstergesi olarak ekolojik izleri kullanan çevreciler bulunmaktadır.
• Tartışmanın diğer tarafında ise ekonomik gelişmenin milyarlarca şehirlinin yaşam kalitesini geliştireceğini düşünen ekonomistler bulunmaktadır.

Turist-Yerli Halk Etkileşiminde Şehirler

Şehirler dünyanın en uzak yerlerindeki insanları da kendine çeken, türlü bölgeleri, insanları ve etkinlikleri bir düzene göre biçimlendirilen, ekonomik, siyasal ve kültürel yaşamın öncüsü ve denetleyicisi olan bir merkezdir. Şehirlerin büyüme ve gelişiminin planlanması; şehir arazilerinin kullanımı, konut ve kamu hizmetleri, kamusal toplu taşımacılık, altyapı gereksinimleri ve çevrenin korunmasının planlanması, hızlı şehirleşme ve metropolleşmenin sonucu olarak önemli bir sosyo- ekonomik sorun haline gelmiş, şehirler aşırı göç almanın neticesinde bu sorunlarla baş edemez duruma gelmiştir.

İnsanlar yaşadıkları mekânlarla ya da çeşitli amaçlarla seyahat ettikleri kendi mekânlarından farklı mekânlarla etkileşim içerisine girerler. İnsan gittiği yere hayatını da taşır. Kaldığı yerlerde yaşamını yeniden kurar, sanki yıllardır orada yaşıyormuş gibi günlük yaşamın içine karışır, orada yaşayanlardan biri gibi olur. Bu, her değişen coğrafyada yenilenir.

Turizm seyahat edenlere dinlenme, eğlenme, yeni yerler keşfetmenin dışında yeni kültürleri tanıma, farklı kültürlere sahip insanlarla etkileşim içinde olma olanağı sağlamaktadır. Turist-yerli halk etkileşiminin dört temel özelliği bulunmaktadır. Bunlar;

• Turist-yerli halk etkileşimi geçicidir,
• Turist-yerli halk etkileşiminde zaman ve mekân kısıtlamaları bulunmaktadır,
• Turist-yerli halk etkileşimi suni bir yapıdadır.
• Eşit olmayan ilişkiler yaşanmaktadır.

Turizm, insanlar arasındaki ilişkileri bir ticari kazanç haline dönüştürdüğünden başlangıçtaki samimi ve yakın ilişkiler zamanla yerini mesafeli ve ticari ilişkilere bırakmaktadır.

Şehir Mekanlarında Turistik Deneyim

Turizmin yarattığı ekonomik faydalardan dolayı her geçen gün artan sayıda ülke, şehir, kasaba vb. turizm olanaklarından yararlanma, pazar payını artırma ve rekabetçi kalma arayışı içerisindedir.

Kendine özgü, unutulmaz deneyimlerin yaratılması; hizmet sunumunun dramatikleştirilmesi, müşterinin tüm duyularına hitap edilmesi, markaya ilişkin öykülerin anlatılması veya Disneyland örneğinde olduğu gibi hayal gücünün teknoloji ile harmanlanmasıyla gerçekleştirilir.

Deneyim, hizmetin kendine özgü, hafızalarda kalacak bir şekilde sunulduğu, müşterinin de katılımcı olarak yer aldığı durumlardır.

Şehir Mekanlarının Pazarlanması

Gelişen ulaştırma olanakları ve değişen tüketici beklentileriyle birlikte şehirler, kasabalar ve köyler de birer turizm mekânı durumuna gelmişlerdir. Şehirlerin daha iyi pazarlanabilmesi için bir şehir markası yaratılması gerekmektedir. Şehir markası, o şehri tanımlayan ve diğer varış noktalarından ayıran bir isim, logo, sözcük veya benzer grafik malzemelerin yaratılmasını içerir.

Varış noktalarının markalanmasındaki temel zorluk turistler açısından karar sürecinin karmaşık- lığıdır. Ürün ve hizmetler demeti olarak bir varış noktası karmasının satın alınması kendi içerisinde bir belirsizlik içerir ve genellikle pahalıdır.

Şehir pazarlaması; ‘tanımlanmış amaçlara uygun bir biçimde, bölgenin toplumsal ve ekonomik işleyişindeki verimliliği ve etkililiği en üst düzeye çıkarmak için şehir faaliyetlerinin hedef kitlenin taleplerine mümkün olduğunca uygun şekilde düzenlenmesi süreci’ olarak tanımlanır.