Kentsel ve Çevresel Koruma Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Turizm nedir?

Turizm, insanların dinlenme, eğlenme, öğrenme gibi amaçlarla sürekli yaşadıkları ortamın dışına çıkarak yapılan seyahat ve konaklama eylemidir.

Kültür turizmi nedir?

Kültür turizmi, kişilerin kültürel ihtiyaçlarını karşılamak, yeni bilgi ve deneyimler edinmek amacıyla ikamet ettikleri alanlardan, kültürel çekiciliklerin bulunduğu alanlara gerçekleştirdikleri hareketler olarak tanımlanmaktadır.

Miras turizmi nedir?

Miras turizmi, bir alanın, bir topluluğun ya da ulusun tarihini, kimliğini, doğal ve kültürel zenginliğini gösteren alanlara yapılan turizm çeşidi.

Kültür varlığı nedir?

Kültür varlığı, tarih öncesi ve tarihî devirlere ait, bilim, din, kültür, ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihî devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde yer altında veya su altındaki taşınır ve taşınmaz varlıklardır.

Tabiat varlığı nedir?

Tabiat varlığı,  jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihî devirlere ait olup ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli yer üstünde yer altında ve su altında bulunan varlıklardır.

Doğal miras nasıl tanımlanabilir?

Doğal miras (Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi,
UNESCO-1972, m.2): "Estetik veya bilimsel açıdan istisnai evrensel değeri olan,
fiziksel ve biyolojik oluşumlardan veya bu tür oluşum topluluklarından müteşekkil doğal anıtlar" olarak tanımlanabilir.

Endüstri mirası nedir?

Endüstri mirası: Endüstri kültürünün tarihsel, teknolojik, sosyal, mimari veya bilimsel değerlere sahip kalıntılarıdır. Bunlar binalar, makineler, atölyeler, imalathaneler, fabrikalar, madenler ile işletme ve arıtma sahaları, ambarlar, depolar, enerji üretilen, iletilen ve kullanılan yerler, ulaştırma altyapısı, sanayi ile ilgili barınma alanları, öğretim gibi sosyal faaliyetler için kullanılan yerler vb. dir.

Miras turizmi kaç gruba ayrılmaktadır?

Miras turizmi, kültürel miras turizmi ve doğal miras turizmi olarak ikiye ayrılmaktadır

Kentsel turizmin çekicilikleri nelerdir?

Kültürel miras içinde yer alan müzeler ve kültürel yapılar, tarihî kent dokuları, endüstriyel alanlar gibi kentsel miraslar kentsel turizmin çekicilikleridir.

Miras turizmi çekiciliklerini en kapsamlı ele alan yazarlardan Printice'in fonksiyona dayalı olarak yaptığı miras turizmi sınıflandırması nasıldır?

Miras turizmi çekiciliklerini en kapsamlı ele alan yazarlardan Printice miras turizmini, fonksiyona dayalı olarak sınıflandırılmaktadır. Bu kapsamda yapılan sınıflandırmaya göre;
Doğa Tarihi ve Bilimsel Çekicilikler: Doğal kaynaklar ve izleri; hayvanat
bahçeleri, akvaryumlar, vahşi yaşam parkları ve soyu tükenmekte olan türler; teknoloji merkezleri; bilimsel müzeler, jeomorfolojik ve jeolojik alanlar (mağaralar, boğazlar, tepeler ya da şelaleler).
Tarımsal ve Endüstriyel Çekicilikler: Çiftlikler ve tarım müzeleri, taş ocakları, maden ocakları, fabrikalar, bira fabrikaları, içki fabrikaları ve endüstri müzeleri.
Ulaşım Çekicilikleri: Ulaşım müzeleri, işler durumdaki buharla çalışan demiryolu hatları, kanallar ve tersaneler, korunmuş gemiler, uçaklar ve havacılık gösterileri,
Sosyo Kültürel Çekicilikler: Tarihî alanlar, kırsal ya da sanayi yaşamı müzeleri, kostüm müzeleri.
Yapısal (Bina) Çekicilikler: Görkemli evler, dinî binalar (katedraller, kilise ve camiler, türbeler).
Askeri Çekicilikler: Kaleler, savaş alanları, askerî tersaneler ve askerî müzeler.
Manzara Çekicilikleri: Tarihî kasaba ve köyler, ulusal parklar, miras kıyı şeritleri ve deniz manzaraları.
Sanatsal Çekicilikler: Galeriler, tiyatro ya da konser salonları ve gösterileri, sanat festivalleri.
Tarihi Şahsiyetlerle İlgili Çekicilikler: Yazar, sanatçı, besteci, politikacı, askerî liderler vs. ve bu şahsiyetlere ait ev ve çalışma alanları

Miras turizmini tercih eden ziyaretçilerin tipoloji özellikleri nasıldır?

Miras alanlarına olan talep ve miras turizmine olan ilgi artarken miras turizmini tercih eden ziyaretçilerin tipolojisi farklılaşmaktadır. Diğer turistlere oranla daha bilinçli, daha eğitimli ve yaş ortalaması daha yüksek kişilerdir. Bu ziyaretçilerde, öğrenme ve yeni yerler keşfetme arzusu daha fazla olup klasikleşmiş turistik çekim noktaları yerine yeni deneyimler kazanabilecekleri otantik atmosferlere yönelmektedirler.

Tarihsel kaynakların, kaynağın fiziksel yapısına dayalı olarak nasıl sınıflandırılmaktadır?

Tarihsel kaynaklar, sunduğu potansiyellerle turizm açısından miras turizminin ana kaynağıdır. Tarihî kaynakların birbirinden çok farklı ve çeşitli özellikleri içine
alması nedeniyle, turizm açısından sınıflandırılmaları da çeşitli şekillerde yapılmaktadır. Tarihsel kaynakların, kaynağın fiziksel yapısına dayalı olarak yapılan sınıflandırması;
• Binalar ya da bina kalıntıları: Bulundukları dönemin sosyal, ekonomik ve mimari özelliklerini yansıtan, (büyük malikane, kilise, cami şato atölye fabrika vb). kendi başlarına tarihi ve estetik bir değer taşıyan bina ve bina kalıntıları: Bunlar tek tek olabilecekleri gibi grup hâlinde de olabilirler.
• Tarihî olayların geçtiği yerler: Önemli şavaşlar, dinsel, siyasal, mitolojik olayların geçtiği yerler, savaş meydanları. Bu alanlar tarihi olayların geçtiği yerlere ilişkin hiçbir kalıntı bulunmasa bile tarihsel açıdan taşıdıkları önem nedeniyle sınıflandırmada önemlidir.
• Arkeolojik sitler: Varoldukları zamandan günümüze kadar ulaşan, varoldukları dönemin sosyal ekonomik fiziksel ve kültürel özelliklerini yansıtan alanlar ve yerleşmeler (eski tarla sistemleri, dikilmiş taşlar, surlar, demiryolları, madenler, yerleşmeler vd.).
• Çeşitli sitlerden toplanmış ve başka bir yerde her tür müzede bir araya toplanmış nesneler: Açık hava müzeleri, taşıt, sanayi müzeleri vb. şeklindedir. Tarihî kaynaklara ilişkin olarak yapılan bu genelleştirmelere rağmen belirli ülkelerin ya da kültürlerin kendine özgü başka kalıpları içinde farklı sınıflandırmalar da yapılabilmektedir.

Turizm ile birlikte tarihsel şehirler üzerinde nasıl değişimler görülmektedir?

Tarihî şehirler ve dokular, turizm ile birlikte koruma altına alınarak ve eski yapılar restore edilerek yenilenmekte ve değişmektedir. Turizm tarihî şehirler üzerinde değişimi hızlandıran bir unsur olup tarihsel şehrin evrim modeli olarak tanımlanan bu süreçte kent yenilenip korunurken mevcut işlevler, yerini turizm ile ilgili yeni işlevlere terk etmektedir. Bunlar;
• Turizme hizmet eden kentin tarihî kimliği ile bağlantılı (el sanatları antikalar vb.) alışveriş alanları,
• Turizme yönelik alternatif ve yöresel yeme içme alanları,
• Eğlence ve rekreasyon alanları,
• Kültürel ve sanatsal ( müzeler, opera sanat galerileri vb) aktivite alanları,
• Alternatif konaklama alanlarıdır.

Tarihî şehirlerde koruma ve turizmin bir arada yürümesinine ilişkin stratejilerin belirlenmesinde hangi yaklaşımlar gündeme gelmektedir?

Tarihsel şehirlerde, fiziksel doku, turizmin hızlı büyümesi ile bozulmakta ve sokak dokusuna iyi uyum sağlayamayan sokak planları, şehir içi tıkanmalara neden olmaktadır. Tarihî şehirlerde koruma ve turizmin bir arada yürümesine ilişkin stratejilerin belirlenmesinde;
• Mevcut dokunun korunması,
• Mevcut turizm olanaklarının kullanılabilmesi için geliştirme siyasetinden çok düzenlemenin benimsenmesi,
• Ziyaretçi sayısına sınırlamalar getirilmesi,
• Şehirsel açık alanların korunması,
• Yayalara ayrılmış yol ve zonların oluşturulması, gibi yaklaşımlar gündeme gelmektedir.

Endüstri miras alanları yapılan envanter çalışmalarına bağlı olarak türlerine
göre nasıl gruplanmaktadır?

Endüstri miras alanları yapılan envanter çalışmalarına bağlı olarak türlerine göre aşağıdaki şekilde gruplanmaktadır.
• Madencilik,
• Enerji kaynakları: Yel değirmenleri, su çarkları , buhar makineleri,
• Üretim endüstrileri: Tekstil çömlekçilik, cam, yiyecek, içecek,
• Ulaşım ögeleri: Yol, köprü, demiryolu vb.
• Yapı malzemesi üretimi: Taşocağı, tuğla atölyesi, bıçkı fabrikası vb.
• Destek tesisleri: Üretim faaliyetlerinin parçası olan bütün çalışan kesim için üretilen konutlar, sosyal tesisler vb.
• Altyapı hizmet sistemleri: Gaz, su, iletişim, kamu hizmeti sistemleri. Endüstri mirasının yapı ve yapı gruplarından oluşması nedeniyle bir taşınmazın endüstri mirası niteliği kazanması aşağıda tanımlanan ölçütlere dayalı olarak yapılmaktadır.
• Yapı ya da yapı grubunun dönemindeki teknolojik gelişmeye öncü olması ya da olağanüstü başarılı ve yüksek kaliteli bir teknik uygulanması,
• Teknik donanım ve üretim sisteminin tamamen korunmuş veya işlevini sürdüren ilk veya tek örneklerden biri olması,
• Endüstriyel üretimle birlikte etrafında yeni bir yapılaşmanın başlamış olması,
• Bölgenin sahip olduğu doğal maden kaynaklarıyla ilgili olarak önem kazanması ve gelişmesiyle birlikte bu süreçte maden üretimi için yapılar inşa edilmesi,
• Endüstri devriminin oluşması ve gelişmesinde önemli rol oynaması,
• Endüstri alanında daha sonra yapılan yapılara örnek olması,
• Döneminde dünyanın önde üretim yerlerinden biri olması,
Bu ölçütler endüstriyel üretim kaynaklı kent yapısı ve üretim sisteminin terk
edilmesi, bölgenin kısmen ya da tamamen etkisini yitirmesi durumlarında da kalan ögeleri de içermektedir.

Endüstriyel miras alanlarının turizm amaçlı kullanım şekilleri nelerdir?

Endüstriyel miras alanlarının turizm amaçlı kullanımı üç şekilde olmaktadır.

• Yapıları ve Donatılarını Koruyarak Kompleksi “Endüstri Müzesi” Olarak
Sergilemek

• Yapı ve Bölgenin Kimliğini Koruyarak Endüstriyel Miras Alanına Yeni
İşlev Kazandırmak

• Endüstriyel Alan İçinde Sadece Belli Başlı Yapıları Koruyarak Bölgelerin
Karakterini ve Fonksiyonunu Değiştirerek Dönüştürmek

Endüstriyel miras alanlarının turizm amaçlı kullanım şekillerinden yapıları ve donatılarını koruyarak kompleksi “Endüstri Müzesi” olarak sergilemenin faydaları nelerdir?

Yöntemin faydaları şu şekilde özetlenebilir:
• Endüstriyel miras alanının kültürel değerine zarar vermeden tarihi en iyi
yansıtacak şekilde korumaya ve sergilemeye imkân vermesi,
• Endüstriyel miras kapsamında olan donatıların da, yapıların kendisi kadar
değerli kabul edilerek sergilenmesinin sağlanması,
• Dokuma, seramik, çini gibi endüstri tesislerinde yapılacak üretimin canlandırma yoluyla elde edilecek ürünlerin satışa sunulması, koruma ticaret
ilişkisinin kurularak korumaya katkıda bulunması,
• Gelen ziyaretçiye üretim atmosferini yaşatıp tarihin içinde yolculuk etmesini
sağlayarak müzeyi cazip bir endüstri tarihi anlatım merkezi hâline getirilmesi

Kültürel çeşitliliğin bağlı olduğu faktörler nelerdir?

Kültürel Çeşitlilik: Kültürel çeşitlilik ve bu çeşitliliğin sunduğu deneyimler turizm için önemli olup bu çeşitlilik bazı faktörlere dayalıdır.
• Doğal ve yapılaşmış çevrenin kalitesi,
• Politik sistem,
• Toplumların kendi kimliklerini oluşturan olguları kültürel olarak ifade etme ve kültürel pratiklerde yer alma isteği.

Kültürel yaratıcılık nedir?

Kültürel yaratıcılık, kültürlerin çevreleri ve diğer kültürlerle etkileşiminin ve adaptasyonunun devam etmeleri ve öğrenmeleri sürecidir.

Miras alanlarının bozulabilir yapısını korumak için alınacak önlemler neler olabilir?

Miras alanlarının kırılgan bozulabilir yapısı bu alanlarda yapılacak uygulamalarda bir
dengenin kurulmasını ve bu alanlara ilişkin stratejilerin belirlenmesini zorunlu kulmaktadır. Bu amaçla bu alanlara ilişkin olarak;
• Mekânsal bir dengenin sağlanması,
• Ziyaretçilerin yoğunluğundan kaynaklanan baskıların azaltılması,
• Yeni çekim alanlarının yaratılması,
• Hem turizm hem de turist açısından kalitenin yaratılması,
amaçlanmakla beraber bu ilkeler ışığında öncelikle, bu alanlara ilişkin koruma ve kullanma ilkelerini belirleyecek fiziksel ve alan yönetimi planlarının yapılması ile mümkündür.