İstatistik Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

İyi bir örneklem nasıl ifade edilir, örneklemin birim sayısı küçük olması önemli bir sorun mudur?

İyi bir örneklem, eğer evren doğru ve net tanımlanmış ise örneklemin araştırmaya konu olan değişkenler itibariyle evreni iyi temsil etmesidir. Örneklem birim sayısı küçük olması durumunda bile evreni iyi temsil ediyorsa bu bir sorun olarak nitelendirilemez.

Maliyet bakımından tam sayım yerine örneklemenin tercih edilmesinin nedeni nedir?

Örnekleme bütçesinin kısıtlı olması örneklemeyi tam sayıma tercih etmede en önemli belirleyicilerdendir. Örnekleme tam sayıma göre daha az maliyetle bilgi üretme imkanı sağlar. Öte yandan eğer evren hacmi küçükse veya tam sayım yapmak bütçe olanaklarıyla da mümkünse tam sayım tercih edilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta tam sayım yapma maliyetinin, elde edilecek bilginin değerinden küçük olması gerekir. Aksi durumda örneklemeye başvurmak uygun olacaktır.

Örnekleme kavramında evren neyi ifade eder?

Hakkında araştırma yapılacak birimler topluluğuna evren denir.

Tam sayım işlemi nedir ve hangi durumda tam sayım sonucu elde edilen bilgiler kesin ve doğrudur?

Planlanan bir istatistiksel araştırma için tanımlanan sonlu evrenin bütün birimleri üzerinde araştırmaya konu olan değişkenler itibariyle veri derleniyorsa yapılan işleme tam sayım denir. Tam sayım sonucunda elde edilen veri kümesinin çözümlenmesiyle elde edilen bilgiler veri derleme ve çözümleme hatası işlenmemiş ise kesin ve doğru bilgilerdir.

Evreni oluşturan birimler değişken olduğunda örneklemede nasıl bir yol izlenmelidir?

Evreni oluşturan birimler araştırmaya konu olan değişkenler bakımından heterojen olduğunda yani değişkenler arasındaki farklılık yüksek olduğunda mümkün ise tam sayım yapmak, değil ise büyük hacimli örneklem seçmek gerekir.

Bilgiye çok hızlı gereksinim olduğunda örnekleme mi tam sayım mı kullanılır?

Örnekleme, tam sayıma göre daha kısa zamanda ve yeterli ayrıntıda bilgi elde etme olanağı verir. Örnekleme bilgiye çok hızlı gereksinim olduğu durumlarda özellikle önemlidir.

Örnekleme istatistiği nedir ve ne amaçla kullanılır?

Evreni temsil eden, onun bir modeli olan örneklemden elde edilen veri kümesi kullanılarak yapılacak çözümlemenin sonucu olan bilgi örneklem istatistiğidir. Örneklem istatistiğinin değeri bilinmeyen evren parametresi hakkında genelleme yapmak amacıyla kullanılır.

Tamsayım yerine örneklemeyi gerekli kılan nedenler nelerdir?

Örneklemeyi gerekli kılan nedenler şöyle sıralanabilir: • Evrenin sonsuz olması, • Maliyet, • Zaman.

Merkezi limit teoremini açıklayınız?

Örneklem hacmi büyüdükçe ortalamanın örnekleme dağılımının normal dağılıma yaklaşmasıdır. Örneklem hacmi için yeterli büyüklü kesin olmamakla birlikte uygulamada en az 30 birim olarak kabul edilir.

Örneklem olarak seçilen gözlem değerlerinin sayısının artması örneklemenin ortalama dağılımını nasıl etkiler?

Örneklem hacmi arttıkça ortalamanın örnekleme dağılımının ortalaması evren ortalamasına yaklaşır. Örneklem hacmi yeterli büyüklüğe ulaştığında ortalamanın örnekleme dağılımı normal olur.

Evrenin homojen veya heterojen yapıda olması örneklem hacmini nasıl etkiler?

Evrenin bütün birimleri ilgilenilen değişken itibariyle aynı değere sahipse bir birimin incelenmesi amaca ulaşmak için yeterlidir. Ancak birimlerin özellikler bakımından farklılığı arttıkça evreni temsil edebilecek bir örneklem oluşturabilmek için örneklem hacminin de giderek büyümesi gerekir. Yani evrenin homojenliği arttıkça örneklem hacminin azalması beklenir.

Araştırmada verilecek kararın önemi örneklem hacmini nasıl etkiler?

Önemli kararlar için olabildiğince çok veriye ve ayrıntılı bilgiye ihtiyaç vardır. Bu gibi durumlar büyük hacimli bir örneklem üzerinde araştırma yapmayı gerekli kılar. Ancak örneklem hacmi arttıkça maliyet ve gereksinim duyulan zaman ve nitelikli personel sayısı da artar. Burada dikkat edilmesi gereken husus, bir yandan küçük hacimli örneklem oluşturmak suretiyle bu örneklemin evreni temsil etmesi bakımından yetersiz kalmasını engellemek, diğer taraftan da gereksiz yere çok büyük hacimli örneklem seçerek zaman ve maliyet yönünden kayba uğramamak için uygun büyüklükte bir örneklem hacmini belirlemektir. Örneklem hacmi arttıkça örnekleme seçilecek her yeni birimin alınacak kararın, yapılacak tahminin doğruluğuna katkısının azalabileceğini dikkate almak gerekir.

Sonlu evrenlerde rassal örneklem seçim yöntemleri nelerdir?

Rassal örneklem seçim yöntemleri şöyle sıralanabilir: • Kura seçimi, • Sistematik seçim.

Ortalamanın örnekleme dağılımının nasıl hesaplandığını açıklayınız?

Bir kitleden seçilen rassal örneklemler için hesaplanan ortalama değerlerinin dağılımı bulunarak hesaplanan dağılıma ortalamanın örnekleme dağılımı denir.

Örneklemede evren kavramı nasıl açıklanır?

Araştırmacı tarafından belirlenen bir tanıma uyan ve hakkında bilgilerin üretileceği, çıkarımların yapılacağı birimlerden oluşan topluluktur. Evrenin ayrıntılı bir biçimde tanımlanmasıyla, hangi birimlerin araştırma kapsamına alınacağı belirlenmiş olur.

Ortalamanın dağılımının standart hatası nedir?

Kitleden çekilen örneklemler üzerinden hesaplanan ortalama değerlerinin standart hatasıdır. Ortalama dağılımının standart hatası ortalamanın örnekleme dağılımının değişkenliğini gösterir. Yani mümkün örneklem ortalamalarının kitle ortalamasından farklarının ortalama ölçüsüdür. Ortalama dağılımının standart hatasının karesi ortalama dağılımının varyansını ifade eder.

Keyfi örnekleme nedir, bir örnek ile açıklayınız?

Örneklem oluşturulurken tanımlanan evreni oluşturan birimler arasında fark gözetilir, yani bütün birimlere bilinen bir olasılıkla seçilme şansı verilmez ise bu türden birim seçimine keyfi örnekleme adı verilir. Bu seçim yönteminde araştırmacı, hangi birimlerin örnekleme seçileceğini bilerek ve isteyerek belirler. Örneğin bir üniversitedeki öğrencilerin sorunlarını belirlemek amacıyla yapılacak bir araştırma için her bir bölümde yalnızca tanıdığınız öğrencileri seçme yoluyla bir örneklem oluşturursanız yapmış olduğunuz seçim keyfi örneklemeye bir örnektir.

Yargısal örnekleme kavramını açıklayınız?

Örneklemin araştırmacının ya da örneklemeyi yapan kişinin kişisel arzu, düşünce ve deneyimine göre seçilmiş olduğu örneklemedir.

Örnekleme sürecinin aşamaları nelerdir?

Örnekleme sürecinin aşamaları şöyle sıralanabilir: • Evrenin tanımlanması, • Çerçevenin belirlenmesi, • Örnekleme yönteminin seçilmesi, • Örneklem hacminin belirlenmesi, • Örneklemenin uygulanması.

Araştırmanın yapısı örneklem hacmini nasıl etkiler?

Uygulamada genellikle nitel araştırmalarda küçük hacimli örneklemlerde, nicel araştırmalarda ise örneğin betimsel araştırmalarda daha büyük hacimli örneklemlerle çalışılır. Ayrıca araştırmalarda değişken sayısı arttıkça örneklem hacminin arttırılması bilginin niteliği açısından ihtiyaç olur. Örneğin çok değişkenli analiz teknikleri ve yöntemlerinin kullanıldığı araştırmalarda örneklem hacmi büyük olmalıdır.

Kartopu örneklemesi yöntemini açıklayınız?

Özellikle bir çerçevenin var olmaması durumunda ya da oluşturulmasının imkansız olduğu durumlarda faydalı bir örneklemedir. Bu yöntemde örnekleme süreci tanımlanan evrende yer alan bir bireyin genellikle rassal olarak seçilmesiyle başlar. Belirlenen bu birey örnekleme giren birinci birimdir. Bu bireyden aynı evren tanımında yer alan tanıdığı bir bireyin olup olmadığı öğrenilir. Varsa bu bireye ulaşılır. Böylece örneklemde yer alacak ikinci birime ulaşılmış olur. Benzer şekilde bu süreç, referanslarla keyfi olarak belirlenen hacimde örnekleme ulaşıncaya kadar sürdürülür.

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemlerinin başarısı nelere bağlıdır?

İlgili örnekleme yöntemlerinin başarısının nelere bağlı olduğu şöyle sıralanabilir: • Örnekleme uygulamasını yürüten kişi ya da grubun araştırma konusuyla ilgili deneyimine, • Tanımlanan evrenin özellikleri hakkındaki önsel bilgilere, • Bu evrenin ilgilenilen özelliklerinin homojenliğine.

Gözlem birimi ve örnekleme birimi ayrımına gidilmesinin nedeni nedir?

Gözlem birimi ve örnekleme birimi ayrımına gidilmesinin nedeni gözlem birimleri ile ilgili bir çerçevenin temine edilmesinin veya hazırlanmasının zor, maliyetli ve çok zaman alacak olmasıdır. Örnekleme birimi birden çok gözlem birimini kapsayacak şekilde de tanımlanabilir. Örneğin, öğrencilerin beslenme programlarıyla ilgili yapılan bir araştırmada beslenme programıyla ilgili öğrencinin hem annesinin hem de babasının görüşlerine başvurulabilir. Bu durumda gözlem birimi öğrencinin hem annesi hem de babası olur.

Kota örneklemesi kavramını açıklayınız?

Evrenin belirli özelliklere göre tabakalara ayrılarak, tabakaların içerdiği gözlem hacimlerinin toplam gözlem hacmindeki oranı gözetilerek her tabakadan bu oranda gözlem seçilerek yapılan bir örnekleme yöntemidir.

Kota örneklemesi hangi durumda tercih edilmelidir?

Tanımlanan sonlu evren heterojen özelliklere sahip birimlerden oluşuyorsa kota örnekleme tercih edilmelidir.

Çerçeveler oluşturulurken yapılan kapsam hatası nedir?

Bir çerçeve yoksa yeni bir çerçevenin hazırlanması problemi ile karşılaşılır. Bazen tanımlanan evrenin bazı birimleri çerçevede yer almadığı gibi tanımlanan evrenin dışında kalması gereken birimler de çerçevede yer alabilir ya da bazı birimler tekrar tekrar çerçevede yer alabilir. Bu özellikteki çerçevelerde kapsam hatası işlenmiş olur.

Örnekleme dağılımı kavramını açıklayınız?

Bir kitleden seçilen rassal örneklemler için hesaplanan istatistiklerin dağılımına örnekleme dağılımı denir.

Etkinlik ve doğruluk kavramlarını açıklayınız?

Etkinlik, örnekleme maliyeti ve doğruluğu arasındaki dengeyi yansıtan bir kavramdır. Doğruluk ise ölçülecek özelliğin belirsizliği ile ilgili düzeyi gösterir. Doğruluk ile örnekleme hataları arasında ters ilişki varken maliyetle aynı yönde ilişki vardır. Yani daha çok maliyet daha doğru bilgi, daha doğru bilgi daha az hatalı karar ve tahmin demektir.

Olasılıklı örneklemenin üstünlükleri nelerdir?

Olasılıklı örneklemenin üstünlükleri şöyle sıralanabilir: • Örneklemden elde edilen verilerden hesaplanan istatistikler evren parametreleri hakkında genelleme yapmak üzere kullanılabilir. • Örneklem hatasının büyüklüğü hakkında bilgi elde edilebilir. • Keyfi seçimde söz konusu olabilecek yanlılık giderilmiş olur.

Yargısal örneklemenin kolayda örnekleme yönteminden farkı nedir?

Yargısal örneklemenin kolayda örneklemeden farkı örnekleme birimi seçimi için araştırmacının uzman fikirleriyle belirlediği ölçütler kullanması ve bu ölçütlerin temsili bir örneklem oluşturacak ölçütler olduğuna inanıyor olmasıdır.

Örneklemin aşamaları içerisinde bahsedilen çerçeve kavramı nedir?

Çerçeve sonlu bir evrenin bütün birimlerinin kayıtlı olduğu bir listedir, tablodur veya cetveldir. Nüfus kayıtları, seçmen kütükleri, tapu ve sicil kayıtları, ticaret ve sanayi odaları üye listeleri, ekonomik büyüklüklerine göre sanayi kuruluşlarının listesi, telefon rehberi, öğrenci kayıt listeleri, su, elektrik abonelik listeleri ve benzeri çerçeve olarak kullanılabilecek araçlardır.

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemlerinin ortak özellikleri nelerdir?

İlgili örnekleme yöntemlerinin ortak özellikleri şöyle sıralanabilir: • Örneklem için birim seçimi keyfidir. • Örneklem hacmi keyfi olarak belirlenir. • Örneklemden hesaplanan istatistikler evren parametreleri hakkında genelleme amacıyla kullanılmaz.

Yargısal örneklemenin kullanıldığı alanlar nelerdir?

Yargısal örneklemenin kullanıldığı alanlar şöyle sıralanabilir: • Pazarlama araştırması, • Kamuoyu araştırmaları, • Biyolojik araştırmalar.

Evrenin tanımlanması aşamaları nelerdir?

Evrenin tanımlanması aşamaları şöyle sıralanabilir: • Örnekleme birimi, • Gözlem birimi, • Yer ve zaman kavramı.

Nitel değerlendirmede esas olan faktörler nelerdir?

Esas olan faktörler şöyle sıralanabilir: • Evrenin homojenliği, • Araştırmada verilecek kararın önemi, • Araştırmanın yapısı.

Olasılıklı örnekleme yöntemleri nelerdir?

Olasılıklı örnekleme yöntemleri şöyle sıralanabilir: • Basit rassal örnekleme, • Tabakalı örnekleme, • Sistematik örnekleme, • Tek ve çok anlamlı örnekleme.

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemleri nelerdir?

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemleri şöyle sıralanabilir: • Kolayda örnekleme, • Yargısal örnekleme, • Kota örneklemesi, • Kartopu örneklemesi.

Kota örneklemesinin başarıyla uygulanabilmesi hangi koşullara bağlıdır?

Bu yöntemin başarıyla uygulanabilmesi için tanımlanan sonlu evrenle ilgili bir çerçevenin var olması, ilgili evrenin homojen veya heterojen özelliğe sahip olup olmadığının sorgulanabilmesi için evren hakkında öncül bilgilere sahip olunması, evrenin heterojen olduğuna karar verilmiş ise hangi kritere göre heterojen birimlerden oluşan bu evrenin homojen birimlerden oluşacak tabakalara ayırmada kullanılacak kriterin belirlenmesi ve tabaka hacimlerinin bilinmesi gerekir.

Örneklem hacminin belirlenmesinde kullanılan nicel yöntemler nelerdir?

İlgili nicel yöntemler şöyle sıralanabilir: • Karşılanabilecek maliyeti esas alan yöntem, • Kabul edilebilir hata düzeyini esas alan yöntem.

Bir araştırmanın evrenini tanımlarken göz önüne alınması gereken ilkeler nelerdir?

Araştırmanın evreni tanımlanırken Göz önüne alınması gereken ilkeler şöyle sıralanabilir: • Açıklık, • Kesinlik, • Amaca uygunluk, • Örnekleme uygulaması.

Kolayda örnekleme kavramını açıklayınız?

Araştırma konusu ile ilgili ve kolayca ulaşılabilir olan birimlerden oluşturulan örnekleme yöntemidir. Araştırma konusu ile ilgili olan ve doğru yerde, doğru zamanda bulunan birimler arasından keyfi olarak birimler seçiliyorsa yapılan örneklemeye kolayda örnekleme denir. Kolayda örnekleme gönüllülük esasına göre katılan birimlerden oluşur.

Örneklemeye başlamadan önce ilk araştırılması gereken aşama nedir?

Örneklemeye başlamadan önce amaca uygun bir çerçevenin var olup olmadığı, yoksa sağlanıp sağlanamayacağı öncelikle araştırılmalıdır. Araştırmaya uygun bir çerçevenin var olması durumunda bu çerçevenin güncel olup olmadığının araştırılması da önemli bir konudur. Dikkat edilmelidir ki çerçeve olmadan ne tam sayım ne de örnekleme yapılabilir.

Oranların örnekleme dağılımının gösterdiği dağılım şekilleri nasıl belirlenir?

Oranların örnekleme dağılımının gösterdiği dağılım şekilleri aşağıdaki şekilde belirlenebilir: • E(p)<0.5 ise sağa çarpık, • E(p)=0.5 ise simetrik, • E(p)>0.5 ise sola çarpık bir dağılım gösterir. E(p) değeri 0 veya 1’e yaklaşırken dağılımın çarpıklığı artar.

Olasılıklı olmayan örnekleme kavramını açıklayınız?

Araştırmayı planlayan ya da örnekleme uygulamasını yapan kişi ya da grubun istekleri ve değer yargıları örnekleme seçilecek birimlerin ve örneklem hacminin belirlenmesinde etkili oluyorsa yapılan örnekleme olasılıklı olmayan örneklemedir. Bu tür örnekleme yöntemlerinde, örneklem için birim seçiminde keyfi seçim usulünün uygulandığı örnekleme yöntemleridir. Örneklem oluşturulurken tanımlanan evreni oluşturan birimler arasında fark gözetilir ve bütün birimlere, bilinen bir olasılıkla seçilme şansı verilmezse yapılan seçim keyfi seçimdir.

Oranların örnekleme dağılımı kavramını açıklayınız?

İki sonuçlu bir evrenden, mümkün bütün n hacimli basit rassal örneklemlerin seçildiğini ver her örneklem için p oranının hesaplandığı varsayıldığında p oranlarından oluşan bir dağılım elde edilir. Örnekleme planlarında, tanımlanan evrenden rassal olarak n hacimli sadece tek bir örneklem oluşturulur ve bu örneklem için p oranı hesaplanır. P rassal değişkeninin çekilmesi mümkün bütün n hacimli örneklemlerde aldığı değerlerin dağılımına oranların örnekleme dağılımı denir.

Örneklem oranı kavramı nedir, bir örnek ile açıklayınız?

Örnekleme planlarında ele alınan evrenin araştırılmak istenen özelliklerinin bazıları iki sonuçlu olmaktadır. Örneğin bir fabrikada üretilen ürünler, hatalı ya da hatasız ürün, bir fakültedeki öğrenciler, başarılı ya da başarısız öğrenci olmak üzere iki grupta toplanabilir. Bu iki sonuçtan birinde örneğin A sonucunda yer alan birimlerin oranıyla ilgilenilebilir. Bu durumda evren oranı evrenin birimleri içindeki ilgilenilen türden özelliğe sahip olanların oranı biçiminde tanımlanır.

Merkezi limit teoremine göre oranların örnekleme dağılımı hangi koşulda normal dağılıma yaklaşır?

Merkezi limit teoremine göre rassal örneklem hacmi en az 30 birim olması ve evren oranının 0 ya da 1’e yakın değerler almaması koşuluyla oranların örnekleme dağılımı normal dağılıma yaklaşır. Bu koşulları sağlayan oranların örnekleme dağılımı ile ilgili problemlerin çözümlerinde normal dağılımın özelliklerinde yararlanılır.

Evren nedir? Açıklayınız.

Hakkında araştırma yapılacak birimler topluluğuna evren denir.

Parametre nedir? Açıklayınız.

Tam sayım sonucu elde edilen veriler kullanılarak hesaplanan sayısal değerlere parametre denir.

Örneklem nedir? Açıklayınız.

Örneklem, evrenden belirli yöntemlerle seçilmiş olan ve seçildi¤i evreni temsil ettiği düşünülen birimler kümesidir.

Keyfi Seçim nedir? Açıklayınız.

Örneklem oluşturulurken tanımlanan evreni oluşturan birimler arasında fark gözetilir, yani bütün birimlere bilinen bir olasılıkla seçilme şansı verilmez ise bu türden birim seçimine keyfi seçim adı verilir. Bu seçim yönteminde araştırmacı, hangi birimlerin örnekleme seçileceğini bilerek ve isteyerek belirler. Örneğin yaşadığınız ildeki öğretmenlerin sorunlarını belirlemek amacıyla yapılacak bir araştırma için her bir öğretmen evi lokalinde birlikte oturduğunuz öğretmenler arasından tanıdığınız öğretmenleri seçmek suretiyle bir örneklem oluşturursanız yapmış olduğunuz seçim keyfi seçimdir.

Kura Seçimi nedir? Açıklayınız.

Rassal birim seçimi için kura usulü uygulanacak ise aşağıdaki adımlar izlenir:
• Tanımlanan evrenle ilgili oluşturulacak güncel çerçevedeki bütün birimlere  birden N e kadar numara verilir. Bu numaralar fişlere yazılır ve bir torbaya veya bir kaba atılır.
• Fişler iyice karıştırıldıktan sonra n tane fişin çekilmesi işlemine başlanır. Çekilen fiş her çekilişten sonra torbaya iade edilir veya edilmez. Çekilen fiş torbaya iade ediliyorsa birim seçimine iadeli seçim, iade edilmiyorsa iadesiz seçim adı verilir.
• Seçilen n sayıdaki birim örneklemi oluşturur. Bu birim seçim uygulamasıyla evreni oluşturan çerçevede yer alan birimler arasında örneklemde yer almaları bakımından ayrıcalık yapılmamış ve eşit seçilme olasılığı tanınmış olur.
Birim seçimi iadeli yapıldığında aynı birim tekrar tekrar örnekleme seçilmiş olabilir. Bu durumda örnekleme kuramının önemli koşullarından biri olan bağımsızlık koşulu sağlanmış olur ve herhangi bir birimin seçilmesi bir başka birimin seçilmesi olasılığını etkilememiş olur.

Sistematik Seçimde nasıl ir süreç izlenir? Açıklayınız.

Eğer rassal seçim için sistematik seçim uygun görülürse aşağıdaki aşamalar izlenir:
• Güncel çerçevedeki birimler birden N ye kadar numaralandırılır.
• Örneklem hacmi belirlenir.
• k = N / n oranı hesaplanır. Bu oran “büyütme faktörü” olarak isimlendirilir.
• 1, 2, ….. , k adet sayı arasından rassal olarak bir sayı çekilir. Çekilen sayı a ile gösterilsin. a, örnekleme girecek birinci birimin sıra numarasını gösterir.
• a’ıncı, a + k’ıncı, ….. , a + (n – 1)k’ıncı sıra nolu birimlerin seçilmesiyle n hacimli örneklem oluşturulur.

Olasılıklı örneklemenin üç önemli üstünlüğü nedir?

Olasılıklı örneklemenin üç önemli üstünlüğü vardır:
• Örneklemden elde edilen verilerden hesaplanan istatistikler evren parametreleri hakkında genelleme yapmak üzere kullanılabilir.
• Örneklem hatasının büyüklüğü hakkında bilgi elde edilebilir.
• Keyfi seçimde söz konusu olabilecek yanlılık (sistematik hata) giderilmiş olur.

Evrenin Tanımlanması süreci hakkında bilgi veriniz.

Örnekleme süreci evrenin tanımlanmasıyla başlar ve bir araştırma sürecinde araştırmacının ilk yapacağı işlerden biridir. Evren, araştırmacı tarafından belirlenen bir tanıma uyan ve hakkında bilgilerin üretileceği, çıkarımların yapılacağı birimlerden oluşan topluluktur.
Evrenin ayrıntılı bir biçimde tanımlanmasıyla, hangi birimlerin araştırma kapsamına alınacağı, hangilerinin alınmayacağı belirlenmiş olur..
Evrenin tanımlanması genel olarak örnekleme birimi, gözlem birimi, yer ve zaman kavramlarıyla yapılmaktadır. Araştırmanın konusunu tanımlayan değişkenlerle ilgili verilerin derlendiği birimlere gözlem birimi adı verilir. Örneklem birimi ise örnekleme seçilecek birimlerdir.

Çerçevenin Belirlenmesi süreci hakkında bilgi veriniz.

Örneklemeye başlamadan önce amaca uygun bir çerçevenin var olup olmadığı, yoksa sağlanıp sağlanamayacağı öncelikle araştırılmalıdır. Araştırmaya uygun bir çerçevenin var olması durumunda bu çerçevenin güncel olup olmadığının araştırılması da önemli bir konudur. Dikkat edilmelidir ki çerçeve olmadan ne tam sayım ne de örnekleme yapılabilir.
Bir çerçeve yoksa yeni bir çerçevenin hazırlanması problemiyle karşılaşılır. Yeni bir çerçevenin hazırlanmasında çerçeve maliyeti ve kapsam hatası özellikle göz önünde tutulmalıdır. Bazen tanımlanan evrenin bazı birimleri çerçevede yer almadığı gibi tanımlanan evrenin dışında kalması gereken birimler de çerçevede yer alabilir ya da bazı birimler tekrar tekrar çerçevede yer alabilir. Bu özellikteki çerçevelerde kapsam hatası işlenmiş olur. Güncel çerçeve bulmak zordur. Kapsam hatası işlenen mevcut çerçevelerin de güncelleştirilmesi uzun zaman alır ve maliyetli olur. Bu nedenlerle uygulamada güncel olmayan bir çerçevenin kabul edilebilirliği onun güncelleştirilmesinin maliyeti ve sağladığı zaman tasarrufu ile ilişkilendirilerek belirlenir. Çerçeve, kabul edilebilir bir çerçeve hatası düzeyinde evren birimlerinin çok büyük kısmını kapsamalıdır. şüphesiz amaç evren tanımında yer alan bütün birimleri kapsayan bir çerçeve elde etmek veya oluşturmaktır.

Örnekleme Yönteminin Seçimi hakkında bilgi veriniz.

Örneklemeye girecek birimlerin belirlenmesine imkan veren yöntemlere örnekleme yöntemleri denir. Bu yöntemler örneklem için birim seçiminde uygulanan usulün keyfi ya da rassal oluşuna göre iki sınıfa ayrılır. Birinci durumda olasılıklı olmayan örnekleme, ikinci durumdaysa olasılıklı örnekleme söz konusu olur. Örnekleme yönteminin seçimiyle ilgili en önemli karar bir örnekleme planında ne tür bir örnekleme yöntemi uygulanacağıdır. Bu konu örnekleme yöntemleri başlığı altında ayrıntılı bir biçimde ele alınacaktır.

Örneklem Hacminin Belirlenmesi süreci hakkında bilgi veriniz.

Örneklem hacmi, örnekleme girecek birimlerin sayısını gösterir ve “n” simgesiyle gösterilir. Bu sayının ne olacağına ilişkin kesin yanıt vermek mümkün değildir. Ancak, bu sorunun yanıtlanabilmesi için aşağıda açıklanan faktörlere ilişkin yapılacak nitel değerlendirmelere ve örnekleme dağılımı başlığı altında açıklanacak olan nicel yöntemlere başvurulur.

• Evrenin homojenliği: Ele alınan evrenin ilgilenilen değişken bakımından homojen ya da heterojen olması örneklem hacminin belirlenmesine etki eder. Eğer evrenin bütün birimleri ilgilenilen değişken itibariyle aynı değere sahipse bir birimin incelenmesi amaca ulaşmak için yeterlidir. Ancak birimlerin özellikler bakımından farklılığı artıkça evreni temsil edebilecek bir örneklem oluşturabilmek için örneklem hacminin de giderek büyümesi gerekir.
• Araştırmada verilecek kararın önemi: Önemli kararlar için olabildi¤ince çok veriye ve ayrıntılı bilgiye gereksinim vardır. Bu gibi durumlar büyük hacimli bir örneklem üzerinde araştırma yapmayı gerekli kılar. Ancak örneklem hacmi arttıkça maliyet ve gereksinim duyulan zaman ve nitelikli personel sayısı da artar. Burada dikkat edilmesi gereken husus, bir yandan küçük hacimli örneklem oluşturmak suretiyle bu örneklemin evreni temsil etmesi bakımından yetersiz kalmasını engellemek, diğer taraftan da gereksiz yere çok büyük hacimli örneklem seçerek zaman ve maliyet yönünden kayba uğramamak için uygun büyüklükte bir örneklem hacmini belirlemektir. Örneklem hacmi arttıkça örnekleme seçilecek her yeni birimin al›nacak kararın, yapılacak tahminin doğruluğuna katkısının azalabileceğini dikkate almak gerekir.
• Araştırmanın yapısı: Araştırmanın doğası da örneklem hacmi üzerinde etkilidir. Uygulamada genellikle nitel araştırmalarda küçük hacimli örneklemlerde, nicel araştırmalarda ise örneğin betimsel araştırmalarda daha büyük hacimli örneklemlerle çalışılır. Ayrıca araştırmalarda değişken sayısı arttıkça örneklem hacminin artırılması bilginin niteliği açısından ihtiyaç olur. Örneğin çok değişkenli analiz teknikleri ve yöntemlerinin kullanıldığı araştırmalarda örneklem hacmi büyük olmalıdır.

Kolayda Örnekleme yöntemi hakkında bilgi veriniz.

Burada amaç, araştırma konusu ile ilgili ve kolayca ulaşılabilir olan birimlerden bir örneklemin oluşturulmasıdır. Araştırma konusu ile ilgili olan ve doğru yerde, doğru zamanda bulunan birimler arasından keyfi olarak birimler seçiliyorsa yapılan örneklemeye kolayda örnekleme denir. Kolayda örnekleme gönüllülük esasına göre katılan birimlerden oluşur.

Yargısal Örnekleme hakkında bilgi veriniz.

Bu örnekleme de bir tür kolayda örneklemedir. Yargısal örnekleme, örneklemin araştırmacının ya da örneklemeyi yapan kişinin kişisel arzu, düşünce ve deneyimlerine göre seçilmiş olduğu örneklemedir. Bu yöntemin kolayda örneklemeden farkı örnekleme birim seçimi için araştırmacının uzman fikirleriyle belirlediği ölçütler kullanması ve bu ölçütlerin temsili bir örneklem oluşturacak ölçütler olduğuna inanıyor olmasıdır.

Kolayda örneklemede olduğu gibi yargısal örneklemede de örnekleme birimlerine kolayca ulaşılabilir ve verilerin çok hızlı biçimde derlenmesi mümkün olur. Yargısal örnekleme pazarlama araştırmasında, kamuoyu araştırmalarında ve biyolojik araştırmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Eğer evreni oluşturan birimler araştırmaya konu olan değişkenler bakımından homojen ise kolayda ve yargısal örnekleme uygulamaları temsili örneklem oluşturma imkânı verir. Bu örnekleme uygulamalarının maliyeti, uzman çalıştırılacağı için kolayda örneklemeye göre daha yüksektir.

Kota Örneklemesi hakkında bilgi veriniz.

Örneklem için birim seçiminin keyfi olarak yapıldığı yöntemlerden biri de kota örneklemesidir. Tanımlanan sonlu evren heterojen özelliklere sahip birimlerden oluşuyorsa olasılıklı olmayan örnekleme yöntemleri grubundan kota örneklemesi temsili örneklem oluşturma amacıyla tercih edilmelidir. Bu yöntemin başarıyla uygulanabilmesi için tanımlanan sonlu evrenle ilgili bir çerçevenin var olması, ilgili evrenin homojen veya heterojen özelliğe sahip olup olmadığının sorgulanabilmesi için evren hakkında öncül bilgilere sahip olunması, evrenin heterojen olduğuna karar verilmiş ise hangi kritere göre heterojen birimlerden oluşan bu evrenin homojen birimlerden oluşacak tabakalara ayırmada kullanılacak kriterin belirlenmesi ve tabaka hacimlerinin bilinmesi gerekir.

Kota örneklemesi sürecindeki adımlar nelerdir?

Kota örneklemesi sürecindeki adımlar aşağıdaki gibidir:
• Evren hacmi N ve tabaka hacimleri Nh , (Tabaka sayısı h=1, 2, ...) belirlenir.
• Örneklem hacmi n keyfi olarak belirlenir.
• Her tabakanın, evren hacmi içindeki oran› Nh / N belirlenir.
• Her tabakada keyfi seçimle nh = (Nh / N) . n sayıda birim seçilir ve bu seçilen birimler örneklemi oluşturur.

Kartopu Örneklemesi hakkında bilgi veriniz.

Kartopu örneklemesi, özellikle bir çerçevenin mevcut olmaması ya da oluşturulmasının imkânsız olduğu durumlarda faydalı bir örneklemedir. Bu yöntemde örnekleme süreci tanımlanan evrende yer alan bir bireyin genellikle rassal olarak seçilmesiyle başlar. Belirlenen bu birey örnekleme giren birinci birimdir. Bu bireyden ayn› evren tanımında yer alan tanıdığı bir bireyin olup olmadığı öğrenilir. Varsa bu bireye ulaşılır. Böylece örneklemde yer alacak ikinci birime ulaşılmış olur. Benzer şekilde bu süreç, referanslarla keyfi olarak belirlenen hacimde örnekleme ulaşılıncaya kadar sürdürülür.

Olasılıklı örnekleme nedir? Açıklayınız.

Olasılıklı örnekleme, ilgilenilen evrendeki her örnekleme birimine hesaplanabilir ve sıfırdan farklı bir olasılıkla seçilme imkânı veren örneklemedir.

Rassal örnekleme yöntemleri olarak da alınan bu örnekleme yöntemleri örnekleme planlarında yaygın olarak uygulanır. Bu tür örneklemede örnekleme girecek birimlerin seçimi rassal olarak yapılır. Rassal seçim evrenden örnekleme girecek birimleri seçerken herhangi bir ayrıcalığın uygulanmadığı seçimdir.

Tabakalı Örnekleme hakkında bilgi veriniz.

Tanımlanan evrenin birimleri araştırmaya konu olan değişkenler bakımından heterojen ise, önemli farklılıklar gösteriyorsa temsili örneklem oluşturabilmek için tabakalı örnekleme tercih edilmelidir. Tabakalı örnekleme evren birimlerinin tabakalara ayrıldığı ve her tabakadan rassal seçimle örneklemin oluşturulduğu örneklemedir. Tabakalı örnekleme üzerinde araştırma yapılacak evren ilgilenilen değişkenler yönünden heterojen olduğunda evren parametre tahminine ilişkin varyansın olabildiğince küçük olmasını sağlayan örneklemedir.

Örneklemeyi gerekli kılan nedenlerden maliyeti açıklayınız.

Örnekleme bütçesi, örneklemeyi tam sayıma tercih etmede en önemli belirleyicidir. Örnekleme tam sayıma göre daha az maliyetle bilgi üretme imkan› sağlar. Öte yandan eğer evren hacmi küçükse veya tam sayım yapmak bütçe olanaklarıyla da mümkünse tam say›m tercih edilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta tam sayım yapma maliyetinin, elde edilecek bilginin de¤erinden küçük olması gerekir. Aksi durumda örneklemeye başvurmak uygun olacaktır.

Örneklemeyi gerekli kılan nedenlerden zamanı açıklayınız.

Bir araştırma sonunda ulaşılacak bilgiye duyulan ihtiyacın zaman sınırları, araştırmanın tam sayımla mı yoksa örneklemeyle mi yapılacağına karar verirken değerlendirilecek diğer önemli bir etkendir. Örnekleme, tam sayıma göre daha kısa zamanda ve yeterli ayrıntıda bilgi elde etme olanağı verir. Örnekleme bilgiye çok hızlı gereksinim olduğu durumlarda bilhassa önemlidir.