Denetim Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Örneklem birimlerinin seçimi için kullanılan “rassal seçim” tekniğini açıklayınız?

Denetçi, örneklem birimlerinin rassal olarak seçilmesinde, Rassal Sayılar Tablosu olarak adlandırılan bir tablodan etkin olarak yararlanabilir. Tablo, rassal olarak oluşturulmuş ve 0 ile 9 arasında yer alan sayılardan üretilen dizileri içermektedir. Rassal sayılar tablosunu kullanarak örnekleme hangi evren birimlerinin gireceği tamamen bağımsızca yani rassal olarak belirlenir. Rassal seçimde, tüm evren birimlerine eşit seçilme şansı verilir. Tablonun kullanımında denetçi, öncelikle rassal sayılar tablosuyla evren arasındaki ilişkiyi tanımlamalıdır.

Parasal birim örneklemesinde, denetçinin örneklem seçimi için kullandığı sistematik seçim yöntemini açıklayınız?

Parasal birim örneklemesinde, denetçi örneklemi sistematik seçimle seçebilir. Sabit aralıklı seçim olarak bilinen bu yöntem, hem fiziksel birimlere hem de parasal birimlere uygulanabilir. Sistematik seçimde denetçi, parasal örnekleme aralığını belirler. Parasal örnekleme aralığı, evrenin parasal tutarının (defter değerinin) örneklem büyüklüğüne bölünmesi ile hesaplanır.

İstatistiksel örneklemede test edilecek kalemler nasıl seçilir?

İstatistiksel örneklemede, kontrol edilecek kalemler rassal olarak seçilir ve her bir kalem, hesaplanabilir bir seçilme şansına sahiptir.

İstatistiksel olmayan örneklemede değerleme süreci hangi yönteme dayanır?

İstatistiksel olmayan örneklemede değerleme süreci, sayısal olmayan sezgisel süreçlere dayanır.

Parasal birim örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde bulundurulan “güvenilirlik derecesi” faktörünü açıklayınız?

Denetçinin müşteri işletmenin iç kontrol yapısını inceledikten sonra yapacağı örneklemenin sonuçlarının güvenilirliğini ifade eder. İç kontrol yapısı ile güvenlik derecesi ve örneklem büyüklüğü arasında ters bir ilişki vardır. İç kontrolün etkinliği arttıkça güvenilirlik derecesi ve buna bağlı olarak da örneklem büyüklüğü düşürülür.

Olasılık kuramına dayanan ve denetçinin örneklemini istatistik teknikler yardımıyla belirlediği denetim örneklemesi yaklaşımı hangisidir?

İstatistiksel örneklemedir.

İstatistiksel örneklemede sağlanması gereken iki temel özellik nedir?

• Örneklem birimleri, evrenden rassal olarak seçilmiş olmalı ve evrenin tüm karakteristiklerini yansıtmalıdır. • Örneklem sonuçları, sayısal ve matematiksel olarak değerlendirilebilir durumda olmalıdır.

Örneklem birimlerinin seçimi için denetçinin uygulayabileceği seçim teknikleri nelerdir?

• Rassal seçim • Sistematik seçim • Katmanlı seçim • Blok seçim

İstatistiksel olmayan örneklemenin tutarsız olmasının, dolayısıyla güvenilir olmamasının başlıca nedenleri nelerdir?

• Denetçilerin her birinin bilgi, yetenek ve önyargısındaki farklılıklar • Denetim maliyetinin azaltılması için denetçi üzerindeki baskılar • Denetçinin fiziksel ve ruhsal sağlık durumu

Parasal birim örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde bulundurulan “beklenen hata” faktörünü açıklayınız?

Denetçinin evrene ilişkin tahmin ettiği parasal hata tutarı olup oran şeklinde ifade edilir. Beklenen hata tutarı ile örneklem büyüklüğü arasında aynı yönlü bir ilişki vardır. Beklenen hata tutarının büyük olması, evreni oluşturan birimlerdeki hata tutarının yüksek olduğunu gösterir.

Parasal birim örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde bulundurulan “genişleme faktörünü” açıklayınız?

Tahmini hatalara ekstra örnekleme hatalarının eklenmesini sağlayan kat sayıdır. Genişleme faktörü (büyüme kat sayısı), güvenilirlik derecesi ile ilgili olarak belirlenir.

Parasal birim örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde bulundurulan “kabul edilebilir yanlışlık” faktörünü açıklayınız?

Evrendeki kabul edilebilir maksimum yanlışlık tutarıdır. Kabul edilebilir yanlışlık, denetçi tarafından belirlenen parasal bir tutardır ve bu tutar, denetçinin planlama aşamasında hesap kalanı için belirlediği “önemlilik” düzeyidir.

Başarılı bir örneklemenin gerçekleştirilebilmesi için dikkat edilmesi gereken temel ilkeler nelerdir?

• Örneklem seçilecek evren hakkındaki bazı özel bilgiler baştan elde edilmelidir. • Seçme işlemi, ilgilenilen özellik veya değişkenden bağımsız olmalıdır. • Örneklem, bir ön yargıya yer verilmeden seçilmelidir. • Örnekleme alınan birimlerden her biri diğerinden bağımsız olmalıdır. • Verilerin seçildiği alanlarla diğer alanlar arasında temel ayrımlar bulunmalıdır. • Örnekleme alınacak verilerin hepsine aynı koşullar, ayrıcalıksız olarak uygulanmalıdır.

İstatistiksel örneklemenin istatistiksel olmayan örneklemeye kıyasla üstünlükleri nelerdir? Açıklayınız.

• Örneklem sonuçları güvenilir ve kanıtlanabilirdir. Elde edilen sonuçların risk derecesini matematiksel olarak ölçer. • Yöntem, örneklem büyüklüğünün nesnel olarak belirlenebilmesini sağlar, etkin bir örneklem tasarımına yardımcı olur. • Yöntem hata tahminini verir. Olasılık örneklemesi ile ilde edilen sonuçların geçerliliği, örneklem tahmininin %100 kontrolle elde edilen sonuçtan ne kadar sapabileceği bakımından kontrol edilebilir. • İstatistiksel örneklemler, farklı denetçiler tarafından tamamlanmış olsalar da birleştirilebilir ve değerlendirilebilir. Tüm test faaliyetlerinin nesnel ve bilimsel temele sahip olması, farklı denetçilerin aynı teste bağımsız olarak katılmasını ve sonuçların sanki tek bir denetçi tarafından yapılmış gibi birleştirilmesine olanak sağlar. • Test sonuçlarının nesnel olarak değerlendirilmesini sağlar. Böylelikle denetim işindeki tüm denetçiler evrendeki hatanın sayısal büyüklüğü hakkında aynı sonuca ulaşabilirler. • Maliyeti azaltır.

Evren nedir? Örnekler vererek açıklayınız.

Denetçinin bilgi edinmek istediği ve aynı türden birimlerin oluşturduğu alan veya ana kütledir. Muhasebede satış faturaları, stoklar, ücretler gibi birçok veri kümesi birer evren oluşturur ve bunlar, örnekleme yönteminin uygulanışı için son derece elverişlidir.

Denetçinin evreni tanımlarken göz önünde tutması gereken iki ön koşul nedir?

• Evren, denetim amaçlarına uygun olmalıdır, • Evren tanımı, başka bir denetçiye bir kalemin evrene ait olup olmayacağını belirleme olanağı vermelidir.

Örnekleme çerçevesi nedir?

Örnekleme çerçevesi, evreni oluşturan elemanların listesidir.

Örneklem nedir?

Örneklem, bir evrenin aynı seçilme olasılığındaki birimlerinin bileşiminden oluşmaktadır. Diğer bir ifadeyle bazı evren birimleri çekilerek örneklem oluşturulmaktadır. Örneklem, belli bir evrenden belli kurallara göre seçilen ve çekirdeği evreni temsil edebilen birimler topluluğudur.

Örnekleme çerçevesinin evren ile ilişkisini açıklayınız.

Örnekleme çerçevesi olabildiğince evrenle benzer olmalıdır ve denetçi bu konuda güvence sağlamalıdır. Ayrıca, evren tanımlanırken örnekleme çevresinin de kesin olarak belirlenmiş olması büyük önem taşır.

Nicelik örneklemesi nedir?

Değişkenler örneklemesi olarak da ifade edilen nicelik örneklemesi, denetçinin niceliksel tahminlere ulaşmak istediği durumlarda kullandığı örnekleme türüdür. Denetçi, bir hesap kalanında önemli yanlışlık olup olmadığını incelerken nicelik örneklemesinden yararlanır.

Nicelik örneklemesinde denetçinin karşılaşabileceği parasal yanlışlık türleri nelerdir?

• Tutarların yüksek gösterilmesi • Tutarların düşük gösterilmesi

Nicelik örneklemesinin kullanım amacı nedir?

Nicelik örneklemesi tipik olarak hesap kalanlarındaki hataların parasal tutarının tahmini için kullanılır.

İstatistiksel rassal seçimde örnekleme alınacak birimler nasıl seçilmelidir?

İlke olarak istatistiksel rassal seçimde örnekleme alınacak birimlerin herhangi bir yanlılık taşımaması yani seçilme şanslarının eşit olması gerekir. Yoksa bu, rassal bir seçim olmaz. Eğer olasılık, örnekleme girecek her birim için eşit değilse bir yanlılık (çarpıklık) var demektir.

Örneklemeye tabi tutulacak evrendeki her bir birime ne ad verilir?

Evren birimi adı verilir.

Örnekleme alınan sınırlı sayıdaki evren birimine ne ad verilir?

Örneklem birimi adı verilir.

Temsili örneklem ile evren arasında nasıl bir ilişki olmalıdır?

Temsili örneklem, evrenle aynı davranış biçimini gösteriyor olmalıdır.

Temsili örneklem nedir?

Örnekleme yöntemiyle evren hakkında doğru sonuçlara varmanın yolu, tam olarak belirlenmiş bir örnekleme çerçevesinde rassal olarak evreni temsil eden örneklem birimlerini çekmek ve evreni temsil eden bir örneklem oluşturmaktır. Bu şekilde elde edilmiş örnekleme temsili örneklem adı verilir.

Rassal örneklem seçimi bilgisayar yardımı ile de yapılabilir mi? Yapılabiliyor ise bunun faydaları nelerdir?

Rassal örneklem seçimi, bilgisayar yardımı ile de yapılabilir. Bilgisayarla seçimde rassal sayıların yaratılması, bir yazılım yardımıyla yapılır. Bu yöntemle rassal sayılar tablosunun kullanılmasına da gerek kalmaz. Böylelikle çok daha hızlı bir biçimde ve insan hatalarına olanak vermeden seçim yapılmış olur.

Parasal birim örneklemesi uygulamasında örneklem büyüklüğünü belirlemek için denetçinin yapması gereken ön belirlemeleri sıralayınız?

1. Defter değeri (evrenin toplam parasal değeri) 2. Kabul edilebilir yanlışlık (önemlilik eşiği) 3. Beklenen yanlışlık 4. Yanlış kabul riski için güvenilirlik derecesi 5. Genişleme faktörü

Nicelik örneklemesi ile nitelik örneklemesi arasındaki farklar nelerdir?

Nicelik örneklemesi hesap kalanlarındaki hataların parasal tutarının tahmini için kullanılırken; bir hesaba veya hesap kesimine ilişkin hata oranı tahmini yapmak için örnekleme yapmak gerektiğinde ise nitelik örneklemesi modeline başvurulur. Sonuç olarak; nitelik örneklemesi, uygunluk testlerinde kullanılırken tözel testlerde nicelik örneklemesine başvurulur.

İç kontrole ilişkin uygunluk testlerinin gerçekleştirilmesinde karşımıza çıkabilecek örnekleme risk biçimleri nelerdir?

• Alfa riski (Hata tipi I) • Beta riski (Hata tipi II)

Örnekleme riski ile örneklem büyüklüğü arasında nasıl bir ilişki vardır?

Örnekleme riski, örneklem büyüklüğünün bir fonksiyonudur. Geniş bir örneklemin örnekleme riski göreli olarak düşüktür.

Örneklem birimlerinin seçimi için kullanılan “katmanlı seçim” tekniğini açıklayınız?

Katmanlı seçimin kendisi, örneklem birimlerinin seçimini yapan seçim tekniği değildir. Bununla birlikte örneklem tasarımının etkinliğini artırmada oldukça kullanışlıdır. Katmanlı seçimde evren, büyük katmanlara ayrılarak büyük tutarların temsil edilmesine olanak verilir. Böylelikle denetçi, örnekleme risk düzeyini planlaması için gerekli olan örneklem büyüklüğünü küçültme olanağı bulur. Katmanlı seçim, nitelik örneklemesinden çok değişkenler örneklemesinde kullanılmaktadır.

Örnekleme riski nedir?

Denetçinin örneklemi temel alan sonuçlarıyla evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edeceği sonuçlar arasındaki fark olması olasılığıdır. Başka bir anlatımla denetçinin oluşturduğu örneklemi inceleyerek elde ettiği sonuçların gerçek durumundan farklı olması olasılığı, örnekleme riskidir ve aradaki fark “örnekleme hatası” olarak nitelendirilir.

Parasal birim örneklemesinde evren nedir?

Parasal birim örneklemesinde (PBÖ) evren, farklı büyüklükteki hesapların evreni değil parasal birimlerin evrenidir ve evren büyüklüğü, tüm hesaplardaki parasal birimlerin toplamıdır. Diğer bir ifadeyle PBÖ’de evren, denetlenecek alanın yani hesap kalanları veya işlem sınıflarının defterde kayıtlı olan parasal tutarlarıdır. Ancak bu durumda kaydedilmemiş tutarlar, evrene girememektedir. Bu durum “tamlık” amacı ile çelişkili bir durumdur.

Örneklem birimlerinin seçimi için kullanılan “blok seçim” tekniğini açıklayınız?

Blok seçimde örneklem, evrenden zaman olarak veya fiziksel olarak birbirine çok yakın birimlerin seçilmesi ile oluşur. Blok örneklem, temsili değildir; bu nedenle de evren hakkında istatistiksel tahmin veremez. Blok seçim, özenli kullanılmalıdır ve genellikle bu seçimi kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Örneklemin evreni temsil etmesini sağlayan faktörler nelerdir?

• Örneklemin rassal olarak seçilmesi • Örneklemin yeterli büyüklükte olması

Tözel testlerin gerçekleştirilmesinde karşılaşılan hata tipleri nelerdir?

• Yanlış ret riski (Tip I) • Yanlış kabul riski (Tip II)

Yanlış ret riskini tanımlayınız?

Hesap kalanı önemli yanlışlıklar içermediği halde örneklem sonuçlarının hesap kalanlarının önemli yanlışlıklar içerdiği sonucunu desteklemesi riskidir.

Yanlış kabul riskini tanımlayınız?

Örneklem sonuçları, hesap kalanlarında bir maddi hata olmadığını desteklemekle birlikte maddi hata olması riskidir.

Örnekleme dışı risk nedir? Örnekler vererek açıklayınız.

Bazı durumlarda denetçinin yanlış planlama yapması, örnekleme yöntemini yeterince iyi uygulayamaması veya örneklem sonuçlarını iyi yorumlayamaması, yanlış yordamlar uygulaması ya da zaman baskısı gibi nedenler de risk yaratabilir. Ancak bu risk, örnekleme dışı risk olarak tanımlanır.

Örnekleme dışı risk nasıl azaltılabilir?

Örnekleme dışı risk, matematiksel olarak ölçülemez. Denetçinin denetim kalitesini artırması ile azaltılabilir.

Parasal birim örneklemesinde örneklem birimi nedir?

Parasal birim örneklemesi, evrenden seçilen parasal tutarların her biri, örneklem birimlerini oluşturur; bununla birlikte denetçi, örnekleme yoluyla seçtiği parasal tutarları değil bu parasal tutarları içeren hesapları ve işlemleri test eder.

Örnekleme hatası nasıl hesaplanır?

Örnekleme hatası = Gerçek hata oranı – Örnekleme hata oranı

Parasal birim örneklemesinin sağlaması gereken koşullar nelerdir?

• Evrenin beklenen sapma oranı düşük olmalıdır. • Evrenin bir biriminin sapma oranı, o birimin defter değerinden fazla olmalıdır.

Denetimde istatistiksel olmayan (yargısal) örnekleme nedir?

Hangi kalemlerin denetleneceğine denetçinin karar verdiği bir seçim sürecidir. Dolayısıyla, olasılığa dayanmayan ve örneklem birimlerinin seçiminde veya örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde denetçinin tamamen öznel olarak davranması ile gerçekleştirilen örneklem türüdür.

Örneklem birimlerinin seçimi için kullanılan “katmanlı seçim” tekniğinin en önemli üstünlüğü nedir?

Katmanlı seçim tekniğinin en önemli üstünlüğü, evrenin değişkenliğini azaltabilmesi ve bu yolla tahminlerin daha isabetli olmasını sağlar. Katmanlı seçimde oluşturulan katmanlar, birbirlerinden farklı olabilir; fakat katmanları oluşturan birimler, birbirine benzer özellikte olmalıdır.

Alfa riski (Hata Tipi I) nedir?

İç kontrol yeterince güvenilir olduğu halde denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı sonucuna varmasıdır.

Örneklem birimlerinin seçimi için kullanılan “sistematik seçim” tekniğini açıklayınız?

Denetçinin öncelikle bir örnekleme aralığı hesapladığı ve bu örnekleme aralığının büyüklüğüne göre örneklem birimlerini seçtiği seçim yöntemidir. Sistematik seçim, kolay olmakla birlikte “yanlı” bir örneklem yaratmaktadır. Bu etkiyi azaltmak için denetçi, birden fazla başlama noktası oluşturabilir.

İstatistiksel olmayan örneklemede test edilecek kalemler nasıl seçilip değerlendirilir?

İstatistiksel olmayan örneklemede test edilecek kalemler, öznel (subjektif) olarak seçilir ve öznel olarak değerlendirilir.

Denetçinin örnekleme riskini “sadece” mesleki yargısını kullanarak belirlediği denetim örneklemesi yaklaşımı (yöntemi) hangisidir?

İstatistiksel olmayan örneklemedir.

Denetim örneklemesinde kullanılan temel yaklaşımlar nelerdir?

Denetim örneklemesinde; istatistiksel olmayan (yargısal) örnekleme ve istatistiksel örnekleme olarak adlandırılan iki temel yaklaşım vardır.

Denetimde istatistiksel örnekleme nedir?

Denetimde istatistiksel örnekleme, olasılık kavramı yasalarına uygun olarak bir muhasebe evreninden belirtilen koşullarda seçilen az sayıdaki birimlerden oluşan örneklemin incelenerek elde edilen sonuçların bu muhasebe evreni için genelleştirilmesidir.

Beta riski (Hata Tipi II) nedir?

Denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı halde güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.

Nitelik örneklemesinde en önemli unsur nedir?

Nitelik örneklemesinde önemli olan, hatanın ya da hilenin parasal olarak ne kadar olduğu değil kaç tane olduğudur.

Denetçi, müşteri işletmenin iç kontrolünü anlamak, muhasebe işlemlerinin hatalar ve hileler yönünden ne ölçüde etkilendiğini belirlemek için işlemlerin tümünü tek tek incelemek yerine hangi yönteme başvurabilir?

İşlemlerin tümünün tek tek incelenmesi çok zahmetli, zaman alıcı ve maliyetli olacağından; denetçi bu yolun yerine örnekleme yöntemine başvurabilir.

İstatistikte örnekleme neye denir?

Evrenden (ana kütleden) bir örneklem seçilmesi ve sadece bu örneklemin incelemeye alınması ile varılacak sonucun evrene mal edilmesi olayına istatistikte örnekleme adı verilir.

Denetimde örneklemeyi tanımlayınız?

Denetim örneklemesi; bir hesap kalanı veya işlem sınıfıyla ilgili tüm kanıtların değil bir kısmının seçilmesi ve incelenmesi yoluyla hesap kalanı veya işlem sınıfının tamamı hakkında bir sonuca varılmasıdır.

Nitelik örneklemesinde, örneklem büyüklüğünü doğru bir biçimde belirleyebilmek için denetçinin göz önünde tutması gereken faktörler nelerdir?

• Kabul edilebilir risk • Kabul edilebilir sapma oranı • Evrenin beklenen sapma oranı

Parasal birim örneklemesinde denetçi örneklem büyüklüğünü nasıl belirler? Formülü yazınız.

Parasal birim örneklemesinde, denetçi örneklem büyüklüğünü belirlemek için gerekli olan ön belirlemeleri bulduktan sonra, bunları aşağıdaki gibi formüle ederek örneklem büyüklüğünü; yani kendisine kaç birimlik bir örneklemin yeterli olduğunu belirler. ÖB = Defter Değeri/(Kabul edilebilir yanlışlık - (Beklenen hata x Genişleme faktörü))

Parasal birim örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde bulundurulan “defter değeri” faktörünü açıklayınız?

Parasal birim örneklemesinde evren para birimlerinden oluştuğu için denetlenecek olan hesabın veya işlem sınıfının kayıtlardaki toplam parasal değeri, defter değerini; diğer bir ifade ile evren büyüklüğünü oluşturur.

Nitelik örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde tutulan “evrenin beklenen sapma oranı” faktörünü açıklayınız?

Denetçi evrenin geçmiş yıllardaki sonuçlarına veya kılavuz örneklem sonuçlarına bakarak evrendeki sapmaya ilişkin beklentisini belirler. Evrenin beklenen sapması ile örneklem büyüklüğü arasında doğrusala ilişki vardır.

Parasal birim örneklemesinde örnekleme girme şansı daha fazla olan kayıtlar hangileridir?

Parasal birim örneklemesinde yüksek tutarlı kayıtların örnekleme girme şansları, küçük tutarlı kayıtlara göre daha fazladır.

Bilimsel olmaması, tutarsız olması ve dolayısıyla güvenilir olmaması nedeniyle eleştirilen denetim örneklemesi yaklaşımı (yöntemi) hangisidir?

İstatistiksel olmayan örneklemedir.

Nitelik örneklemesinde denetçinin öncelikle belirlemesi gereken noktalar nelerdir?

• Kontrol test amaçlarını belirlemek • Kontrol politika ve yordamlarında sapmayı tanımlamak • Evreni tanımlamak • Örneklem birimini tanımlamak • Örneklem büyüklüğünü belirlemek

Parasal birim örneklemesi nedir?

Parasal birim örneklemesi (PBÖ), nitelik örneklemesi teknikleriyle bir hesap sınıfına veya hesap kalanına ilişkin parasal tutar hatalarının tahminlerini yapmak için kullanılır. PBÖ, klasik örnekleme tekniklerinden daha fazla üstünlük sağladığı için denetçiler tarafından yoğun olarak kullanılan bir tekniktir.

Buluş örneklemesi nedir?

Denetçi, sahte çek düzenlemesi gibi sık rastlanmayan hatta çok özel olan bir durumu belirlemek istediğinde “buluş örneklemesi” olarak adlandırılan örnekleme türüne başvurur. Nitelik örneklemesinin bir türü olan buluş örneklemesi, denetçinin bir sapmayı sıfıra yakın bir olasılıkla beklediği durumlarda kullandığı örnekleme türüdür.

Nitelik örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde tutulan “kabul edilebilir sapma oranı” faktörünü açıklayınız?

Bu oran denetçinin kontrol yordamlarına ilişkin duyduğu güvenden sapmanın kabul edilebileceği maksimum orandır.

Sapma oranı nedir?

Uygunluk testleri, niteliksel karakteristikler ve özelliklerle ilgilenir ve uygunluk testlerinde nitelik örneklemesi, belli kontrollerden sapma oranının tahmini için kullanılır. Nitelik örneklemesinde denetçi, belirli bir niteliğe sahip evren birimlerinin oranını tahmin eder. Burada belli nitelikten kastedilen, evrende olması istenmeyen durumlardır. Bu nedenle sapma oranı olarak ifade edilmektedir.

Denetçinin bir evren içindeki hatanın toplam parasal tutarı hakkında sonuçlara varmasına olanak sağlayan temel örnekleme modeli nedir?

Parasal birim örneklemesi (PBÖ)’dir.

Nitelik örneklemesi nedir?

Nitelik örneklemesi, uygunluk testlerinde kullanılan bir örnekleme türüdür. Uygunluk tersleri, denetlenen dönemde iç kontrollerin etkin olarak çalışıp çalışmadığını ve önemli hataları ortaya çıkarmada ne kadar güvenilir olduğunu ortaya çıkarmak için tasarlanır.

Örnekleme dışı risk ile örnekleme riski arasındaki fark nedir?

Örnekleme dışı risk, insan hatalarından doğan risktir. Oysa örnekleme riski tamamen şansa bağlıdır.

Sapma oranı nasıl hesaplanır?

Sapma oranı, belli niteliğe sahip birimlerin evrenin toplam birim sayısına bölünmesi ile ilde edilir.

Örneklem büyüklüğünün nitelik örneklemesine etkisini açıklayınız?

Örnekleme riskini kabul edilebilir bir düzeye indirmek için denetçi tarafından yeterli bir örneklem büyüklüğü belirlenmesi gereklidir.

İstatistiksel olmayan örneklemede değerleme süreci için kullanılan sayısal olmayan sezgisel süreçler yönteminin eleştirilmesinin nedeni nedir?

Bu yöntem, denetim testlerinin kapsamının denetçiler arasında ve bir denetimden diğerine tutarlı olmaması bakımından eleştirilmektedir. Örneğin, farklı denetim firmaları, istatistiksel olmayan örneklemedeki örneklem büyüklüğü ile ilgili olarak farklı tutuculuk sergileyebilir.

Muhasebe denetiminde istatistiksel örnekleme için öne çıkan temel modeller nelerdir?

• Nitelik örneklemesi • Parasal birim örneklemesi • Nicelik örneklemesi

Nitelik örneklemesinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde göz önünde tutulan “kabul edilebilir risk” faktörünü açıklayınız?

Denetçi, iç kontrol güvenilir olmamasına rağmen örneklemden elde ettiği sonuçlarla onun güvenilir olduğu kanısına varma olasılığını, bir risk olarak göz önünde tutar. Bu risk, genellikle %5 veya %10 olur. Riskin büyüklüğü ile örneklem arasında ters orantı vardır.

Denetimde örnekleme nedir?

DENETİMDE ÖRNEKLEME

Denetim örneklemesi, bir hesap kalanı veya işlem sınıfıyla ilgili tüm kanıtların değil bir kısmının seçilmesi ve onların incelenmesi yoluyla hesap kalanı veya işlem sınıfının tamamı hakkında bir sonuca varılmasıdır. Ancak bu yolla ulaşılan sonuçların hesap kalanından veya işlem sınıfının gerçek durumundan farklı çıkma olasılığı her zaman vardır.

Denetim örneklemesinde iki temel yaklaşım, istatistiksel örnekleme ve istatistiksel olmayan (yargısal) örneklemedir.

İstatistiksel olmayan örnekleme yöntemi nedir?

İstatistiksel Olmayan Örnekleme
İstatistiksel olmayan örnekleme, hangi kalemlerin denetleneceğine denetçinin karar verdiği bir seçim sürecidir. Diğer bir ifade ile olasılığa dayanmayan ve örneklem birimlerinin seçiminde veya örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde denetçinin tamamen öznel olarak davranması ile gerçekleştirilen örnekleme türüdür. İstatistiksel olmayan örneklemede test edilecek kalemler, öznel (sübjektif) olarak seçilir ve öznel olarak değerlendirilir.
İstatistikçiler, istatistiksel örneklemede her bir kalemin seçilme şansının saptanamaması nedeniyle bu örnekleme yöntemi kullanılarak elde edilen örneklem sonuçlarının güvenilirliğinin tahmin edilemeyeceğini ileri sürmektedirler. Bu yöntem; bilimsel olmaması, tutarsız ve güvenilir olmaması nedeniyle eleştirilmektedir.

İstatistiksel olmayan örnekleme, neden tutarsız ve güvenilir olmaması sebebiyle eleştirilmektedir?

İstatistiksel olmayan örnekleme, aşağıdaki nedenlerle tutarsız ve güvenilir olmaması nedeniyle eleştirilmektedir.

• Denetçilerin her birinin bilgisi, yeteneği ve ön yargısındaki farklılıklar,
• Denetim maliyetinin azaltılması için denetçi üzerindeki baskılar,
• Denetçinin fiziksel ve ruhsal sağlık durumu.

İstatistiksel olmayan örneklemede değerleme süreci, sayısal olmayan sezgisel süreçlere dayanmaktadır. Söz konusu yöntem, denetim testlerinin kapsamının denetçiler arasında ve bir denetimden diğerine tutarlı olmaması bakımından da eleştirilmektedir. Farklı denetim firmaları, istatistiksel olmayan örneklemedeki örneklem büyüklüğü ile ilgili olarak farklı derecelerde tutuculuk sergilemektedir.

İstatistiksel Örnekleme nedir?

İstatistiksel Örnekleme

Denetimde istatistiksel örnekleme, olasılık kuramı yasalarına uygun olarak bir muhasebe evreninden belirtilen koşullarda seçilen az sayıdaki birimlerden oluşan örneklemin incelenerek elde edilen sonuçların bu muhasebe evreni için genelleştirilmesidir. İstatistiksel örnekleme, kontrol edilecek kalemlerin rassal olarak seçimini kapsar ve her bir kalem, hesaplanabilir bir seçilme şansına sahiptir. İstatistiksel örneklemede,

• Örneklem birimleri, evrenden rassal (tesadüfi) olarak seçilmiş olmalı ve evrenin tüm karakteristiklerini yansıtmalıdır.
• Örneklem sonuçları, sayısal ve matematiksel olarak değerlendirilebilir durumda olmalıdır.

İstatistiksel örneklemenin üstünlükleri nelerdir?

İstatistiksel Örneklemenin Üstünlükleri

İstatistiksel örneklemenin, istatistiksel olmayan örnekleme ile karşılaştırıldığında birçok üstünlükleri:

• Örneklem sonuçları güvenilir ve kanıtlanabilirdir. Elde edilen sonuçların risk derecesini matematiksel olarak ölçer.
• Yöntem, örneklem büyüklüğünün nesnel olarak belirlenebilmesini sağlar; etkin bir örneklem tasarımına yardımcı olur.
• Yöntem, hata tahminini verir. Olasılık örneklemesi ile elde edilen sonuçların geçerliliği, örneklem tahmininin %100 kontrolle elde edilen sonuçtan ne kadar sapabileceği bakımından kontrol edilebilir. İstatistiksel örneklemler, farklı denetçiler tarafından tamamlanmış olsalar da birleştirilebilir ve değerlendirilebilir. Tüm test faaliyetlerinin nesnel ve bilimsel temele sahip olması, farklı denetçilerin aynı teste bağımsız olarak katılmasını ve sonuçların sanki tek bir denetçi tarafından yapılmış gibi birleştirilmesine olanak sağlar.
• Test sonuçlarının nesnel olarak değerlendirilmesini sağlar. Böylelikle denetim işindeki tüm denetçiler, evrendeki hatanın sayısal büyüklüğü hakkında aynı sonuca ulaşabilirler. Söz konusu hataların etkileri, farklı şekillerde yorumlansa da elde edilen gerçekler için bir sorun olmayacaktır; çünkü onların evrendeki sıklığını belirleme yöntemi aynıdır.
• Maliyeti azaltır.

Örnekleme ile ilgili kavramlar nelerdir?

ÖRNEKLEME İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

Örnekleme kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için tanımda geçen evren, örneklem ve bağlantılı olarak örnekleme riski kavramlarını daha geniş ele almak gerekecektir.

Örnekleme ile ilgili kavramlardan "Evren" kavramını açıklayınız?

Evren

Yukarıdaki ifadelerden ve örnekleme ilişkin açıklamalardan da anlaşılacağı gibi “evren, denetçinin bilgi edinmek istediği ve aynı türden birimlerin oluşturduğu alan veya ana kütle” olarak tanımlanabilir. Muhasebede de satış faturaları, stoklar, ücretler gibi birçok veri kümesi birer evren oluşturur ve bunlar, örnekleme yönteminin uygulanışı için son derece elverişlidir.

Evren, önceden tanımlanmış olmalıdır ve denetçi, evreni tanımlarken iki ön koşulu göz önünde tutmalıdır:

• Evren, denetim amaçlarına uygun olmalıdır.
• Evren tanımı, başka bir denetçiye bir kalemin (birimin) evrene ait olup olmayacağını belirleme olanağını vermelidir.

Örnekleme ile ilgili kavramlardan "Örnekleme Çerçevesi" kavramını açıklayınız?

Örnekleme Çerçevesi

Evren tanımlanırken örnekleme çerçevesinin de kesin olarak belirlenmiş olması büyük önem taşımaktadır. Örneğin denetçinin müşterilere yapılan tüm sevkiyatların test edilmesiyle ilgilendiğini varsayalım. Eğer denetçi, bu amaçla satış faturaları evrenini kullanırsa sevk edilmiş; ancak faturalanmamış malları denetim dışı bırakmış olacaktır. Satış faturaları evreni, sadece kayıtlanmış satışları içermektedir. Bu örnekte denetimin tamlık amacına uygun olarak test edilecek doğru evren, “irsaliyeli” tüm sevkiyatlardır. Bu bakımdan denetçi, evrenin fiziksel yapılanışmı önceden ve tam olarak belirlemelidir. Bu fiziksel yapılanmaya veya tüm evren birimlerini içeren listeye örnekleme çerçevesi adı verilir.

Örnekleme çerçevesi, olabildiğince evrenle benzer olmalıdır ve denetçi, bu konuda güvence sağlamalıdır.

Örnekleme ile ilgili kavramlardan " Örneklem" kavramını açıklayınız?

Örneklem

Örneklemeye tabi tutulacak evrendeki her bir birime “evren birimi” adı verilir. Örneklem, bir evrenin aynı seçilme olasılığındaki birimlerinin bileşiminden oluşmaktadır. Diğer bir ifadeyle bazı evren birimleri çekilerek örneklem oluşturulmaktadır. Örnekleme alınan sınırlı sayıdaki evren birimine “örneklem birimi” adı verilir. İlke olarak istatistiksel rassal seçimde örnekleme alınacak birimlerin herhangi bir yanlılık taşımaması yani seçilme şanslarının eşit olması gerekir. Yoksa bu, rassal bir seçim olmaz. Eğer olasılık, örnekleme girecek her birim için eşit değilse bir yanlılık (çarpıklık) var demektir.

Kullanılan örnekleme yöntemleri, istatistiksel olarak evrenin bütününü yansıta- bilerek örnekleme yöntemlerinin kurallarına yanıt verebilmelidir. Aksi takdirde kontrol testlerinden elde edilen sonuçlar, denetlenen evrenin bütününü temsil etme özelliğine sahip olmaz.

Başarılı bir örneklemenin gerçekleştirilebilmesi için hangi temel ilkelere dikkat edilmesi gerekir?

Başarılı bir örneklemenin gerçekleştirilebilmesi için şu temel ilkelere dikkat edilmesi gerekir:

• Örneklem seçilecek evren hakkında bazı özel bilgiler baştan elde edilmelidir.
• Seçme işlemi, ilgilenilen özellik veya değişkenden bağımsız olmalıdır.
• Örneklem, bir ön yargıya yer verilmeden seçilmelidir.
• Örnekleme alınan birimlerden her biri diğerinden bağımsız olmalıdır.
• Verilerin seçildiği alanlarla diğer alanlar arasında temel ayrımlar bulunmalıdır.
• Örnekleme alınacak verilerin hepsine aynı koşullar, ayrıcalıksız olarak uygulanmalıdır.

Örnekleme ile ilgili kavramlardan "Temsili Örneklem" kavramını açıklayınız?

Temsili Örneklem

Örnekleme yöntemiyle evren hakkında doğru sonuçlara varmanın yolu, tam olarak belirlenmiş bir örnekleme çerçevesinden rassal olarak evreni temsil eden örneklem birimlerini çekmek ve evreni temsil eden bir örneklem oluşturmaktır. Bu bakımdan bu şekilde elde edilmiş örnekleme, temsili örneklem adı verilir. Temsili örneklem, evrenle aynı davranış biçimini gösteriyor olmalıdır.

Örneklemin evreni temsil etmesini sağlayan iki faktör vardır:

• Örneklemin rassal olarak seçilmesi,
• Örneklemin yeterli büyüklükte olması.

Örnekleme ile ilgili kavramlardan " Örnekleme riski" kavramını açıklayınız?

Örnekleme riski, denetçinin örneklemi temel alan sonuçlarıyla evrenin tamamına aynı yolla uyguladığı testlerden elde edeceği sonuçlar arasında fark olması olasılığıdır.

Başka bir anlatımla denetçinin oluşturduğu örneklemi inceleyerek elde ettiği sonuçların gerçek durumdan farklı olması olasılığı, örnekleme riskidir ve aradaki fark, “örnekleme hatası” olarak nitelendirilir.

Örnekleme hatası = Gerçek hata oranı - Örnekleme hata oranı

Örneğin bir denetçi, örneklemden 2012 yılında düzenlenmiş olan satış faturalarının % 2’sinin kredi onaylarının uygun biçimde yapılmadığı sonucunu elde edebilir. Denetçinin 2012 yılına ait tüm kredili satışları incelediğini ve gerçek hata oranının (uygun biçimde onaylanmamış kredili satışlar) %5 olduğunu varsayalım. Denetçinin örneklemden elde etmiş olduğu hata oranı % 2 ile gerçek hata oranı % 5 arasındaki fark -yani % 3- örnekleme hatasıdır.

Örnekleme çalışmalarında evrenin tamamı incelenmediği için her zaman hata olasılığı vardır. İç kontrole ilişkin uygunluk testlerinin gerçekleştirilmesinde örnekleme riski, Alfa riski (Hata tipi I) ve Beta riski (Hata tipi II) olarak iki biçimde karşımıza çıkabilir.

Alfa riski (Tip I): İç kontrol yeterince güvenilir olduğu hâlde denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlamadığı sonucuna varmasıdır.

Beta riski (Tip II): Denetçinin, örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı hâlde güvenilir olduğu kanısına varmasıdır.

Bu bağlamda tözel testlerin gerçekleştirilmesinde de şu hata tipleri belirtilmektedir:

Yanlış ret riski (Tip I): Hesap kalanları önemli yanlışlıklar içermediği hâlde ör- neklem sonuçlarının hesap kalanlarının önemli yanlışlıklar içerdiği sonucunu desteklemesi riskidir.

Yanlış kabul riski (Tip II): Örneklem sonuçları, hesap kalanlarında bir maddi hata olmadığını desteklemekle birlikte maddi bir hata olması riskidir.

Denetçi, risk kavramına karşıt olarak güvenilirlik veya güven düzeyi kavramlarını kullanabilir. Risk, güvenilirlik veya güven düzeyinin bir tamamlayıcısıdır. Örneğin denetçi, bir örnekleme uygulamasında örnekleme riskini %5 olarak belirlerse güvenilirlik veya güven düzeyini % 95 olarak görüyor demektir. Örneklem büyüklüğü artırılarak güvenlik düzeyi artırılabilir; ancak bu durumda örneklemin oluşturulması için daha fazla maliyete katlanmak gerekecektir.

Muhasebe denetiminde istatistiksel örnekleme türleri nelerdir?

Muhasebe denetiminde istatistiksel örnekleme türleri

Muhasebe denetiminde istatistiksel örnekleme için üç temel model öne çıkmaktadır:

• Nitelik Örneklemesi
• Parasal Birim Örneklemesi
• Nicelik Örneklemesi

Nitelik örneklemesi nedir?

Nitelik Örneklemesi

Nitelik örneklemesi, uygunluk testlerinde kullanılan bir örnekleme türüdür. Uygunluk testleri, denetlenen dönemde iç kontrollerin etkin olarak çalışıp çalışmadığını ve önemli hataları ortaya çıkarmada ne kadar güvenilir olduğunu ortaya çıkarmak için tasarlanır. Uygunluk testleri, niteliksel karakteristikler ve özelliklerle ilgilenir ve uygunluk testlerinde nitelik örneklemesi, belli kontrollerden sapma oranının tahmini için kullanılır. Nitelik örneklemesinde denetçi, belirli bir niteliğe sahip evren birimlerinin oranını tahmin eder. Burada belli nitelikten kastedilen, evrende olması istenmeyen durumlardır. Bu nedenle sapma oranı olarak ifade edilmektedir.

Nitelik örneklemesinde denetçinin öncelikle belirlemesi gereken noktalar nelerdir?

Nitelik örneklemesinde denetçinin öncelikle belirlemesi gereken noktalar şunlardır:

• Kontrol test amaçlarını belirlemek,
• Kontrol politika ve yordamlarında sapmayı tanımlamak,
• Evreni tanımlamak,
• Örneklem birimini tanımlamak,
• Örneklem büyüklüğünü belirlemek.

Parasal Birim Örneklemesi nedir?

Parasal Birim Örneklemesi

Parasal birim örneklemesi (PBÖ), nitelik örneklemesi teknikleriyle bir hesap sınıfına veya hesap kalanına ilişkin parasal tutar hatalarının tahminlerini yapmak için kullanılır. PBÖ, klasik örnekleme tekniklerinden daha fazla üstünlük sağladığı için denetçiler tarafından yoğun olarak kullanılan bir tekniktir.

PBÖ’de iki koşulun sağlanması gerekir:

• Evrenin beklenen sapma oranı düşük olmalıdır.
• Evrenin bir biriminin sapma oranı, o birimin defter değerinden fazla olmamalıdır.

PBÖ’de evren, farklı büyüklükteki hesapların evreni değil parasal birimlerin evrenidir ve evren büyüklüğü, tüm hesaplardaki parasal birimlerin toplamıdır. Diğer bir ifadeyle PBÖ’de evren, denetlenecek alanın yani hesap kalanları veya işlem sınıflarının defterde kayıtlı olan parasal tutarlarıdır (ISA530:Ap.4). Ancak bu durumda kaydedilmemiş tutarlar, evrene girememektedir. Bazı durumlarda bunların belirlenmesi önemli olabilmektedir. Bu durum “tamlık’’ amacı ile çelişkili bir durumdur.

PBÖ’de evrenden seçilen parasal tutarların her biri, örneklem birimlerini oluşturur; bununla birlikte denetçi, örnekleme yoluyla seçtiği parasal tutarları değil bu parasal tutarları içeren hesapları ve işlemleri test eder. Evrendeki her bir parasal birimin örnekleme girme şansı eşit olduğundan her bir kaleme parasal değerine orantılı seçim olasılığı sağlanır.

Kabul edilebilir yanlışlık, nedir?

Kabul edilebilir yanlışlık, evrendeki katlanılabilecek maksimum yanlışlık tutarını ifade eder. Kabul edilebilir yanlışlık, bilindiği gibi denetçi tarafından belirlenen parasal bir tutardır ve bu tutar, denetçinin planlama aşamasında hesap kalanı için belirlediği “önemlilik” düzeyidir. Denetçi, evrendeki gerçek yanlışlıklar tutarının kabul edilebilir yanlışlığı aşmayacağının güvencesini arar. Kabul edilebilir yanlışlık yani önemlilik eşiği düşük olunca denetçi, daha fazla birim incelemesi yapmak zorundadır.

Beklenen Hata nedir?

Beklenen hata, denetçinin evrene ilişkin tahmin ettiği parasal hata tutarı olup oran şeklinde ifade edilir. Örneğin evrenin toplam değeri 185.000 lira ve denetçinin beklediği hata %2 ise beklenen hata tutarı 3.700 lira olacaktır. Bu tutar, denetlenen işletmenin önceki verilerinden hareketle denetçinin deneyimine dayanarak belirlediği bir tutardır. Beklenen hata tutarı ile örneklem büyüklüğü arasında aynı yönlü bir ilişki vardır. Beklenen hata tutarının büyük olması, evreni oluşturan birimlerde ki hata tutarının yüksek olduğunu gösterir. Bu durumda denetçi, örneklemin evreni temsil edebilmesi için örneklem büyüklüğünü artıracaktır