Yönetimde Güncel Yaklaşımlar Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sanal organizasyonların temel özellikleri hakkında bilgi
veriniz

Sanal organizasyonların temel özellikleri şöyle
sıralanabilir (Rouse, 1999; Couper-
Muench, 2000; Koçel, 2003):
• Sanal organizasyonun temelinde bilgi ve
uzmanlık vardır. Aktiviteler temel yetenek
etrafında toplanır.
• Değişik organizasyonlar, sahip oldukları bilgi ve
uzmanlıkları ortak amaçları doğrultusunda
kullanmak için iletişim teknolojisini kullanarak
birbirlerine bağlanmıştır.
• Sanal organizasyonlar, ortak yatırımlar (joint
venture) gibi belirlenmiş bir zaman dilimi ya da
sonsuza kadar oluşturulmuş değildir. Pazar
fırsatları sanal organizasyona dâhil olan her
katılımcı işletme için fayda sağlamaya devam
ettiği sürece sanal organizasyon devam eder.
Aksi durumda sanal organizasyon yapısı dağılır.
• Sanal organizasyonlar uyum yeteneği yüksek
olan organizasyonlardır. Bu nedenle müşteri
ihtiyaçlarına en kısa sürede cevap verecek şekilde
çalışabilirler.
• Sanal organizasyonlarda hiyerarşik kademeleri
belirten unvanlar yerine işin niteliğini ifade eden
unvanlar kullanılır. Önemli olan statü değil,
uzmanlıktır.
• Sanal organizasyonlar, cevap yeteneği yüksek
organizasyonlardır. Diğer bir ifadeyle müşteri
isteklerine cevap verme süresi kısa olan
organizasyonlardır. Bunun en güzel örneği, esnek
üretimdir.
• Sanal organizasyonlarda biçimsel olmayan
iletişim çok yoğundur. Belirlenen resmî
kuralların, prosedürlerin ve açık raporlama
ilişkilerinin olmaması biçimsel olmayan
ilişkilerin oluşumunu daha da hızlandırmaktadır.
• Sanal organizasyonlarda çalışan kişiler,
yetkinlikleriyle doğru orantılı olarak aynı anda
birden çok proje ve/veya organizasyonda
çalışabilirler.
• Sanal organizasyonda takım ruhu yerine bireye
yönelme ön plana çıkmaktadır. Odak nokta,
kimin neyi bildiğidir.

Hangi tür şebeke organizasyonunda farklı işletme
faaliyetleri aynı organizasyon bünyesinde yer alan farklı
işletmeler tarafından yerine getirilmektedir?

Dâhili şebeke organizasyonunda, bir işletme
bünyesindeki temel faaliyetler farklı işletmelerin konusu
olmakta, ancak kaynakların tamamı yine aynı işletme
bünyesinde kalmaktadır. Diğer bir ifadeyle farklı işletme
faaliyetleri aynı organizasyon bünyesinde yer alan farklı
işletmeler tarafından yerine getirilmektedir.
İşletmenin üst yönetimi, sadece bu farklı işletmelerin
faaliyetlerini koordine etme görevini yapmaktadır: Bir
ürünün aynı holding bünyesinde yer alan bir işletme
tarafından üretilmesi, bir başka işletme tarafından
pazarlanması ve satış sonrası hizmetin de bir başka işletme
tarafından sağlanması gibi.

Hangi tür şebeke organizasyonunda belirli bir üretim
için dış kaynaklardan yararlanılır?

Dengeli şebeke organizasyonunda belirli bir
oranda dış kaynaklardan yararlanılır. Dengeli şebeke
organizasyonlarının dahili şebeke organizasyonlarından
farkı, belirli bir mal veya hizmeti üretmek için gerekli olan
kaynakların birbirinden tamamen bağımsız olan
işletmelerin bünyesinde olmasıdır. Dengeli şebeke
organizasyonlarında yer alan işletmeler, yönetim ve
mülkiyet olarak birbirlerinden bağımsızdır. Ancak bu
işletmeler belirli bir üretim için birbirleriyle alış veriş
içerisindedir. Burada risk ve sahiplik, şebekeyi oluşturan
bağımsız işletmelere dağıtılmıştır. Bu ortamda
koordinasyonu sağlayan lider konumunda bir işletme söz
konusudur. Bu işletme taşeron işletmelerin ürettikleri
kaynakları satın alır ve ana üretimde kullanır.

Hangi tür şebeke organizasyonunda ana işletme (lider
işletme) pozisyonunda bir işletme yoktur?

Dinamik şebeke organizasyonlarında ana işletme
(lider işletme) pozisyonunda bir işletme yoktur. Bu
nedenle şebekeye dâhil işletmeler diğer şebeke yapılarına
nazaran daha serbest hareket edebilme özgürlüğüne
sahiptirler. Şebekeyi oluşturan işletmeler, brokerlik
(organizatörlük) fonksiyonu gören herhangi bir işletmenin
koordinasyonu altında faaliyetlerini birleştirmektedirler.
Dinamik şebeke organizasyonlarına dahil işletmelerden
her biri, belirli bir görevi yerine getirmek amacıyla, kendi
aralarında yapmış oldukları anlaşmaya göre faaliyetlerini
sürdürürler. Bunun en belirgin örneği ortak girişimlerdir.
Dinamik şebeke organizasyonları şekil 5.4’teki gibi
gösterilebilir. Dinamik şebeke organizasyonu içinde yer
alan işletmeler arasındaki ilişkiler, merkezî bir plan veya
koordinasyona göre değil, piyasa mekanizmasına göre
oluşmaktadır. Dinamik şebeke organizasyonları çok daha
esnek organizasyon biçimlerine sahiptir.

Şebeke organizasyonunun güçlü olduğu başlıca yönler
nelerdir?

Şebeke organizasyonunun sağladığı yararlar
bakımından güçlü olduğu başlıca yönler şöyle
sıralanabilir:
• Esneklik ve Uyum;
• Verimlilik;
• Düşük Maliyet, Yüksek Kalite;
• Müşteri Tatmini;
• İleri Teknolojileri Kullanabilme ve Yenilik
Yapabilme;
• Fırsatları Değerlendirme;

Şebeke organizasyonunun zayıf olduğu başlıca yönler
nelerdir?

Şebeke organizasyonlarının da geleneksel
organizasyonlara göre zayıf oldukları bazı yönler
mevcuttur. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:
• Etkin İletişim ve Koordinasyon Sağlama
Zorluğu;
• Güven Sağlama Zorluğu;
• Yenilikçilik ve Teknoloji Liderliğini Kaybetme
Riski;
• Güçlü Bir Örgüt Kültürü Oluşturma Zorluğu;
• Hız ve Maliyetlere Olumsuz Etki Edebilecek
Durumlarla Karşılaşabilme

Şebeke organizasyonları ve sanal organizasyonlar
arasındaki farklılıklar nelerdir?

Şebeke Organizasyonlar
• Her sanal organizasyon bir şebeke
organizasyonudur.
• Şebeke türü yapılanma geçici veya kalıcı olabilir.
• Bölünüp eklenme birim bazındadır.
Sanal organizasyonlar
• Şebeke organizasyonunun özel bir şeklidir. Her
şebeke organizasyonu bir sanal organizasyon
değildir.
• Yapılanma geçicidir, proje bazındadır. Projenin
amacına ulaşması ile sanal organizasyon sona
erer.
• Tek bir lider yoktur. Lider, projeden projeye veya
amaca göre değişir.
• Bölünüp eklenme kişiye kadar inebilir.

Stratejik Ortaklıkların Kuruluş Nedenleri nelerdir?

• Örgütsel Nedenler
• Ekonomik Nedenler
• Stratejik Nedenler
• Politik Nedenler

‘Maliyet azaltma/paylaştırma, kaynak havuzu
oluşturma, risk azaltma, performans geliştirme, pazar
arayışı, ölçek ekonomisi elde etme’ stratejik ortaklıkların
kuruluş nedenlerinden hangisini ifade etmektedir?

Ekonomik Nedenler

‘Potansiyel rakipler ile işbirliği yaparak rekabeti
önleme, ortam belirsizliğini azaltma, çevresel
değişikliklere uyum sağlama, gelecekte iş fırsatları elde
etme, yeni ürün ve teknolojiler geliştirme’ stratejik
ortaklıkların kuruluş nedenlerinden hangisini ifade
etmektedir?

Stratejik Nedenler

‘Yasal engelleri aşma, etki ve konum geliştirme’
stratejik ortaklıkların kuruluş nedenlerinden hangisini
ifade etmektedir?

Politik Nedenler

‘Yeniden yapılanma, kollektif bilgi, beceri ve
yetenekler edinme, üretken kapasite artırımı, dağıtım
araçları elde etme, tedarik zincirlerini yenileme ve
genişletme, meşrulaşma, mal ve hizmet piyasalarındaki
eksiklerini tamamlama’ stratejik ortaklıkların kuruluş
nedenlerinden hangisini ifade etmektedir?

Örgütsel Nedenler

Stratejik Ortaklık türlerini sıralayınız.

• Lisans Anlaşmaları (Lisanslama)
• Satış Yetkisi Verme veya Acentelik
• Dış Kaynaklardan Yararlanma
• Üretim İmtiyaz Hakkı
• Endüstriyel Konsorsiyum
• Ortak Girişim
• Satın Alma
• Birleşme

‘Özellikle dış pazarlara kolay girmenin bir yolu olarak
kullanılan, patent hakkı sebebiyle korunan belirli bir
ürünün geliştirilmesi/pazarlanmasına izin veren bir
işbirliği’ stratejik ortaklık türlerinden hangisini ifade
etmektedir?

Lisans Anlaşmaları (Lisanslama)

‘Ana işletme ile bölgesel işletmenin belirli bir
süreliğine anlaşmaları ve bu anlaşma kapsamı0nda
bölgesel işletmenin, ana işletmenin ürünlerini kendi
bölgesi içinde dağıtması ve satması’ stratejik ortaklık
türlerinden hangisini ifade etmektedir?

Satış Yetkisi Verme veya Acentelik

‘Bir mal veya hizmetin üretiminin çeşitli aşamalarında
bazı işletmelerin birbirlerini tamamlayıcı nitelikte işbirliği
yapmaları’ stratejik ortaklık türlerinden hangisini ifade
etmektedir?

Dış Kaynaklardan Yararlanma

‘Bir imtiyaz, özel satış hakkı tekel durumundaki bir
üreticinin, bir diğer üretici ya da girişimciye
mallarını/hizmetlerini bir il, bölge ya da ülkeyi
kapsayacak şekilde belirli bir süre için sunma-üretme
hakkını devretmesi’ stratejik ortaklık türlerinden hangisini
ifade etmektedir?

Üretim İmtiyaz Hakkı

‘Üye işletmelerin büyük çaplı araştırma çabaları için
finansal kaynaklarını ve teknik uzmanlıklarını
birleştirmeleri’ stratejik ortaklık türlerinden hangisini
ifade etmektedir?

Endüstriyel Konsorsiyum

‘İki ya da daha fazla işletmenin kendi öz yetenekleri
doğrultusunda faaliyetlerini birleştirmek yoluyla kendileri
dışında ayrı bir kimliği olan ayrı bir işletme kurmaları’
stratejik ortaklık türlerinden hangisini ifade etmektedir?

Ortak Girişim

Stratejik ortaklıkların yararları nelerdir?

• Ekonomiklik Ölçeği; sermaye yatırımı, Ar-Ge
harcamaları ve pazarlama masrafları gibi
alanlarda maliyet avantajı sağlarken satışların
yükselmesiyle kazanç sağlar.
• Teknoloji Geliştirme; uzmanlık gerektiren
alanlarda teknoloji alışverişi sağlanır.
• Riski Azaltma; bazı ortak masraflar ve sahip
olunan kaynaklar paylaşıldığı için risk azaltılmış
olur.
• Rekabeti Şekillendirme; anlaşma yoluyla rekabet
azaltılır, işbirliği yoluyla yeni bir pazara kolay
girerek rekabet şekillendirilir.
• Yeni Pazar Fırsatları; global pazar ve dağıtım
kanallarına girmeyi sağlar.
• Yeni Korumacılık; ülkelerin ticari kısıtlarını
aşmaya yardım eder.

Stratejik ortaklıkların sakıncaları nelerdir?

• Yararlarda Dengesizlik; elde edilen yararlar ve
riskler ortaklar arasında dengesiz dağıtılırsa,
çatışmalar ve motivasyon düşüklüğüne neden
olur.
• Yükümlülüklerde Dengesizlik; ortak işletmelerin
yükümlülüklerinde ve girdilerinde eşitsizlik
olabilir.
• Sözleşme Yapma Zorluğu; uzun görüşmeler
sonucunda ortak bir sözleşme yapamama riski
söz konusu olabilir.
• Ortaklar Arasında Çatışma; bazı önemli
kararlarda ortaklar arasında anlaşmazlıklar ortaya
çıkabilir.
• İletişim Problemleri; kültür ve dil engelleri
nedeniyle yanlış anlaşılmalar söz konusu olabilir.
• Misillemeler ve Hükümet Tepkisi; sanayideki
rekabet ve hükümetten gelebilecek olumsuz
tepkiler söz konusu olabilir.

Sanal Gerçeklik kavramı neyi ifade etmektedir?

Sanal gerçeklik kavramı, sanal organizasyonun,
dışarıdan bakanlar için gerçek (geleneksel) bir işletme
görünümünde olduğunu fakat gerçekte böyle bir
işletmenin var olmadığını, sanal organizasyonun sadece
bağımsız şebeke ortaklarının bir kümesinden oluştuğunu
ortaya koymaktadır.

Şebeke Organizasyonlarını tanımlayınız?

Şebeke organizasyon yapıları, her biri belirli bir
faaliyet alanında uzmanlaşmış işletmelerin, tanımlanmış
rol ve sorumluluklar ile bir araya gelmesi ve bir örgütler
ağının oluşturulmasını ifade eden yapılardır. Şebeke
organizasyonları şöyle tanımlanabilir: Bir mal veya hizmet
üretmek için iki ya da daha fazla işletmenin aralarında
işbölümüne giderek uzun süreli işbirliğine
yönelmelerinden oluşan organizasyon yapısıdır.

‘Amaca en az harcama ve girdiyle ulaşmak’ şebeke
organizasyonlarının hangi güçlü yönünü ifade eder?

Verimlilik

‘Şebeke organizasyonları tüm dünya işletmeleriyle iş
ilişkileri kurabileceği için sadece ulusal pazarın
olanakları ile sınırlı kalmaması, tüm dünyanın
kaynaklarını, değerlendirebilme şansına sahip olması’
şebeke organizasyonlarının hangi güçlü yönünü ifade
eder?

Fırsatları Değerlendirme

‘Şebeke organizasyonlarında şebekeye dâhil olan
işletmelerin birbirinden uzakta ve bağımsız olması ve bu
işletmelerin aralarındaki ilişkilerde bir uyumsuzluk, bir
aksaklık veya bir ihmalin şebeke organizasyonlarının
etkinliğini yok edebilmesi’ şebeke organizasyonlarının
hangi zayıf yönünü ifade eder?

Etkin İletişim ve Koordinasyon Sağlama Zorluğu

‘Çalışanların davranışlarını ve çalışılan yerin genel
görüntüsünü şekillendiren, simgeler aracılığıyla
öğrenilebilen ve öğretilebilen, kuşaktan kuşağa aktarılan,
değişebilir nitelikteki değer, düşünce ve kurallar bütünü’
neyi ifade eder?

Örgüt Kültürü

Şebeke organizasyonunun güçlü olduğu yönlerden
Esneklik ve Uyum’u anlatınız?

Esneklik; işletmenin değişen durumlar karşısında
davranışlarını değiştirmekte gösterdiği yetenek olarak
ifade edilebilir. Küresel rekabet şartlarında iş
dünyasındaki ve tüketici beklentilerindeki hızlı değişime
ayak uydurabilmek için işletmeler esnek olmak
zorundadır. Uyum ise işletmenin varlığını sürdürebilmek
için gerekli değişimlerle kendini çevre koşullarına göre
ayarlaması anlamına gelmektedir. Şebeke organizasyonları
uyum yeteneği çok yüksek organizasyonlardır.

Şebeke organizasyonunun güçlü olduğu yönlerden
İleri Teknolojileri Kullanabilme ve Yenilik Yapabilme’yi
anlatınız?

Şebeke organizasyonları ileri teknolojilere sahip
işletmelerle iş ilişkisi kurarak onların sahip olduğu
imkânlardan yararlanma fırsatı vermektedir. Bu sayede
kısa sürede ürün geliştirebilme, yenilik yapabilme ve
rekabette üstünlük sağlama imkanı bulur.

Şebeke organizasyonunun zayıf yönlerinden olan
Güven Sağlama Zorluğu’nu anlatınız?

Şebeke organizasyonlarında şebekeye dahil olan
bütün işletmeler arasında yüksek düzeyde güven olmalıdır.
Şebeke organizasyonlarının başarısının temelinde, işbirliği
içerisinde olan bağımsız işletmelerin aracı organizatör
kuruluşa (broker’e) ve birbirlerine güven duymaları
yatmaktadır. Güven duygusu, tecrübe ile sağlanmaktadır.
Bu nedenle insanlar yeni işletmeleri denemekten,
bilinmeyenin riskinden kaçınma eğilimi içerisindedir.
Şebeke organizasyonlarında güveni sağlamak son derece
zor ve karmaşık bir iştir.

Sanal ne demektir?

Sözlük anlamıyla bakıldığında “sanal” kelimesi, gerçekte mevcut olmayıp insan zihninde tasarlanan demektir. Dolayısıyla gerçekte olmadığı hâlde var­mış gibi görülen, hissedilen anlamında kullanılabi­lir.

Sanal gerçeklik ne demektir?

“Sanal gerçeklik” kavramı, gerçekte mev­cut olmayan olay veya varlığın, sanki mevcutmuş gibi hissedilmesi, mevcutmuş gibi görülmesini ifa­de etmektedir.

Sanal organizasyonların ortaya çıkmasına neden olan etmenler nelerdir?

Günümüz işletmeleri için organize olma yolla­rından biri olan sanal organizasyonların ortaya çık­masında pek çok etmen söz konusudur. Bu etmen­lerin başında; bilişim teknolojilerindeki gelişmeler ile internetin iş dünyasında kullanılmaya başlan­ması, globalleşme nedeniyle rekabetin artık dün­ya ölçüsünde yaşanması, artan rekabet nedeniyle çabuk hareket etme zorunluluğu, değişen müşteri ihtiyaç ve davranışlarına cevap verebilmek için iş­letmelerin esnek, fonksiyonel, yüksek verimlilik ve düşük maliyetle çalışan bir yapıya dönüşmesi ge­rekliliği sayılabilir.

Sanal organizasyonların temel özellikleri nelerdir?

Sanal organizasyonların temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Sanal organizasyonun temelinde bilgi ve uzmanlık vardır. Aktiviteler temel yetenek etrafında toplanır.
• Değişik organizasyonlar, sahip oldukları bilgi ve uzmanlıkları ortak amaçları doğrul­tusunda kullanmak için iletişim teknolojisi­ni kullanarak birbirlerine bağlanmıştır.
• Sanal organizasyonlar, ortak yatırımlar (joint venture) gibi belirlenmiş bir zaman dilimi ya da sonsuza kadar oluşturulmuş değildir. Pazar fırsatları sanal organizasyona dâhil olan her katılımcı işletme için fayda sağlamaya devam ettiği sürece sanal orga­nizasyon devam eder. Aksi durumda sanal organizasyon yapısı dağılır.
• Sanal organizasyonlar uyum yeteneği yük­sek olan organizasyonlardır. Bu nedenle müşteri ihtiyaçlarına en kısa sürede cevap verecek şekilde çalışabilirler.
• Sanal organizasyonlarda hiyerarşik kademe­leri belirten unvanlar yerine işin niteliğini ifade eden unvanlar kullanılır. Önemli olan statü değil, uzmanlıktır.
• Sanal organizasyonlar, cevap yeteneği yük­sek organizasyonlardır. Diğer bir ifadeyle müşteri isteklerine cevap verme süresi kısa olan organizasyonlardır. Bunun en güzel ör­neği, esnek üretimdir.
• Sanal organizasyonlarda biçimsel olmayan iletişim çok yoğundur. Belirlenen resmî ku­ralların, prosedürlerin ve açık raporlama iliş­kilerinin olmaması biçimsel olmayan ilişkile­rin oluşumunu daha da hızlandırmaktadır.
• Sanal organizasyonlarda çalışan kişiler, yet­kinlikleriyle doğru orantılı olarak aynı anda birden çok proje ve/veya organizasyonda çalışabilirler.
• Sanal organizasyonda takım ruhu yerine bi­reye yönelme ön plana çıkmaktadır. Odak nokta, kimin neyi bildiğidir.

Sanal organizasyonların geleneksel organizasyon­lara göre güçlü yönleri nelerdir?

Sanal organizasyonları geleneksel organizasyon­lardan daha güçlü kılan başlıca yönleri; esneklik, uyum ve verimliliktir.

Sanal organizasyonların geleneksel organizasyon­lara göre zayıf yönleri nelerdir?

Sanal organizas­yonları geleneksel organizasyonlardan daha zayıf kılan yönlerin başlıcaları; iletişim, güven ve örgüt kültürü olarak sıralanabilir.

Şebeke organizasyonların ortaya çıkmasına neden olan etmenler nelerdir?

Uzun vadeli bir işbirliği sistemi olan şebeke or­ganizasyonlarının ortaya çıkmasında rol oynayan etmenler aslında işletmeler arası her türlü işbirliği için de geçerli olan etmenlerdir. Söz konusu et­menler arasında; artan rekabet, müşteri odaklılık, esneklik ve hız sağlamak sayılabilir.

Şebeke organizasyon nedir?

Şebeke organizasyon yapıları, her biri belirli bir faaliyet alanında uzmanlaşmış işletmelerin, tanım­lanmış rol ve sorumluluklar ile bir araya gelmesi ve bir örgütler ağının oluşturulmasını ifade eden ya­pılardır. Bir mal veya hizmet üretmek için iki ya da daha fazla işletmenin aralarında işbölümüne giderek uzun sü­reli işbirliğine yönelmelerinden oluşan organizas­yon yapısıdır.

Şebeke organizasyonların temel özellikleri nelerdir?

• Şebeke organizasyonlarının en önemli özelliği, aracı organizatöre (broker’e) ihtiyaç duyulmasıdır. Bu aracı organizatör (broker), iş yaptırılacak ba­ğımsız işletmeler hakkında bilgi toplar, bunları bil­gisayar ortamına aktarır ve işi bunlardan hangisine vermesi gerektiğine karar verir.
• Şebeke organizasyonlarının diğer önemli bir özelliği, daha önceki organizasyon yapılarının ana karakteri olan komuta ve kontrol bakış açısı yerine, hiyerarşik kademeleşmeden mümkün olduğu kadar uzak yatay ilişkiler içinde çalışan birimlerden oluşmasıdır.
• Şebeke organizasyonlarının bir diğer özelliği esnekliktir. Burada esneklikle kastedilen, hem işletme çıktılarının çeşitli durumlara göre değiştirilmesi hem de organizasyonel düzenlemenin gerektiğinde değiştirilebilmesidir.
• Karmaşık iletişim kanalları üzerine kurulmuş olması şebeke organizasyonlarının bir diğer özel­liğidir. Şebeke organizasyonlarında işin sahibi ko­numundaki aracı organizatör işletme (broker) ile diğer bağımsız işletmeler arasında yoğun dikey ile­tişim yaşanır.

Şebeke organizasyonlarının türleri nelerdir?

Uygulamada dâhili şebeke organizasyonu, den­geli şebeke organizasyonu ve dinamik şebeke orga­nizasyonu olmak üzere üç tür şebeke organizasyo­nu mevcuttur.

Dahili şebeke organizasyonlarının özellikleri nelerdir?

Dahili şebeke organizasyonunda, bir iş­letme bünyesindeki temel faaliyetler farklı işletmelerin konusu olmakta, ancak kaynak­ların tamamı yine aynı işletme bünyesinde kalmaktadır. İşletmenin üst yönetimi, sadece bu farklı işletmelerin fa­aliyetlerini koordine etme görevini yapmak­tadır. Dahili şebeke organizasyonunda faaliyetler, aynı çatı altında yer alan, çeşitli işletmeler­ce yerine getirilir. Böylece dışarıdan kaynak alım ihtiyacı azaltılır. Bu tür yapılarda, hi­yerarşi yoktur ve koordinasyon broker de­nilen aracı tarafından sağlanır.

Dengeli şebeke organizasyonlarının özellikleri nelerdir?

Dengeli şebeke organizasyonunda belir­li bir oranda dış kaynaklardan yararlanılır. Dengeli şebeke organizasyonlarının dahili şebeke organizasyonlarından farkı, belirli bir mal veya hizmeti üretmek için gerekli olan kaynakların birbirinden tamamen bağım­sız olan işletmelerin bünyesinde olmasıdır. Dengeli şebeke organi­zasyonlarında yer alan işletmeler, yönetim ve mülkiyet olarak birbirlerinden bağımsızdır. Ancak bu işletmeler belirli bir üretim için birbirleriyle alış veriş içerisindedir. Burada risk ve sahiplik, şebe­keyi oluşturan bağımsız işletmelere dağıtıl­mıştır. Bu ortamda koordinasyonu sağlayan lider konumunda bir işletme söz konusudur. Bu işletme taşeron işletmelerin ürettikleri kaynakları satın alır ve ana üretimde kullanır.

Stratejik ortaklıklar nasıl tanımlanmaktadır?

Bazı kaynaklarda stratejik ittifaklar, şirket koa­lisyonları ve işbirliği anlaşmaları gibi farklı kavram­larla da ifade edilen stratejik ortaklıklar, iki ya da daha fazla bağımsız işletmenin, belirli bir stratejik amacı gerçekleştirmek için bir araya gelmeleriyle oluşan anlaşmalar şeklinde tanımlamak mümkündür.

Stratejik ortaklıkların ortaya çıkmasına neden olan etmenler nelerdir?

İşletmeleri stratejik ortaklıklar kurmaya yönelten en önemli etmenlerden biri kuşkusuz dünyada yaşanan gelişmelerdir. Globalleşme eğiliminin artırdığı rekabet baskısı ve işletmelerin içinde faaliyette bulundukları çevrenin artan belirsizlik ve karmaşıklığı gibi gelişmeler, işletmelerin aralarında işbölümü yaparak bir dayanışma içine girmelerini gerektirmektedir. Çünkü böyle bir çevrede hiçbir işletme imalat, pazarlama ve satış, hizmet, alt yapı, bilgi sistemleri, insan kaynakları, araştırma ve geliştirme ve kaynak bulma ve lojistik gibi faaliyetlerin hepsinde birden kendi başına başarılı olamaz. Böylece bu faaliyetlerin birinde veya bazılarında uzman olan bir işletme, kendisinin uzman olmadığı bir diğer faaliyeti, o faaliyette uzman olan başka bir işletmeden transfer yoluyla alabilmek için anlaşmaya başlamıştır.

Stratejik ortaklıkların başlıca kuruluş nedenleri nelerdir?

• Örgütsel Nedenler: Yeniden yapılanma, kollektif bilgi, beceri ve yetenekler edinme, üretken kapasite artırımı, dağıtım araçları elde etme, tedarik zincirlerini yenileme ve genişletme, meşrulaşma, mal ve hizmet pi­yasalarındaki eksiklerini tamamlamadır.
• Ekonomik Nedenler: Maliyet azaltma/ paylaştırma, kaynak havuzu oluşturma, risk azaltma, performans geliştirme, pazar arayı­şı, ölçek ekonomisi elde etmedir.
• Stratejik Nedenler: Potansiyel rakipler ile işbirliği yaparak rekabeti önleme, ortam belirsizliğini azaltma, çevresel değişiklikle­re uyum sağlama, gelecekte iş fırsatları elde etme, yeni ürün ve teknolojiler geliştirmedir.
• Politik Nedenler: Yasal engelleri aşma, etki ve konum geliştirmedir.

Lisans anlaşmalarının özellikleri nelerdir?

Özellikle dış pazarlara kolay girmenin bir yolu olarak kullanılan lisans anlaşmaları, patent hakkı sebebiyle korunan belirli bir ürünün geliştirilmesi/ pazarlanmasına izin veren bir işbirliğidir. Biri lisans veren diğeri lisans alan olmak üzere iki işletme söz konusudur. Lisans alan işletme, anlaşmada yer alan süre ve ücret karşılığında lisans veren işletmenin bir hakkını (teknoloji, yöntem, tasarım, marka vb.) kullanır.

Satış yetkisi verme veya acenteliğin özellikleri nelerdir?

En çok kullanılan bir işbirliği türü olan satış yet­kisi verme veya acentelikte, ana işletme ile bölgesel işletme belirli bir süreliğine anlaşmaktadırlar. Bu an­laşma kapsamında bölgesel işletme, ana işletmenin ürünlerini kendi bölgesi içinde dağıtır ve satar.

Dış kaynaklardan yararlanma (Outsourcing) türleri nelerdir?

Bir mal veya hizmetin üretiminin çeşitli aşamala­rında bazı işletmelerin birbirlerini tamamlayıcı nitelik­te işbirliği yaptıkları görülmektedir. Bu işbirlikleri de­ğişik şekillerde ortaya çıkabilir:  

• Tedarikçileri veya bayileri ortak etme: Bir iş­letme kendine girdi sağlayan tedarikçilerini veya bayilerini kâra ortak edebilir.
• Taşeronlaştırma: İşletme ana faaliyet konusu dışındaki fonksiyonlarını başka işletmelere (taşeronlara) devredebilir. Böyle bir anlaş­ma ile taşeron işletme, ana işletme adına söz konusu fonksiyonları üstlenir. Böylece ana işletme küçülerek daha etkili bir yönetime kavuşurken ana faaliyet konusu devrettiği fonksiyon olan taşeronun maliyet avanta­jını kullanır.
• Fason imalat; Ülkemizde tekstil işletmelerinin sık kullandığı bir yöntem olan fason imalat, bir çeşit taşeronlaştırma yöntemidir. Ancak taşeronlaştırma küçülme stratejisinin bir so­nucuyken fason imalat kuruluş safhasından itibaren planlanan bir örgütlenme türüdür.

Üretim imtiyaz hakkı (Franchising) nedir?

En gelişmiş stratejik ortaklık türlerinden biri olan franchising, lisans anlaşmasının özel bir şekli­dir. Bu yöntemle bir imtiyaz, özel satış hakkı tekel durumundaki bir üreticinin, bir diğer üretici ya da girişimciye mallarını/hizmetlerini bir il, bölge ya da ülkeyi kapsayacak şekilde belirli bir süre için sunma-üretme hakkını devretmesidir.

Endüstriyel konsorsiyum nedir?

Üye işletmelerin büyük çaplı araştırma çabaları için finansal kaynaklarını ve teknik uzmanlıklarını birleştirmeleridir.  

Ortak girişim (Joint venture) nedir?

En çok görülen stratejik birlik türlerinden biri olan ortak girişim, iki ya da daha fazla işletmenin kendi öz yetenekleri doğrultusunda faaliyetleri­ni birleştirmek yoluyla kendileri dışında ayrı bir kimliği olan ayrı bir işletme kurmalarıdır.

Satın alma nedir?

Bir işletmenin başka bir işletmenin tamamını ya da bir kısmını satın alması şeklinde ortaya çıkan bir stratejik birlik türüdür.

Birleşme (Merger) nedir?

İki ya da daha fazla işletmenin tüm kaynaklarını biraraya getirerek birleşmeleri ve ortaya yeni bir işletme olarak çıkmalarını ifade eden bir stratejik birlik türüdür.

Şebeke organizasyonlar ve sanal organizasyonlar arasındaki farklılıklar nelerdir?

Şebeke organizasyonlarının zayıf yönleri nelerdir?

Etkin İletişim ve Koordinasyon Sağlama Zorluğu; Şebeke organizasyonla­rını kurmak da şebekeye dâhil olan organi­zasyonlar arasında koordinasyonu sağlamak ve sürdürmek de zor ve risklidir.

Güven Sağlama Zorluğu; Şebeke organizasyonlarının başarısının temelinde, işbirliği içerisinde olan bağımsız işletmelerin aracı organizatör kuruluşa (broker’e) ve birbirlerine güven duymaları yatmaktadır. Şe­beke organizasyonlarında güveni sağlamak son derece zor ve karmaşık bir iştir.

Yenilikçilik ve Teknoloji Liderliği­ni Kaybetme Riski; sürekli aynı şebeke organizasyonu içinde faaliyette bulunan ve bu şebekenin ihtiyaçları doğrultusunda üretim yapan işletmeler hantallaşabilir. Bu da şebeke organizasyonlarından beklenen yenilikçiliği ve teknoloji liderliğini kaybetmelerine neden olabilir.

Güçlü Bir Örgüt Kültürü Oluşturma Zorluğu; Şebeke organizas­yonlarında çalışanlar farklı kültürlerden geldik­leri için güçlü bir örgüt kültürü oluşturabilmek geleneksel organizasyonlara göre daha zordur.

Hız ve Maliyetlere Olumsuz Etki Edebile­cek Durumlarla Karşılaşabilme; farklı ülke­lerden üyesi olan şebeke organizasyonlarında, devletler arası sorunlar ve sınırlamalar vergiler­de, ithalat, ihracat ve seyahatlerde sorunlar ya­şanmasına neden olabilir. Bu tür durumların ortaya çıkması, yapılması gereken işleri yavaş­latabilir ve faaliyetlerin maliyetini yükseltebilir.

Şebeke organizasyonlarının geleneksel organizasyon­lara göre güçlü yönleri nelerdir?

• Esneklik ve Uyum; şebeke organizasyon­ları iş dünyasındaki değişim ve gelişmelere ve küreselleşme eğilimlerine en iyi cevap veren uyumlu ve esnek bir organizasyon biçimidir.
• Verimlilik; şebeke or­ganizasyonları, teknolojinin tüm olanakları­nı kullanarak mevcut potansiyellerini ortaya çıkarmak suretiyle verimliliklerini artırabilir.
• Düşük Maliyet, Yüksek Kalite; şebeke organizasyonlarında maliyetler açısından en düşük, kalite açısından hem en yüksek hem de müşteri beklentilerine en uygun al­ternatifleri seçebilmek mümkündür. Bu da şebeke organizasyonlarını geleneksel orga­nizasyonlara göre oldukça güçlü kılar.
• Müşteri Tatmini; şebeke organizasyonları ge­leneksel organizasyonlara göre müşterilerinin beklentilerini ve müşterileri ile ilgili her türlü bilgiyi çok iyi izleyebilme ve güncelleyebilme şansına sahip oldukları için, müşterilerini tat­min etmekte çok daha etkindir.
• İleri Teknolojileri Kullanabilme ve Yenilik Yapabilme; şebeke organizasyonları ileri tek­nolojilere sahip işletmelerle iş ilişkisi kurarak onların sahip olduğu imkânlardan yararlan­ma fırsatı vermektedir. Bu sayede kısa sürede ürün geliştirebilme, yenilik yapabilme ve re­kabette üstünlük sağlama imkanı bulur.
• Fırsatları Değerlendirme; şebeke organi­zasyonları tüm dünya işletmeleriyle iş iliş­kileri kurabileceği için sadece ulusal pazarın olanakları ile sınırlı kalmaz, tüm dünyanın kaynaklarını, fırsat ve olanaklarını değer­lendirebilme şansına sahiptir.