Dönemsonu İşlemleri Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

İşletmeler muhasebe dönemine genellikle hangi stoklar ile başlar? 

İşletmeler genellikle muhasebe dönemine dönem başı stokları ile başlar ve sonra dönem boyunca yeni stok satın alarak veya üreterek faaliyetlerini sürdürür.

En yaygın olarak kullanılan maliyet akış varsayımlarını sıralayınız. 

1. Gerçek Parti Maliyeti Yöntemi
2. İlk Giren İlk Çıkar Maliyeti Varsayımı (İGİÇ)
3. Son Giren İlk Çıkar Maliyeti Varsayımı (SGİÇ)
4. Ortalama Maliyet Varsayımı.

Stok maliyet akışı varsayımlarının ortaya çıkma nedenlerini anlatınız. 

Bu nedenlerden ilki, işletmenin her dönemsonunda stokları söz konusudur. Eğer işletmenin dönemsonu stokları yoksa, bu durumda satışa hazır malların maliyetinin tamamı satılan malların maliyetine devredilecektir. Bu durumda ise, bir maliyet akış varsayımını kullanılmasını gerektirmeyecektir. Ancak günümüzdeki işletmeler göz önünde buldurulduğunda sıfır stokla çalışan işletme yok denecek kadar azdır. Bu nedenle maliyet akışı varsayımlarını kullanmak bir zorunluluk haline gelmektedir. Maliyet akışı varsayımlarının kullanılmasının ikinci nedeni ise, dönem boyunca satın alınan malın maliyeti sürekli değişmektedir. İşletmeler, bir mali dönem boyunca genellikle birçok farklı fiyattan mal satın alırlar. Bir işletme, mallarını maliyet bedelleri üzerinden stokluyorsa, farklı zamanlarda ve farklı fiyatlardan birçok kez mal satın alıyorsa, bu durumda bir işletme sattığı mallarda hangi maliyet değerini kullanmalıdır? sorusuna “Hangi mal satılıyorsa onun maliyeti kullanmalı” şeklinde cevap verilebilir. Ancak bu her zaman mümkün olmamaktadır.

Stok yardımcı defterlerine ne ad verilir? 

Stok yardımcı defterleri stok kartları olarak adlandırılmaktadır

Stok kartları hangi amaçlarla kullanılmaktadır? 

Stok kartları, işletmenin farklı birimlerinde farklı amaçlar için kullanılmaktadır. Depoya hammaddenin ve yardımcı malzemenin fiziki girişini veya çıkışını takip etmek için, üretim sürecindeki yarı mamul stoklarının hem fiziki hem de maliyet akışını takip etmek için, üretilen mamullerin depodan çıkışını hem fiziki hem de maliyet bakımından takip edilmesi için kullanılabilmektedir. Ayrıca ticaret işletmelerinin stok takibinde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Perakende veya toptan ticari mal satışı yapan işletmeler için stok kartları hayati önem taşımaktadır. Binlerce çeşit malın hem fiziki hem de maliyet açısından takibi stok kartları üzerinde kolaylıkla gerçekleştirilmektedir.

İşletmeler için satılabilir stoklar nelerdir? 

İşletmenin bir dönem boyunca satın aldığı ticari mallar ile dönem başı stoklarının toplamı işletmenin ilgili dönemde satılabilir stoklarını gösterir.

Devamlı envanter sistemini anlatınız. 

İşletmelerin muhasebe dönemi içinde gerçekleştirdikleri tüm stok hareketlerine ilişkin işlemlerinin gerçekleştikleri anda satış maliyetlerinin tespit edilebildiği ve depoda mevcut stokun takip edilebildiği stok kayıt sistemi devamlı envanter sistemi’dir. Bu sistemi uygulayan işletmeler genelde hızlı tüketici mallarını satan işletmeler tarafından kullanılmaktadır.

Devamlı envanter sistemini uygulayarak muhasebe kayıtlarını yapan işletmeler, kayıtları için gerekli stok maliyetlerini hangi maliyet varsayımına göre hesaplarlar? 

Devamlı envanter sistemini uygulayarak muhasebe kayıtlarını yapan işletmeler, kayıtları için gerekli stok maliyetlerini; gerçek maliyet, ilk giren ilk çıkar, son giren ilk çıkar veya ortalama maliyet varsayımlarından birisini tercih ederek tespit edebilir.

Gerçek parti maliyet varsayımını anlatınız. 

Bu varsayım, işletmelerin sattıkları malların ve dönem sonunda ellerinde bulunan ticari mal stoku maliyetinin, söz konusu varlıkların satın alındıkları değer üzerinden belirlenmesini esas alan bir yöntemdir. Genellikle stok devir hızı düşük, sayıca az ve parasal değeri yüksek özellikli malların ticaretini yapan işletmeler tarafından tercih edilmektedir.

İlk giren ilk çıkar maliyet varsayımını anlatınız. 

Bu varsayım, işletmenin ilk satın aldığı stok kalemini ilk önce satacağı ve dönemsonunda stokta kalan kalemlerin ise en son satın aldığı stoklardan oluşacağı varsayımına dayanmaktadır. Ancak unutulmaması gereken nokta, bu varsayımın yalnızca satılan malların ve dönemsonu ticari mal stokunun maliyetinin hesaplanabilmesi için kabul edildiği ve malların fiziki hareketi ile ilgisi olmadığıdır. 

Son giren ilk çıkar maliyet varsayımını anlatınız. 

SGİÇ maliyet akış varsayımı, işletmenin satılan malın maliyeti içinde yapılan en son maliyetleri içerir ve dönemsonunda depoda kalan stoklar dönem başı stoklarını veya ilk satın alanın maliyetleri kapsamaktadır. SGİÇ varsayımı ile en son depoya cari fiyatlarla giren stokun ilk önce depodan çıkarılması nedeniyle, bu varsayım brüt kârı en iyi ölçen varsayım olarak kabul edilir. 

Ortalama maliyet varsayımını anlatınız. 

Varsayım, işletmenin satılan stoklarının maliyetinin hesaplanmasında farklı fiyatlardan satın aldığı mallar arasında bir seçim yapmaktansa, bunları miktar ve tutar bakımından birim ortalama maliyet yaratmayı hedefler. Bu amaçla satış yaptığı tarih itibariyle deposunda bulunan satışa hazır malların maliyetini, satışa hazır malların miktarına bölerek birim ortalama maliyet hesaplanmış olmaktadır ve bu birim ortalama maliyet satış miktarı ile çarpılması sonucunda satılan ticari malın maliyetine ulaşılmaktadır. Varsayım hesaplanması kolay olması, kullanıcılar tarafından anlaşılır olması ve fiyatlar arasında bir uzlaşı sağlaması gibi nedenlerden dolayı, stok değerleme yöntemleri arasında en yaygın olarak kullanılan varsayımdır.

İşletme devamlı envanter uyguluyorsa hangi ortalama maliyet varsayımı kullanılır ? 

İşletme devamlı envanter uyguluyorsa “Hareketli Ortalama Maliyet” varsayımı kullanaılır. 

Aralıklı envanter sistemini anlatınız. 

İşletmelerin muhasebe dönemi içinde gerçekleştirdikleri tüm stok hareketlerine ilişkin işlemlerinin gerçekleştikleri anda satış maliyetlerinin tespit edilemediği ve depoda mevcut stoku miktar veya maliyetini tam olarak takip edilemediği stok kayıt sistemi aralıklı envanter sistemi olarak ifade edilmektedir. Bu sistemi uygulayan işletmelerin genelde mal çeşidinin çok, fakat küçük hacimli ve nispeten ucuz fiyatlı birimlerden oluşmaktadır. 

Envanteri kolaylaştırmak için kullanılan yöntemler nelerdir? 

• Perakende yöntemi 
• Standart maliyet yöntemi 

Perakende yöntemini anlatınız. 

Perakende yöntemi, stokların maliyeti, stokların satış değerinden uygun bir brüt kâr marjının düşülmesi suretiyle bulunmaktadır. Kullanılacak yüzde oranının belirlenmesinde, gerçek satış fiyatının altında fiyatlandırılan stoklar dikkate alınmaktadır. Çoğunlukla, her perakende satış bölümü için ortalama bir yüzde kullanılmaktadır. Bu varsayım tahmini sonuçlar içermesi nedeniyle fiziki envanterin şart olduğu yıllık finansal raporlar için kullanılmamalıdır. 

Stokların değerlemesini Vergi Usul Kanunu’na göre anlatınız. 

VUK, işletmelerin doğrudan satmak amacıyla satın aldıkları stoklarını ve bilânço gününde stok olarak bulunan varlıklarını maliyet değeriyle değerlenmesi gerektiğini belirtmektedir. Kanun maliyet değerini; fatura bedeli, taşıma ve hamaliye giderleri, gümrük vergileri, sigorta giderleri ve KDV dışındaki satın alımları ile ilgili diğer vergilerinin toplamı olarak tanımlamaktadır. Ayrıca maliyet değerine, sadece mal alımı için sağlanmış ve kullanılmış kredilerin faiz ve komisyonları da dahil edilebilmektedir.

Net gerçekleşebilir değer nedir?  

Net gerçekleşebilir değer; işin normal akışı içinde, tahmini satış fiyatından, tahmini tamamlanma maliyeti ve satışı gerçekleştirmek için gerekli tahmini satış giderleri toplamının, düşürülmesiyle elde edilen tutarı ifade eder.

Tamamlama maliyeti nedir? 

Tamamlama maliyeti, stokların satılabilir hale getirilmesi için katlanılan
maliyetlerdir.

Yenileme maliyeti nedir? 

Bilânçonun düzenlendiği tarihte sahip olunan varlığın, aynı yaştaki, aynı verimdeki benzer varlıkların veya benzer üretim ve hizmet sunabilen ya da benzer kâr edebilme yeteneğine sahip olan varlıkların edinilmesi için
katlanılacak maliyetlere eşit bir değerdir.