İşletmelerde Sosyal Sorumluluk Ve Etik Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sosyal sorumlulukların aleyhindeki görüşleri değerlendiriniz?

Genel olarak klasik anlayış olarak bilinen sosyal sorumluluk anlayışının hâkim olduğu anlaşılmaktadır. Bu görüşler, işletmelerin sorumluluklarını önemli ölçüde ekonomik, kısmen de yasal çerçeve ile sınırlandırmaktadır. Bu görüşler savunulurken de işletmelerin ekonomik amaçlı organizasyonlar olduğu, bu asli sorumluluklar yerine getirilmediğinde topluma ilave maliyetler yükleneceği ve sosyal sorunların sorumluluğunun toplum tarafından üstlenilmesinin gerekliliği ön plana çıkarılmaktadır.

İşletmelerin sosyal sorumluluk aleyhindeki görüşler nelerdir?

• Kârın maksimizasyonu asıldır, • Sosyal sorumluluk işletme için maliyet etkenidir, • Sosyal sorumluluk faaliyetlerinin bedelini toplum ödemelidir, • İşletmeler sosyal yeteneklere sahip değildir, • İşletmenin esas amacını aksatır, • Sosyal sorunlardan işletmeler sorumlu değildir.

İşletmelerin yasal sorumluluklarını açıklayabilir misiniz?

Çalışma düzeni, çevreye yönelik etkiler, müşterilerin hakları, iş hukuku ve rekabet düzenlemeleri gibi yasal düzenlemeler yasal sorumluluklar olarak işletmeleri bağlar. Rekabet edebilmek, daha fazla kazanmak, bazı girişimcilik hırsları ve benzeri sebeplerle işletme sahip ve/veya yöneticileri yasal sorumluluklarından kaçınma, görmezden gelme ya da yaptırımlarına katlanma pahasına yasal düzenlemeleri yok sayma yoluna gidebilir. Bu noktada tüm işletme ve yöneticilerinin benzer davranış ve yaklaşım sergilemesi beklenemeyeceği için, yasal düzenlemelerle yasal sorumlulukların çerçevesi netleştirilmek durumundadır.

İşletmelerin sorumlulukları öncelik sırasına göre nasıl sıralanmaktadır?

1. Ekonomik sorumluluk 2. Yasal sorumluluk 3. Ahlaki sorumluluk 4. Gönüllü sorumluluk

Weihrich ve Koontz’un sosyal sorumluluk lehindeki görüşleri nelerdir?

İşsizlerin ortaya çıkaracağı karmaşaya meydan vermeden işsizlere yardım etmenin daha kolay olabileceğini vurgulayan, sosyal sorunları ortaya çıktıktan sonra tedavi etmektense önceden önlemenin daha iyi olacağı ile çöplerdeki parçalar tekrar dikkate alınarak (örneğin, boş şişelerin yeniden değerlendirilmesi) tekrar kârlı bir şekilde kullanılabilir anlayışını ifade eden sorunlar kâra dönüştürülebilir anlayışları da işletmelerin sosyal sorumluluklarının lehindeki görüşlere ilave edilmektedir.

Görev sorumluluğunun diğer sorumluluklarla ilişkisi nedir?

Görev sorumluluğu bireysel sorumlulukları ortadan kaldırmaz, hatta görev icabı sorumlulukları üstlenilen diğer bireysel sorumlulukları da kapsar. Bir güvenlik görevlisi, görevi icabı suçun önlenmesine çalışırken, bir yandan suçlunun bulunması, yakalanması, etkisiz hale getirilmesi sorumluluklarını karşılamaya çalışırken, diğer yandan birlikte çalıştığı insanların güvenlik sorumluluklarını, diğer yandan suçlu ya da suçluların yaşam sorumluluklarını gözetmekle yükümlüdür. Yani, bireysel ve görev sorumlulukları da sosyal sorumluluklarla iç içedir.

Yönetişim kavramının işletmelerin sorumluluklarının gelişimindeki ilişkisi nedir?

Çok sayıda farklı çıkar ve/veya amacı olan bu gruplara yönelik olarak işletme sorumluluklarının bütün halinde anlaşılabilmesi bakımından işletmelerin sorumluluklarının paydaşlara yönelik olarak sınıflandırılması bu bakımından anlamlıdır. Özellikle sermaye piyasalarının gelişmesi ve küçük ortakların paylarının korunmasına yönelik olarak ortaya konan yönetişim (governance) kavramı da, işletmelerin paydaşlarına ve özelde de pay sahiplerine yönelik sorumluluklarının gelişmesinde önemli bir açılım sağlamıştır.

Yetki sahibi olma kavramını açıklayınız.

Bireyin herhangi bir konuda ehil olması yanında, kendisine bulunduğu topluluk ya da kurum içindeki rolü, statüsü ve konumu gereği verilmiş yazılı olan ya da olmayan bir güç olarak tanımlanabilir. Sorumluluk açısından yetki sahibi olmak demek, mutlaka yazılı yetkiye sahip olmak anlamına gelmez, söz konusu durumla ilgili ehliyetli olmak, yani yetenekli olmak yeterlidir.

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili Adam Smith’in yaklaşımı nedir?

Adam Smith, işletmenin öncelikli hedefinin kâr elde etmek olduğunu, kâr olmadığı takdirde girişimcinin istihdam oluşturma ve sermayesini riske etmekten kaçınacağını ifade etmektedir.

Vicdan kavramını açıklayınız.

Vicdan, insanın kendi davranışları veya başkalarının davranışları hakkında “doğru” veya “yanlış” şeklinde yargılar yapmasına yarar. Vicdan, kişiyi hem ahlaki davranışta tutarsızlıklardan kurtarır hem de dışarıdan bir kontrol olmadan da ahlaklı davranmasını sağlar.

İşletmelerin sorumluluklarının genel sınıflandırılması nasıldır?

• İşletme içine ve dışına yönelik sorumluluklar, • Birincil ve ikincil sorumluluklar, • Paydaşlara (çıkar gruplarına) yönelik sorumluluklar, • Ekonomik, yasal, ahlaki ve gönüllü sorumluluklar.

Bir örgüt ya da işletmenin sosyal sorumlulukları nelerdir?

• İşletmenin kendini toplum için yükümlü hissetmesi, • Toplum üzerindeki olumlu etkileri maksimum, olumsuz etkileri ise minimum yapmak, • İnsan kaynağına ve çevreye yatırım yapmak, • Paydaşlara (çalışanlar, tedarikçiler, müşteriler, genel kamu, hissedarlar, rakipler ve fakirler) ve sosyal refahın artmasına yönelik çalışmalar.

İşletmelerin ahlaki sorumlulukları nelerdir?

• Ahlaki değerlere uyum, • Sosyal ve kültürel normlara özen.

İşletmelerin gönüllü sorumlulukları nelerdir?

• Toplumsal sorunların çözümüne gönüllü katılım, • Hayat standartları ve yaşam kalitesinin yükseltilmesine katkı.

İşletmelerin sosyal sorumluluk yaklaşımları nelerdir?

• Klasik yaklaşım (Friedman yaklaşımı) • Modern yaklaşım (İş döngüsü yaklaşımı)

Karakter ne demektir?

Karakter, insanın benliğinde yerleşmiş bir durum olup, fiillerin düşünmeksizin kolaylıkla ve kişinin farklı zihinsel durumlarda da olsa gerçekleştirilmesi şeklinde tanımlanabilir.

İşletmelerin sosyal sorumluluk lehindeki görüşler nelerdir?

• Kamu beklentilerinin değişmesi, • Daha iyi bir işletme çevresi, • Kamu imajı, • Devlet düzenlemelerinden kaçınma, • Sosyo-kültürel normlar, • Sorumluluğun yetki ile dengelenmesi, • İşletmenin kaynaklara sahip olması.

Yönetsel sorumluluğu bir örnekle açıklayınız.

Yönetsel sorumluluğu, sularda yol alan bir gemi örneği ile açıklamak mümkündür. Gemi yönetici ya da yöneticilerinin sorumluluğu, geminin kazasız bir şekilde, istenen sürede, istenen yere ulaştırılmasıdır. Gemi kaptanının bu sorumluluğunu yerine getirebilmesi için, gemi çalışanlarının faaliyetleri ve bu faaliyetlerin sonuçlarını da denetlemesi anlamında değerlendirilebilinir.

İşletmelerin sosyal sorumlulukla ilgili modern yaklaşımını açıklayınız.

Modern yaklaşanlar işletmelere, örgütsel amaçların çok ötesinde daha fazla birtakım toplumsal amaçlar da yüklemeye çalışırlar. Bu görüş sahiplerine göre örneğin, işletme zehirli atıklarını boşalttığı gölü temizlemeli veya eğitimsiz işgörenlerinin iş uzmanlığını artırmalı ya da onların ekonomik durumlarını iyileştirmelidir. Son zamanlarda büyük bir yoğunluk kazanan çevre kirliliği, enerji ve hammadde yetersizliği, işletmelerin tekelleşmesi ve bazı politik rahatsızlıklar, bu yaklaşımın büyük bir destek görmesine yol açmıştır.

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili Friedman’ın yaklaşımı nedir?

Friedman, 1970 yılında yazmış olduğu “İşletmelerin Sosyal Sorumluluğu Kârını Artırmaktır” adlı makalesinde, işletmelerin sorumluluklarından değil insanların sorumluluklarından bahsedilebileceği üzerinde durmuş ve işletme yöneticilerinin asıl sorumluluklarının işletmeye sermaye koymuş olan ortaklara karşı işletme kârının artırılmasından ibaret olduğunu iddia etmiştir. Bir başka ifadeyle, Friedman’a göre işletmenin hedefi kârın ya da pazar değerinin maksimizasyonudur. İşletme yöneticisinin sosyal sorumluluğu da çalışanların değil pay sahiplerinin çıkarlarına göre hareket etmekle sınırlıdır.

İşletmelerin sorumluluklarını paydaş ya da çıkar grubu olarak sınıflandırılması nasıldır?

İşletmelerin paydaş ya da çıkar grubu olarak sorumlulukları; müşteriler, pay sahipleri, çalışanlar, toplum, tedarikçiler, aracı kurumlar, medya, sivil toplum örgütleri, yerel yönetimler ve kamu kurum ve kuruluşlarına yönelik sorumluluklardır.

Toffler’a göre İnsanın niçin sorumsuz davrandığıyla alakalı nedenler nelerdir?

• Karakter, • Bilgiye dayalı nedenler, • Beklentiye dayalı nedenler ve • Yargılamaya dayalı nedenler.

İşletmelerin ekonomik sorumluluğunun diğer sorumluluklarla ilişkisi nedir?

İşletmenin ekonomik faaliyetleri varlığını sürdürmesi oldukça geniş sorumluluklarını yerine getirmesi bakımından işletme açısından birincil önemdedir. Ama bu önemli sorumlulukları bir işletmeyi toplumsal, kültürel, sosyal ve ahlaki sorumluluklarından alıkoymamalıdır. İşletmenin hayatiyetini devam ettirebilmesi yeterli düzeyde kâr elde edebilmesi ile mümkün olup, işletme yönetimleri bu amaç ile sosyal sorumlulukları dengelemek gibi önemli ve güç bir görevle karşı karşıya bulunmaktadır. Tüm karmaşıklığına rağmen bireysel ve sosyal sorumluluklarımız konuya ilişkin düşünme ve geleceğe hazırlıklı olmamızı da zorunlu kılmaktadır.

Yöneticinin sorumluluk alanları nelerdir?

• Özel yaşam • Ekonomik ilişkiler • Liderlik bilinci • Toplu üyesi olarak sosyallik

İşletmelerde birincil ve ikincil sorumluluklar nelerdir?

Mal ya da hizmet üretimi, bunların üretiminde ekonomiklik, çalışanların haklarının gözetilmesi, müşterilerin ihtiyaç ve isteklerine uygunluk birincil sorumluluklar iken, bu sorumluluklar yerine getirilirken ahlaki ve sosyal sorumlulukların gözetilmesi, tüm süreçlerde dürüstlük ve sözleşmelere uygun davranılması, iş dünyasında iş ahlakı değerlerinin yerleştirilmesine katkı sağlanması ve devlete vergi ödenmesi konusunda kayıt sorumluluğu gibi sorumluluklar ise ikincil derecedeki sorumluluklar şeklinde değerlendirilebilir.

İşletmenin sorumlulukları ne gibi sebepler etkilemektedir?

• Sanayi devrimiyle ev ölçekli üretimden fabrikasyon üretime geçilmesi, • Yenilik olgusu, • Toplum bilimleriyle uğraşanların eksik bakış açıları • Gelir dağılımımın adaletsizliği • Kapitalizmin etkisi • Teknolojik gelişmeler ve toplumsal ilerlemeler.

Bireysel sorumluluk kavramını açıklayınız.

Bireyin sorumluluğu, kendisine veya diğer bir ifadeyle vicdanına karşı sorumluluğu olarak söylenebilecek iç sorumluluk, yaptıkları ya da yapmadıkları, bunların sonuçları nedeniyle de dış sorumlulukları olmak üzere iki ana sorumluluğu vardır. Aslında bireyin iç ve dış sorumluluğunun onun ahlaki ve hukuki sorumlulukları şeklinde de ifade edilmesi uygun olacaktır. Bireyin en temel sorumluluğu beden ve ruh sağlığını koruma sorumluluğudur. Bu sorumluluğun yerine getirilememesi, diğer pek çok sorumluluğun yerine getirilememesi anlamına gelecektir.

İrade ne demektir?

İrade; herhangi bir konuda karar vermek, bir eylem yahut etkinliği gerçekleştirmek için gerekli olan bilinçli muhakeme gücü ve kararlılığı, alternatifler arasında bilerek ve isteyerek seçim yapabilme yetisi olarak tanımlanmaktadır.

İşletmelerin yasal sorumlulukları nelerdir?

• Yasalara ve ilgili mevzuata uymak, • Rekabetin kurallarına göre davranmak.

Akıl ne demektir?

Akıl, normal olarak her insanda bulunan ve vücuttaki yeri, işleyişi keşfedilemeyen, düşünce, anlama ve tedbir alma hassası; idrak, anlama, kavrayış ve zekâ olarak tanımlanmaktadır.

İş döngüsü yaklaşımı ne demektir?

İş Döngüsü Yaklaşımı 1972 yılında ortaya konmuş olup, 1981’de kavramın geliştirilmesiyle işletmenin özel kârlılığı kadar kamu çıkarlarına da hizmet etmesi gerektiği vurgulanmıştır. iş döngüsünde, pay sahipleri de önemli bir çıkar grubu olmakla birlikte, yöneticiler asli unsurlar olarak görülür. Buna karşılık iş döngüsü yaklaşımında işletmenin hedefi Friedman yaklaşımında olduğu gibi açıktan tanımlanmamıştır. “Pay sahiplerine iyi bir kâr getirisi sağlanmalıdır, fakat diğer çıkar gruplarının da yasal hakları korunmalıdır” şeklinde ifade edilmektedir.

İşletmelerin asıl sorumlulukları nelerdir?

İşletmelerin asıl sorumlulukları, pazarın ihtiyaçlarını istek ve beklentilere uygun olarak, kârlı ve verimli bir şekilde karşılamalarıdır. Zira her işletme kaynak kullanan bir organizasyon olup, bu kaynakları verimlilik ve etkinlik kriterlerine uygun olarak karşılamaları onların aynı zamanda temel amaçları olan kârlılıklarına da hizmet edecektir. Bu durum ise işletmelerin ekonomik sorumluluklarına uygun hareket etmeleri anlamına da gelir.

Görev sorumluluğu ne demektir?

Görev sorumluluğu, herhangi bir görevi yerine getiren kişinin bireysel sorumluluğunun yanında hem görev icabı rol sorumluluğunun hem de sorumluluk alanındaki diğer bireysel sorumlulukların üstlenilmesini gerektirir. Bu yönüyle görev sorumluluğu, bireysel sorumluluk ve bunun üzerine eklenen sorumluluklar toplamıdır.

Bir bireyin sorumluluk üstlenebilmesi için ne gibi temel özelliklere sahip olması gerekir?

Bir bireyin sorumluluk üstlenebilmesi ya da sorumlu tutulmasının üç önemli koşulu; akıllı olması ve aklını kullanma yetisine sahip olması, özgür iradesini kullanabilmesi ile yetki sahibi, yani ehliyetli olmasıdır.

Bireysel sorumluluğun sosyal boyutunu açıklayınız.

Açık ve gerçek olan şudur ki bireysel sorumlulukların sosyal boyutu vardır. En temel bireysel sorumluluğu olan beden ya da ruh sağlığını koruma sorumluluğu yerine getirilmediğinde sosyal harcamalar artacak, bireyin yakın çevresinden başlamak üzere topluma maliyeti artacaktır. En genelde ise toplumsal kalkınma ve refah artışı ya gecikecek ya da ertelenmiş olacaktır. Bir gemi tayfasının üzerine düşeni yapmaması belki de geminin batmasına yol açabilecek, bir askerin bireysel sorumluluğu adına yapması gerekeni yapmaması veya yapmaması gerekeni yapması bir savaşın kaybedilmesine kadar varabilecektir. Benzer şekilde bir muhasebe ya da finans elemanının kendi sorumluluğunu yerine getirmemesi, belki de bir şirketin iflasına, çalışanların işsiz kalmasına sebep olabilecektir.

Genel manada sorumluluk ne demektir?

Sorumluluk; “kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi; mesuliyet”, şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımdan hareketle bireyin kendi davranışları yanında, yetki sahibi olduğu konuların sonuçlarından da sorumlu olduğu açıkça söylenebilir.

Geriye doğru sorumluluk ve ileriye doğru sorumluluk ne demektir?

Geriye doğru sorumlulukta zamir her zaman tekildir ama ileriye doğru sorumlulukta zamir çoğul olabilir. ‹kinci tür sorumluluklar “yetkili konumda olma durumu” olarak da tanımlanabilir. Herkesin eyleminden sorumlu olması bağlamında geriye dönük sorumluluklar genel olup, ileriye doğru sorumluluk tikeldir. Eğer birisi tikel bir mevki ya da makam üstlenmişse, aynı zamanda bu makam ya da mevkiinin getirdiği sorumlulukları da üstlenir ve çoğul haldeki bu sorumluluklar, yükümlülükler olarak da tanımlanır.

Sorumluluk kavramını açıklayınız.

Sorumluluk; “kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi; mesuliyet”, şeklinde tanımlanmaktadır (Türkçe
Sözlük, 1998 Cilt 2:2013). Bu tanımdan hareketle bireyin kendi davranışları yanında, yetki sahibi olduğu konuların sonuçlarından da sorumlu olduğu açıkça söylenebilir. Bu kapsamda sorumluluk iki ana başlık altında toplanabilir: Geriye doğru sorumluluk ve ileriye doğru sorumluluk. Geriye doğru sorumlulukta zamir her zaman tekildir ama ileriye doğru sorumlulukta zamir çoğul olabilir. İkinci tür sorumluluklar “yetkili konumda olma durumu” olarak da tanımlanabilir. Herkesin eyleminden sorumlu olması bağlamında geriye dönük sorumluluklar genel olup, ileriye doğru sorumluluk tikeldir. Eğer birisi tikel bir mevki ya da makam üstlenmişse, aynı zamanda bu makam ya da mevkinin getirdiği sorumlulukları da üstlenir ve çoğul haldeki bu sorumluluklar, yükümlülükler olarak da tanımlanır (Heller, 2006: 91).

Bir bireyin sorumluluk üstlenebilmesi ya da sorumlu tutulmasının üç önemli koşulu nelerdir?

Bir bireyin sorumluluk üstlenebilmesi ya da sorumlu tutulmasının üç önemli koşulu; akıllı olması ve aklını kullanma yetisine sahip olması, özgür iradesini kullanabilmesi ile yetki sahibi, yani ehliyetli olmasıdır.

Özgür irade nedir?

Özgür irade, kişinin herhangi bir eylem veya davranışı yapma ya da
yapmama noktasında özgürce karar verebilme ve verilen kararı uygulamaya geçirebilme gücü olarak tanımlanabilir. (Torlak, 2007: 19).

Sorumluluk açısından yetki sahibi olmayı açıklayınız.

Sorumluluk açısından yetki sahibi olmak demek, mutlaka yazılı yetkiye sahip
olmak anlamına gelmez, söz konusu durumla ilgili ehliyetli olmak, yani yetenekli olmak yeterlidir.

Karakter nedir? Açıklayınız.

Karakter, insanın benliğinde yerleşmiş bir durum olup, fiillerin düşünmeksizin
kolaylıkla ve kişinin farklı zihinsel durumlarda da olsa gerçekleştirilmesi şeklinde
tanımlanabilir (Çamdibi, 1994:171). Karakter, zamanla bireyin benliğinde yerleşiklik kazanır ve onun davranışlarına yön vermeye başlar. Rahat ve geniş hareket etmeyi karakter edinmiş bir birey, özellikle hızlı hareket edilmesi gereken durumlarda bazen yapılması gerekenleri yapmayıp sorumluluk almaktan kaçınır, bazen de yavaşlığın getirdiği sorumsuzluk örnekleri sergileyebilir ve bu yüzden bireysel, kurumsal ya da toplumsal zararlara yol açılmış olabilir.

Vicdan nedir? Açıklayınız.

Vicdan, insanın kendi davranışları veya başkalarının davranışları hakkında
“doğru” veya “yanlış” şeklinde yargılar yapmasına yarar. Vicdan, kişiyi hem ahlaki davranışta tutarsızlıklardan kurtarır hem de dışarıdan bir kontrol olmadan da ahlaklı davranmasını sağlar (Güngör, 1995:57-59). Bu açıdan bakıldığında, kişinin geriye doğru ve ileriye doğru sorumluluklarında, rolü gereği sorumluluklarında ve tabii ki ahlaki sorumluluklarında önemli bir iç kontrol desteği olması bakımından vicdan çok önemlidir.

İşletmelerin sorumlulukları hangi şekillerde sınıflandırılabilir? Açıklayınız.

İşletmelerin sorumlulukları farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bir sınıflandırma
önerisi olarak şunlar sıralanabilir:
• İşletme içine ve dışına yönelik sorumluluklar
• Birincil ve ikincil sorumluluklar
• Paydaşlara (çıkar gruplarına) yönelik sorumluluklar
• Ekonomik, yasal, ahlaki ve gönüllü sorumluluklar

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili yaklaşımların genel olarak kaç başlık altında toplanır? Açıklayınız.

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili yaklaşımların genel olarak iki başlık altında toplandığı görülmektedir. Bu yaklaşımlar, “klasik yaklaşım” ve “modern yaklaşım” şeklinde gruplandırıldığı gibi (Şahin, 1984), “Friedman Yaklaşımı” ve “İş Döngüsü Yaklaşımı”şeklinde de gruplandırılabilmektedir (Baron, 2000). 

“Kâr maksimizasyonu” ve “görünmez elin piyasayı düzenlemesi” ilkeleri hangi ünlü iktisatçı tarafından ortaya konulmuştur?

Adam Smith’in, 1776 yılında ortaya koymuş olduğu, “kâr maksimizasyonu” ve “görünmez elin piyasayı düzenlemesi” ilkelerinin, ünlü iktisatçı Milton Friedman tarafından biraz daha geliştirilerek benimsendiği anlaşılmaktadır.

"İş Döngüsü Yaklaşımı" nedir? Açıklayınız.

İş Döngüsü Yaklaşımı 1972 yılında ortaya konmuş olup, 1981’de kavramın geliştirilmesiyle işletmeni özel kârlılığı kadar kamu çıkarlarına da hizmet etmesi gerektiği vurgulanmıştır (Baron, 2000:569).

İşletmelerin sosyal sorumluluklarının lehindeki görüşler nelerdir?

Lehteki Görüşler
İşletmelerin sosyal sorumluluklarının lehindeki görüşler genel olarak şu şekilde sı-
ralanabilir (Şencan, 1987:124-125):
• Kamu beklentilerinin değişmesi
• Daha iyi bir işletme çevresi
• Kamu imajı
• Devlet düzenlemelerinden kaçınma
• Sosyo-kültürel normlar
• Sorumluluğun yetki ile dengelenmesi
• İşletmenin kaynaklara sahip olması

Sosyal sorumluluğun aleyhindeki görüşler nelerdir?

Aleyhteki Görüşler
Sosyal sorumluluğun aleyhindeki görüşleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Şencan, 1987:125-126):
• Kârın maksimizasyonu asıldır
• Sosyal sorumluluk işletme için maliyet etkenidir
• Sosyal sorumluluk faaliyetlerinin bedelini toplum ödemelidir
• İşletmeler sosyal yeteneklere sahip değildir
• İşletmenin esas amacını aksatır
• Sosyal sorunlardan işletmeler sorumlu değildir.

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili klasik yaklaşımın bakış açısını açıklayınız.

Friedman, 1970 yılında yazmış olduğu “İşletmelerin Sosyal Sorumluluğu Kârını Artırmaktır” adlı makalesinde, işletmelerin sorumluluklarından değil
insanların sorumluluklarından bahsedilebileceği üzerinde durmuş ve işletme yöneticilerinin asıl sorumluluklarının işletmeye sermaye koymuş olan ortaklara karşı işletme kârının artırılmasından ibaret olduğunu iddia etmiştir. Friedman tarafından
savunulan görüşe göre işletmenin tek bir sosyal sorumluluğu vardır: “Oyunun kuralları içinde, açık ve özgür bir rekabet ortamında kârı arttırmaya yönelik faaliyetleri sürdürmek”. Başka bir ifadeyle, yönetim pay sahiplerinin kârlarını ve uzun vadeli çıkarlarını maksimize etmelidir (Arıkan, 1995:172). Friedman’a göre işletmenin
hedefi kârın ya da pazar değerinin maksimizasyonudur. İşletme yöneticisinin sosyal sorumluluğu da çalışanların değil pay sahiplerinin çıkarlarına göre hareket etmekle sınırlıdır. Yöneticiler bu şekilde hareket ederek pazar değerini yükseltecek,
rekabeti geliştirecek ve bu yolla toplumsal refahı artırmaya katkıda bulunmuş olacaktır. Böylece serbest pazarda pazar değerinin geliştirilmesiyle işletme çalışanlarına karşı olan sosyal sorumluluklarını da aslında yerine getirmiş olmaktadır (Baron, 2000:566-567).

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili modern yaklaşımın bakış açısını açıklayınız.

Modern yaklaşıma göre müşteriler, işletme için birinci derecede öneme sahiptir ve işletme gelirinin sağlayıcıları olarak görülürler. Friedman’ın görüşünün tersine iş döngüsünde, pay sahipleri de önemli bir çıkar grubu olmakla birlikte, yöneticiler asli unsurlar olarak görülür. Buna karşılık iş döngüsü yaklaşımında işletmenin hedefi Friedman yaklaşımında olduğu gibi açıktan tanımlanmamıştır. “Pay sahiplerine iyi bir kâr getirisi sağlanmalıdır, fakat diğer çıkar gruplarının da yasal
hakları korunmalıdır” şeklinde ifade edilen iş döngüsü yaklaşımında “yasal” ve
“iyi” kavramları açıkça tanımlanmamıştır. Ancak, her iki kavram arasındaki dengelemenin değer maksimizasyonundan farklı olduğu söylenebilir (Baron, 2000:570).

Paydaş ya da çıkar grubu olarak isimlendirilen çok sayıda grup açısından da sınıflandırılan işletmelerin sorumlulukları nelerdir?

İşletmelerin sorumlulukları, paydaş ya da çıkar grubu olarak isimlendirilen çok
sayıda grup açısından da sınıflandırılabilir. Buna göre işletmelerin sorumlulukları;
müşteriler, pay sahipleri, çalışanlar, toplum, tedarikçiler, aracı kurumlar, medya, sivil toplum örgütleri, yerel yönetimler ve kamu kurum ve kuruluşlarına yönelik sorumluluklardır. Bu sorumlulukların pek çoğu birbiri ile çatışabilen sorumluluklardır. İşletmelerin sorumlulukların paydaş ya da başka bir ifadeyle etkileşenler
yaklaşımı içinde değerlendirilmesi işletme içi ya da dışında bireylerin sorumlulukları, etkileşimleri ve dolayısıyla olay ve olguları bütün olarak görebilme ve anlayabilmeleri bakımından da önemli görülmektedir (Arslan, 2005: 34-35).

Bireysel ve sosyal sorumluluklar ile yönetici sorumlulukları arasındaki farklar nelerdir?

Bireysel ve sosyal sorumluluklar ile yönetici sorumlulukları arasındaki farkları ayırt etmek.
Bireysel sorumluluk ile sosyal sorumluluk çoğunlukla iç içedir. Kendi sağlığını koruyamayan bir bireyin iş göremezlik ve sağlık harcamaları nedeniyle sosyal maliyetlerin ortaya çıkması, dikkatsizlik sonucu ortaya çıkan bir trafik ya da iş
kazası nedeniyle sosyal güvenlik maliyetlerinin artması, güvenliğe ilişkin sorumlulukların yerine getirilmemesi nedeniyle işlem maliyetlerindeki artışlar, sosyal maliyetleri artırır. Dolayısıyla her bireysel sorumluluğun sosyal boyutu vardır.
Her birey aynı anda birden fazla rol üstlenir ve her rolün kendine özgü sorumlulukları vardır.
Bireye düşen rollere ve görevlere ilişkin sorumlulukları çatıştırmadan gerçekleştirebilmektir. Bu noktada yönetici sorumluluğu özel bir görev sorumluluğu olarak karşımıza çıkar. Yöneticinin sorumluluğu ya da yönetsel sorumluluk, yönetilenlerin sorumluluğu yanında örgütün tüm paydaş veya çıkar gruplarına yönelik sorumluluklarını da kapsadığı için özel ve önemli bir sorumluluk türüdür. Bu sebeple, tarih boyunca hem dini öğretilerde hem kamu yönetimlerinde ve hem de yöneticilere yönelik yazılan (siyasetnâme ve benzeri gibi) eserlerde, yöneticilerin sorumlulukları özel olarak vurgulanmaktadır.

Yöneticilerin sorumluluk alanları nelerdir?

Yöneticilerin sorumluluk alanlarını, özel yaşam, ekonomik ilişkiler, liderlik bilinci ve toplum üyesi olarak sosyallik şeklinde dört başlık altında toplamak da mümkündür (Kırel, 2000:65). 

İşletmelerin temel sorumlulukları nelerdir?

Ekonomik Sorumluk                                
Müşteri ihtiyaçlarının karşılanması
Verimlilik / Etkinlik
Kârlılık

Yasal Sorumluk
Yasalara ve ilgili mevzuata uymak
Rekabetin kurallarına göre davranmak

Ahlaki Sorumluk
Ahlâki değerlere uyum
Sosyal ve kültürel normlara özen

Gönüllü Sorumluk
Toplumsal sorunların çözümüne gönüllü katılım
Hayat standartları ve yaşam kalitesinin yükseltilmesine katkı

İrade nedir?

İrade; herhangi bir konuda karar vermek, bir eylem yahut etkinliği gerçekleştirmek için gerekli olan bilinçli muhakeme gücü ve kararlılığı, alternatifler arasında bilerek ve isteyerek seçim yapabilme yetisi olarak tanımlanır.

Akıl nedir?

Akıl, normal olarak her insanda bulunan ve vücuttaki yeri, işleyişi keşfedilemeyen, düşünce, anlama ve tedbir alma hassası; idrak, anlama, kavrayış ve zeka olarak tanımlanmaktadır (Doğan, 1996:27).