Din Psikolojisi Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Din Psikolojisi çalışmalarında, başlıca hangi sosyal bilimlerin çalışmaları dikkate alınır ve onlardan yararlanılır?

? Psikoloji ? Tarih ? Dilbilim ? Sosyoloji ? Antropoloji.

Din sosyologları ile din psikologları arasındaki fark nedir?

Din psikologları dinî olguları bireysel açıdan ele alırken, din sosyologları toplumsal açıdan ele alırlar.

İlk olarak hangi din psikologları gençlere çeşitli anketler uygulayarak, onlardaki dini değişimi ortaya çıkarmaya çalışmalardır?

Starbuck ve Halley gibi öncü din psikologları gençlere çeşitli anketler uygulayarak, onlardaki dinî değişimi ortaya çıkarmaya çalışmışlardır. Halen anket çalışmaları en çok gençlere yönelik olarak kullanılmaktadır.

Tecrübî bir bilim olarak Din Psikolojisi neleri açığa çıkarmaya çalışır?

Tecrübî bir bilim olarak Din Psikolojisi, dini tutumun, dindarlık yaşantısının içindeki psikolojik faktörleri ve yapıları açığa çıkarmaya çalışır.

Din Psikolojisi nasıl bir disiplindir?

Din Psikolojisi, bireylerin kutsal kabul ettikleri varlık(ya da varlıklar)la ilişki çerçevesinde ortaya koydukları her türlü söz, tecrübe ve davranışı tecrübî (emprik) yöntemle araştıran bir disiplindir.

Din Psikolojisinin temel ilgi alanı nedir?

Bireylerin ruhsal yaşantıları ve davranışları içerisinde ortaya çıkan “dinî olgular” Din Psikolojisinin temel ilgi alanıdır.

Din Psikolojisi nasıl bir bilim dalıdır ve diğer din bilimlerinden nasıl ayrılır?

Din Psikolojisi, bireylerin yaşadıkları dinî hayatı oluşum, yapı, gelişim şartları ve süreçleri, sonuçları ve etkileri açısından ele alan bir bilim dalıdır. Din olgusunu insan bilincindeki yapılanması, ruhsal tecrübe ve davranış olarak kendini ifade edişini çok çeşitli yönleriyle tespit ve tasvir etmeye çalışır. Daha sonra da, bunların en doğru yorumlarına ulaşılmaya çalışılır. Dindar bireyi ya da grubu içten, ruhsal yönüyle anlama gayreti içerisinde olan din psikolojisi, kendine ait bakış açısıyla diğer din bilimlerinden ayrılır.

Tutum ölçekleri hangi amaçla geliştirilmiş ölçme araçlarıdır?

Turum ölçekleri, dinî inanç ve davranışların yönünü (olumlu-olumsuz) ve şiddet derecesini ( güçlü, zayıf, kararsız) anlamak için geliştirilen ölçme araçlarıdır.

Din Psikolojisi ile aynı sınır üzerinde yer alan ve dinî olguları tecrübî yöntemlerle inceleyen bir dizi bilim dalı olan Din Bilimleri denilen alanların başlıca olanları hangileridir?

? Din Sosyolojisi ? Din Fenomenolojisi ? Din Antropolojisi ? Din Felsefesi ? Dinler Tarihi.

Dinî eğitim-öğretim, dinî irşat, dinî danışmanlık ve rehberlik, dinî iletişim çalışmaları nasıl ileriye götürülebilir?

Dinî eğitim-öğretim, dinî irşat, dinî danışmanlık ve rehberlik, dinî iletişim çalışmaları, ancak din psikolojisinin bulgu ve tespitlerini dikkate alarak ileriye götürülebilir.

Modern bir bilim olarak Din Psikolojisi, Batı dünyasında ne zaman gelişmeye başlamıştır?

Modern bir bilim olarak Din Psikolojisi, psikoloji biliminin bağımsız bir disiplin olmaya başladığı yılların hemen sonrasında gelişmiştir. Gerek A.B.D. ve gerekse Avrupa kıtasında 19. yüzyılın sonlarından itibaren bilimsel psikolojinin ilk kurucuları aynı zamanda dinî olaylara da ilgi duymuşlar ve bu konudaki çalışmaları da başlatmışlardır.

İlk din psikologlarından W. James hangi yolla yaptığı incelemeler sonucu bu bilimin temellerini atmıştır?

Bireyin din hayatına ışık tutan ve başkaları tarafından yazılan ( biyografi), ya da bizzat kendisinin yazdığı hayat hikâyesi (otobiyografi), hâtıra kaydı, arşiv belgeleri, mektuplar, seyahatnameler, kişisel eşyalar, bu kişilerin iç dünyasını anlamada önemli ipuçları oluşturur. İlk din psikologlarından W. James, önemli dinî şahsiyetler üzerinde bu yolla yaptığı incelemeler sonucu, bu bilimin temellerini atmıştır.

Gazzâli, psikoloji ile din psikolojisine neler katmıştır ve bu konudaki eserleri nelerdir?

Büyük İslam bilgini Gazzâli (öl.505/1111), sistemli iç gözlem ve davranış tahliline dayalı yaklaşımlarıyla pek çok yeni görüşler dile getirmiştir. Onun büyük eseri İhyâu Ulûmi’d-Din, psikolojik kavramlaştırmalar, tahliller ve tasnifler yönünden oldukça zengindir. Bu kitabın özellikle üçüncü cildinin başında yer alan “Acâibü’l-Kalb” bölümünde, sistemli davranış tahlillerine dayalı dinî ve ahlâkî çıkarımlar yer almaktadır. el-Munkizu mine’d-Dalâl/Dalaletten Kurtuluş Gazzâli’nin otobiyografisi olup, bu kitabında fikri gelişimi, yaşadığı bazı bunalımlar, manevî/tasavvufî tecrübeleri hakkındaki şahsî gözlem ve değerlendirmeleri yer alır.

Din psikolojinin modern zamanlardaki asıl kurucusu ve atası kimdir?

W. James (1842-1910), bu bilim dalının modern zamanlardaki asıl kurucusu ve atası olarak kabul edilir.

Din psikolojisi, her şeyden önce dinî tecrübeler, dinî inanç ve tasavvurlar, dinî tutumların sistemli araştırılmasıdır. Bunları gözlemler, analiz eder, bütün psikoloji çalışmalarında kendisine başvurulan tekniklerden yararlanır. Bu araştırma yöntem ve tekniklerinden başlıcaları nelerdir?

1. Sistemli gözlemler 2. Kişisel dokümanların sistemli incelenmesi 3. Anketler 4. Mülâkatlar 5. Tutum ölçekleri 6. Kişilik testleri 7. Davranışların analizi 8. Semantik analiz ölçekleri 9. Klinik metotta kullanılan derinlikli analiz 10. İstatiksel analizler 11. Deneyler 12. Yorumlama ve değerlendirme.

İlk İslam filozofu olarak kabul edilen kişi kimdir? Çalışmaları ve eserleri nelerdir?

İlk İslam filozofu olarak kabul edilen Kindî’nin (öl. 252/866) Risâle fî mâhiyyeti’n-nevm ve’r-ru’ya/ Rüyanın ve uykunun mahiyeti adlı eseri, İslam dünyasında rüya psikolojisi hakkında yazılan ilk telif eserdir. Kindî’nin psikoloji kültürüne bir diğer önemli katkısı, elHîle li- defi’l-ahzân/Üzüntüden Kurtulma Yolları adlı ruh sağlığı konusundaki öncü çalışmasıyla olmuştur.

Hâris el-Muhâsibi kimdir? Çalışmaları ve eserleri nelerdir?

Hâris el-Muhâsibi (öl. 243/857), İslam dünyasında psikolojik bakış açısıyla insanın iç hayatını inceleyen ilk bilgindir. Eserlerinde derin psikolojik tahliller ve ruhsal haller ve süreçlerle ilgili kavramlaştırmalar dikkat çekicidir. Bunların başında Nefs kelimesinin salt psikolojik anlamda en tutarlı kullanımına yer verdiği görülmektedir. Dini/ahlâki hakikatlerle uyumlu bir hayat tarzı için kişinin öncelikle kendisini iç açıdan anlamaya çalışmasını ısrarla vurgulamıştır. Bireyin kendisini “iç gözlem”e dayalı olarak araştırması ve kendisi hakkında “iç görü” elde etmesini bir araştırma ve eğitim yöntemi olarak ilk defa dile getirmiştir. Bu konuda da kendinden sonraki birçok araştırmacıyı etkilemiştir. er-Riâye li Hukuk’ı-llah derin psikolojik tahlillerinin yer aldığı en önemli eseridir.

Din Psikolojisi hangi bilimler grubu ile ilişki ve yardımlaşma içindedir?

İnsan ve Toplum Bilimleri, İlahiyat Bilimleri, Din Bilimleri.

Din psikologları din fenomenologlarının hangi çalışmalarından faydalanmışlardır?

Din fenomenologlarının analiz ve değerlendirmelerinden din psikologları önemli ölçüde yararlanmışlardır. Fakat daha da önemlisi dinî tecrübenin, dinî gerçeklere saygı, hoşgörü ve sempati anlayışı çerçevesinde ele alınması yönündeki din fenomenologlarının vurgusu, din psikolojisi çalışmalarında da önemli yansımalara yol açmıştır.

Din nasıl bir psikolojik faktördür?

Din, ister bilinçli bir kabul isterse dolaylı bir etkilenme yoluyla olsun bireylerin duygularında, düşünce ve tasavvurlarında, tutum ve davranışlarında, sözlerinde ve ilişkilerinde kendisini ortaya koyan önemli bir psikolojik faktördür.

Din psikologları din antropologlarının hangi çalışmalarından faydalanmaktadırlar?

Din psikologları dindarlığın yerel kültür ve toplum yapılarına bağlı şekilleri kadar evrensel görünüm ve anlamlarını anlamada, din antropologlarının çalışmalarından yararlanmaktadırlar.

Din psikologları, Din Psikolojisinin konularını nasıl değerlendirmelidir?

Dinin gerçek kaynağı ve özü, dinî kavram ve değerlerin nihai hakikati gibi konularda hüküm yürütmek din psikologlarının işi değildir. Din Psikolojisinin Tanrı’nın varlığının ispatı ya da inkârına yol açacak deliller üretmek gibi bir amacı yoktur. İnançlara saygı duymak, tarafsız ve gözlemci bir tutumla onları en azından yaşanan etkili bir gerçek ve olgu olarak değerlendirmek durumundadır.

Dinî inanç ve değerlerin güdülenmesiyle insanlar neler yapmaktadırlar?

Dinî inanç ve değerlerinin güdülemesiyle insanlar iyi ve kötünün, doğru ve yanlışın ölçüsüne sahip olmakta ve bunları koruma ve geliştirmeye çalışmaktadırlar.

Din psikologları din felsefecilerinin hangi çalışmalarından faydalanmaktadırlar?

Din psikologları, dinî tanım ve kavramlar oluştururken, dinî olguların anlamı üzerine incelemeler yaparken din felsefecilerinin çalışmalarından yararlanırlar.

Bireylerin dinî inançları nasıl oluşur ve gelişir?

Bireylerin dinî inançları, tutum ve davranışları belli bir sosyo - kültürel bağlamda oluşur ve gelişir.

Din Psikolojisi hangi amaçla araştırmalarını sürdürür?

Din Psikolojisi, bireylerin ruhsal yaşayış ve davranışlarında ortaya çıkan dinî olguyu anlamak, tasvir etmek ve en genel kavramsal çerçevelerle ifade etmek amacıyla araştırmalarını sürdürür.

Psikanaliz ekolünün kurucusu S. Freud (1856-1939), hangi kitaplarında din ile ilgili görüş ve değerlendirmelerini ortaya koymuştur?

Psikanaliz ekolünün kurucusu olan S.Freud (1856-1939), uzun kariyeri boyunca din ile yakından ilgilenmiştir. Totem ve Tabu, Bir Yanılsamanın Geleceği, Musa ve Tektanrıcılık, Uygarlık ve Hoşnutsuzlukları gibi kitaplarında din ile ilgili görüş ve değerlendirmelerini ortaya koymuştur.

Kur’ânın anlatısında bütün psikolojik işlevlerin yeri ve kaynağı neresidir?

Kur’ân’ın anlatımında nefsin, çeşitli duygu ve heyecanların, inançların, aklî etkinliklerin kısacası bütün psikolojik işlevlerin yeri ve kaynağı kalbdir.

Bağımsız bir disiplin olarak kurulduğu günden beri din psikologlarının üzerinde araştırma yaptığı konular ve alanlar her gün artmaktadır. Şimdiye kadar üzerinde çalışılan beli başlı konular nelerdir?

1. Dindarlığın kaynakları 2. Dinî ve manevi tecrübe 3. Dinî gelişim 4. Dindarlığın tanımı ve ölçülmesi 5. İman, şüphe ve inançsızlık 6. Dua, ibadet ve dinî ritüel 7. Din ve ahlaklılık 8. Tanrı tasavvurları 9. Din değiştirme 10. Dinî tutumlar 11. Birey ve dinî gruplar arasındaki ilişkiler 12. Din ve ruh sağlığı 13. Din ve akıl bozuklukları 14. Ölüm ilgileri ve din 15. Mistisizm 16. Kişilik ve din 17. Din ve manevi yaşam 18. Erdem psikolojisi 19. Mutluluk, hayat tatmini ve dindarlık.

Kur’ânın anlatısında doğal inanma yeteneği (fıtrat) nasıl açıklanmıştır?

Kur’ânın anlatısına göre, insan tabiatında değişmez evrensel bir öz olarak doğal inanma yeteneği (fıtrat) bulunmaktadır. Hz. Peygamberin hadislerinde de bu doğal inanma yeteneği ile ilgili geniş açıklamalar yer alır. Buna göre doğal inanma yeteneği (fıtrat) çocukta konuşma çağına kadar bu saf haliyle devam eder. Çocuk içinde yetiştiği toplumun dilini kullanmasını öğrenmeye başladığı andan itibaren çevresel faktörlere (anne baba, toplum, kültür) göre şekil alarak belli bir dinî kimlik haline gelir. Bu doğal inanma yeteneği kendi yönünde sağlıklı bir gelişme gösterme imkânı bulursa Allah’a inanç ve bağlılıkla son bulur. Dinî inanç ve bağlılık kişinin bilincine ve karakterine işleme düzeyine göre, kişinin ruhsal hayatını ve davranışlarını düzenleyici güçlü bir içsel faktör haline gelir. Aksi durumda kişi ya kendi doğal dürtülerine ya da toplumsal arzulara ve ideolojilere tapınmaya yönelir.

Kur’ân-ı Kerim’de üç yüze yakın yerde geçen “nefs” kavramı ne ifade etmektedir?

K. Kerimde üç yüze yakın yerde geçen “nefs” kavramı, insanın kişilik yapısı, iç dünyası ve davranış eğilimlerini ifade etmektedir. Nefsin kelime anlamı bir şeyin kendisi ve özü “zât”; “benlik”, “kendilik” demektir. Kur’ân’da nefs genel olarak, ruhsal ve bedensel, bilinçli ve bilinç dışı tüm fonksiyonların bütününden oluşan insanın psikolojik yapısı anlamında kullanılmaktadır.

Farabî’ye göre sâdık rüya, ilham ve vahyin kaynağı ile insandaki alıcı organ nedir

Farabî’ye göre sâdık rüya, ilham ve vahyin kaynağı Faal Akıl, insandaki alıcı organ ise hayal gücüdür.

Hangi amaçla istatiksel analizlere başvurulur?

Anketler ve testler yoluyla elde edilen nicel veriler, değişkenler arasındaki ilişkilerin anlamlı olup olmadığını ortaya çıkarmak amacıyla çeşitli istatistik analizlere başvurulur.

Din psikologları dinler tarihinin verilerine hangi durumda başvurma ihtiyacı duyarlar?

Dinî olguların bireysel ve toplumsal olduğu kadar tarihsel bir arka planı ve gerçekliği vardır. Din psikologları, bireyin hayatında gözlemlediği dinî olguların anlamını daha iyi ortaya koyabilmek için, bunların geçmişten gelen köklerini ve gelişim tarzlarını araştırma ihtiyacı duyar. İşte bu durumda dinler tarihinin verilerine başvurma ihtiyacı ortaya çıkar.

Bir kimseye “sen kimsin?” diye sorulduğunda insanların çoğu bu soruyu nasıl cevaplamaktadırlar?

Bir kimseye “sen kimsin?” diye sorulduğunda, insanların önemli bir kısmı “Müslümanım”, “Hıristiyanım” “Yahudiyim”, “Budistim” gibi dine dayalı cevaplar vermektedir.

İlk ve özgün ruh sağlığı kitabı kime aittir?

Filozof Ebû Bekir Râzî’nin (öl. 313/925) etTıbbu’r-Rûhânî isimli eseri gerek kavramsal gerekse içerik açısından ilk ve özgün bir ruh sağlığı kitabıdır.

Rüya ve vahy psikolojisi konusunda sistemli bir teori ilk olarak kim tarafından ortaya konulmuştur?

Rüya ve vahy psikolojisi konusunda sistemli bir teori ilk olarak Farabî (öl. 339/950) tarafından ortaya konulmuştur.

Dinî rehberlik ve danışmanlık çalışmaları hangi yolla ilerlemektedir?

Klinik metotta kullanılan derinlikli analizde, birebir görüşme yoluyla, bireylerin geçmiş dinî yaşantıları, bilinç dışı saplantıları ve kaygıları anlaşılmaya çalışılır. Dinî rehberlik ve danışmanlık çalışmaları daha çok bu yolla ilerlemektedir.

Din Psikolojisi hangi konuları araştırır?

Din Psikolojisi Bilimi, bireyin ruhsal yaşayış ve davranışları içerisinde dinî nitelikli olguları ele alıp araştırır. Din Psikolojisi dinin veya dine karşı olan anlatı ve söylemlerin karşısında bireyin ortaya koyduğu olumlu veya olumsuz öznel (sübjektif) tutumları araştırır. Bir yandan dinî inanç ve davranışın birey üzerindeki psikolojik etkileri (ruh sağlığına, kişiliğine, sosyal ilişkilerine) diğer yandan ise, kişinin çeşitli duygu ve arzularının, karakter ve kişilik yapısının, tutum ve davranışlarının dinî inanç ve yaşayış üzerindeki etkileri karşılıklı olarak araştırılır. Dindarlığın çok çeşitli şekilleri ortaya çıkışı, gelişimi, yapılanması, değişim ve dönüşümleri açısından din psikolojisinin başlıca araştırma konusudur.

Din psikologlarının görevleri nelerdir?

Din psikologlarının görevi din üzerinde, dinî metinlere dayalı bir araştırma yapmak değil, insan tecrübe ve davranışında ortaya çıkan dinî tezahürleri anlamaya çalışmaktır. Dinin insanî ve kültürel gerçeklik boyutunu açığa çıkarmaktır. Toplumsal ve kültürel bir ortamda yaşayan ve bir etkileşim içerisinde dinî değerleri kendisine mal eden dindar ( ya da din ile bir şekilde ilgili) kimselerin iç dünyasının görüntülerini anlaşılır hale getirmektir.

Din Antropolojisi hangi konuları araştırmaktadır?

Din Antropolojisi, belli zaman ve mekânlarda özel bazı dinî inanç ve uygulamaların (özel bir mit, özel bir ritüel veya özel bir ritüelin ilahi, kurban, ruh gibi yönünü) tezahürlerini araştıran bir bilim dalıdır.

Din Psikolojisi, Türkiye’de ders olarak ilk defa ne zaman ve nerede okutulmuştur?

Türkiye’de bu ders ilk defa 1949 yılında açılan Ankara İlahiyat Fakültesinde okutulmuştur.

Ülkemizde, derslerde okutulmak üzere hazırlanmış belli başlı Din Psikolojisi kitapları hangileridir?

? B. Ziya Egemen, Din Psikolojisi. Saha Kaynak ve Metot Üzerine Bir Deneme, Ankara 1952. ? Osman Pazarlı, Din Psikolojisi. İstanbul 1968. ? Neda Armaner, Din Psikolojisine Giriş I. Ankara 1980. ? Hayati Hökelekli, Din Psikolojisi. Ankara 1993. ? Hüseyin Peker, Din Psikolojisi. Samsun 1991.

Hicri üçüncü asırdan itibaren İslam dünyasında hangi kitaplar, risaleler ve kitap bölümleri ortaya çıkmıştır?

Hicri üçüncü asırdan itibaren İlmü’n-Nefs, İlmü’n-Nefs ve’r-Ruh, Kitabu’r-Ruh, İlmu Ahval-i Ruh gibi başlıklar taşıyan kitaplar, risaleler ya da kitap bölümleri ortaya çıkmaya başlamıştır.

İbn-i Sinâ psikoloji ve din psikolojisinin hangi konularında çalışmalarda bulunmuştur ve bu konulardaki eserleri nelerdir?

İbn-i Sina ruhsal hallerin, çeşitli duygu ve heyecanların davranışlar ve bedensel fonksiyonlar üzerine, dolayısıyla sağlık ve hastalık üzerine olan etkisini iknâ edici tarzda ortaya koymuştur. Telkin, hipnoz, nazar, büyü, mucize gibi olayları “ruhsal etki” kavramıyla açıklamıştır. İbn-i Sina duyuları dış ve iç olmak üzere ikiye ayırmış; bilinen beş dış duyunun yanında beş de iç duyu olduğunu ortaya koyarak bunların fonksiyonlarını açıklamıştır. Hocası Farabi’den devraldığı rüya ve vahy psikolojisi ile ilgili görüşleri geliştirerek, daha detaylı bir teori haline getirmiştir. İbn-i Sina’nın bu alana bir başka katkısı da ölüm kaygısı ve stres konusundaki çalışmalarıdır. Risâle fî def’i gami’l-mevt/ Ölüm Korkusundan Kurtuluş adlı eserinde ölüm korkusu ve kaygısının sebepleri, sonuçları ve bundan kurtulma yollarını ortaya koymuştur. İbn-i Sina’nın es-Salâtü ve mâhiyetühâ/ Namaz ve Mahiyeti isimli risalesi felsefi ve psikolojik açıdan namaz ibâdetini inceleyen ve başkaca örneğine rastlanmayan özgün görüşler içermektedir.

W. James Din Psikolojisine katkıları nelerdir, hangi konularda çalışmıştır ve bu konulardaki eserleri nelerdir?

The Varieties of Religious Experience (1902)/ Dini Tecrübenin Çeşitliliği isimli eseri din psikolojisinin klasiği olarak kabul edilir. James bu kitabında dua, din değiştirme, din ve ruh sağlığı, dindarlık tipleri, mistisizm gibi konuları ele alarak, din psikolojisi araştırmalarına yön vermiştir. Dindarlık yönünden en uçta yar alan (peygamber, mezhep kurucusu, din filozofu, ilahiyatçı, din yenilikçisi, mistik, aziz vb.) kimselerin hayatlarını incelemiştir. Dinin bireysel ve duygusal yönüne özel bir önem vermiştir. Çünkü ona göre dindarlığın asıl kaynağı buradan ortaya çıkmaktadır. Din psikolojisinin, kendine özgü sınırları içerisinde tecrübî (emprik) bir disiplin olarak gelişmesi için temelleri atmıştır.

İslam filozofları içinde psikoloji ve din psikolojisinin çeşitli konularında en çok eser yazmış isim kimdir?

İslam filozofları içerisinde psikoloji ve din psikolojisinin çeşitli konularında en çok eser yazmış olan isim İbn-i Sinâdır (öl. 428/1037).

İslam dünyasında dini kaynakların başında neler gelmektedir?

İslam dünyasında dini kaynakların başında Kur’ân-ı Kerim ve Hz. Peygamberin hadisleri gelmektedir. Kur’ân-ı Kerim ve Hz. Peygamberin hadisleri olmak üzere dinî kaynaklarda birçok psikolojik kavram ve konuya yer verilmiştir.

Din Sosyolojisi hangi konuları inceler?

Din Sosyolojisi din-toplum ilişki ve etkileşimini ve bu çerçevede ortaya çıkan olgular, süreçler, kurumlar ve gruplaşmaları inceler.