İslam Sanatları Tarihi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Cilt Ve Ebru Sanatı

1. Soru

Almanya , Fransa ve İtalya’da ebru sanatı hangi adlarla tanınmıştır?

Cevap

Mermer kâğıdı veya Türk mermer kâğıdı, hatta sadece Türk kâğıdı adıyla tanınmıştır.


2. Soru

Kabın üstünde desenin belirli noktalarına çakma yoluyla kıymetli taşlar da yer alıyorsa buna ne ad verilir?

Cevap

Murassa‘ kap denir.


3. Soru

Kitap kabında deri renginden başka, fazladan bir veya birkaç renk de yer alıyorsa böyle kaplara ne denir?

Cevap

Mülevven şemse adı verilir.


4. Soru

Masif altınlanmış desenlerin üzerinde yekşah demiri yürütülerek çukurlaştırılan ince kanallar açılmasına ne denir?

Cevap

Yekşah kap denir.


5. Soru

Ezilip jelatinli suyla karıştırılarak elde edilen zermürekkep (altın mürekkebi) ile deriyle kaplanmış kabın üzerine fırçayla desenler işlenilip parlatılması ile elde edilen kaplara ne denir?

Cevap

Yazma kap veya yazma cilt adı verilir.


6. Soru

Desenler mukavvaya henüz yapıştırılmamış olan deri üzerine altın iplikle işlendiyse buna ne denir?

Cevap

Zerdûz kap denir.


7. Soru

Kitreli su üzerine serpilen boyalarla bezenmiş kâğıt ve bunu hazırlama sanatına ne denir?

Cevap

Ebru denir.


8. Soru

Desenler mukavvaya henüz yapıştırılmamış olan deri üzerine gümüş iplikle işlendiyse buna ne ad verilir?

Cevap

Sîmdûz kap denir.


9. Soru

Alt kaba bağlı olarak pek çok kitap kabında görülen beşgen şekilli kısma ne ad verilir?

Cevap

Mıkleb adı verilir.


10. Soru

Her yeni atılan renk, içindeki öd miktarına göre daha evvel atılanları itip sıkıştırarak kendisine yer açar, bu tarzdaki ebruya ne ad verilir?

Cevap

Battal ebrusu adı verilir.


11. Soru

Zermürekkeple kabın üstüne kafes tarzında geometrik çizgiler çizilip kesişen yerler nokta demiriyle çukurlaştırılmasına ne denir?

Cevap

Zilbahar kap denir.


12. Soru

Bilhassa XIX. yüzyılda zermürekkep ve gerektiğinde ilâve renklerle ve fırçayla işlenen Batı tarzı çiçeklerin yer aldığı yazma kaplara ne denir?

Cevap

Şükûfe cilt (şükûfe kap) denir.


13. Soru

Kalıpla basılmış desenlerin hem girintili hem çıkıntılı yerlerine fırça ile zermürekkep sürülüp parlatılmasına ne denir?

Cevap

Mülemma‘ şemse denir.


14. Soru

Motiflerin altın sürülmeden deri renginde bırakılmasına ne ad verilir?

Cevap

Soğuk şemse denir.


15. Soru

Kap üstlerine kalıp yardımıyla basılan bölümlerden ortadaki beyzî (yumurtamsı) şekilli bölüme ne ad verilir?

Cevap

Şemse denilir.


16. Soru

Osmanlı devri kitap kaplarınıda kimin etkileri görülür?

Cevap

İlk örneklerinde Selçuklu tesiri belirgindir. Fâtih Sultan Mehmed devrinde (1451-1481) yapılan ciltlerde Timurlu, Akkoyunlu ve Karakoyunlu tesirleri de görülür.


17. Soru

Çiçekli ebrular, sanat tarihimizde nasıl tanınır?

Cevap

Necmeddin ebrusu adıyla tanınır.


18. Soru

Ebruculukta hangi boyalar kullanılır?

Cevap

Tabiattaki renkli kaya ve topraklardan elde edilen ve toprak boya denilen boyalar kullanılır.


19. Soru

Türklerde cilt sanatına İslâmiyet’e giriş öncesi nerede rastlanır ?

Cevap

Doğu Türkistan’daki Uygur Türkleri’nden kalma bazı eserlerde, sanki sonradan geliştirilen ciltleme tekniğinin ilkel şeklini hatırlatan izlere rastlanmıştır.


20. Soru

Kitap boyu kareden dikdörtgene dönüştükten sonra, şemsenin şekli beyzîye çevrilmiş olsa da, üstünde ve altında kalan boşlukları doldurmak için buralara eklenen parçalara ne ad verilir?

Cevap

Salbek (selbek) adı verilir.


21. Soru

Eski yazma kitaplarda kâğıttaki yazı sahasının ayrı, etrafının ayrı renge boyanmasına ne ad verilir?

Cevap

Akkâse denir.


22. Soru

İsimleri zamanımıza gelen Osmanlı ebru sanatkârları kimlerdir?

Cevap

Şebek Mehmed Efendi, Hatib Mehmed Efendi, Şeyh Sâdık Efendi, Hezarfen İbrahim Edhem Efendi.


23. Soru

Ebru nerelerde kullanılır?

Cevap

Kitapların ciltlenmesinde (ebru kap) ve yan kâğıdı olarak, bundan başka kıt‘a ve levhaların iç ve dış pervazlarında, ayrıca koltuk denilen kısımlarında çok kullanılmıştır.


24. Soru

Ebruculukta kullanılan boyalar hangilerdir?

Cevap

Sarı renk için zırnık (arsenik sülfür); mavi renk için çivit ağacından elde edilen ve en makbûlü Pakistan’ın Lahur (Lahor) şehrinden gelen Lâhur çividi; siyah renk için is mürekkebinin de ana maddesi olan balmumu isi veya beziryağı isi; lâciverd renk için Afganistan’daki Bedahşan’dan gelen ve lâcivert taşı (lapislazuli) adıyla bilinen Bedahşî lâciverdi; beyaz renk için isfidaç (üstübeç, bazik kurşun karbonat); tuğla kırmızısı renk için gülbahar (demir oksitleri fazla olan bir toprak boya cinsi); morumsu vişneçürüğü renk için Hindistan’da bazı dalların üstünde şebnem şeklinde oluşan lök (lak) maddesi; tütün rengi için Çamlıca toprağı. Boya çeşitleri sınırlı olmakla beraber, bunların birbirine katılmasıyla yeni renkler (meselâ: yeşil renk, zırnık ve Lahur çividi karışımıyla bulunur) elde edilmesi sağlanmıştır.


25. Soru

Teknenin içine konulacak suya kıvam vermek, böylece serpilen boyaların çökmesini önlemek için kullanılan ve geven isimli çalı sınıfından bir Anadolu bitkisinin salgısı olan maddeye ne denir?

Cevap

Kitre.


26. Soru

Bir kapta, şemse ve salbekin dışında tabii deri olarak bırakılan boşluktan sonraki dört köşeyi bağlayıcı nitelikte yer alan bölümlere n e denir?

Cevap

Köşebend denir.


27. Soru

Asya kıtasında cilt sanatının en güzel örnekleri hangileridir?

Cevap

Timurlular’ın bıraktığı Herat ciltleridir.


28. Soru

Osmanlı devrinin tanınmış ebrucularından Ayasofya Camii hatibi Mehmed Efendi’nin (ö.1773) buluşu olan ebru çeşidine ne ad verilir?

Cevap

Hatip ebrusu denir.


29. Soru

Cilt sanatın uygulamasına Türkçe’de ne denir?

Cevap

Teclîd denir.


30. Soru

Osmanlı Türkleri’nde kitabın başladığı sayfaların önündeki kaba ne denirdi?

Cevap

Üst kap.


31. Soru

Ebruculukta kullanılan alet ve malzemeler nelerdir?

Cevap

Boyalar, Ebru Teknesi, Kitre, Öd, Fırça, Tarak, Tel çubuk.


32. Soru

Renkler battal ebrusu hazırlar gibi serpildikten sonra, ucu kitreli suya dokundurulmak şartıyla ince tel çubuk önce yukarıdan aşağıya veya sağdan sola, sonra da diğer yönde keskin ve muntazam hareketlerle bütün satıhta yürütülürse, ortaya çıkan ebruya ne ad verilir?

Cevap

Tarama (gelgit) ebrusu denir.


33. Soru

Tel çubuk yardımıyla kenardan merkeze doğru helezonî hareketler yapılırsa hangi tür ebrular elde edilir?

Cevap

Mutaf ebrusu veya bülbül yuvası adıyla anılan ebrular elde edilir.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi