İslam Sanatları Tarihi Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hat sözlükte ne anlama gelir?

İnce, uzun, doğru yol; birçok noktanın birbirine bitişerek sıralanmasından meydana gelen çizgi ve yazı; duygu ve düşüncelerin belli işaret ve şekillerle tesbit edilmesi gibi anlamlara gelir.

Osmanlı Devleti’nin resmî yazısı nedir?

Divanîdir.

Emevîler devrinde hüsn-i hatla yazdığı mushafla adı öne çıkan kimdir?

Ebü’l-Heyyâc’dır.

Arap alfabesi ve imlâsında en önemli ıslahatı yaparak bugünkü harekeleme (seslendirme) usulünü ortaya koyan kimdir?

Halîl b. Ahmed’dir (ö. 175/791).

Boyanmış kâğıtların pürüzlü yüzeylerini düzgün ve kolay yazılabilir hale getirmek, dokusunu kuvvetlendirmek maksadıyla kâğıtların üzerine sürülen koruyucu tabakaya ne denir?

Âhar denir.

Estetik kurallara bağlı kalarak ölçülü ve güzel yazı yazma sanatı; yalnız İslâm yazıları için kullanılan terim nedir?

Hüsn-i hat.

İslâm da sanatkârına verilen en eski lakaplar nelerdir?

Kâti , muharrir ve verrak kelimeleridir.

İslâm’ın doğuşundan itibaren IV. (X.) yüzyıla kadar bilhassa mushaf yazımında kullanılan İslâm yazılarına ve onun mimari eserlerin kitâbe ve tezyinatında kullanılan celî şekline verilen isim nedir?

Kûfî

Kamış kalemlerin uçlarının kesilerek düzeltildiği, kemik, fildişi, bağa ve sedef gibi maddelerden yapılmış yazı aletine ne ad verilir?

Makta‘ adı verilir.

İslâm’ın doğuşunda yazının hangi formları bulunuyordu?

Meşk ve cezm.

Terkip nedir?

“Harf ve kelimelerin düzenli bir şekilde birleşmesi” mânasına gelir.

Yazılı ve görsel kaynaklar incelendiğinde kûfî yazısının hangi üslûpları ortaya çıkmaktadır?

1. Câhiliye dönemi kûfîsi (cezm). 2. Asr-ı saâdet kûfîsi (Mekkî, Medenî). 3. Celî kûfî. 4. Tezyinî ve çiçekli kûfî. 5. Örgülü kûfî. 6. Ma‘kılî, bennâî, satrancî.

Hat sanatında sultanlara ait bütün belgelerin yazıldığı, sülüs kalemi kalınlığında (3-4 mm.) yazı çeşidine verilen ad nedir?

Tevki‘-Rika‘.

Divanî Yazı hattatlarının en meşhuru hangisidir?

Matrakçı Nasuh’tur.

Altı talebesi kendisiyle beraber “esâtîze-i seb‘a” (yedi üstat) diye anılılan yazı ustası kimdir?

Yâkut.

Osmanlı padişahlarına ait en eski tuğra örneği hangisidir?

Sultan Orhan tuğrasıdır.

Hilye-i şerifler hangi hattat’tan itibaren yazılmaya başlanmıştır?

Hâfız Osman.

Birtakım estetikçiler âhengi nasıl tarif etmişlerdir?

Çoklukta birlik nizamı, parçayla bütün arasında tam bir denge, renk, ses veya şekiller arasında uygunluk” diye tarif etmişlerdir.

Hat sanatının kullanım alanları nerelerdir?

Başta İslâm’ın temel kitabı, insanlık için hidayet ve rahmet kaynağı Kur’ân-ı Kerîm, en‘âm ve cüzler, hadis kitap ve mecmuaları, yazı albümleri, levhalar, ilmî ve edebî eserlerdir.

Hat’ta Osmanlı hangi ekolün etkisi ile gelişmiştir?

Yâkut üslubu.

İslâm yazıları arasında farklı üslûplara sahip altı çeşit yazıya verilen ad nedir?

Aklâm-ı Sitte.

Arap hattıyla yazılmış olan ilk kitap hangisidir?

Kur’ân-ı Kerîm’dir.

Hat sanatının alet ve materyalleri nelerdir?

Kalem , Kalemtıraş, Makta‘,Kağıt, Âhar , Mühre, Mıstar, Mürekkep, Divit.

Her yazının tabii büyüklüğünden daha iri yazılanına verilen sıfata ne denir?

Celî Yazı.

Şeyh Hamdullah’ın yazıları üzerinde yaptığı estetik değerlendirmeyle yeni bir üslûp ve kendi ekolünü ortaya koyan hattat kimdir?

Hâfız Osman.

İstanbul’un fethinden sonra Osmanlı Meşihat Dairesi ve ilmiye sınıfının resmî yazısı olmuş olan yazı türü hangisidir?

Ta‘lik (nesta‘lik).

Hat sanatında genellikle ağzı 3 mm. genişliğindeki kamış kalemle yazılan kıta, beyit, kaside ve mushaf yazımında çok işlenmiş en eski yazı çeşidi hangisidir?

Sülüs-Nesih.

Emevîler devrinde yetişen ilk büyük yazı ıslahatçısı kimdir?

Kutbe el-Muharrir’dir

Araplarda yazı’nın bir taraftan alfabe, şekil ve imlâ yönüyle gelişme gösterirken, diğer taraftan da sanat yazısı seviyesine yükselmesi, olağan üstü bir güzellik kazanması , İslâm sanatlarının en önemli şubelerinden biri olması ne zaman gerçekleşmiştir?

Hicrî I ve II. yüzyıllarda.

Altı çeşit yazının dışında İran hat sanatında yaklaşık XIV. yüzyılın ikinci yarısında belirmeye başlayan yazı türü hangisidir?

Ta‘lik .

İçinde padişahın ismi yazılı özel bir şekil olan tuğra ferman, berat, hüküm, nâme, emir gibi padişaha ait belgelerle sikkelerde, resmî evrak ve âbidelerde, kontrol damgası olarak altın ve gümüş işler üzerinde yer alan sembole ne ad verilir?

Tuğra.

Hâfız Osman’ın sülüs tavrını celî sülüse uygulayarak yeni bir üslûp getiren kimdir?

Mustafa Râkım.

Osmanlı hat ekolü kurucusu kimdir?

Şeyh Hamdullah (ö. 1520).

Osmanlı nesta‘lik ekolünün kurucusu kimdir?

Mustafa İzzet (ö. 1849).