Ücret ve Ödül Yönetimi Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Biçimsel ödüllendirme sistemini açıklayınız?

Biçimsel ödüllendirme sistemi çalışanların ödüllendirilmesinde izlenecek biçimsel prosedürleri ve uygulamaları ifade etmektedir.

Ödüllendirme sistemlerinin genel çerçevesinin oluşturulmasında önemli olan faktörler nedir?

Ödüllendirme sistemlerinin genel çerçevesinin oluşturulmasında önemli olan iki faktörden bahsedilecektir. Bunlardan birincisi ödüllendirmenin sınırlarıdır. Ödüllendirme her zaman ödüllendirerek veya ödüllendirmek amacıyla yapılan bir faaliyet değildir. Bu anlamda ödüllendirme ile cezalandırma ve disiplin arasında ince bir çizgi bulunmaktadır. İkinci olarak da ödül sistemlerinin performans yönetimi ile ilişkisi üzerinde durulacaktır. Sistem kavramı birbiriyle ilişkili birtakım alt ve üst sistemler arasındaki ilişkileri ifade etmektedir. Bu çerçevede ödüllendirme sistemleri de performans sistemlerinin bir alt sistemi olarak kabul edilebilir.

Nitelikli çalışanları işletmeye kazandırılmayı hedefleyen bir işletme hangi ödüllendirme sistemi üzerine odaklanmalıdır?

Nitelikli çalışanların işletmeye kazandırılmasını hedefleyen bir işletmede ödüllendirme sistemi daha çok dışsal ödüller üzerine odaklanmalı ve ödül düzeyleri de piyasa ödül seviyelerinin üzerinde olmalıdır.

Ödüllendirme sisteminde eşitlik ve adalet prensibinin önemini açıklayınız.

Hem performans ölçüm faaliyetlerinde hem de sonuçların değerlendirilmesi aşamasında çalışanlar arasında eşitlik ve adalet prensiplerine dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu aşamalarda yaşanacak olumsuzluklar doğrudan ödüllendirme uygulamalarına yansıyabilecektir. Böyle bir durumun en yaygın sonucu da çalışanların belirli ödüller aldıkları halde motivasyonlarının ve performanslarının düşmesidir.

Ödüllendirme sisteminin bireysel ve örgütsel performansın arttırılmasına nasıl katkı sağlamaktadır?

Bunlar; • Yüksek bir performans ortaya koymak için çalışanların sahip olmaları gereken değerler ve gerekli davranışların neler olduğuna ortaya koyarak, • Performans beklentilerini açıkça tanımlayıp anlaşılmalarını sağlayarak, • Yüksek performansın teşvik ve takdir edilmesini sağlayarak, • İşyerine adanmışlığı artırarak ve yüksek performansla çalışanlara pozitif ayırımcılık uygulanmasını sağlayarak, • İyi niteliklere sahip çalışanların işletmeye gelmesini ve işletmedekilerin de işletmede kalmalarını sağlayarak.

İşletmelerde ödüllendirme politikaları hangi başlıklar altında incelenmektedir?

Ödül düzeyleri, içsel ve dışsal eşitlik tercihi, bölümlendirme, birim yöneticilerin rolleri ve şeffaflık.

Biçimsel olmayan ödüllendirme sistemini açıklayınız?

Biçimsel olmayan ödüllendirme sistemi genellikle işletmenin kültürü veya iklimiyle ilişkili bir durumdur. Biçimsel bir yöntemden ziyade bir strateji, bir vizyon, bir zihin durumudur. Yöneticilerin çalışanlara karşı destekleyici, adil, duyarlı, farkındalıklı yaklaşımlarının hakim yönetim anlayışı haline geldiği, herkese adil ve eşit davranılan, herkesin hakkını tam olarak alabildiği, fikirlerini ifade edebildiği, kendini çalıştığı işletmenin bir parçası olarak görebildiği, yönetime katılabildiği bir şirket kültürünün varlığı çalışanlar açısından biçimsel olmayan ödüllendirme uygulamalarının sürekli gündemde olduğu bir işletme anlamına gelmektedir.

Performans yönetiminin, ödüllendirme ile ilişkisinin iki yönlü olmasını açıklayınız?

Performans yönetimi ödüllendirme ilişkisi iki yönlüdür. Hem performans yönetimi ödüllendirme sistemine katkı sağlar, hem de ödüllendirme uygulamaları performansı artırır.

Ödüllendirme sisteminde, yapılacak mevcut durum analizinde tespit edilebilecek problemlere örnek veriniz?

Bunlar; • Ödüllendirme stratejisi açık olmayabilir veya işletmenin genel ve insan kaynakları stratejileriyle uyumlu olmayabilir • Toplam ödüllendirme anlayışıyla ilgisiz bir yaklaşım olabilir, • Politika talimatları anlaşılır veya uygun olmayabilir, • Ücret seviyeleri piyasanın çok gerisinde kalmış olabilir, • Çalışanlar arasında ücret adaletsizlikleri olabilir, • Çok fazla ücret skalası bulunabilir, • Çalışanların katkıları tam olarak ödüllendirilemiyor olabilir, • Performans yönetimi süreçleri tam çalışmıyor olabilir, • Ücret ya da katkı uygulamaları esnek olmayabilir, • Çalışanların ödüllendirme sisteminin geliştirilmesine katılımı zayıf olabilir, • Birim yöneticilerinin ödüllendirme ile ilgili konularda beceri ve istekleri yetersiz olabilir, • İnsan kaynakları birimi tarafından sağlanan destek yetersiz olabilir, • Ödüllendirme maliyetleri çok etkin yönetilemiyor olabilir.

Ödüllendirme sistemi içerisinde yönlendirme davranışını açıklayınız.

Yönlendirme davranışı ise disiplin ve ödüllendirme arasında bir geçiş bölgesidir. İstenmeyen davranışların cezalandırılması yerine olumlu davranışlara dönüştürülecek şekilde yönlendirilmesini ifade etmektedir. Yönlendirme konusunda önemli nokta çalışanların davranış değişikliğine gittiklerinde gelecekte ödüllendirilme ihtimalleri olduğunu anlamalarıdır. Yönlendirme davranışlarının bulunmadığı bir cezalandırma sisteminde belki çalışanlar istenmeyen davranışları ortaya koymaktan vazgeçeceklerdir. Ancak kendilerinden beklenenin ne olduğunu tam olarak bilemediklerinde kendilerini mutsuz ve ne yapacaklarını bilemez hissedeceklerdir. Dolayısıyla çalışanlara yaptıkları işle ilgili olarak verilecek her türlü olumsuz geribildirimin çalışanları cezalandırmaktan ziyade olumsuz davranışları kabul edilebilir davranışlara dönüştürmeyi hedeflemesi gerekmektedir.

Ödüllendirme sisteminin kapsamını açıklayınız?

Ödüllendirme sistemi bir işletmenin çalışanlarını işletme hedeflerine yaptıkları katkılar, sahip oldukları beceriler, yetkinlikler ve işgücü piyasasındaki değerleriyle uygun düşecek biçimde ödüllendirmek üzere oluşturdukları birbiriyle uyumlu politika, süreç ve uygulamaları ifade etmektedir.

İş analizleri, ücretlendirme sistemleri açısından nasıl katkı sağlamaktadır?

İş analizleri ücretlendirme sistemleri açısından üç farklı açıdan katkı sağlamaktadır: • İşletme içinde gerçekleştirilen işlerin birbirlerine göre değerlerini adil, doğru ve tutarlı analizlerle belirleyerek çalışanların hak ettikleri biçimde ödüllendirilmeleri için gerekli bilgileri oluşturmak, • Benzer nitelikteki işlerin yapıldığı başka işletmelerdeki iş değerlemesi sonuçlarıyla karşılaştırmalar yaparak işletmenin işgücü piyasasındaki itibarını artıracak şekilde ödül seviyeleri oluşturulmasına yarayacak veriler sağlamak, • Ödüllendirmelerin ve işlerin nasıl eşleştirildiğiyle ilgili bilgileri açıkça ortaya koyarak tüm tarafları tatmin edecek derecede şeffaflık sağlamak.

Ödüllendirme sisteminde bölümlendirme politikasını açıklayınız.

Bölümlendirme ya da farklılaştırma politikası çok çeşitli ödül türlerinin çalışanlar arasında nasıl paylaştırılacağıyla ilişkili kararların verilmesidir. Bu kararların verilmesinde ön önemli faktör her bir çalışan için en motive edici ve işletmeye yaptığı katkıyı en iyi ödüllendirici karşılıkların belirlenmesidir. Bu nedenle çalışanların beklentilerinin ne olduğunun bilinmesi önemlidir. Ödüllendirmeler bireysel veya takım halinde olması, performansa, kıdeme, göreve veya başarıya göre verilmesi gibi açılardan farklılaştırılabilir.

Etkili bir ödüllendirme sistemi hangi özelliklere sahip olmalıdır?

Bunlar; • Ödüllendirme kriterlerinin az sayıda, anlaşılır, mantıklı, ölçülebilir ve ulaşılabilir olması • Ödüllendirme sisteminin uygulanabilir, şeffaf, adil, eşitlikçi ve katılımcı olması • Tüm çalışanların belli oranlarda ödüllendirilebilmesi • Ödüllendirmenin performansla ilişkisinin kurulmuş olması • Ödüllerin zamanında verilmesi • Ödüllendirme sisteminin gerektiğinde iptal edilebilir ödüllerden oluşması • Ödüllendirme sisteminin çalışanlara etkili geribildirim sağlaması ve onları geliştirmesi • Ödüllendirme sisteminin uzun vadeli hedefleri dikkate alması • Sadece yerine getirilmiş görevlerin değil girişimciliğin, yeni fikirlerin de ödüllendirilmesi • Liderlik, işbirliği ve takım çalışmasının ödüllendirilmesi • Aşırı ödüllendirmeden kaçınılması, • Ödüllendirme sisteminin işletmenin genel stratejilerini, insan kaynakları stratejilerini ve ödüllendirme stratejilerini desteklemesi, • İşletmenin önemsediği değerleri teşvik etmesi, • Ödüllendirme sisteminin maliyetler açısından sürdürülebilir olması, • İşletmenin performans yönetimi, iş analizi ve eğitim sistemleriyle uyumlu olması.

Ödüllendirme sisteminde ceza niçin önemlidir?

Ödüllendirme sistemleri genel olarak çalışanların davranışlarını işletmenin hedefleriyle uyumlaştıracak biçimde şekillendirmek üzere kullanılan araçlar, süreçler, eylemler ve programlardan oluşmaktadır. Ancak çalışan davranışlarının şekillendirilmesi her zaman ödüller kullanılmaz. Bazen cezalar da kullanılabilmektedir. Kimi zaman ceza uygulamaları da, cezayı alanlar için olmasa bile diğerleri için, ödüllendirici olabilmektedir. Özellikle işletmelerde istenmeyen davranışlar gösterenlerin cezalandırılmaları, işletmenin beklentilerine uygun bir performans ortaya koyan çalışanlar için ödüllendirici olabilmektedir. Diğer taraftan istenen davranışları ve hatta daha fazlasını gösteren çalışanların ödüllendirilmesi de diğerlerinin cezalandırılması anlamına gelmektedir.

Ödüllendirme sistemi içerisinde teşvik edici yönetim tarzını ilk şartı nedir?

İlk sözcük işlemci yazılımları metin tabanlı ekranlarda kullanılıyordu ve sadece bir çeşit ve eşit aralıklı yazı tipiyle metinler oluşturuluyordu. Grafik ve renkli ekranlara sahip bilgisayarların ortaya çıkmasıyla farklı yazı tipleri, koyu-italik-üstü/altı çizgili yazı, alt simge-üst simge, renkli yazı ve farklı büyüklüklerde yazı tipleri kullanımı olanağına kavuşulmuştur.

Ödüllendirme stratejilerinin hayata geçirilmesinde yol gösterici olan ödüllendirme politikaları hangi başlıklar altında belirlenmektedir?

Bunlar; • Ödüllerin seviyesi, yani çalışanlara verilen ödüllerin diğer işletmelerin ödülleri karşısındaki durumu açısından işletmenin işgücü piyasasında nasıl bir yer edinmek istediği, • İçsel ya da dışsal eşitlikten hangisine odaklanıldığı, yani işletmenin öncelikle dışarıya karşı çalışanlarına bol ödül veren bir görüntü vererek yetenekli çalışanları elde etmeye mi; yoksa içeriye karşı mevcut çalışanlarına iyi ölçülüp-biçilmiş ödüller vererek herkesin tam hakkını aldığı, huzurlu bir işletmeye mi odaklanılacağı, • Şeffaflık, yani çalışanlara ücret politikaları ve oranları hakkında ne ölçüde bilgi verileceği, • Ücret yapıları, yani ödemelerin terfilerle ilişkilendirilip ilişkilendirilmeyeceği, • Eşitleme, yani çalışanların farklı ödül kademelerinde veya ücret yapılarında ne şekilde gruplandırılacağı, • Koruma, yani farklı ödüllendirme sistemlerinde çalışanların kayba uğramadan en iyi ödül kombinasyonunu almalarının nasıl sağlanacağı.

Ödüllendirme sistemlerinin özünde birbiri ile zıt olan boyut nedir?

Bunlar; • İstenmeyen davranışların engellenmesi için kullanılan disiplin boyutu, • İstenilen davranışların ortaya çıkması için kullanılan ödüllendirme boyutu, Bunlardan ilki, olumsuz davranışlara yönelik kınama veya cezalandırma davranışıdır.

Ödüllendirme sisteminde kullanılabilecek ödüllendirme kriterlerine örnek veriniz?

• Sürekli olarak iş tanımlarının ötesine geçerek işletmeye, çalıştığı birime ve çalışma arkadaşlarına katkıda bulunmak, • Beklenenin ötesinde bir performans göstererek başarıyla tamamlanmasına önemli bir katkı sağladığı bir projenin üyesi olmak, • Beraber çalıştığı takım arkadaşlarına yenilikçilik, yaratıcılık ve isteklilik konusunda ilham verici örnekler ortaya koymak.

Ödüllendirme veya ödül yönetimi kavramını açıklayınız?

Ödüllendirme veya ödül yönetimi, çalışanların hem birer insan olarak hem de işletmenin bütünün, bir bölümünün veya üyesi oldukları proje takımların hedeflerini gerçekleştirmeleri konusunda yaptıkları katkıların fark edilmesi ve ödüllendirilmesi için gerekli strateji, politika ve süreçleri ifade eden bir kavramdır.

Ödüllendirme sisteminin uyumlu olması gereken politika ve stratejiler nelerdir?

Ödüllendirme sistemi işletmenin genel stratejileri ve politikaları, insan kaynakları stratejileri ve politikaları ve ödüllendirme strateji ve politikalarıyla uyumlu olmalıdır.

Kınama davranışlarının doğru biçimde yerine getirilmesi için nelere dikkat edilmelidir?

Kınama davranışlarının doğru biçimde yerine getirilmesinin bazı koşulları bulunmaktadır. Öncelikle kınama davranışı istenmeyen davranışın ortaya çıkmasının hemen ardından gerçekleştirilmeli ve kınama konusunda çalışanın kişiliği değil davranışı hedef alınmalıdır. Mümkünse çalışanla istenmeyen davranış üzerinde tartışılarak söz konusu davranışın işletme tarafından neden engellenmek istediği paylaşılmalıdır. Böylece ikna edilecek çalışanların olumsuz davranışları tekrar ettirme ihtimalleri azalacaktır. Kınama konusu olabilecek davranışların önceden tanımlanarak çalışanlara bildirilmesi, gerektiğinde davranışlardan örnekler verilmesi uygun olacaktır. İstenmeyen davranışların ortaya çıkmasının diğer çalışanlar üzerindeki olumsuz etkileri, işletmenin hedeflerine ulaşmasına yapacağı olumsuz etki vb. bilgiler de çalışanlarla paylaşılmalıdır.

Ödüllendirme sistemlerinin kuruluşunda hangi stratejiler dikkate alınmalıdır?

Ödüllendirme sistemlerinin kuruluşu öncelikle işletmenin genel stratejilerinin, insan kaynakları stratejilerinin ve ödüllendirme stratejilerinin birbirleriyle etkileşimlerinin ve uyumlarının dikkate alınmasını gerektirmektedir. Bu stratejiler ve stratejilere bağlı olarak geliştirilecek politikalar ödüllendirme süreçlerinin ve uygulamalarının biçimlendirilmesine yön verecektir.

Ödüllendirmenin en temel amaçlarını sıralayınız?

Ödüllendirmenin en temel amacının çalışanların motivasyonunu artırmak olduğu, bunun dışında işletmenin vizyon ve değerlerinin çalışanlarca paylaşılması, nitelikli çalışanların işletmeye kazandırılması ve elde tutulması, mevcut çalışanların motivasyon ve performansının artırılması, çalışanların bilgi ve yeteneklerinin geliştirilmesi, kurum kültürünün desteklenmesi, örgüt yapısının oluşturulması ve güçlendirilmesi, ücretlerden kaynaklanan maliyetlerin kontrol edilmesidir.

Biçimsel ödüllendirme sistemleri kapsamında neler yapılmaktadır?

Biçimsel ödüllendirme sistemleri genellikle amaçların belirlenmesi, mevcut durum analizi, ödüllendirme kriterlerinin belirlenmesi, ödül türlerinin belirlenmesi, ödüllendirme politikalarının belirlenmesi, zamanlamanın belirlenmesi, maliyet analizi, uygulama ve izleme şeklinde birbirini izleyen aşamalardan oluşan bir süreçte kurulmaktadırlar. Bu süreçlerin açık, anlaşılır, katılımcı, geleceğe dönük, adil, eşitlikçi bir yaklaşımla yürütülmesi kurulacak ödüllendirme sisteminin başarısını artıracaktır.

Ödüllendirme sistemindeki ekonomik ödülleri açıklayarak, örnek veriniz?

Ekonomik ödüller genel olarak temel ücret ve değişken ücret gibi iki ana bölümde ele alınmaktadır. Temel ücretler herkesin toplu halde ödüllendirilmeleri politikasına uygun bir ödüllendirme aracıyken değişken ücretler ise bireysel ödüllendirmeler için kullanılmaktadır. Değişken ücretin neye göre değiştiği önemlidir. Uygulamada performansa, beceriye, yetkinliğe, kıdeme, katkıya, terfiye, kişisel gelişime vb. birçok farklı kritere bağlı primler; işletmenin karlılığına, verimliliğine, büyümesine bağlı olarak hisse senedi veya kar paylaşımı gibi değişken ödüllendirme politikaları uygulanmaktadır.

Ödüllendirme sisteminin amaçları ile işletmenin genel stratejileri arasında nelere dikkat edilmelidir?

Ödüllendirme sisteminin amaçları işletmenin genel stratejileriyle ve yapısıyla da uyum içerisinde olmalıdır. Örneğin yenilikçiliği, sürekli yeni ürünler geliştirmeyi temel alan bir işletmede daha bireysel ödüllendirme sistemleri kullanılırken maliyetleri kısmayı veya üretimi artırmayı düşünen işletmelerde daha toplu ödüllendirme sistemleri uygulanabilir. Yine hizmet işletmelerinde ekonomik olmayan ödüllendirmeler daha etkiliyken sanayi işletmelerinde ekonomik ödüller daha faydalı olabilir.

Ödüllendirme sisteminin bileşenleri nedir?

Ödüllendirme sisteminin bileşenleri üç başlık altında incelenebilir. Bunlar; 1) Strateji ve politikalar, 2) Ödüllendirme süreçleri ve 3) Ödüllendirme uygulamalarıdır.

Performans yönetimi döngüsü içerisinde ödülün önemini açıklayınız?

Performans yönetimi döngüsü içerisinde ödüllerin, bir başka önemli yönü birer geribildirim oluşlarıdır. Bu geribildirim hem çalışan açısından hem de işletme açısından önemlidir. Çalışanlar açısından aldıkları ödüller, ortaya belli bir başarı koyduklarının ve belirlenen hedeflere ulaştıklarının, üstelik de bunun işletme yönetimi tarafından fark edildiğinin birer göstergesidirler. Aldıkları ödüllere göre hem motivasyonları artacak hem de gelecekteki davranışları ve çalışma biçimleri işletme hedefleri doğrultusunda şekillenecektir. Performans yönetim sistemi içerisinde ödüller işletmeler açısından da önemli geribildirimler sağlayabilirler.

Ödüllendirme sisteminde içsel ve dışsal eşitlik tercihini açıklayınız?

İçsel ve dışsal eşitlik arasında tercih yapılması gereği işletmelerin insan kaynakları politikalarıyla yakından ilişkilidir. Kimi işletmeler, örneğin kamu işletmeleri, özellikle kamu bankaları terfi ve atamalarda öncelikle iç kaynaklardan eleman alımını tercih eder, dış kaynaklara mecbur kalmadıkça yönelmezler. Bunun nedeni mevcut çalışanların motivasyonlarının yüksek tutulmasıdır. Çünkü çalışanlar ileride gereksinim duyulacak bir pozisyon için öncelikle kendilerinin tercih edileceğini bilmektedirler. Bu gibi işletmelerde ödüllendirme sistemleri genellikle içsel eşitliği sağlamaya odaklanır. Farkı görevlerde çalışanların her biri için en uygun ödüllendirme yöntemlerini belirlemeye çalışırlar. Bazı işletmeler içinse insan kaynakları temininde dış kaynaklar daha önceliklidir. Yenilikçiliği en önemli rekabet aracı olarak benimseyen bilgi ve hizmet sektörü işletmelerinde en iyi elemanların bulunması esastır. Bu nedenle sürekli dış kaynaklardan iyi elemanlar bulma amacı gözetilmektedir. Böyle bir işletme için de ödüllendirmenin dışsal eşitlik boyutu önemlidir. Daha çok piyasa araştırmalarına odaklanılarak rakiplerin hangi ödüllendirme düzeylerini uyguladıkları, bu düzeylerdeki değişme oranları gibi bilgilere ulaşılmaya çalışılır.

Ödüllendirme sistemi hangi iki boyut içerisinde incelenmektedir?

: Bunlar; • Biçimsel ödüllendirme, • Biçimsel olmayan ödüllendirmedir.

Ödüllendirme sistemi içerisinde performans yönetimini açıklayınız.

Performans yönetimi çalışanların işlerini en iyi biçimde yapabilmeleri için gerekli koşulların oluşturulması, performans hedeflerinin belirlenmesi ve performansın ölçülmesi faaliyetlerinin toplamını ifade etmektedir. Performans yönetimi sürecinin bulguları, ödüllerin belirlenmesi yanında çalışanlara geri bildirim sağlanması ve eğitim-geliştirme programlarının içeriğinin belirlenmesinde yararlanılmak üzere çalışanlardaki eksikliklerin belirlenmesi gibi amaçlara hizmet eder.

Ödül sisteminin neler içerdiğini açıklayınız?

Ödül sistemi; iş analizi yoluyla işlerin değerlendirilmesini, o işlerin işgücü piyasalarındaki karşılıklarının belirlenmesini, ücret yapılarının oluşturulmasını, performans yönetimi süreçlerini, çalışanların bireysel veya takım olarak ortaya koyacakları başarıların nasıl belirleneceğinin ve ödüllendirileceğinin belirlenmesini ve ücret dışı katkıların belirlenmesini içerir. Etkili bir ödül sisteminde aynı zamanda bütün bu faaliyetler işletmenin çevresiyle etkileşim içerisinde oluşturduğu, uzun vadeli hedeflerini ve o hedeflere ulaşmayı sağlayacak yolları içeren bütüncül stratejilerle de uyumlu olarak belirlenmelidir.