Finansal Ekonomi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Belirsizlik ve risk kavramları arasındaki fark nedir?

Belirsizlik ve risk kavramları genellikle birbirinin yerine kullanılmaktadır. Ancak birbirinden oldukça farklıdır. Risk kavramında, karar vericinin kararının sonuçlarının olma ihtimalinin bilindiği varsayılırken belirsizlik halinde bu durumdan bahsedilmemektedir. Dolayısıyla sonuçların olma ihtimali bilinmemektedir.

Belirsizlik nedir?

Belirsizlik bir eylemin sonuçlarının öngörülebilirliği hakkında şüphelerin olması olarak tanımlanabilir.

Risk nasıl tanımlanabilir?

Yapılan farklı risk tanımlamaları aşağıda yer almaktadır.

• Risk, kayıp olasılığıdır. Uygulamada risk yaygın olarak kayıp olasılığı olarak tanımlanmaktadır. Buna göre riskin gerçekleşmesi olasılığının 1 veya 0 arasında bir değer alması beklenmektedir.
• Risk, gerçekleşen sonuçlardan veya değerlerden hareketle beklenen sonuçları belirlenmesidir. Bu tanıma göre, risk tek bir oluşumun veya kaybın olasılığı olmayıp beklenenden farklı sonuçların gerçekleşmesi olasılığıdır. 
• Risk, kayıp tehlikesidir. Kaybın tehlikesi kavramsal olarak kayıp olasılığıdır.
• Bireylerin risk algısı; olması muhtemel bir olayın negatif sonuçlarının onları nasıl etkileyeceğini göz önüne alarak, resmi olmayan bir tahmini kapsamaktadır.
• Karar vericinin bir olayın sonuçlarını objektif olasılıkla belirleyebildiği durumları ifade eder.
• Objektif açıdan risk tehlikenin gerçekleşme olasılığı olarak düşünülmektedir.
• İşletmenin finansal yönüyle ilgili planlanan veya beklenen herhangi bir durumun meydana gelmesinde ortaya çıkan sapma ihtimalidir.
• Genel bir tanımlamayla banka açısından risk, başarı yerine başarısızlığı, yatırımların zarara uğrama ihtimalini, taahhüt edilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi ya da beklenmeyen durumların ortaya çıkmasına bağlı olarak zarar etme ihtimalini içeren ve tümüyle negatif unsurların öne çıktığı bir olgudur.
• Sigortacılıkta riskin; “gerçekleşen zararın beklenen zarardan olumsuz sapması” olarak ifade edilmesi söz konusudur.

Olasılık nedir?

Olasılık; bir şeyin olabilmesi, olabilirlik, ihtimal, bir olayın ortaya çıkmasının beklenilmesi ancak tam bir kesinliğin bulunmaması durumudur.

Genel çevresel belirsizlikler nelerdir?

Genel çevresel belirsizlikler; politik belirsizlikler, hükümet politikası belirsizlikleri, makroekonomik belirsizlikler, sosyal belirsizlikler ve doğal belirsizlikleri kapsamaktadır.

Politik belirsizlikler nelerdir?

Politik belirsizlikler; genellikle politik rejim değişiklikleri ile ilgilidir. Politik sistemde mevcut veya potansiyel değişmeler ile ilgili tehlikeleri ve fırsatları yansıtır. Savaş, devrim, hükümet darbesi, hükümet değişimi gibi politik istikrarsızlığa sebep olabilecek değişmeler bu gruba dahildir.

Hükümet politikası belirsizlikleri nelerdir?

Hükümet politikası belirsizlikleri; mali ve parasal reformlar, fiyat kontrolleri, ticari kısıtlamalar, millileştirme veya beklenmeyen hükümet düzenlemeleri, kazancın yatırımcının ülkesine transferindeki engellemeler, yetersiz kamu hizmetleri vb. riskleri kapsamaktadır. Bir ülkeye yatırım yapmış girişimciler için yatırımın bulunduğu ülke hükümetleri tarafından yapılan millileştirme ve el koyma gibi eylemler, bu grup içinde yer almaktadır. Ulaşım ve haberleşme gibi devlete ait ya da devlet tarafından sağlanan kamu hizmetlerinde yetersizlik, işletmelerin başarısını ciddi şekilde etkileyebilmektedir. Özellikle az gelişmiş ülkelerde altyapı yetersizlikleri işletmeleri olumsuz yönde etkilemektedir.

Makroekonomik belirsizlikler nelerdir?

Makroekonomik belirsizlikler; enflasyon, nispi fiyat değişimleri, döviz kurları, faiz oranları, ticari şartlarda değişme ve benzerlerini kapsar. Enflasyon, materyal veya işgücü maliyetinde, finansal maliyet ve fiyat politikalarında belirsiz artışlara neden olur. Fiyat değişiklikleri, genel fiyat enflasyonu şeklinde veya tüketim malları veya girdilerin (hammadde ve işgücü gibi) fiyatlarının nispi değişmesi şeklinde olabilir. Döviz kurunda satınalma gücü paritesindeki sapmalar, ithalatçı ve ihracatçı işletmeler doğrudan, ihracatçı ve ithalatçı olmasa bile diğer işletmelerin rekabeti nedeniyle bütün işletmeleri dolaylı olarak etkiler. Faiz oranlarındaki değişmeler ise, finansman maliyetlerini ve yatırım gelirlerini etkilemektedir.

Sosyal belirsizlikler nelerdir?

Sosyal belirsizlikler; sosyal ilgilerin değişmesi, sosyal huzursuzluk, karışıklıklar, gösteriler ve küçük çaplı terörist hareketleri kapsar. Kasten veya tedbirsizlik dolayısıyla adam öldürme, hırsızlık, kasten yangın çıkartmak gibi olaylar da bu gruba dahildir. Sosyal belirsizlikler, siyasal ve politik belirsizlikler için bir haberci olabilir.

Doğal belirsizlikler nelerdir?

Doğal belirsizlikler; yağış değişmeleri, kasırgalar, depremler gibi doğal felaketleri kapsar. Depremler, su baskınları ve hava şartlarından dolayı depolarda veya taşıma araçlarında malların bozulması doğal belirsizliklerin getireceği risklere örnektir. Özellikle tarım sektöründe hava şartlarından büyük ölçüde etkilenme söz konusudur.

Satınalma gücü paritesi nedir?

Satınalma gücü paritesi: birbirinden farklı para birimleri arasındaki satınalma gücünü eşitleyerek ülkeler arasındaki fiyat düzeylerini aynı seviyeye getiren bir değişim oranıdır.

Girdi piyasası belirsizlikleri nelerdir?

Girdi piyasası belirsizlikleri; üretimde kullanılan girdilerin yeterli miktar ve kalitede elde edilmesiyle ilgili belirsizlikleri kapsar. Girdi üreticilerinin arzında meydana gelen değişmeler veya diğer kullanıcıların girdi taleplerinde olabilecek değişmeler bu gruba dahildir. Özellikle girdi piyasasına çok az sayıda üreticinin hakim olduğu durumlarda, girdilerin istenilen zaman, kalite ve fiyatta temini oldukça güç olacaktır. 

Mamul piyasası belirsizlikleri nelerdir?

Mamul (ürün) piyasası belirsizlikleri; müşteri zevklerinde değişme, ikame malların mevcudiyeti ve tamamlayıcı malların kıtlığı ile ilgilidir. Mamul piyasası belirsizlikleri taleple ilgilidir ve bir endüstriye ait mamuller için talepte meydana gelebilecek değişmeleri ifade eder. Talepteki değişmeler ikame ürünlerin mevcudiyetinden veya müşteri zevklerindeki değişmelerden kaynaklanabilir. Örneğin; ithal otomobiller için yedek parça temininde belirsizlik varsa, bu durum o otomobile olan talebi olumsuz yönde etkiler.

Rekabet belirsizliği nedir?

Rekabet belirsizliği; sektördeki mevcut işletmeler ile yeni girenler arasındaki rekabetle ilgilidir. Yeni bir iş kurmak ya da mevcut işlerine ilişkin stratejik kararlar vermek durumunda olan işletmeler, rakiplerin durumlarını da dikkate almak zorundadırlar. Bir sektörün ürünlerini veya üretim sürecini etkileyen yenilikler, işletmeler arasındaki yerleşmiş rekabet biçimini bozabileceği için bir tehlike oluşturur ve risk faktörünü karşımıza çıkarır.

Faaliyetle ilgili belirsizlikler nelerdir?

Faaliyetle ilgili belirsizlikler; işgücü, girdi arz ve üretim belirsizliklerini kapsar. Kalifiye işgücü ve diğer girdilerdeki belirsizlik sektörden çok işletmeye özeldir. İşgücü huzursuzlukları ve grevlerden dolayı işçi verimliliğindeki değişimleri kapsar. Hammadde yetersizliği, girdilerin kalitesinde meydan gelebilecek değişmeler ve yedek parça temininde zorluklar girdi arz kategorindeki işletme faaliyet belirsizliklerine örnektir. İşletmenin belirli girdilerini sadece bir veya birkaç satıcıdan sağlaması halinde belirsizlik daha da büyüktür. Makine bozulmaları veya üretim sürecindeki kazalardan oluşan üretim belirsizlikleri, üretimi miktar ve kalite açısından olumsuz yönde etkileyebilir.

Yasal sorumluluk belirsizlikleri nelerdir?

Yasal sorumluluk belirsizlikleri; bir işletmenin mamulünün üretimi veya tüketiminden dolayı, beklenmeyen zararlı etkilerden kaynaklanır. İşletmenin, ürününün kullanımı sonucu meydana gelebilecek olumsuzluklar ve çevreyi kirletmesinden dolayı yasal olarak sorumlu tutulabilmesi yasal sorumluluk belirsizliklerini oluşturur.

Araştırma-geliştirme belirsizlikleri nelerdir?

Araştırma-geliştirme belirsizlikleri; araştırma-geliştirme faaliyetlerinin sonucu ile ilgilidir. Bu faaliyetlerdeki başarısızlık araştırma-geliştirme faaliyetlerini başarıyla sonuçlandırmış işletmelerin teknolojik açıdan işletmeyi geride bırakmaları sonucunu doğurur ve işletme rekabet yeteneğini önemli ölçüde kaybedebilir.

Kredi belirsizlikleri nelerdir?

Kredi belirsizlikleri; alacakların tahsili ile ilgili problemleri kapsar. İşletmenin alacaklarının tahsil edememesi, nakit akımlarında olumsuz değişimlere sebep olacaktır.

Yalın risk ve spekülatif risk arasındaki farklar nelerdir?

Kazanç ihtimali olmadan sadece zarar söz konusu olduğunda yalın riskten bahsedilmektedir. Yalın risk, belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde zararın ortaya çıktığı, olayın gerçekleşmemesi halinde zararın ortaya çıkmadığı bir risk türüdür. Özellikle sigorta literatüründe kullanılan bir risk kavramıdır. Sigorta kapsamında hasar olduğunda sigortalı zararla karşı karşıya gelecektir. Hasar olmaması durumunda sigortalının bir kazancı olmayacaktır.

Spekülatif risk ise, kayıp kadar kazancın da söz konusu olduğu risk durumunu ifade etmektedir. Bir finansal veya sabit sermaye yatırımı dolayısıyla kazançlı veya zararlı durumlardan herhangi birisi ortaya çıkabilir. Bu durumda yalın riskin sonucunun hep zararla sonuçlanabileceği düşünülürse, spekülatif riskin sonucu kazanç da olabilecektir. Yalın riskler her zaman istenmeyen risklerdir. Fakat spekülatif riskler bazen istenebilir. Yalın risk ile spekülatif risklerin bu yapıları nedeniyle yalın riskin yönetimi için gerekli olan yetenekler ile spekülatif risklerin yönetimi için gerekli olanlar farklılaşacaktır.

Hasar kavramı nedir?

Hasar: Herhangi bir mala, eşyaya verilen fiziki hasarı veya kişinin gerek bedeni, gerekse manevi zararını ifade etmek için kullanılır.

Katastrofik risk nedir?

Katastrofik risk: gerçekleştiğinde bir bölgeyi veya ülkenin bütününü etkileyen büyük yıkımlı risklerdir.